-ТҮҮНИЙ НЭГДҮГЭЭР ЭГНЭЭГЭЭР ЗОРЧСОН БҮХ ТОРГУУЛИЙН ХУУДСЫГ ХҮЧИНГҮЙ БОЛГОЖЭЭ-
фицеруудын ордноос Таван шарын уулзвар хүртэлх төв замын нэгдүгээр эгнээгээр автомашинуудыг зорчихыг хориглосон байдаг. Тэгвэл нэгдүгээр эгнээгээр зорчсон ч тухайн торгуулийг төлөх үндэслэлгүй гэдгийг нэгэн иргэн Замын цагдаагийн газраар хүлээн зөвшөөрүүлж чаджээ. Улмаар торгуулийн хуудсуудыг нь хүчингүй болгожээ. Ингээд П.Цэвэгмидтэй хийсэн ярилцлагаа хүргэж байна.
-Танд замын хөдөлгөөн зөрчсөн гэх хичнээн торгуулийн хуудас ирээд байсан бэ?
-Тоогоо алдсан. Мэргэжлийн түвшинд асуудлыг тавиад үнэнээр явбал үхэр тэргээр туулай гүйцнэ гэдэг шиг Замын цагдаагийнхан үнэнд гүйцэгдсэн л явдал. Намайг энэ асуудлыг тавьтал өөрсдөө ч мэдээгүй явсан л байгаа байхгүй юу.
-Ихэвчлэн аль замд дүрэм зөрчсөн гэж торгууль ирэх үү?
-Офицеруудын ордноос Таван шарын уулзвар хүртэлх замын нэгдүгээр эгнээгээр зорчих болгонд л ийм торгууль ирнэ. Та нэгдүгээр эгнээгээр явсан гээд л торгуулийн хуудас ирнэ. Би өдөрт энэ замаар өчнөөн удаа явдаг. Би ямар ч дүрэм зөрчөөгүй. Би замын тэмдэг, тэмдэглэгээний дагуу дүрмээ биелүүлээд явдаг. Нэгдүгээр эгнээг тусгаарласан тэмдэг тэмдэглэл гэж байгаа. Эгнээг тусгаарлах ёстой тэмдэглэлүүд хийхийн оронд зогсохыг хориглосон тэмдэглэл хийчихсэн. Нэгдүгээр эгнээг хориглох тэмдэг тавьж хориглох ёстой. Гэтэл одоо байгаа хориглосон тэмдэг нь нэгдүгээр эгнээгээр бус голын эгнээгээр зорчихыг хориглосон байх жишээтэй. Би Монгол Улсын замын хөдөлгөөний дүрэмд заасан тэмдэг тэмдэглэгээг л баримталж хөдөлгөөнд оролцсон. Замын хөдөлгөөний дүрмийн 7.1 гэсэн заалтад үргэлжилсэн цагаан шугам гэж бий. Үргэлжилсэн цагаан шугамаар хэрвээ нэгдүгээр эгнээгээ тусгаарлачихсан бол тэр шугамыг давахыг хориглодог. Гэтэл үргэлжилсэн шар шугамаар хийчихсэн байгаа юм. Шар шугам бол зөвхөн зогсохыг л хориглодог болохоос биш эгнээг тусгаарладаггүй. Уулзвар болгоны эхэнд нэгдүгээр эгнээгээр орохыг хориглох тэмдэг тавих ёстой. Гэтэл тэр тэмдэг нь нэгдүгээр эгнээгээр бус хоёрдугаар эгнээгээр зорчихыг хориглочихсон байгаа. Тиймээс та нар намайг торгохдоо голын эгнээ буюу хоёрдугаар эгнээгээр явсан гэж торгох бол хүлээн зөвшөөрнө. Харин нэгдүгээр эгнээгээр зорчихыг хориглоогүй байхад нэгдүгээр эгнээгээр зорчсон гэж үзэж байгаа бол би торгуулж чадахгүй гэж хэлсэн. Би дүрмийн дагуу л голын эгнээгээр зорчихгүй байгаа.
-Тэгэхээр нэгдүгээр эгнээгээр жолооч нар явахад ямар ч асуудалгүй гэж ойлгож болох уу?
-Тавьсан тэмдэг тэмдэглэгээний дагуу бол ямар ч буруугүй. Хэрвээ жолооч замын хөдөлгөөний тэмдэг, тэмдэглэгээг баримталж хөдөлгөөнд оролцох ёстой л юм бол. Би энэ замаар дээрх журам хэрэгжсэнээс хойш дөрвөн жилийн турш явж байна. Би Замын цагдаагийн бүх шатны хүмүүст нь хандсан. Ерөөсөө тоодоггүй. Замын тэмдэглэгээгээ засдаггүй. Замын хөдөлгөөний удирдлагын төвийн даргад хандсан. Батцоож дарга тэр бичгийг хүлээж аваад мэдээж холбогдох мэргэжлийн хүмүүстээ зөвлөлдөж байж хариу өгсөн болов уу. Захын эгнээгээр явж байгаа хүн хоёр эгнээний цаадах үргэлжилсэн хос шугамыг давсан учраас торгуулийн хуудас ирүүлсэн гэсэн байсан. Яаж ийм байж болох юм бэ. Би шууд Нийслэлийн замын цагдаагийн газар хандсан. Тэгсэн нөгөө намайг буруутгаад байсан олон зүйл заалт хасагдаад та Энхтайваны өргөн чөлөөгөөр зорчихдоо 7.2 заалтыг зөрчсөн байна гэсэн хариу өгсөн.
-Замын хөдөлгөөний дүрмийн 7.2 дахь заалтад яг юу гэж тусгасан байдаг вэ?
-Хашлагын дотуур тавьсан үргэлжилсэн өргөн шугам байдаг. Түүнийг давсан гэж үзэж байгаа. Харамсалтай нь тэр яриад байгаа зураас нь Энхтайваны өргөн чөлөөн дэх замд нэг см ч байхгүй. Ингээд би Замын цагдаагийн газарт хандсан. Яахаараа байхгүй тэмдэг, тэмдэглэгээн дээр хүн торгодог юм бэ гэж. Замын цагдаагийн газар хуралдаад буруугаа хүлээн зөвшөөрөөд энэ хүнд оноосон торгууль ямар ч үндэслэлгүй юм байна гэж үзээд надад ирсэн бүх торгуулийг хүчингүй болгосон.Би дүрэм зөрчдөггүй жолооч. Дүрэм зөрчихийг ч хүсдэггүй. Дүрэм зөрчинө гэдэг маань өөрөө зам тээврийн осол руу түлхэж байдаг.
-Та энэ чиглэлийн мэргэжилтэн байж таарах нь ээ?
-Би ОХУ-ын Замын цагдаагийн сургуулийг төгссөн. Улаанбаатарт ирээд Замын цагдаагийн газарт ажилладаг байсан. Замын цагдаагийн газарт замын хөдөлгөөний зохион байгуулалтын албыг анх бий болгосон хүн. Замын хөдөлгөөнийг аюулгүй, түргэн шуурхай зохицуулж явуулах үүрэгтэй инженерийн алба.Ганцхан эгнээний хөдөлгөөнийг зохион байгуулж чадахгүй байж сая гаруй хүнтэй мегаполис хотын замын хөдөлгөөнийг зохицуулна гэж юу байдаг юм бэ. Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний зохион байгуулалт яг галзуу хүний өдрийн тэмдэглэл л гэсэн үг. Юу ч ойлгох юм байхгүй. Хот дотор цагт 80 км хурдтай явж болно.
-Яагаад. Зөвшөөрөгдсөн дээд хурд нь цагт 60 км байдаг шүү дээ?
-Цагт 72 км хурдтай яваад торгуулаад тэр торгуулийн хуудсаа хүчингүй болгосон тохиолдол надад бий. Улаанбаатарт 80 км цаг хурдтай явах тэмдэг тэмдэглэгээ байхад 60 км явах ёстой гээд торгож байх жишээтэй. Хот суурингийн гадна мөрддөг зохион байгуулалтыг хот дотор хийчихсэн байгаа юм. Ийм зохион байгуулалт хийчихсэнээ өөрсдөө мэдээ ч үгүй байгаа, хөөрхийс. Тийм атал хэдэн мянган жолоочийг хурд хэтрүүллээ гэж торгож байна. Мөн 2016 оны долдугаар сарын 5-ны байдлаар нэгдүгээр эгнээгээр зорчсон гэж 648 мянга 807 жолоочийг торгосон байдаг. Хууль гаргахаас өмнө 8000 төгрөг байсан байх аа. Одоо бол 19200 төгрөгөөр торгож байгаа шүү дээ. Ингээд бодоод үзэхээр хичнээн мянган жолоочийн халаасыг хоослон улайм цайм дээрэм хийж байна вэ. Замын хөдөлгөөний зохион байгуулалтын тухайд авах юм үгүй. Замын цагдаагийн газраас дугаарын хязгаарлалт хийгээд нийслэлийн замын хөдөлгөөний ачааллыг 20 хувь бууруулна. Томоохон зах, худалдааны төвийн ажлын цагийн хуваарийг өөрчилж 15 хувь, төр захиргааны байгууллагуудын ажлын цагийг өөрчилж 10 хувь гээд хөдөлгөөний ачааллыг нийтдээ 45 хувь бууруулна гэсэн байдаг. Үүн дээр нийслэлээс “Гудамж төсөл”-ийг хэрэгжүүлж 40 хувь, техникийн захыг 22-ын товчоо руу нүүлгээд 40 хувь ачааллыг бууруулна гэж байсан. Техникийн зах нүүгээгүйг эс тооцвол дээрх бүх журам хэрэгжчихсэн байгаа. Үр дүнд нь замын хөдөлгөөний ачаалал 85 хувь буурсан байх ёстой. Харамсалтай нь өнөөдөр буурах нь битгий хэл бүр ихэсчихсэн явж байна. Би өнгөрсөн намар Замын цагдаагийн дарга Жаргалсайхан дээр ороод “Ингэж худлаа хэлж болохгүй ээ. Хөдөлгөөний ачааллыг хувиар хэмждэггүй. Чи намайг мэдэж байгаа. Би мэргэжлээрээ ажиллаж байсан хүн. Замын зохион байгуулалтын инженерийн боддог аргаар бол ачааллыг коэффициентээр хэмждэг. Ачааллын коэффициент 0.65-аас бага бол ачаалал бага байна гэж үздэг. 0.65-0,75-ын хооронд ачаалал хэвийн гэж үздэг. Ачаалал 0.75-аас дээш гарвал ачаалал хэтэрлээ гэж үздэг. Ачааллын коэффициент нэг болоход хөдөлгөөн зогсдог. Намайг ингэж хэлснээс хойш Замын цагдаагаас замын хөдөлгөөний ачаалал тэдэн хувиар буурлаа гэж ерөөсөө ярихаа больчихсон. Ийм худал зүйл ярьж очиход Засаг дарга нь итгээд ИХТ батлаад өч төчнөөн хөрөнгө урссан байж таараа. Одоо энэ явуургүй санаачилгыг гаргасан хүмүүстэй нь хариуцлага тооцох хэрэгтэй ш дээ.
-Одоо манай замын хөдөлгөөн хэдэн коэффициенттэй яваа бол?
-0.38 л байсан. Тухайн үед 60 гаруй мянган автомашин л явдаг байсан байх. Одоо Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөн эмх замбараагүй. Зүгээр хаус. Мэргэжлийн чиг баримжаагаа алдчихсаны хамгийн тод жишээ энэ. Хийдэг ажил нь интернэт ухаад л “Өө эмийн сантай байх ёстой юм байна. За нэг ослын гурвалжин хийчихье” гэх жишээтэй. Өөр бас юу гэлээ.
-Галын хор уу?
-Тийм. Галын хортой байх ёстой юм байна. Галын хор нэхчихье гэдэг ч юм уу. Иргэдийн халаас руу дайрахаас мэргэжлийн чиг үүрэг бүхий ажил хийж байгаа зүйл алга. Энэ байгууллагыг мэргэжлийн хүмүүсээр удирдуулаач ээ. Надад торгууль бичиж буй цагдаагаас даргаа хүртэл дүрэм журмаа ч өөрсдөө сайн мэдээгүй явсан. Манайхан гадагшаа дотогшоо яваад ирэхээрээ л тэр улсад тийм юм хэрэгжүүлж байсан гэж ирээд л ямар ч судалгаа, шинжилгээгүйгээр нутагшуулахыг оролддог.
-Таныг пост бичсэний дараа хүмүүс их хандаж байна уу?
-Хүмүүс их хандаж байна. Үнэндээ миний сөхөөд буй асуудал бол дээд түвшиндээ гаргасан шийдвэрийг дунд түвшиндээ хэрхэн завхруулдгийн л жишээ. Төрөөс гаргасан хууль, захирамжийг хаана замхруулж байна, тэнд хариуцлага тооцож сурах хэрэгтэй. Өнөөдөр хүмүүс талхныхаа мөнгийг олох гэж яаж зүтгэж байна. Гэтэл хууль бусаар халааснаас нь 19200 төгрөг дээрэмдэж байдаг. Би мэргэжлийн хүн учраас хажуугаас нь хууль бус үйлдлийг хараад тэвчээд сууж үнэхээр чадсангүй. Яахав, зарим танил нөхөд намайг “Чи Замын цагдаатай яах гээд зууралдаад байгаа юм” гэдэг. Би хариуд нь цэргээс нь эхлээд даргатай нь хамт “дээрэлхэж” байгаа юм гэж хэлсэн.
-Ямар утгаараа?
-Над шиг “дээрэлхүү” улсууд олон гараасай. Зөвхөн энэ салбарт ч бус. Эдийн засаг, уул уурхай, боловсрол, зам тээвэр гээд бүхий л салбарт над шиг “дээрэлхүү” хүмүүс их гарч ирээсэй. “Дээрэлхүү” гэдэг нь мэргэжлийн чадамжийг хэлж байгаа юм.Төрийн албыг мэргэжлийн хүмүүс хаших ёстой. Сая баруун, зүүн дөрвөн зам дээр улаан гэрлээр баруун гар тийш эргүүлнэ гэсэн санал авч байгаа биз. Энэ саналыг санаачилсан, авсан хүмүүс эрүүл байгаадаа. Инженерийн шийдэл дээр иргэний саналыг авдаг гэнэ ээ. Инженерын шийдэл байхгүй юу. Баруун гар тийш эргүүлбэл аль замд хөдөлгөөний ачаалал нэмэгдэх үү гээд бүх зүйл инженерийн шийдэл. Удахгүй Энхтайваны гүүрийн нэг тулгуурыг авчихъя гэх вий дээ.
-Таныхаар бол хотын түгжрэлийг бууруулах ямар арга зам байна вэ?
-Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулж болох уу. Болно. Ингэхийн тулд таван чиглэлээр ажиллах ёстой. Хууль эрх зүй, зохион байгуулалт, хот төлөвлөлт, тээвэр зохицуулалт, хяналт шалгалт гэсэн цогц чиглэлээр ажиллавал түгжрэлийг зогсоох бүрэн боломж бий.