Зорилтот
бүлгийн иргэдийг хямд үнэтэй орон сууцаар хангах үүднээс “Түрээсийн орон сууц”
хөтөлбөрийг Засгийн газар баталсан билээ. Уг хөтөлбөрийн талаар Барилга, хот
байгуулалтын яамны Барилга нийтийн аж ахуйн бодлогын газрын дарга
Р.Эрдэнэцэцэгтэй ярилцлаа.
-“Түрээсийн
орон сууц” хөтөлбөрийн талаар эхлээд мэдээлэл өгөхгүй юу. Орон сууцны талбай
хэмжээ хэр зэрэг байх уу, санг нь ямар журмаар бүрдүүлэх вэ?
-Төрөөс
орон сууцны талаар баримтлах бодлого нь өөрөө нийгмийн халамжийн бодлогын
салшгүй нэг хэсэг байна гээд заачихсан. Энэ дагуу бид тодорхой үе шаттай арга
хэмжээнүүдийг аваад явж байгаа. Мөн Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл
ажиллагааны хөтөлбөрт түрээсийн 1000 айлын орон сууцыг барих тухай заалт
тусгагдсан. Энэ арга хэмжээний хүрээнд “Түрээсийн орон сууц” хөтөлбөрийг
гаргаад Засгийн газрын 248 дугаар тогтоолоор батлуулсан. Энэ хөтөлбөрт
тусгагдсанаар Төрийн өмчийн орон сууцны сан байх бөгөөд ТОСК-ын дэргэд
бүрдүүлнэ. Мөн Орон нутгийн өмчийн түрээсийн орон сууцны сан гэж байна. Үүнийг
аймаг, нийслэлийн Засаг дарга бүрдүүлнэ. Түрээсийн сууц нь барилгын норм дүрэм,
шаардлагыг хангасан 30-50 метр квадрат талбайтай байна. Хэрэв хувийн
байгууллагууд өрсдөө, түрээсийн орон сууц барих юм бол өрөөний доод хязгаар нь
30 метр квадратаас багагүй байна. Яагаад гэвэл, сүүлийн үеийн орон сууцнууд хүн
ая тухтай амьдарч болохооргүй, хэтэрхий жижигхэн байна. Тиймээс доод хязгаарыг
нь ингэж тогтоосон.
-Түрээсийн
орон сууцанд ямар хүмүүс хамрагдах боломжтой вэ?
-ТОСК,
Төрийн өмчит үйлдвэрийн газар, аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нар түрээсийн орон
сууцанд хамрагдах шаардлага хангасан нийгмийн зорилтот бүлгийн хүмүүсийн
тодорхойлолтыг гаргах юм. Тухайн байр тэр иргэний өмч биш. Тиймээс хувийн орон
сууцтай адил бусдад худалдах, барьцаалах, бэлэглэх, өв залгамжлуулах эрхгүй.
Өөр хэн нэгэнд ч дамжуулж түрээслэх асуудал байхгүй гэсэн үг. Яагаад гэвэл тухайн зорилтот бүлэг өөрөө л орон сууцандаа
амьдрах ёстой гэж зааж өгч байгаа. Салбарын яам бол бодлогынхоо хүрээнд
түрээсийн орон сууц хөтөлбөрөө гаргачихлаа. Одоо Орон сууцны тухай хуульд
түрээсийн орон сууц гэдэг ойлголтыг оруулж өгөх ёстой. Бидэнд өмнө ийм ойлголт
байгаагүй шүү дээ. Дээрээс нь ямар хүмүүст хөнгөлөлт үзүүлж, түрээсийн орон
сууцанд хамруулах талаар нарийн журам гаргана. Тэгэхгүй бол бүгдээрээ
хавтгайраад хямд үнэтэй түрээсийн орон сууцанд амьдраад байж болохгүй.
-Сарын
түрээсийн төлбөр нь хэд байх вэ. Эндээс орж ирж байгаа хөрөнгийг юунд зарцуулах
уу?
-Энэ
бүгдийг журмаар зохицуулна. Түрээсийн орон сууцанд хамруулахын тулд Үндэсний
статистикийн хорооноос гаргадаг өрхийн нийгэм эдийн засгийн судалгаанд
тулгуурлана. Түрээсийн орон сууцны сарын төлбөр тухайн өрхийн дундаж
орлогын 25 хувиас хэтрэхгүй байх ёстой.
Тэгэхээр тэр тооцоо судалгаануудыг яам хийнэ гэж үзэж байгаа. Нэг метр
квадратын үнийн бодит өртгийг нь тооцож гаргаад, жил бүр индексжүүлэх замаар
тооцно. Ингээд барилгын үнэ бүрдлийн тогтолцоог нь бүрдүүлж явна гэж үзэж
байгаа. Тухайн иргэн амьдарч буй сууцынхаа ус, цахилгаан, дулааныг төлөхөөс
гадна түрээсийнхээ бага хэмжээний мөнгө төлөх ёстой. Тэгэхээр тэр мөнгийг хэд
байхыг индексжүүлэх замаар бид статистикийн газартай тогтоогоод явна. Тэр нь
ашиглалтын зардлаасаа гадна сард 100 мянгыг төлөөд явна гэдэг ч юмуу. Ингээд
явах боломжийг нь бас харгалзах ёстой.
-Түрээсийн
орон сууцыг яаж бүрдүүлэх вэ?
-Улсын төсөвт тусгаж нэг түрээсийн орон сууц
барьж болно. Дээрээс нь хувь хүмүүс буюу компаниуд барих нь нээлттэй. Хэрэв
компаниуд түрээсийн орон сууц барих юм бол газар, дэд бүтэц дээр нь хөнгөлөлт
үзүүлье гэж байгаа юм. Өмнө нь явж байсан журмынхаа дагуу тухайн барьсан
барилгын талбайн хоёр хувийг төр аваад иргэдэд түрээсийн орон сууцын сан
бүрдүүлэх журмаар олгож болох санааг өгсөн.
-Түрээсийн
орон сууцны хороолол гэж тусдаа байхгүй, шинээр баригдсан байрнуудад хуваарилна
гэж дуулдаж байсан. Энэ асуудал яаж шийдэгдсэн бэ?
-Бидний
барьж байгаа нэг зарчим бол түрээсийн орон сууцыг хорооллоор байлгахыг бодохгүй
байгаа. Нийгмийн зорилтот бүлгийнхнийг ялгасан асуудал үүсэх вий гэхээс
болгоомжилж байгаа юм. Нэг хорооллын 2-3 орон сууц нь түрээсийнх байхаар
зохицуулж байгаа.
-Одоо
бэлэн болсон байр бий юу?
-Нийслэлээс
Зуун айлын орчимд 300 айлын түрээсийн орон сууцыг барьж ашиглалтад оруулсан.
Одоо Баянзүрх дүүрэгт 1300 айлын түрээсийн орон сууцыг барьж байна. Барилга,
хот байгуулалтын яам, хотын захиргаа, “Гангар Инвест” компанитай хамтраад гурвалсан гэрээ хийгээд
явж байна. Өнөө жил эхний ээлжинд 168 айлыг оруулахаар төлөвлөж байгаа. Аймаг
орон нутагт ч гэсэн өөрсдөө түрээсийн орон сууцыг барьж ашиглалтад оруулах
боломж нь бүрдэж байгаа гэж хэлж болно.
-“Түрээсийн
орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд хичнээн айлын орон сууц барих шаардлагатай
байгаа вэ?
-Түрээсийн
орон сууцны сан бүрдүүлээд, эрх зүйн орчныг нь бий болгож өгснөөр нийслэлд 16
мянга, аймгийн төвүүдэд 4000 айлын түрээсийн орон сууцны сан бүрдэж болох юмаа
гэж тооцож байгаа. Цааш цаашдаа энэ их ач хобогдолтой гэж үзэж байгаа. Гэр хорооллын
дахин төлөвлөлтөд орсон айлуудыг түр суурьшуулах орон сууцыг бий болгож байна.
Дээрээс нь ипотекийн зээлд хамрагдах зорилготой залуу гэр бүлүүд хямд үнэтэй
түрээсийн орон сууцанд амьдрах хугацаандаа хуримтлал үүсгэх боломжтой. Одоо бид
зөвхөн агаарын бохирдол гээд хөрсний бохирдлыг ярихгүй байна. Гэр хороолол
тэлэх тусам хөрсний бохирдол тэр хэмжээгээр үүсээд байна гэсэн үг. Яагаад гэвэл
айл болгон хашаандаа нойл барьж байгаа. Хэрэв бид орон сууц бариад эсвэл гэр
хорооллыг дахин төлөвлөлтөд оруулж, нэгдсэн цэвэр, бохир усны сүлжээтэй болвол
агаарын бохирдол буурахаас гадна хөрсний бохирдол буурч эрүүл ахуйн нөхцөл
сайжрах ач холбогдолтой. Тиймээс бид үүнийг ч гэсэн судалж үзэж тооцсон байгаа.
Мөн Засгийн газрын тогтоолоор хөтөлбөрийг яаж хэрэгжүүлэх вэ гэдэг төлөвлөгөөг
баталсан. Иймд журмаа аль болох боловсруулж гаргана.
-Манай
улсад хичнээн өрх орон сууц хөлслөн амьдардаг юм бол?
-Судалгаагаар
2013 онд 18.4 мянган өрх байсан. 2014 онд 22.6 мянга болж нэмэгдсэн байгаа юм.
Энэ бол зайлшгүй энэ хөтөлбөр гарах үндэслэл болсон. Бид эрэлт нийлүүлэлтийн
судалгааны үндсэн дээр “Түрээсийн орон сууц” хөтөлбөрийг гаргаж байна.
-Түрээсийн
орон сууцанд орсон өрх тэндээ хэдэн жил амьдарч болох вэ?
-Яг
хэдэн жил гэдгийг хөтөлбөр дээр заагаагүй. Гэхдээ тэр хүн насаараа байх нь
хэцүү болохоор аль болох хуримтлалаа үүсгээд өөрийн гэсэн орон сууцтай болохыг
хичээх хэрэгтэй. Яагаад бид талбайн хэмжээ зааж өгч байгаа вэ гэвэл тансаг
зэрэглэлийн байр биш шүү дээ. 80 мкв-аас дээш түрээсийн байр байна гэвэл энэ
чинь утгагүй асуудал. Энд аль болохоор
залуу гэр бүл, ахмад настан, нийгмийн боломжгүй хэсгийг хамруулах зорилготой
учраас ингэж талбайн хязгаар заасан.
-Манайхан
гадаадын иргэдэд гэхээр байраа өндөр үнээс түрээсэлдэг. Тэгвэл төрөөс явуулж
байгаа түрээсийн орон сууцанд гадаадын иргэд хамрагдаж болох уу?
-Монголд
ажиллаж, амьдарч байгаа гадаадын иргэдэд энэ нь нээлттэй. Эрх зүйн орчин нь
байж байгаа. Тэгээд ч түрээсийн орон сууцыг төр дангаараа бариад ашиглуулах
тухай хөтөлбөрт тусгаагүй. Хувийн хэвшлийнхэн ч оролцож болно. Тиймээс тэдэнд
түрээслүүлэх эрх нь байгаа.
-Ер
нь энэ хөтөлбөрийг барилгын компаниуд хэр зэрэг сонирхож байна вэ. Тэдний
барьсан түрээсийн орон сууцны үнийг яаж тогтоох юм бол?
-Одоо
бид метр квадратыг нь зааж өгч байгаа. Түрээсийн үнийг гэрээгээр зохицуулах
асуудлыг журмаар зохицуулна. Зах зээлийг хэт хумиад байж болохгүй. Сарын
түрээсийн төлбөрийг 200 мянган төгрөгөөр тохирчихоод байхад нь төр хөндлөнгөөс
оролцож, 100 мянгад барина гээд тулгаад байж болохгүй. Тиймээс ТОСК-ын
түрээсийн орон сууц дээр бид журмын дагуу хязгаар тавина.
Ер нь
бол барилгын компаниуд энэ хөтөлбөрт хамрагдах сонирхолтой байгаа.
-Өмнө
ипотекийн зээлд хамрагдаж байсан болон байртай иргэдэд түрээсийн орон сууцанд
орох эрх бий юу?
-Ерөнхийдөө
бид орлогын түвшинг хараад зорилтот бүлгийг тодорхойлно. Өөрийнхөө байрыг
үнэтэй түрээслээд оронд нь хямд түрээсийн байранд орох ийм асуудал байж
болохгүй. Судалгаагаар Монголд 50, 60 байртай ч хүмүүс байгаа шүү дээ.
М.МӨНХЦЭЦЭГ