ХҮМҮҮН НЬ ЦАГ ЭЛЭЭХ ТУСАМ ТӨЛӨВШДӨГ БОЛОХООС ХӨГШИРДӨГГҮЙ ЮМ
ПИКАССО
Гартаа барьсан хэсэгхэн шаврыг өөрийн авьяас чадвараар хэрэгтэй хэлбэр, дүрсэд оруулан, өнгө будаг нэмснээр бүх дэлхийг илэрхийлж чаддаг 20 дугаар зууны агуу зураачдын нэг, кубизмын урсгалыг үндэслэгч, уран барималч Пабло Руз Пикассо (Pablo Ruiz Picasso)-гийн тухай бид өгүүльюү гэж бодлоо. Түүний амьдралын түүх нь өөрөө аугаа их эрч хүчээр дүүрч бусдад шинэ урлагийн зам заасан өөрөөр хэлбэл урлагийг шинээр урласан бүтээлч хүний түүх билээ.
Пабло Пикассо 1881 оны аравдугаар сарын 25-нд Испанийн Андалуз мужийн Малага хотод төржээ. Түүнийг загалмайлахад өгсөн бүтэн нэр нь Пабло Диего Хосе Франсиско де Паула Хуан Непомусено Мария де лос Ремедиос Сиприано де ла Сантисима Тринидад Мартир Патрисио Руис .
Паблогийн гэр бүлийнхэн нь боловсролтой боловч ядуу улс байсан тул зураач эцэг нь урлагийн сургуулийнханд хичээл заахаар Малага хотоос Барселонд шилжин суурьшсан. Тэрээр Паблогийн уран зургийн анхны багш байсан бөгөөд түүнийг долоон настайд нь тагтааны сарвууг гүйцээж зурах даалгавар өгснөөр балчир хүүгийн ирээдүйн уран бүтээлийн үүд хаалга нээгдсэн байна. Пабло 13 настайдаа нэлээд том хэмжээтэй натюрморт зурсан бөгөөд түүний авьяас чадварыг биширсэн эцэг нь хичээл заах ажлаа ч орхижээ.
Пикассо долоохон хоног бэлтгээд Барселоны Дүрслэх урлагийн академийн оюутан болсон бөгөөд түүний авьяас чадварыг “илрүүлсэн” багш нар насыг нь үл харгалзан сургуульдаа элсэхийг урьжээ. Пикассо сургуульд байхдаа тийм ч сайн сурагч байгаагүй бөгөөд үргэлж л багш нарын уурыг хүргэж шийтгүүлнэ. Харин тэр шийтгүүлж, хичээлийн дараа үлдэх бүртээ өөрийн дуртай зургаа саадгүй зурах боломж олдог байлаа.
Арванзургаан настай Пабло 1897 онд Мадридын “Сан Фернандо” урлагийн сургуульд элсэн нэг жил орчим суралцаад орхив. Түүнд тухайн сургуулийн сургалтын систем нь чамлагдсан тул хотоор хэсүүчлэн, Барселонын гудамжаар явах хүмүүсийг зурж суухыг илүүд үзжээ.
Тэрээр Мадридын уран бүтээлчид болох Франсиско Гой, Диего Веласкеса ба Эль Грекогийн бүтээлүүдийг шимтэн судалж эхлэв. Пикассо дэлхий ертөнц хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг анхааралтай ажиглахын сацуу өөрөө дэлхий ертөнцийн түүхэн замналыг өөрчилсөн юм.
Сайхан эмэгтэйчүүдийн хайр түүнд урам зориг өгч, харин тэрбээр тэдний хөрөг зураг, уран баримлыг бүтээж үхэшгүй мөнхийг бэлэглэжээ. Хоёр хэмжээст зураг Пикассод уйтгартай санагадсан тул тэрээр кубизмыг бүтээж, үргэлж хавтгай байсан зургуудыг шинэ хэмжээст орууллаа. Удалгүй түүний амьдралыг үзэх үзэл өөрчлөгдөж “цэнхэр” үеэс “ягаан” үе рүү нүүж, улмаар сэтгэл санааны цочролд орсноор зураачийн бүтээлүүд хар, цагаан болж эхэлсэн. Будаг, харандаа нэгэн хэвийн санагдах үед Пикассо гэрлээр будаж, мөн тухайн биетийг зотон даавуун дээр зурснаас, баримал болон шил шаазангаар илэрхийлэх нь түүнд илүү сонирхолтой байв. Кубизмыг үндэслэн сюрреализм, авангард урсгалыг зоригтой шүүмжлэхийн сацуу тэдгээр нь түүний эрч хүчийг улам бүр оргилуулж байсан юм.
Пикассогийн эртний бүтээлүүд Барселонын зураачийн өөрийнх нь нэрэмжит музейд хадгалагдаж байгаа. Түүний хамгийн их нэрд гарсан бүтээлүүд бол 1896 онд бүтээсэн “Өөрийн хөрөг” , “Эх хөрөг” , “Анхны нөхөрлөл” зургууд юм. Бухын тулаан, имперсионист, сюрреалист, кубист чиглэлийн уран барилга, уран зургийг тэрээр туурвиж байлаа.
Пикассо 1901 болон 1902 онд Парист зочилж, 1904 онд бүрмөсөн нүүж иржээ. Гэвч Пабло Парист алдар хүнд, худалдан авагч нарын аль алинаар нь дутаж байв. Тэрхүү хүнд хэцүү, хүйтэн ядуу амьдралын жилүүдэд Пабло зогсолтгүй ажиллаж байлаа. Энэ үед түүний “Цэнхэр үе” гэж нэрлэгдсэн өлсгөлөн дүртэй, гомдсон мэт боловч сайхан “сохор” хүмүүс олноор дүрслэгдсэн билээ.
“Нүцгэн бүсгүй, ногоон навчис ба бюст” хэмээх
160 сая ам.долларын үнэтэй бүтээл
Пикассогийн энэхүү гансралын үе нь 1901-ээс 1904 онуудад тохиосон ба түүний найз болох Карлос Касагемасын амиа хорлолт болон Испаниар аялсан аялал зэрэг нь нөлөөлсөн гэж үздэг.
1904 онд Пабло Францын Монмартр хотод ирэв. Энд түүний анхны хайрын түүх эхэлжээ. Түүний этгээд сонин амьдралын гол шүтээн нь эмэгтэй хүн байсан төдийгүй уран бүтээлийнх нь онгод, хүч нь болдог байсан юм. Тэрээр «Би эмэгтэй хүнийг солих бүрдээ хамгийн сүүлд учирсан бүсгүйгээ “шатааж” тэднээс салдаг байсан. Энэ нь надад залуу насыг минь эргүүлэн авчирдаг байсан болов уу” хэмээн нэгэнтээ дурсан ярьж байжээ.
Өнгөрсөн зууны их хүн, зураач Пабло Пикассо хувийнхаа амьдралыг урлагаас ерөөс салгаагүй нэгэн билээ. Тэрээр бүтээлдээ эмэгтэй хүний гоо үзэсгэлэн төгс дүр төрх, бэлхүүс, цээж зэргийг өвөрмөц хэлбэрээр дүрсэлдэг, тэрхүү зурагт дүрслэгдсэн хүүхнүүд бүгд их зураачтай ойр дотно байсан эмэгтэйчүүд гэлцдэг.
Пикассогийн эхнэр юм уу, нууц амраг нь солигдоход уран бүтээлийнх нь арга барил, хэлбэр, зурагт дүрслэгддэг дүрүүд нь хүртэл өөрчлөгдөнө. Ядуу боловч аз жаргалтай байсан амьдралынхаа энэ үед Пабло, Фернандад дурласан сэтгэлээ уран зурагтаа “Улаан шаргал” хэмээн нэрлэгдсэн шинэ урсгалаар илтгэж эхлэв. 1909 онд Фернанда тэр хоёрын дурлалын гал бөхөж эхлэх үед тэр цоо шинэ “Маск” хэлбэрийн зургаар оролдож шинэ чиглэл гаргажээ. Энэ хугацаанд Пикассо Брактай учирч, жирийн урлагийг сонирхож, хэлбэр дүрслэлийг хялбарчлан хагаслаж илтгэх оролдлого хийсний үр дүнд кубизм үүссэн билээ.
“Алжирын бүсгүйчүүд” хэмээх 180 сая ам.доллараар зарагдсан дэлхий дээрх хамгийн үнэтэй зураг
Пикассогийн хувьд эмэгтэй хүн уран бүтээлийнх нь нарийн нандин чавхдас болдог байсан ч тэрээр дурлалаас амархан уйддаг хувирамтгай золиг байлаа. Хэдийгээр түүний хөнгөмсөг чанарыг олон нийт шүүмжилдэг байсан ч гэлээ түүний гайхамшигт уран бүтээлийг нь бишрэн шүтдэг байсан тул тэр дутагдлыг нь өнөө цагт мартжээ.
1912 оноос Пикассо ЭВА хэмээх жижигхэн биетэй Марсель Гумберттэй ханилан түүнийг нас барсны дараа, 1918 онд Рим хотод Ольга Коклова хэмээх нэгэн орос генералын охинтой гэрлэжээ. Мөн л зураачийн арга барил өөрчлөгдөж, дахин өөр хүний төрхийг сонгодог үзэмжтэйгээр зурж эхлэв. 1921 онд хүү Паоло нь төрж, Пикассогийн уран бүтээлд “эх үр”-ийн сэдэв зонхилох болов. Пикассо 1927 онд Мари Терез Вальтертай танилцан түүнийг нууц амрагаа болгосон байна. 1935 онд Мари Терез охин Майягаа төрүүлж, Пикассо дахин хүүхдэд хайр халамжаа зориулан, ахиад л эхийг нь тоохоо больж эхлэв. Пикассогийн анхаарлыг сюрреалистуудын шүтээн болсон зураач бүсгүй Дора Маар татах болжээ. Ингээд зургуудад нь шинэ дүр, чичирхийлж долгионтсон шинэ өнгө гарч ирлээ.
1944 онд насан өндөр болсон боловч Пикассо, Жаклин хэмээх бүсгүйтэй ханилан түүний зургийг 160 удаа уран бүтээлдээ дүрсэлсэн байна. Пикассо үр хүүхэд, хамаатан саднаасаа бүрмөсөн харьцаагаа тасалж, тийм гайхамшигт хүнээс гарамгүй бүдүүлэг, боловсон бус гэхэд багадахаар этгээд авир гаргадаг байв. Гэхдээ л түүнд урьдын адил бүсгүйчууд дурладаг, уран бүтээлийнх нь гол цөм болсон хэвээр л байлаа. Нас өндөр гарсан ч бүтээлүүд нь уран зургийн ертөнцөд дуулиан тарьж Испани орны нэрийн хуудас болдог байсан ажээ. Пикассогийн нэгэн далд авьяасыг хүн бүр мэддэггүй байв. Тэр зөвхөн зураад зогсохгүй, яруу найрагч байлаа. 55 настай агуу зураач маань, өөрийнх нь хэлснээр бол “түүний дотор зүүрмэглэж байсан” авьяасыг сэрээж шүлэг бичиж эхлэв. Урлагийн бүтээл хулгайлдаг хүмүүс Пикассогийн бүтээлийг бусад алдартай уран зураачдынхаас илүү сонирхон “суйлдаг” ба одоогийн байдлаар түүний 550-иад уран зураг нь хулгайд өртсөнийг албан ёсоор тогтоосон гэдэг.
Тэр Коммунист намын гишүүн байсан бөгөөд тэрээр 1950 болон 1961 онуудад “Лениний эрх чөлөөний одон”-гоор тус тус шагнагдаж байв.
Уран бүтээлч маань 40 орчим жилийн өмнө нас барахдаа: “Миний төлөө уу, миний эрүүл мэндийн төлөө уу, учир нь би дахиж ууж чадахгүйг та бүхэн минь мэдэж байгаа” гэж хэлсэн байдаг. Пикассо нь нас барахдаа ямар ч гэрээслэл үлдээгээгүй ч гэлээ урласан бүтээлүүд нь түүнийг мөнхөлж чадсан юм.
Б.ХУЛАН