БНСУ-ын “Корэйн эйр” компани монголчуудад өндөр үнээр тийз борлуулж байна гэх шалтгаанаар тус улсын Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хороонд Монгол Улсын иргэн С.Сүх-Очир гомдол гаргажээ. Түүнтэй цахим хуудсаар дамжуулан холбогдож гаргасан гомдлынх нь талаар тодрууллаа.
-Та БНСУ-ын Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хороонд “Корэйн эйр” компанийг шалгуулахаар иргэний гомдол гаргасан гэсэн. Ямар асуудлаар хандах болов?
-Би БНСУ-ын Сөүл үндэсний их сургуулийн Бизнесийн удирдлагын дээд сургуулийн докторантурт суралцдаг. БНСУ-ын Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хороонд иргэний гомдол гаргасан юм. Шалтгаан нь “Корэйн эйр” компани Улаанбаатар-Сөүл чиглэлийн нислэгт өөрсдийн монопол давуу эрхээ ашиглан багадаа хоёр дахин, ачаалал ихтэй үед дунджаар гурав дахин өндөр төлбөртэй тийз борлуулж байгааг шалгуулахтай холбоотой.
-“Корэйн эйр” Сөүл-Улаанбаатарын хооронд нислэг хийсэн 14 жилийн хугацаанд монопол эрхтэй байсан гэсэн. Энэ байдлаа давуу тал болгон УБ-Сөүл-УБ руу зорчих онгоцны тийзийн үнийг өндөр тогтоосон гэж байгаа. Мөн тийзийн үнийг 40 хувь хүртэл бууруулах боломж байгаа гэх нь хэр үндэслэлтэй вэ?
-Зах зээлийн эдийн засагт монопол гэдэг нь аливаа нэгэн өрсөлдөгчгүй байдлаар бараа бүтээгдэхүүн борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх эрхийг хэлдэг. Өрсөлдөгч байхгүй тул зах зээл дээр гаргах бараа бүтээгдэхүүний үнийг дангаараа, өөртөө ашигтай байдлаар тогтоох бололцоотой болно. Энийг л “Корэйн Эйр”компани хэрэгжүүлж байгаа юм. Жишээ нь, Улаанбаатар хотод талх борлуулах эрхийг зөвхөн С.Сүх-Очир гэдэг хүнд олговоос тэрээр талхныхаа үнийг өөрийн дураараа тогтоож, өөртөө ашигтай байдлыг бий болгоно. Түүний талх амтгүй байсан ч, өндөр үнэтэй байсан ч иргэдэд сонголт байхгүй тул худалдаж авахаас өөр аргагүй. Харин монопол тогтолцоо задарч өөр хэд, хэдэн хүн талх борлуулах эрхтэй болвол хүмүүс аль амттай бөгөөд өөртөө ашигтай, худалдан авах бололцоо бүрдэж зах зээлд олон сонголт бий болдог. Үнэндээ УБ-Сөүлийн хооронд 2000 км арай хүрэхгүй зайтай. Өрсөлдөөнтэй зах зээлд, үүнтэй ойролцоо зайд нислэг үйлдэхэд 250-350 ам.долларын үнэтэй тийз борлуулах бололцоотой байдаг. Жишээ нь, Сөүл-Хонгконгийн чиглэлд дунджаар 250-350 ам.долларын үнэтэй тийзүүд их байдаг. “Корэйн эйр” компани нь Улаанбаатар руу нислэг үйлдэхэд хямддаа 630 ам.доллар, үнэтэй үедээ бараг 1000 ам.долларын тийз бидэнд борлуулж байна. Энэ үнийг бууруулах талаар удаа дараа гомдлоо илэрхийлж байсан хэдий ч “Корэйн эйр” компаниас хариу ирж байгаагүй. Тэд ийм байдлаар сүүлийн 14 жил монопол эрхээ давуулан ашиглаж жилд дунджаар 14 сая орчим ам.долларын илүү ашиг хүртсэн хэмээн Солонгосын хэвлэл мэдээллээр, мөн БНСУ-ын Үндэсний Ассамблейн чуулганаар парламентын хянан шалгах эрхээ хэрэгжүүлэх явцад мэдээлэл гарч байсныг уншиж байлаа.
-Таны зүгээс дээрх хугацаанд олсон ашгаа зорчигчдод эргүүлж өгөхийг шаардаж байгаа гэсэн. Эргүүлэн өгөх боломжтой юу. Ер нь 14 жилийн хугацаанд ойролцоогоор хэдэн ам.долларын тооцоо гарах бол?
-Эхлээд шударга бус өрсөлдөөн гэдгийг нь тогтоож өгөх хэрэгтэй. Хэрэв шударга бус өрсөлдөөн гэдэг нь нотлогдвол(одоогийн байдал нь шударга бус өрсөлдөөн хэдий ч тэд хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа) өнгөрсөн хугацаанд төлбөрөө төлж зорчсон иргэд илүү төлсөн төлбөрөө нэхэмжлэх бүрэн эрхтэй гэж бодож байна. Иймд “Корэйн эйр” компанид нийгмийн хариуцлага гэж байдаг бол өөрсдөө сайн дураараа үнээ буулгах, мөн илүү авсан төлбөрөө буцааж өгнө гэж найдаж байгаа юм. Орлогын тухайд жилд дунджаар 14 сая ам.долларын илүү ашиг хүртсэн гэж эндхийн хэвлэл мэдээллээр гарсан. Тэгэхээр энэ тоог 14 жилд үржүүлэхээр тооцоо гараад ирнэ.
-БНСУ-ын Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хороонд та яг ямар, ямар шаардлага тавьсан юм бэ?
-Миний хувьд одоогийн борлуулж буй үнээ 40 хувиар буулгах, Монгол Улсын хууль дүрмийг чандлан сахих, давуу эрхээ ашиглаж илүү ашиг хүртсэнээ буцааж зорчигчдод олгох, мөн шударга бус өрсөлдөөний улмаас Монгол Улсын иргэдийг хохироож ирсэн гэдэгтээ албан ёсоор уучлалт гуйхыг хүсч байгаа юм.
-Ер нь “Корэйн эйр” ямархуу үйлчилгээтэй вэ. Монголчууд ерөнхийдөө ам муутай байдгийн шалтгаан нь юу вэ?
-Уг нь энэ компани салбартаа маш сайн үйлчилгээтэй газруудын нэгд тооцогддог. Улаанбаатарын чиглэл бол энэ компанийн хамгийн ашигтай чиглэлүүдийн нэг нь. Ийм нөхцөлд уг нь монгол зорчигч бүрийг, тэр хүн төрийн өндөр албан тушаалтан биш байсан ч хүндэтгэлтэй хандаж байвал манай иргэдээс гомдол гарахгүй байх гэж бодно. Ер нь ажилтнууд нь ч гэсэн их хүнд нөхцөлд ажилладаг юм байна лээ. Манай зарим үйлчлүүлэгч онгоцонд согтуу байх, чанга дуугаар ярьж бусдын тав тухтай байдлыг алдагдуулах нь ч анзаарагддаг. Үйлчилгээний байгууллага нь үйлчлүүлэгч нараа гомдолгүй байлгах төдийгүй, өөрсдийн үйлчилгээгээр тэдний сэтгэлийг хөдөлгөж чадваас тэр компани үйлчлүүлэгчдээ алдахгүй. Өөрөөр хэлбэл энэ чиглэлд хэдэн ч өрсөлдөгч байсан сайн компани бол өөрийн үйлчлүүлэгчээ хэзээ ч алдахгүй юм. Үүнийг л “Корэйн эйр” зөвөөр ойлгох хэрэгтэй.
-Таны мэдэгдэлд Монголын иргэд, аж ахуйн нэгжийг эрхшээлдээ оруулсан байдаг гэсэн байна дээ. Үүнийг тайлбарлахгүй юу?
-“Корэйн эйр” олон жил монопол эрхээ алдахгүй байгаа нь цаанаа учиртай байх. Тэднийг дэмждэг, харагдахгүй хүчин зүйл үйлчлээд байна гэж бодож байгаа. Солонгосын хэвлэл мэдээллээр хүртэл Монголын төрийн албан хаагч нарыг үнэ төлбөргүй Чэжү аралд амраасан, авлига өгсөн гэх мэдээлэл гарч байлаа. Энэ талаар бид Монголдоо сөхөж дэлгээгүй болохоос бүгд л мэдэж байгаа асуудал. Солонгосын нисэхийн салбар буюу Зам тээврийн яамнаас нь хүртэл Сөүл-УБ-Сөүл чиглэлд Монгол, Солонгосын хоёр, хоёр компаний гүйлчилгээнд гаргах санал дэвшүүлж байсан. Гэвч уг санал ямар нэгэн байдлаар хойшилсоор байна. Гэхдээ ирэх жилээс эхлэн Улаанбаатар-Пусан чиглэлд шинэ компанийг шалгаруулна гэсэн. Гэвч энэ тоо нийт зорчигчийн аравхан хувьтай тэнцэх тул тийзийн үнэ бидний хүссэн хэмжээнд хүртэл хямдрахгүй болов уу. Ер нь “Корэйн эйр”-ийн асуудлыг зөвхөн Солонгост төдийгүй Монголын холбогдох газрынхан анхаарах хэрэгтэй. Би Монголын Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газарт уг асуудлаар иргэний гомдол гаргана гэж бодож байгаа.
Өнгөрсөн сард Х.Энхманлай гэж хүн “Корэйн эйр” авиа компани монголчуудыг дорд үзэж, хүний эрхийг зөрчиж байгаа тухай олон нийтэд мэдээлж байсан. Тэрээр манай сонины 2015.09.26-ны дугаарт өгсөн ярилцлагадаа “…Тус компани зорчигчдоо анхаарал хандуулаагүй. “Корэйн эйр” компани хариуцлагыг өөрөөсөө шууд зайлуулж байна. Хоёрдугаарт, хүний эрхийг хүндлэхгүй байна. Шар толгойтой хүмүүст сайхан хандаад, монгол хүнд болохоор хүн гэж үзэхгүй хандаж байна. Өвчтэй хүн явж байхад биеийн нөхцөл байдалд нь ерөөсөө дүгнэлт хийж, зохих арга хэмжээг аваагүй, тухайн үед ээлжинд гарч байсан “Корэйн эйр” болон шалган нэвтрүүлэхийн ажилчид нь. Монгол хүн гэхээр л ойшоохгүй байх тийм сэтгэгдэл төрж байгаа юм. Энэ байдал маш олон жилийн турш үргэлжилж, ужгирч байна. Өнөөдөр бид үүнийг таслан зогсоох цаг болсон. Наад захын жишээ хэлэхэд, “Корэйн эйр” гэдэг компанийн үйлчлэгч нь монголчуудын хажуугаар өнгөрөхдөө хялам хийж, хамраа дардаг. Яахав дээ, хөдөөний хүн орж ирээл биз. Хэдий тийм байлаа ч үйлчилгээний стандартаа мөрдөөд ажиллах ёстой. Монголчуудыг харанхуй бүдүүлгээр нь дуудаад л “пий, паа” болоод л. Биднийг олон жилийн туршид ингэж гадуурхаж ирсэн. Ялгаварлан харьцаад байгаа юм. Боловсролтой, хэл устай, олон улсуудаар яваад үзчихсэн байрын хүнтэй тэд чинь шал өөр харьцана. Тийм хүмүүст “Корэйн эйр”-тэй холбоотой хүндрэл бараг тулгарахгүй. Гэтэл зүгээр нэг, жирийн монгол иргэнд маш муухай ханддаг.
-Та “Корэйн эйр”-тэй холбоотой ноцтой баримт дэлгэнэ гэсэн. Ямар баримт юм бэ?
-“Корэйн эйр” компани 20 орчим жил Монголд Солонгосын талаас дангаараа буюу монополь байдлаар нислэг үйлдэж байгаа цорын ганц компани. “Корэйн эйр” компанид бусад нь яаж ч нөлөөлж чаддаггүй гэж байгаа юм. “Корэйн эйр” олигтой үйлчилж чаддаггүй юм бол чаддаг газрыг нь оруулъя л даа. Энэ асуудлыг гүнзгийрүүлээд судлахаар “Корэйн эйр” болохгүй байна, энэ компани монополь байдлаа хадгалахын тулд авлига өгсөн байж болзошгүй, маш бохир аргаар энэ байдлаа авч үлдэж байна гэдэг асуудлыг манайхаас ерөөсөө гаргаж тавьдаггүй. Солонгосчууд нь өөрсдөө энэ асуудлыг гаргаж тавиад байдаг. “Корэйн эйр”-ээс татгалзах, тэднийг болиулах эрх нь монголчуудад байдаг. Солонгосчууд яаж ч орилоод монголчууд хөдлөхгүй бол “Корэйн эйр”-ийг өөр авиа компаниараа сольж чадахгүй шүү дээ. 2013 онд Солонгосын их хурлын гишүүн Пён Че Ил гэдэг хүн мэдээлэл хийсэн байдаг. Тэрээр “Корэйн эйр”-ийг Монгол руу монопол байдалтайгаар нислэг үйлдэж өндөр ашиг гаргадгийг зарласан. Үйлчлүүлэгчдийнх нь дийлэнх болох монгол зорчигчид адил зайд нисэх бусад компанийн онгоцны зардлаас дунджаар 42 хувиар илүү үнэтэй тасалбар худалдаж авч байгааг мэдэгдсэн. “Корэйн эйр” компани өөр бусад хотууд руу нисэх нэг удаагийн нислэгээсээ дунджаар 3-9 хувийн ашиг олдог бол Улаанбаатар хот хүртэлх нислэгээсээ 19-29 хувийн ашиг олдог гэдгийг Пён Че Ил судалгаатайгаар тогтоосноо нийтэд ил болгож мэдэгдсэн…” хэмээжээ.
С.АЛТАН