Улсын драмын эрдмийн театрын ерөнхий найруулагч, Төрийн соёрхолт Н.Наранбаатартай ярилцлаа.
-Та энэ жилийн Үндэсний их баяр наадмыг найруулсан. Энэ талаар ярилцлагаа эхлүүлье?
-Монгол төрийн наадам найруулна гэдэг бол асар том хариуцлага. Дээр үед хүмүүс “Голын цэнгэлдэх” гэж ярьдаг байсан төв цэнгэлдэхдээ баяр наадмынхаа нээлтийг үзэхээр ирдэг. Наадмын нээлтийг үзэх гээд л ард түмэн минь хамгийн гоё хувцсаа өмсөөд ирдэг шүү дээ. Тиймээс баярласан сэтгэлээр дүүрэн байгаа тэр олны итгэлийг хугалахгүй байх нь миний үүрэг байлаа.
Энэ жилийн баяр наадмын онцлог нь дөрвөн том ой давхацсан. Түүнд тулгуурлаж нээлт, хаалтынхаа утга санааг гаргасан гэж болно. Түүхэн цаг үеийг хүний сэтгэл, оюунд нийцүүлэх, уялдуулахыг хичээсэн. Миний хувьд наадмын нээлт, хаалтыг найруулахдаа бодож байсныхаа 30 хувьд л хүрсэн дээ. Яг санаандаа тултал хийж чадаагүй. Эдийн засгийн байдал үүнд нөлөөлсөн. Ард түмнийг мэл гайхаж, цэл хөхрүүлэх юм хийхэд санхүү маш чухал юм билээ. Төсөв маш бага байлаа. Нөгөө талаар манай наадам өдөр болдог онцлогтой. Олимп яагаад орой болдог гэхээр гэрлээр ч гэсэн тэр хүний сэтгэлд хүрэх зураглалууд бий болгож болдогтоо юм. Өдөр болохоор ядаж л салют буудуулж болохгүй шүү дээ.
-УДЭТ-аас аравдугаар сард түүхэн жүжгүүд үзэгчдэдээ хүргэдэг уламжлалтай. Энэ жил ямар жүжгүүд тавигдах бол?
-Манай театрын зүгээс аравдугаар сарыг түүхэн жүжгийн сар болгодог. Энэ уламжлал тогтоод таван жил болж байна. Энэ удаад “Тэнгэрийн хүү”, “Ану хатан”, “Оролмаа эх”, “Саран хөхөө”, “Харц хатан”, “Тамгагүй төр” гэх зэрэг үндэсний сонгодог жүжгүүдээ үзэгч түмэндээ хүргэнэ. Түүнчлэн энэ жил манай театрын 85 жилийн ой ирэх арваннэгдүгээр сард тохиож байна. Энэ ойн хүрээнд олон ажил хийгдэх болно. Саяхан “Ромео Жульетта” жүжиг ОХУ-ын Буриадын Улаан-Үдэ хотноо тоглогдсон. Нийт дөрвөн улсын есөн театрын уран бүтээлчид оролцсон. Энэхүү наадмын дөрвөн номинацид шилдгээр шалгарлаа. Энэ нь манай театрын залуусын өнгө төрхийг тодорхойллоо гэж үзэж байгаа. Тус наадамд ОХУ-аас судлаач, шүүмжлэгчид ирж шүүсэн. Тэд “Ромео Жульетта”-г олон үзэж байсан ч монголчууд шиг ингэж харж тавьсан нь ховор байлаа. Үзүүштэй байна” гэсэн үнэлгээ өгсөн. Мөн Монголын жүжигчид биеийн хөдөлгөөн сайтай, ур чадвартай байна гэж дүгнэсэн нь залууст маань урам өгсөн хэрэг боллоо. Энэ жилд манай их зохиолч Д.Нацагдоржийн мэндэлсний 110 жилийн ой тохиож байгаа. Тиймээс их зохиолчоороо овоглодог театрын хувьд соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ш.Гүрбазарын зохиол “Нар шингэсэн ч хөхөө донгоддог” гэсэн уран бүтээлийн ажилд орчихоод байна. Ч.Түвшин найруулагчийн ажиллаж байгаа тус жүжиг нь их зохиолч Д.Нацагдоржийн амьдрал, уран бүтээлийг харуулснаараа онцлог юм. Шинэхэн уран бүтээлээ аравдугаар сарын 4-нөөс тавих болно. Мөн бүх л соёл урлагийн байгууллагуудын мэндчилгээ орсон, хамтарсан гала тоглолт хийнэ. Залуустаа зориулсан “Театр шоу” гэх мэт ажлуудыг хийхээр төлөвлөлөө.
-Таны бодлоор орчин үеийн театрын чиг хандлага ямар байна вэ?
-Театрын урлаг манайд ХХ зууны дунд үеэс хүчтэй хөгжиж ирсэн. Ер нь театрын урлаг амьдралаас нэг алхмаар түрүүлж сурган хүмүүжүүлэгч, төлөвшүүлэгч, ертөнцийг таниулагч нь байх ёстой юм шүү дээ. Монголын театрын чиг хандлага дэлхийтэй хөл нийлүүлэн алхахад чиглэж байна. Дэлхийн хөгжлийн чиг хандлага хаашаа байна, тийшээ л зүглэнэ. Мэдээж манай театр номер нэг биш. Тухайлбал, ОХУ, Польш, Английн театр гайхамшигтай гэж үзвэл бид тийшээ л зүглэх ёстой юм. Долоон тэрбум хүний ухамсарт нөлөөлж, сэтгэл зүрхийг догдлуулам, гайхамшигтай, сонгодог утга зохиол гэж хүлээн зөвшөөрчихсөн зүйлээс бид шүүрдэх хэрэгтэй.
Мэдээж үндэснийхээ сонгодог бүтээлүүдийг хөхиүлэн дэмжиж, үзэгчдэдээ хүргэх нь зүйн хэрэг. Бид ямар түүхтэй гэдгийг мөн түүний онцлогийг толилуулах хэрэгтэй юм. Биет болон биет бус өв соёлыг харуулсан бахархам сайхан зан заншил, ахуйн соёл, бусдаас гарах ялгамжит амьдрал, зан харьцаа зэргийг шингээсэн бүтээлүүдэд анхаарлаа хандуулж ажиллахыг хичээж байна. Энэ жилээс хүүхдүүддээ зориулж монгол ардын үлгэрүүдээр уран бүтээл хийхээр төлөвлөж байна. Удахгүй Андерсоны үлгэрүүдийг орчуулна. Мэдээж орчин үеийн хүүхэд, залуучуудын бүтээлүүд багтах юм. Түүнчлэн мюзикл бүтээлүүд орж ирнэ. Бид “Парисийн дарь эхийн сүм” гээд мюзикл жүжгийг тавьж байсан. Цаашид энэ чиглэлийг улам хөгжүүлэхийг зорьж байна. Манай театр олон залуучуудтай болсон. Тиймээс залуусын сэтгэл оюунд нийцэх бүтээл рүү ханцуй шамлан орно. Сүүлийн үед мюзикл дэлхий нийтийг маш ихээр татаж байна. Учир нь бүх юм цогцлоод байгаа юм. Мюзиклд хөгжим бүжиг, дуу, жүжиглэлт гээд бүгд байна. Бас уран зураглал ч бий.
-Тэгэхээр жүжигчдээс маш олон чадварыг зэрэг шаардах нь ээ?
-Тийм. Ерөнхийдөө XХI зууны жүжигчин гэж дуулдаг, бүжиглэдэг, аялгуу хөгжим мэдэрдэг, хөдөлгөөний эвсэлтэй гээд олон чадваруудыг эзэмшсэн хүнийг хэлнэ. Тиймээс залуусаасаа ийм зүйлийг шаардаж, бид ч үүний төлөө ажиллана. Академик театрын бүрэлдэхүүнд энэ чанар байх ёстой гэж би үзсэн. Тиймээс өнгөрсөн жилээс бид хөдөлгөөний найруулагчтай боллоо. Г.Ган-Очир найруулагч залуучуудтай ажиллаад үр дүнгээ өгч эхэлж байна. Мөн тайзны хэл ярианы багш авч байгаа. Ингэхээр олон талын авьяастай жүжигчидтэй болохын тулд алхам алхмаар дөхөж байна. Мөн манай театр ойгоо угтаж цахилгаан хөгжим авъя гэсэн саналыг захиргаа дэмжлээ. Ингэхээр залуучууд маань амьд хөгжмийг тоглож сурах, мэдрэх, ритм сонсголоо сайжруулах тал дээр түлхэц болно. Эдгээрээс гадна жүжигчид маань мэргэжлийнхээ сайхан талыг нь харж чаддаг байх шаардлагатай. Алтан үеийн жүжигчдийн өнөөгийн залууст хэрэгтэй, хамгийн чухал, санаж явах ёстой зүйл нь мэргэжилдээ үнэнч, нөхөрсөг, хүндэтгэлтэй, хүн байх чанар юм. Энэ бол хамгийн чухал. Мэдээж цаг үе бүхэнд авьяастан төрдөг. Харин авьяасыг хөдөлмөр, хүн чанар өнгөлж байдаг шүү дээ.
-Та “Атга нөж” жүжгийн Жамухын дүрийг бүтээсэн. Түүхэн дүрийг бүтээхэд хамгийн чухал нь юу вэ?
-Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Баатар найруулагч “Атга нөж” жүжгийг 2005 онд найруулж байлаа. Намайг Жамухын дүрд хуваарилсан юм. Тэр дундаа Жамухын дүрийг түүхэнд олон талаас нь үзсэн байдаг. Жамуха Чингисийг хаан болгожээ, уул нь Жамуха хаан болох байсан юм ч гэх юм. Зарим нь Жамуха бол зохиомол дүр ч гэх нь бий. Гэхдээ мэдээж бодитой дүр л дээ. Түүхэн дүрийг бүтээхийн тулд судалгаа хамгийн чухал. Ямар зан ааштай, хүмүүс тэр дүрд хандах хандлага гэх мэт. Тиймээс Монголын нууц товчоонд зохиолч юу гэж дүгнэсэн байна, бусад харьцаж байгаа Хөхөчү бөө, Чингис, Алтан, Хучир зэргийн дүгнэлтийг хардаг. Эдгээрээс шүүж тухайн дүрийн зан төлөвийг тодорхойлдог юм. Нөгөө талаас энэ хүн юу хүсэж байсан бэ гэдгийг олох нь чухал. Хамгийн гол нь хүлээн зөвшөөрүүлэх гэдгийг сайн бодох ёстой. Нээрээ Жамуха ийм хүн байсан байна шүү гэх. Үзэгчид эргэлзвэл итгэл үнэмшил төрөхгүй шүү дээ. Миний хувьд Жамухыг 32, 33 настай хутганы ир шиг басхүү цог зальтай, цэцэн цэлмэг ухаантай, хор шартай, шалмаг, тийм нэгэн манлайлагч байсан болов уу гэж бодсон. Жамухын “Би Тэмүүжиний дайсан болохоос Монголын дайсан биш” гэж хэлсэн үг Соргодогийн Жаргалсайханы зохиол дээр гардаг. Энэ нь тэр хүнийг илэрхийлж чадсан агуу үг. Энэхүү дүрийг бүтээсэндээ баярлаж явдаг даа.
-Та “Бооцоо”, “Надаар тоглосон хайр”, “Жаргах гэж дурладаг уу?”, “Чи минийх”, “Шөнө дундын бүжиг”, “Нууц амраг чинь болъё”, “Шөнө амталсан нулимс” гээд л ихэвчлэн хайр сэтгэлийн сэдэвтэй жүжгүүд найруулсан байдаг. Энэ талаараа яриач?
-Уран бүтээлийн минь 98 хувь нь хайр дурлалынх байдаг. Ертөнцийг дүгнэвэл хайр. Гэхдээ долоон тэрбум хүний хайр сэтгэл янз бүрээр илэрнэ. Бүгд өөр, өөрийн онцлогтой гэсэн үг. Мэдээж эцэг эх, эх орон, нөхөрлөл, ажил мэргэжлийн ч хайр байна. Би хүн бүхэн хайраар дүүрэн, хайр нь энэрэл, уучлалаар дүүрэн байгаасай гэж боддог. Миний бодлоор дэлхий дээр байгаа тэр олон зохиол эцсийн бүлэгт хүнд хайрын тухай ойлгуулахад байдаг болов уу. Миний найруулсан гуч гаруй жүжиг бүгд үүнд чиглэж байна. Цаашид ч үргэлжлэх байх. “Гамлет” ч бас маш сонирхолтой хайрыг өгүүлдэг. Гэр бүл, ард түмэн, улс орноо хайрлах хайр байдаг. Үүнийг л үзэгчдэдээ хүргэх гэсэн сэтгэлээр хичээсэн. Гэхдээ “Гамлет” жүжгийг найруулахад хамгийн хэцүү байсан. Тархи оюунаа маш их гашилгаж байж бүтсэн дээ. Энэхүү жүжгийг төгс тавьсан хүн дэлхий дээр байдаггүй л юм гэсэн. “Гамлет”-ыг цаг үеэ олж тавигддаг гэж мэргэд хэлдэг юм билээ. Цаг нь болоогүй бол тавигддаггүй юм гэсэн. Ямар ч байсан цаг хугацаандаа хийгдсэн гэж боддог. Маш их түүхтэй, филисофи өндөртэй жүжиг шүү дээ.
-Цаашид үзэгчдэдээ ямар уран бүтээл толилуулахаар ажиллаж байна вэ?
-Одоогоор Бурхан багшийн тухай бүтээл хийж байна. Бурхан багшийн намтар, филисофийг энэ бүтээлээрээ хүргэхийг хүсч байгаа. Энэ бүтээлдээ зориулж өнгөрсөн хоёрдугаар сард Энэтхэгт судалгаа хийсэн. Мөн Гётегийн “Фауст” жүжгийг тавихыг маш их хүсэж байгаа. 2018 он гэхэд болчих болов уу гэж бодож байна. Манайд театрын түүхэнд тавигдаж байгаагүй юм. Мөн Чингис хааны тухай жүжиг цаг нь болохоор хийнэ. Тэр дундаа С.Жаргалсайхан ахын зохиолоор хийх болно.
-Драмын дөрөв шинэ уран бүтээл хийх үү?
-Бидний дуунууд дандаа орцны дуунууд байдаг. Дуу бол хүнд тухайн үеийн дурсамжийг авчирдаг ид шидтэй. Пионерын зусланд, орцонд, найз нөхдөөрөө, сангийн аж ахуйд дуулдаг өнөөх дуунууд чинь тэр үеэ хадгалж үлдсэн байдаг юм. Тиймээс хүний сэтгэлд хоногшин үлдсэн байдаг орцны дуунуудыг сонгож анхны цомгоо “Хайрын дурсамж” нэртэй гаргасан. Бид үзэгчдээс тийм сайхан үнэлгээ авна гэж үнэндээ бодоогүй. Хүн болгон сонсох дуртай байлаа. Тиймээс улам урамшиж “Бүсгүй чамд” гээд хоёр дахь цомгоо гаргасан даа. Энэ жил “Драмын дөрөв”-ийн арван жилийн ой тохиож байна. Бид арваннэгдүгээр сарын эхээр сонсогчдодоо зориулж амьд тоглолт хийхээр төлөвлөж байна. Мөн шинэ цомгоо гаргана.
-Та найруулагч болсон тухайгаа яриач?
-Би анх жүжигчин болъё гэсэн бодолтой байсан юм. Миний мэргэжлийн багш урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Н.Ганхуяг. Манай багш “Чамд найруулах жаахан юм байна. Чи ер нь давхар сурахгүй юу” гэсэн. Тэгээд багшийнхаа хэлснээр яваад жүжигчин, найруулагч гэсэн хоёр мэргэжилтэй төгссөн. Шууд найруулагч болсноос жүжигчин байж байгаад найруулагч болох нь илүү давуу талтай. Гол нь урлагийн ертөнц өөрөө гоё юм. Урлагийн хүний ертөнцөөр амьдарна гэдэг их сонирхолтой шүү дээ. Хэзээ ч уйдамгүй. Тэр дундаа жүжигчин хүнийх. Энэ хорвоо дэлхий дээр хамгийн сонин, содон зүйлсийг утга зохиол илэрхийлдэг. Тэр бүхний дүрд хувирна гэдэг маш сонирхолтой. Хүн болгон өөрийнхөө бичигдсэн зохиолоор явдаг бол жүжигчин хүн маш олон хүний хувь зохиолоор амьдрах боломжтой. Тиймээс судалгаа хийж түүндээ орох нь хамгаас чухал. Харин найруулагч хүний хамгийн сайхан нь миний ертөнцөөр хүмүүс аялдагт л байдаг. Энэ бол бахархам сайхан.
О.Ариунцэцэг