ХЭЛЭХ ЭРХИЙН ИНДЭР: Энэ ер нь ямар учиртай ширээ вэ?

“Улаанбаатар хотын музей” гэж навтар байшин Бөхийн өргөөний зүүн хойно байгаа. Түүний урд оройд өеөдөөд, амь тэмцэн тийчилж буй амьтан санагдуулам хүрэн ширээний дөрвөн хөлийг тэнгэр харуулаад хэвтүүлчихсэн байна. Түүний учир начрыг мөшгөвөөс ийм учиртай аж.

МАХН-ын Төв Хорооны товчооны гишүүн агсан Т.Рагчаа гуай “Өдрийн сонин”-д өгсөн ярилцлагадаа “Цогт Бадамжав өөрсдийн эзэн хааныг ширээнээсээ хальж, төр нь мөхөх дор төрийн бэлэвсрэл хэмээн ёслон гашуудаж, өрнөдийн заншлаар ширээ гэдрэг харуулан тавьж эмгэнэсэн юм гэнэ лээ” хэмээн ярьсан байдаг. Харин нийслэлийн түүхчид цахим сүлжээндээ “оросын хаан ширээ унахыг бэлгэдэн, ингэж тавьсан” гэх ухааны юм бичжээ. Тэгэхлээр нэгэн зууныг гэтэлж буй энэ ширээ Монголын төрд шүглэсэн хараал байж мэдэх. Хараал гэдэг бол төрийн ч бай, түмний ч бай сүлд хүчийг эвддэг. Өнөө үеийн ойлголтоор бол долгионы (квант) зэвсэг гэхэд ойртох байх.

Уламжлалт жишгээр бол гашуудал хүнийх 49 хоног, төрийнх жил байдаг. Гэтэл оросууд Цогтыг 1931 онд шоронд хийж тусгаарласан.1937 онд хороосон аж. Ингээд байлгаад байгаа нь эмгэнэл энэ тэр гэдэг ч эргэлзээтэй.

Уг ширээ бол түүхийн нандин үнэт зүйл биш. Оросын цагаан хааны үхэл, мөхлөөр халхавчилж, төр улсыг түйвээн, дээдсийг нь суудалгүй, доодсыг нь гүйдэлгүй болгон, эрхшээж байхын тулд нийслэлийн маань төвд тавьсан хараалын шинжтэй эд биш үү. Тэгээд хойд “эрхмүүд” уяаныхаа нохдоор “Монголын төр зүтгэсэн хүндээ халтай” гэсэн цуурхал дэгдээсэн байхыг хэн байг гэх вэ. Энэ ширээг ийнхүү дурсгал хэмээн дээдлээд байвал хэрхэхийг төсөөлөхөд бэрх.

Хан төр, хамаг ардаа боддоггүй юм гэхэд улаан нүүр, унгасан толгой тань хайран биш ээ, дээр суугаа хэдээ?! Явдал мөрөө самууруулаад, нөгөө хэдийнхээ араас цувах нь дутаагүй юм бол танагтай дээр нь татаж аваасай. Энэ бол манай төрд шүглэсэн маш хүнд нэг архаг өвчин. Засал нь ердөө л түрүүчийнх.