“Марко Поло” киноны зохиолч, продюссер Жон Фуско болон киноны найруулагч Дэн Минахан нар гуравдугаар сарын 24-ний өдөр Монгол Улсад хүрэлцэн ирсэн юм. Тэдний Монгол Улсад ирсэн шалтгаан нь Марко Поло киноны хоёрдугаар бүлэгт тоглох монгол жүжигчдийг сонгон шалгаруулахаас гадна өнөөдөр Хүннү кино театрт болох Марко Поло киноны нээлтэд оролцох юм.
Марко Поло киноны зохиолч, продюссер Жон Фуско болон киноны найруулагч Дэн Минахан, Марко Поло киноны Монгол талыг хариуцсан төлөөлөгч М.Оргил, киноны нэгдүгээр бүлгийн зөвлөх Бямбадорж нар өчигдөр өглөө Өлзийт хороололд Хан Монгол морьтны холбооны бэлтгэлийн талбай дээр очиж морины үзүүлбэр, морин дээрээс нум сум харвах, циркийн орлон тоглогчдын тулааны үзүүлбэр болон Хантайшир дэвжээний бөхчүүдийн барилдааныг үзэж сонирхсон юм. Хантайшир дэвжээний аймгийн арслан Отгонбаатар, аймгийн заан Бямба-Очир, аймгийн заан Буянт, аймгийн арслан Тангад, аймгийн начин Гантулга, сумын заан Мөнхтөр нарын дэвээ, мэх, уран барилдааныг хараад киноны зохиолч, продюссер Жон Фуско тэднийг Марко Поло кинонд тоглохыг урьсан юм. Тэрээр монгол бөхийн гайхамшгийг кинондоо оруулахаа амлалаа. Энэ үеэр тус киноны зохиолч, продюссер Жон Фускотой ярилцлаа.
-Та өмнө нь Монголд ирж аялж байсан гэсэн энэ талаар яриагаа эхэлье?
-Энэ их сонирхолтой түүх. Миний хүү Америкт төрж өссөн ч гэсэн багаасаа Чингэс хааныг бишрэн шүтэж, Монголын түүх, соёлыг ихэд сонирхдог байсан. Хүүхдүүдийн өрөөнд компьютерийн тоглоом байдаг бол манай хүүгийн өрөөнд Чингэс хааны зураг, Монголын түүхийн тухай олон ном, газрын зураг хураалттай байдаг. Харин би багаасаа Марко Пологийн түүхийг уншиж их сонирхдог байсан юм. Ингээд аав, хүү хоёрын хувьд нэг нь Монголын түүх сонирхдог, нөгөө нь Марко Поло гэсэн сонирхол нийлдэг учраас хэзээ нэгэн цагт Монголд очиж үзэх мөрөөдөлтэй болсон. Миний хүү багаасаа л “Монголд очиж үзье. Хэзээ авч явах вэ“ гэдэг байсан. Боломж гармагц жуулчны компанитай холбогдож Бямбадорж гэдэг хөтөч залуутай ярьсан. Бямбаа “Та нар ямар аялал хүсч байна” гэхэд нь “Бид монгол хувцас өмсч, монголчуудын иддэг хоол идээд яг л энгийн монголчуудын дунд орж үзмээр байна” гэсэн.
Бид хөдөө ирээд морин аялал хийсэн юм. Мориор аялсан тул өдөр бүр дураараа маршрутаа өөрчилж аялсан. “Энэ шөнө хаана хонох вэ” гэхээр Бямбаа орой замд дайралдсан айлд биднийг дагуулж очоод гэрийн эзэдтэй танилцан жаахан архи уунгаа би өөрийнхөө морьдын болон ан хийж байгаа фото зурагнуудаа авчирсан байсан учраас үзүүлээд яриа өрнүүлдэг байсан юм. Тэгээд л нөгөө айлдаа хоноглодог байв.
Дээр үед Марко Поло аавтайгаа аялж байсан, Итали гаралтай аав хүү хоёр одоо Монголд явж байна гэж бодоод Марко Пологийн тухай кино хийх цаг нь болжээ гэж шийдсэн.
-Та Марко Поло киногоор ямар санаа илэрхийлье гэж бодсон бэ?
-Марко бол тухайн үедээ соёлын гүүр, холбогчийн үүрэг гүйцэтгэсэн. Бид одоо даяарчлалын эринд амьдарцгааж байна. Өөр соёлыг харилцан таниулах ач холбогдол чухал хэвээрээ байна. Марко бол өрнөдийн ертөнцөд монголчуудын тухай бодит мэдээлэл мэдлэг тээж авчирсан ачтан. Өрнөдийнхөн монголчуудыг мэддэггүй байснаас хүүхдүүдээ Хубилай хаан чамайг иднэ шүү, гэж айлгадаг байсан үе шүү дээ. Ийм үед Марко Поло бодит мэдээлэлтэй ирж тэд нар бол маш соёлтой нарийн зохион байгуулалттай улс, бид тийм болж чадах ч юм уу гэж хэлж байсан. Түүний тээж ирсэн бодит мэдээлэл хүмүүсийн ойлголтыг бүр дэлхийг өөрчлөхөд хүргэсэн юм.
-Зураг авах газраа хэрхэн сонгодог вэ, өмнөх бүлгээ аль орнуудаар авсан билээ?
-Бид Малайзад гол зураг авалтаа хийсэн, тэнд цоо шинэ студид анхны кино зураг авалт хийж ажилласан юм. Хубилай хааны ордон, Өмнөд Хятадын нутгийг харуулсан зураг авалтуудыг тэнд авсан. Дараа нь тал нутгийн зураг авалт хийх хэрэгтэй болсон учраас Казахстаныг сонгосон. Учир нь тэнд олон кино хийсэн дэд бүтэц сайтай юм билээ. Вайнстаин компанийнхантай ярилцаад жинхэнэ тал газартай, морины соёл уламжлалтай газар хэрэгтэй гээд Казахстан руу явсан.Марко Пологийн төрж өссөн Венецид бас зураг авалт хийсэн.
Бид зураг авалтаа Венециэс эхлүүлээд өөрийн эрхгүй Марко Пологийн аялж явсан замаар бараг дагасан. Бидний нислэг Истанбулаар дамжсан юм. Тэр нь дээр үед Венецийн худалдаачдын агуулахууд байсан Константинополь хот юм билээ. Тэгээд Торгоны зам дагуух Алматад буусан. Бидэнд Монголд зураг авах хүсэл байгаа ч харамсалтай нь энд киноны дэд бүтэц байхгүй байна. Гэхдээ удахгүй байгуулагдана байх гэж найдаж байгаа.
-Киноны нэгдүгээр бүлгийн жүжигчдийг хаанаас хэрхэн сонгосон бэ?
-Бид маш олон орноос жүжигчдийг олох гэж хайсан. Би кинонд олон жил ажилласан гэхдээ Марко Поло шиг олон газраас жүжигчдээ удаан хугацаанд шилж хайсныг санахгүй байна.Бид Англи, Америк, Азиас жүжигчдийг судалж сонголт хийсэн. Бидний зорилго кино одыг олж авахдаа биш, тэр дүрийг хамгийн сайн амилуулах жүжигчнийг хайсан нь тэр.Одоо ч бид Монголд жүжигчдийг хайж сонгох зорилготой ирсэн.Одоогоор гол дүрдээ Италийн нэг их олны танил болж амжаагүй жүжигчнийг шилж авчихаад байна.
-Жүжигчин Б.Амарсайханыг хэрхэн сонгосон бэ. Ур чадварын хувьд ямар санагдав?
-Бидэнтэй жүжигчдийн сонголт дээр маш авьяаслаг Хятадын мэргэжилтэн ажилласан. Түүнд жинхэнэ монгол жүжигчин олох хэрэгтэй байна гэсэн чинь Амараагийн тоглосон киноны бичлэгүүдийг бидэнд үзүүлсэн. Амараа ч бидэнтэй холбоо бариад өөрөө Малайзад ирье гэсэн. Бидний кинонд тоглох их хүсэлтэй байсан гэх үү дээ. Амараа хаалгаар орж ирээд л монголоор сайн байна уу гэж мэндлээд, бид хоёр ан гөрөө сонирхол нийлэх зүйлсээ ярилцаад дорхноо хэл амаа ололцсон.Тэгээд Амараагаар бид эхний хэсгийн Хубилай хаан Аригбөх хоёр гэрт уулзаад ээжийнхээ тухай, бага насныхаа тухай ярилцдаг хэсгийг уншуулж харсан юм. Тэр үеийг би ерөөсөө мартдаггүй. Амараагийн дуу хоолой монгол яриа нь үнэхээр бодит байсан тул миний нурууны үс босох шиг болсон.Амараа уншиж дуусаад сөөнгө хоолойгоороо хэн энийг бичсэн бэ дажгүй болж шүү гэж магтах нь ч надад их сайхан санагдсан. Амарааг гарсны дараа бид зөвлөөд өөр жүжигчин хайх хэрэггүй боллоо гэж шийдэцгээсэн. Түүний жүжиглэлт, эрч хүч их таалагдсан, гол нь маш ажилсаг юм билээ. Амараа Хубилай хаанд тоглосон Бенедикт Вонгт монгол хүний дүрд ороход нь маш их тусалж заасан. Тэр хоёр жинхэнэ ах дүүс шиг л болсон доо. Амараа бидэнд зөвхөн жүжиглээд зогсохгүй олон талаар их тус болсон.
-Таны хийсэн Марко Поло киноны нэгдүгээр хэсэг гарсны дараа шүүмжлэл гарсан. Tэр тухай юу гэж хэлмээр байна?
-Нэг хүн өөрийгөө түүхч гээд намайг судалгаа муутай кино хийсэн гэж бичсэн байсан.Гол нь Хубилай хаан Хятадад байхдаа ордонд хэзээ ч амьдарч байгаагүй, Монгол гэрт л амьдарч байсан гэсэн.Үүнийг ньолон улсын хэвлэлээр өлгөн авч нилээд давтан гаргасанд би их эмзэглэсэн л дээ. Түүхийн эх сурвалжид бол Хубилай хаанд гэр ч байсан, том том ордон харшууд ч байсан гэдэг нь баттай тэмдэглэгдэж үлдсэн байдаг.
-Кинонд XIII зууны орчинг бүрдүүлэхэд ашигласан материал, түүхэн эд зүйлс зэргийн тухайд…?
-Бид тэр үеийн бодит дүр зургийг харуулахын тулд түүхэн судалгаа материал аль болох ихээр ашиглахыг хичээсэн. Манай киноны хэсгийнхэн эд зүйлсийг жинхэнэ XIII зууны монгол эмээл, гэр зэргээс хуулбарлан хийсэн. Хүмүүсийн хувцас хунарыг ч гэсэн шинээр хийж зөвхөн эхний эгнээнд л байгаа хүмүүсийг хувцаслаад бусдыг нь тэгс гээд орхилгүй ажилласан. Нэлээд их хөдөлмөр гаргасан шүү.
-Марко Поло киноны хоёрдугаар бүлэгт нь яг юуны тухай гарах юм бол. Яагаад монгол жүжигчдээс та сонгох болов?
-Монгол бол энэ түүхийн сүр сүлд, цөм нь шүү дээ.Эхний хэсэг нь Хубилай хаан Сун улсын Шэньян хотыг эзлэн авч Сун улсыг захиргаандаа оруулснаар өнөөгийн Хятад улсыг нэгтгэн удирддаг болж Юань гүрнийг байгуулж байгааг харуулдаг. Ингэж түүхэндээ Хубилай хаан Хятадыг бүхэлд нь захиргаандаа оруулж Хятадын соёл уламжлалаас ч нилээн зүйлс авч их Юан гүрнийг үүсгэн байгуулан цааш гүрнээ тэлэн Япон, Вьетнам зэрэг улсуудыг эзлэх эрмэлзлэл төлөвлөгөөтэй байв. Харин энэ байдалд нь Монголд байсан Хайду хаан зэрэг улсууд тааламжгүй хандаж эхэлсэн. Түүнийг Хятадад хэт их удаж хятаджиж байна гэх мэтээр шүүмжилж, Монголын их эзэнт улсаа орхигдуулж байна гэж үзсэн. Тэгээд Хубилай хаан Хайду хаан нарын зөрчил тэмцэл үүсэж эхэлсэн юм. Үүнийг би хоёрдугаар хэсэгтээ харуулахыг зорьж байна.
Тийм учраас бид монгол жүжигчдийг илүү оролцуулж аль болох Монголын онцлогийг зөв, жинхэнээр харуулах зорилготой байгаа юм.
-Энэ жил Хубилай хааны мэндэлсний 800 жилийн ой тохиож байгаа.Олон жилийн турш судалгаа хийсэн хүний хувьд энэ түүхэн ой их чухал байх болов уу?
-Энэ бол дэлхийн түүхэнд ч, бидний хувьд ч их чухал. Манай киноны хоёрдугаар хэсэг энэ жил гарах гэж байгаа нь Хубилай хааны түүхэн дүр, ач холбогдлыг дэлхийн олон орны үзэгчдэд таниулахад хувь нэмэр болно гэж бид найдаж байна.Зарим хүмүүс манай киног Марко Поло биш Хубилай хаан гэж нэрлэх ёстой байсан юм биш үү ч гэдэг.Арга ч үгүй юм, тэр үеийн бүх үйл явдал Хубилай хаантай л холбоотой түүний түүх намтартай салшгүй юм чинь.Тэгэхээр бидний хувьд ч энэ бас их азтай жил болж байгаа.
-Та Марко Пологоос гадна Холливудын ямар киноны зохиол бичиж байв?
-Би ер нь түүхэн кино, сайхан байгальтай, уугуул иргэдийн тухай кино голдуу хийж ирсэн юм байна.“Young guns”, “Young guns 2” гэх 1980-аад онд их амжилт олсон киног хийсэн. Мөн орчин үеийн Америкийн индианчуудын амьдралыг харуулсан, тэдний уугуул нутагт Засгийн газраас ураны олборлолт хийж байгаль орчныг нь сүйтгэж, яаж Холбооны мөрдөх товчоо индианчуудын эрхэнд халдаж байсан тухай “Thunderheart” гэж киног хийсэн. Энэ бодит түүхэн дээр үндэслэсэн кино учраас би маш их судалгаа хийх хэрэгтэй болсон.Би индианчуудтай амьдарч киног хийхэд таван жил зарцуулсан. Бас “Хидальго” гэж индиан цустай адуучны тухай, 1890-ээд онд гарсан араб морины уралдааны тухай.Бас “Нууц хаант улс” гэж Жэт Ли, Жеки Чан хоёрыг анх хамт тоглуулсан тулааны урлагийн тухай кино хийсэн.
Стивен Спилбэргтэй хамтран “Spirit” гэж Америкийн баруун хэсгийн тухай, морины тухай үзүүлсэн хүүхэлдэйн кино хийсэн. Энэ маань Оскарын шагналд нэр дэвшсэн шүү дээ.
-Монгол морины үзүүлбэрийгүзээд ямар санагдав. Таныг моринд их дуртай гэдэг юм билээ?
-Би монгол моринд маш дуртай, Америкийн ховордож байгаа зэрлэг адууг хамгаалах үйл ажиллагаа явуулдаг ашгийн бус байгууллагатай. Тэр морьд яг монгол морьтой адилхан шинжтэй, жижигхэн биетэй, тэвчээр тэнхээтэй. Хуучин Америкт зэрлэг бух баффало агнадаг байхад анчид нь тийм морьд унаж явдаг байсан юм. Улсууд Америкийн морьд испаничуудын авчирсан морьдоос гаралтай гэдэг, би хувьдаа зарим морь нь монгол морьдын эцэг өвгөд дээр үед Берингийн хоолой хуурай газар байхад тийшээ очсон байх гэж боддог.Саяны үзүүлбэрийг үзэхэд монголчуудын морио унах чадвар үнэхээр сайн байгаа нь сэтгэл хөдөлгөж байна.
Марко Поло өөрөө их тулаантай кино, Монгол бөхийн барилдаан маш бага, ер нь дэлхий даяар танигдаагүй байна. Тэгэхээр өнөөдөр хайж байсан юмаа оллоо. Монгол бөх гэдэг маш гоё дэвээ шаваатай заримдаа их гоё урлагийн үзүүлбэр шиг байна. Хийж байгаа мэх нь гайхамшигтай юм. Дэлхийд янз бүрийн зодооны урлаг байдаг. Монгол бөхийн урлаг энэ дотор өндөр зэрэглэлд явах ёстой. Бид одоо кинондоо монгол бөхийн барилдааныг маш ихээр оруулахаар хүсч байна.
-Эцэст нь та нэмж хэлэх зүйлс байвал хэлнэ үү?
-Би анх Монголд найман жилийн өмнө хүүтэйгээ ирж байсан тэр үеэс л энэ киног хийх санаа маань төрсөн. Надад энд эргэн ирэхэд маш сайхан байна, тэр тусмаа Монголын түүхтэй холбоотой киногоо хийж байгаа болохоор тэр. Миний хувьд Монголын түүхийг дэлгэцнээ харуулах нь, түүгээрээ Монголын үзэгчдээс үнэлгээ авах нь нэр төрийн хэрэг, аз завшаан юм.Монголчуудын найрсаг зочломтгой зан, нөхөрсөг байдал бидэнд их урам өгч байна.
С.АРИУНЖАРГАЛ