Categories
мэдээ нийгэм

Төрийн албаны ерөнхий шалгалт эхэллээ DNN.mn

Төрийн албаны тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр төрийн албаны ерөнхий шалгалтыг улиралд нэгээс доошгүй удаа зохион байгуулахаар зохицуулсан бөгөөд төрийн албаны зөвлөлөөс тогтоосон товын дагуу 2024 оны 4 дүгээр улирлын ерөнхий шалгалт өнөөдөр орон даяар нэгэн зэрэг эхэллээ.

Энэ удаагийн шалгалтад оролцохоор Улаанбаатар хотод 2165, улсын хэмжээнд 5011 иргэн бүртгүүлсэн байна. Улаанбаатар хотод төрийн албаны ерөнхий шалгалт 11 дүгээр сарын 20-25-ны өдрүүдэд үргэлжилнэ. Өдөртөө дөрвөн ээлжээр өгөх бөгөөд нэг ээлждээ 130 иргэн шалгалт өгнө. 2024 оны 1, 2, 3 дугаар улиралд зохион байгуулагдсан төрийн албаны ерөнхий шалгалтад Улаанбаатар хотод 5605 иргэн бүртгүүлж, 3963 иргэн шалгалт өгсөн юм. Үүнээс 1399 иргэн тэнцэж, төрийн жинхэнэ албанд анх орох иргэний нөөцөд бүртгэгдсэн байна.

Энэ талаар Төрийн албаны зөвлөлийн Нийслэл дэх салбар зөвлөлийн гишүүн Ү.Ганболд “Төрийн албаны ерөнхий шалгалт нийслэл, орон нутагт цахим хэлбэрээр зохион байгуулагдаж байна. Иргэдийг төрийн албанд сонгон шалгаруулж авах шалгалтын агуулга болон шалгалтын зохион байгуулалт улам  боловсронгуй болсоор байна. Одоо цаг хугацаа, орон зайнаас үл хамааран Төрийн албаны шалгалтын сорил даалгаврыг бөглөх, холбогдох хууль, журмыг уншиж судлах, мэдлэгээ сорих, бататгах боломжтой болсон. Төрийн албаны ерөнхий шалгалт 100 хувь цахимд шилжиж, хөндлөнгийн нөлөөлөл, хүний оролцоогүй, ил тод нээлттэй явагдаж, шалгалтын дүн хэн нэгнээс биш зөвхөн өөрсдөөс тань хамаарч зөвхөн хэн сайн хичээж бэлдсэн нь тэнцэх, шалгалтад өндөр оноо авах нөхцөл бүрдсэн” гэдгийг хэллээ.

Categories
мэдээ спорт

Ирэх жилээс аймгуудын наадмын шөвгийн дөрвөн бөхөөс допингийн шинжилгээ авна DNN.mn

2024 оны Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулахад гаргасан алдаа дутагдал, зөрчлүүдийг дахин давтахгүй байх чиглэл өглөө

Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хорооны ээлжит хуралдаанаар 2024 оны Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулсан салбар хороодын тайлан, мэдээлэл 2025 оны Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хүрээнд хийж хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөөг хэлэлцэж, зарим үүрэг чиглэлийг өглөө.

Үндэсний баяр наадмын тухай хуулиар улсын наадмын шөвгийн 32 бөхөөс допингийн шинжилгээ авдаг байсан бол ирэх жилээс 21 аймгийн баяр наадмын шөвгийн дөрвөн бөхийг допингийн шинжилгээнд хамруулахаар болж байна. Иймд тухайн допингийн хариу мэдээллийг цаг тухайд нь олон нийтэд мэдээлэх, цаг алдахгүй зарладаг асуудлыг дүрэм журамдаа тусган нийцүүлэх нь чухал гэдгийг Монгол Улсын Шадар сайд, Үндэсний баяр наадмыг зохион байгуулах хорооны дарга С.Амарсайхан онцолсон.

Мөн Үндэсний их баяр наадмын хурдан морины сэрвээний өндөр хэмжих болон телевизийн шууд дамжуулалтыг шинэлэг байдлаар зохион байгуулах, Наадмын нээлт, хаалтын үеэр гарсан алдаа дутагдалыг давтахгүй байж наадмын нээлтийн арга хэмжээний утга агуулгыг улам төгөлдөржүүлж, төрийн хүндэтгэлийн концертын найруулга, хэлбэр агуулгад онцгой анхаарах шаардлагатайг тодотгоод дараах үүрэг чиглэлийг өглөө.

Үүнд:

  •  Үндэсний их баяр наадмаар цолны болзол хангасан уяач, харваачдын мэдээллийг нэгтгэн ирэх оны нэгдүгээр сарын 15-аас өмнө Үндэсний хороонд танилцуулах;
  • 2025 оны Үндэсний их баяр наадмын бэлтгэл ажлыг хангах, зохион байгуулалтыг хийх, төсөв төлөвлөгөөг боловсруулж танилцуулах;
  • Тулгар төрийн 2234, Их Монгол улсын 819, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 114, Ардын хувьсгалын 104 жилийн ойн үндэсний их баяр наадмын Төрийн хүндэтгэлийн концерт, нээлт, хаалтын арга хэмжээний найруулагч (найруулагчийн баг) сонгон шалгаруулах ажлыг шуурхай зохион байгуулж танилцуулах;
  • Үндэсний их баяр наадмын нээлтийг иргэд олон нийт, гадаад дотоодын жуулчдад хүртээмжтэй хүргэх хүрээнд баяр наадмын нээлт, хаалтын тоглолтыг давтан үзүүлэх ажлын бэлтгэлийг хангах;
  • Үндэсний их баяр наадмын салбар хороодын бүрэлдэхүүнд эрхэлж байгаа албан тушаалын чиг үүрэгтэй холбоотой өөрчлөлт оруулах асуудлыг Үндэсний их баяр наадмын хороонд танилцуулах;

Түүнчлэн 2024 оны Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах үеэр гаргасан алдаа дутагдал, зөрчлүүдийг дахин давтахгүй анхаарч ажиллахыг үүрэг болголоо.

Categories
мэдээ улс-төр

Эрүүдэн шүүлттэй холбоотой УИХ-ын хяналтын сонсгол болж байна DNN.mn

ШШГЕГ-ын харьяа Цагдан хорих 461 дүгээр ангид хоригдож байсан 21 настай залуу эмнэлэгт хүргүүлж ирээд нас барсан харамсалтай хэрэг өнгөрсөн долоодугаар сард гарсан. Уг хэргээс улбаалан УИХ-ын гишүүд хүний эрхтэй холбоотой хяналтын сонсгол явуулах санаачилгыг гаргасан юм.

Улмаар УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хороо  хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалахтай холбоотой УИХ-ын хяналтын сонсголыг “Эрүүдэн шүүлт тулгах, хүнлэг бус, хэрцгий хандахаас ангид байх хүний эрхийн хэрэгжилт” сэдвээр өнөөдөр зохион байгуулахаар тогтсон.  Хяналтын сонсгол даргалагчаар УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг ажиллана.

Categories
мэдээ улс-төр цаг-үе

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсөвт бүхэлд нь хориг тавилаа DNN.mn

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Гучин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн Монгол Улсын 2025 оны Төсвийн тухай хууль, хамт өргөн мэдүүлсэн болон холбогдуулан боловсруулж баталсан хууль тогтоомжид бүхэлд нь хориг тавилаа.

Энэ талаар Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Г.Занданшатар, Эдийн засгийн бодлогын зөвлөх Б.Даваадалай, Ерөнхийлөгчийн Хэвлэлийн төлөөлөгч Ө.Золбаяр нар мэдээлэл өгөв.

2025 оны улсын төсвийг үр ашигтай, хэмнэлттэй, алдагдалгүй батлах шаардлагатай, төсөвт тодотгол хийх тухай тогтоол баталсан нь хууль дээдлэх үндсэн зарчим зөрчигдөх нөхцөл бүрдүүлсэн гэсэн хоёр үндэслэлээр бүхэлд нь хориг тавилаа.

Ерөнхийлөгч, улсын төсөв нь эдийн засгийн болзошгүй хүндрэл, бэрхшээлийг хохирол багатай даван туулах нөөц боломж, хуримтлал нэмэгдүүлэх, үнэ, ханшийн өсөлтийг хязгаарлах, эдийн засгийн тогтвортой байдал, ард иргэд, аж ахуйн нэгж, татвар төлөгчдийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах баталгаа болохыг тэмдэглэлээ.

Мөн гадаад зах зээлийн төлөв байдал, түүхий эдийн үнийн хэлбэлзлийг харгалзан, гадаад валютын улсын нөөц, төсвийн хуримтлалыг нэмэгдүүлэх, өрийг бууруулах зэрэг суурь зарчмыг анхаарч, мөчлөг сөрсөн төсвийн бодлого хэрэгжүүлж, алдагдалгүй төсөв батлах нь зүйтэй гэж үзлээ.

УИХ төсвийг хэлэлцэн батлахдаа Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.4.1-д заасан “төсвийг үр ашигтай, хэмнэлттэй байхаар төлөвлөж, зарцуулах”, хуулийн 6.5.1-д заасан “төсөв хэлэлцэх, батлах үйл ажиллагааг нийтэд нээлттэй байлгаж, төсвийн төлөвлөгөө, гүйцэтгэл, тайлагналын талаар тогтоосон хугацаанд нийтэд ойлгомжтой, хүртээмжтэй байдлаар мэдээлэх”, мөн Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.2-д заасан “төсвийн бодлого, стратегийн зорилт нь макро эдийн засгийн болон татварын тогтвортой орчныг бүрдүүлэх, инфляцийг хязгаарлахад чиглэсэн байх”, 5.1.6-д заасан “төсвийн хөрөнгийн хуваарилалт, байршуулалт, хэрэглээ нь эдийн засгийн үр ашигтай, нийгмийн ач холбогдолтой байх” гэсэн заалтуудыг бүрэн хангаагүй бөгөөд энэ нь хууль дээдлэх Үндсэн хуулийн зарчимд нийцэхгүй байгааг онцоллоо.

Мөн “Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-т тусгагдсан “Төсвийн урсгал зардлын тэлэлтийг хязгаарлаж, төсвийн алдагдал, Засгийн газрын өрийн тусгай шаардлагыг хангана” гэсэн зорилтоо бодитой хэрэгжүүлж ажиллахыг санууллаа.

Төсвийн сахилга батыг чангатгах, үр ашигтай, хэмнэлттэй байх зарчимд нийцүүлэн төсвийн зардлыг бууруулах, чиг үүргийн давхардлыг арилгах, улс төрийн нам, эвслүүд сонгуулийн амлалтаа биелүүлэх зэрэг санал, шүүмжлэл гарч байгаа нь зүй ёсны шаардлага гэж Ерөнхийлөгч үзлээ.

УИХ 2025 оны Төсвийн тухай хууль баталсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай 41 дүгээр тогтоол гаргасан.

Энэ нь ирэх оны төсөв Төсвийн болон Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан зарчмуудыг бүрэн хангаагүй, төрийн мөнгөний бодлоготой нийцээгүй, төсвийг үр ашигтай, хэмнэлттэй байхаар төлөвлөж чадаагүй гэдгээ УИХ хүлээн зөвшөөрсөн хэрэг гэж Ерөнхийлөгч үзлээ.

2025 оны Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болж, дагаж мөрдөж эхлээгүй, Төсвийн тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1-д заасан тохиолдол үүсээгүй байхад тодотгол хийхээр тогтоол баталсан нь Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн “. . . хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн” гэсэн заалтыг зөрчих нөхцөл бий болгосон.

Иймд Монгол Улсын 2025 оны Төсвийн тухай хууль, хамт өргөн мэдүүлсэн болон холбогдуулан боловсруулж баталсан хууль тогтоомжид бүхэлд нь тавьсан хоригийг холбогдох хуулийн дагуу хэлэлцэн шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

Н.Энхбаяр: Мөнгө нь бэлэн болоогүй, ажиллах хүчээ хаанаас авахаа ч мэдэхгүй төслүүдийг эхлүүлээд байна DNN.mn

Эдийн засагч Н.Энхбаяртай ярилцлаа.


-УИХ Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг Засгийн газраас өргөн мэдүүлсний дагуу зарлага 35 их наяд төгрөг, тэнцвэржүүлсэн орлого 33.8 их наяд төгрөг, төсвийн тэнцвэржүүлсэн алдагдал 1.9 их наяд төгрөг байхаар баталсан. Эдийн засагчдын “хэт тэлэлттэй” гэж анхааруулсан энэ төсвөөс үүдэн гарах үр дагаврын талаар ярихгүй юу?

-Өнгөрсөн хавар бид судалгаа хийгээд, орон зайтай хязгаарлалт өгсөн. Ирэх гурван жилд бид эдийн засгаа авч явахдаа өнгөрсөн жилүүдэд савлагаа, хазайлт ихтэй байснаа бодох хэрэгтэй талаар зөвлөсөн. Харамсалтай нь, манай гишүүд тэрийг ер нь мэдэхгүй байна. Тэрхүү хазайлтыг багасгах нь зүйтэй. Эдийн засаг савлагаа ихтэй бол муу. Бидний тооцоогоор, 3.1 хувиас доош буувал манай эдийн засаг хэцүүднэ, төсвөө хумих шаардлага гарна. Хамгийн боломжтой өсөлт бол ирэх онд 6.7 хувь. Энэ хооронд бид эдийн засгаа авч явахад төсөв дээр хэт тэлэлт хийхгүй, төсвөө танахгүйгээр төсвийн байгууллагуудаа санхүүжүүлээд явах бололцоотой гэсэн хязгаарыг өгсөн. Энэ хязгаар дотор байхад манай эдийн засаг хэвийн байна.

Олон улсын валютын сан бүсийн тойм дээрээ манай эдийн засгийн өсөлтийг 7 хувь гэж таамагласнаа мэдээлсэн бол Дэлхийн банк 6.5 хувь гэж тооцоолсон. Тэгэхээр өсөлтийг 8 болгох гэж тэмүүлэх ямар ч шаардлага байхгүй. Тэр боломжгүй бөгөөд сөрөг үр дагавартай, эдийн засаг хямарна. Жишээлбэл, Монголбанкны захирлууд хэлээд байгаа. Нэгдүгээрт, Засгийн газар төсвөө боловсруулахдаа тэлсэн, хоёрдугаарт, төсвөөс их хэмжээгээр том бүтээн байгуулалтад зарцуулахаар хувийн хэвшил дээр зам ч юм уу, барилга эрчим хүч гээд очно. Тэгэхээр худалдан авалт, тоног төхөөрөмжийн 70аас доошгүй хувь нь импортоор орж ирдэг. 10 мянга, 100 мянган айлын төсөл хөтөлбөр гэх мэт. Тэр нь импортоо дэмждэг.

-Оны эхний есөн сарын байдлаар манай импорт 26 хувийн өсөлттэй гарсан. Үүний нөлөө хаана тусах вэ?

-Импорт дахин өсөхөөр гадаад худалдааны тэнцэл алдагдал руугаа явна. Ийм болоод Монголбанк санаа зовж байна гэж хэлээд байгаа юм. Айхтар том эрсдэлүүд бидэнд сайн үр дагавраасаа илүү сөрөг үр дагавар авчирдаг учраас бид мөнгөний бодлого, гадаад худалдааны салбараа маш сайн бодож байж эдийн засгийн төсөөллийг гаргах ёстой. Түүнээс төсвийг тэлэхийн тулд эдийн засгийн өсөлтийг тэлж болохгүй. Төсвийн зарлагаа эхэлж бодчихоод, тэрэндээ нийцсэн өсөлт тавиад байж болохгүй. Энэ бол маш буруу.

-Ирэх онд 83 сая тонн нүүрс, 1.8 сая тонн зэсийн баяжмал экспортолж, гадаад худалдааны нийт эргэлтийг 32.8 тэрбум ам.долларт хүргэхээр тооцсон. Энэ хүрээнд “бодлого”-оо зөв бодож уу, алдаа гаргаж уу?

-Зүгээр 80, 90 сая гэдэг тоо хэлэх, төсвийн орлогоо бодох биш, хэдэн сая тонныг гаргаж байж Монгол Улсын нүүрсний үнэ хамгийн оновчтой байх вэ гэдэг бодлого хэрэгтэй байхгүй юу. Бид үүнийг гаргаж үзсэн. 2022 онд Монгол Улсын нүүрсний экспорт хамгийн үр ашигтай байсан байна, 50 орчим сая тоннд хүрсэн. Тэгэхэд нэг тонн нүүрснээс олсон орлого хамгийн өндөр байсан. Хоёрдугаарт, нэг тонн нүүрснээс татварын орлогоор төсөвт орж байгаа орлого хамгийн өндөр буюу 6000 гаруй төгрөг байсан. Одоо тэр нь буурсан яваа. Ихсэх тусам өгөөж нь буурч байна шүү дээ. Нэг тонн нүүрсний үнэ, төсөвт орох орлого буурч байна. Тэгэхээр хамгийн өндөр байх хэмжээ хэд вэ гэдэг нь бодох ёстой бодлого. Тэр бодлогыг бодож байж дараа нь тэр тоог хэлэх байсан. Тэрийг ганцхан Сангийн яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яамны хоёр, гуравхан хэлтэс сууж байгаад бодчихдог ажил биш.

Гадаад худалдааны бодлогоо бодно. Бид түүхий эдийн өндөр хамааралтай улсын хувьд цаашдаа их хамааралтай болохгүйн тулд энэ бодлого маш чухал. Бид 20, 30 жил нүүрсээ гаргая гэж байгаа бол аль болохоор тэндээс илүү өгөөж хүртэх хэрэгтэй. Өнгөрсөн 20 жилийн сургамж, тэгж чадаагүй байна. Унасан үед нь орлого унаад, дөнгөж өссөн цөөхөн жилд нь орлого олж, хуримтлуулсан ч зүйлгүй явчихаад байна. Цаашдаа ийм савлагаатай бодлогоор явж болохгүй. Аль болох өмнөх туршлага дээрээ тулгуурлаад, нүүрсний үнийг тогтвортой байлгах, жишээлбэл, нүүрсний үнийг нэг тонныг нь 100 ам.доллараас буулгахгүй байх бодлого хэрэгтэй. Ингэж байж бид илүү үрэлгэн зардал гаргахгүй, маш их хэмжээний тээвэр хийхгүйгээр төсвийн орлогоо бүрдүүлж чадна.

-Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөлөөс төсвийн төсөл дээр маш тодорхой, чухал зөвлөмжүүд өгсөн байсан. Бодлого боловсруулагчид төдийлөн “авч хэлэлцсэнгүй”. Цаашдын үйл ажиллагаандаа юуг анхаарч ажиллаарай гэж та хэлэх вэ?

-Бидний өгсөн зөвлөмж хоёр талаараа ялгаатай. Нэгдүгээрт, бид хавар макро эдийн засгийн төсөөллөө хийсэн. Түрүүний ярьдаг, дээд доод хязгаар гээд. Шинэ хуулиар Засгийн газар, Сангийн яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яам хавар төсвийн хүрээний мэдэгдэл боловсруулахдаа энийг үндэслэх ёстой. 100 хувь биш ч гэсэн, ямар нэг хэмжээгээр. Манай зөвлөл эдийн засгийн өсөлтийг 6.7 хувь гэсэн, Эдийн засгийн хөгжлийн яам 8 хувь гэж байгаа бол тэрийгээ УИХ дээр очиж тайлбарлах ёстой. Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн төсөөлөл бага байна, бид ийм учраас 8 хувь гэж төсөөлсөн юмаа гэж тайлбараа өгч байж хэлэлцэх ёстой. Нэгдүгээрт энэ. Хоёрдугаарт, бид “ тооны зөрүү байна”, “төсвийн зарцуулалт буруу байна” гэдэг дүгнэлтээс гадна шалтгааныг олох гэж хичээсэн. Төсвийн хөрөнгө оруулалт яагаад үрэлгэн байна, яагаад үр ашиггүй байна вэ гэдэг дээр бид 23 янзын зөвлөмж өгсөн. Энийг Засгийн газар хүлээж ав гэдгээ хэлсэн. Нэгд, төсвийн танилцуулга дотор дурдагдаж байгаа. Жилдээ улсын төсвөөс 1200-1300 төслийг санхүүжүүлье гэж. Энэ нь тав, арван жилийн өмнөхтэй харьцуулахад асар их, бараг хоёр, гурав дахин их өссөн байна. Мөнгөтэй байсны зовлон. Энэ жил Засгийн газар бодлого, зорилтоо тодорхойлоод, том төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлээд явъя гэж байгаа нь сайн хэрэг. Гэтэл энэ дээр нөгөө 1000 төсөл чинь явж байгаа байхгүй юу.

-Тэгэхээр төсөв дээр ирэх ачаалал маш их байх нь ойлгомжтой?

-Бараг даац нь хэтэрчихсэн. Одоо яаж байна гэхээр, сонгуулийн холимог тогтолцоо болгоод, жижиг тойрог дээр байгаа асуудлаа болиод, том юм явуулъя гэж байна. Тэгвэл улсын хөрөнгө оруулалтын бодлого дээрээ яг үүнийгээ тусгах хэрэгтэй. Сонгуулийн хуулиа өөрчлөөд, холимог тогтолцоогоор сонгууль явуулсан шигээ улсын хөрөнгө оруулалтын хуулиа өөрчлөөд явах хэрэгтэй. Манайд одоо яг ийм хууль байхгүй. Тэгэхээр Төсвийн тухай хуульд тодорхой заалтууд орох ёстой. Бусад услын сайн жишээ нь, ийм хууль гаргаад, ямар хэмжээний төсвийг УИХ авч хэлэлцэх вэ, арай бага, нэг их хөрөнгө зардал шаардахгүй, нарийн төвөгтэй биш жижиг объектууд болох соёлын төв, сургуулийн дотуур байр, спорт заал зэргийг аймаг дээр байгаа барилгын компаниуд барьж болно шүү дээ. Үнийн дүн нь гурван тэрбум дотор байхгүй юу. Тэгэхээр орон нутгийн төсвөөр энийг хийж болох юм. Ингэж бид хөрөнгө оруулалтаа орон нутаг, аймгийн түвшинд шийдэж болдог, салбарын сайдын түвшинд шийдэх ёстой, тэгээд улсын төсвөөр гэж ялгаж болно.

-Ингэсэн тохиолдолд дараа жилийн төсөв дээр, Сангийн яаман дээр ирдэг төсвийн жагсаалтын тоо цөөрөх болов уу?

-Тэгнэ. Энэ жил Сангийн яамны Хөрөнгө оруулалтын хэлтсийн дарга “Манай дээр найман сард 1000 төсөл ирсэн. Бид шүүсээр байгаад, 538 төслийг нь эрэмбэлж авсан” гэж тайлбарласан. Энэ чинь угаасаа хүний хүчин чадлаас давсан ажил байсан. Хоёрдугаарт, ийм ялгавар байхгүй болохоор бид 12 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй жижиг спорт заал, соёлын төв гээд бүх юмаа УИХ дээрээ хэлэлцээд сууж байна шүү дээ. Бид урьд нь ийм урт, 70 хуудас хөрөнгө оруулалтын жагсаалт хэзээ ч хэлэлцэж байгаагүй. Хуучин бол төсвийн хөрөнгө оруулалтын жагсаалт 10 гаруй хуудаст л байсан. Одоо мөнгө нь их болоод, ялгамж байхгүйгээс хаа байсан алслагдсан сум дээр байгаа жижигхээн объектын төсвийг батлах уу, үгүй юү гээд сууж байгаа нь утгагүй юм. Тэнд зарах төсвөөрөө тулгамдсан асуудал болох эрчим хүч, Улаанбаатарын үеийн байгууламж, авто зам зэрэг асуудлууд дээрээ түлхүү хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

-Том төсөл яриад ирэхээр цаг хугацаа, мөнгөн дүн хоёулаа өснө. Санхүүжилтийн бэрхшээл гарахгүй гэх баталгаа байхгүй. Ямар зохицуулалт хийх боломжтой гэж та бодож байна вэ?

-Сургуулийн барилгыг Төсвийн тухай хуульд зааснаар бид гурван жилд барьж дуусгана. Сунжраад дөрвөн жил болно. Том төсөл болохоор долоо, найман жил болж байна. Тухайлбал, Дарханы зам, Сайншандын Газрын тос боловсруулах үйлдвэр гээд. Энэ дээр санхүүжилтийн бэрхшээл гарч ирнэ. Зургаан тэрбумыг хоёр, хоёр тэрбумаар нь гурван жилпд тавьчихаж болно. Төсвөөс ямар нэгэн байдлаар “дусааж” байгаад ч гэсэн гаргачихна. Тэгвэл арван жил, найман жил үргэлжилж байгаа төсөлд ингэж мөнгө гаргаж чадахгүй. Тэрийг баттай гаргана гэж хэлж чадахгүй. Түүхий эдийн үнэ савласаар байна шүү дээ. Тэгэхээр урт хугацааны албан бус санхүүжилт хийхгүй бол санхүүжилтийн дутагдлууд гарч эхэлнэ. Эс бөгөөс нөгөө том төсөл чинь гацаад, дундаа царцсан, саатсан барилга гэдэг чинь гарч ирнэ. Жишээ нь, одоо Дарханы зам дээр ажлаа хийсэн ч мөнгөө авч чадахгүй явж байна шүү дээ. Саатал гаргахгүйн тулд төслийн санхүүжилт дээр цоо шинэ ойлголт гаргаж ирэх хэрэгтэй. Зөвхөн улсын төсвөөс санхүүждэг биш, өөр эх үүсвэрээс санхүүждэг. Хоёрдугаарт, манай төсвийн хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт яг урсгал төсөвтэйгөө адилхан энэ сард орж ирсэн мөнгийг шууд төрийн сан дээр хуваарилдаг. Тэгэхээр мөнгө дутсан үед ийшээ гарах мөнгө байхгүй л болно гэсэн үг. Хөрөнгө оруулалт дээр тэгж болохгүй, чухал объект. Сайншандын газрын тос боловсруулах үйлдвэр маш чухал төсөл. Ирэх жил ашиглалтад орно, энэ жил ажил нь дуусах ёстой. Ийм чухал төсөл мөнгө байхгүй зогсож болохгүй учраас төслийн санхүүжилт гэдэг ойлголтоор, эх үүсвэр нь тасралтгүй байх сан бүрдүүлэх ёстой гэж бид зөвлөсөн. Өөр арга зам, өөр санхүүжилийн тогтолцоо бий болгооч ээ гэж. Тэгвэл төсөв дээр тулгарч буй нэлээн олон асуудал цэгцэрнэ.

-“Засгийн газар 14 мега төслөө хэрэгжүүлээд яваг” гээд дэмжээд өгвөл яадаг юм бол. Болохгүй зүйл байхгүй биз дээ?

-14 мега төсөл хэрэгжүүлэх гэж байгаа нь зөв боловч хэзээ, ямар нөхцөлд танилцуулах вэ гэдэг дээр зөрүүтэй ойлголт байгаад байгаа юм. Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтөө бид урт, дунд хугацааны бодлого, жилийн төлөвлөгөө гээд гурав ангилсан байгаа. Тэр дотор нь ямар бичиг баримт, юу юу байх вэ гэдгийг нарийн заачихсан. Тэрийгээ баталгаажуулж бид таван жилийн төлөвлөгөө баталсан, ирэх онд дуусна. Нэг жилийн үндсэн төлөвлөгөөгөө баталдаг. 2025 оны төлөвлөгөөгөө сая баталж дууссан. Тэр 14 том төсөл чухал гэдэг нь эхлээд түүн дотор тусгагдах ёстой. Тэгж байж энэ төслийн санхүүжилтийг хийх чухал юм байна гэдэг нь төсөв дээр гарч ирнэ. 2025 оны үндсэн чиглэлийг зургадугаар сард УИХ баталлаа. Тэр дотор 14 төсөл тусгагдлаа. Тийм учраас 2025 оны төсөвт тусгана гэж Сангийн яам мөрдлөг болгодог. Төсвийг боловсруулахдаа Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, дунд хугацааны хөгжлийн бодлого төлөвлөлтөд тусгасан төслийг уялдуулан тусгана гэсэн заалт бий. Гэтэл үүнийгээ ойлгоогүй, зөрчөөд яваад байна. Чухал нь чухал, гэхдээ дараалал, процедурын хувьд буруу яваад байна. Найман сард гэнэтхэн 14 төсөл танилцуулахаар төсөвт ямар ч хамааралгүй болчихож байгаа юм. Тэр тусмаа төсөв өргөн барих үед. Яг санхүүжилт явагдахаар миний түрүүний хэлдгээр, хөрөнгө оруулалтын төслийн санхүүжилтийн бэрхшээлүүд тулгарна. Манайд өмнө нь тулгарч байсан жишээ бий. Хөшигтийн хөндийн нисэх онгоцны буудал дээр нэлээн бүдүүлэг алдаа гаргасан.

-Ямар алдаа вэ?

-Нисэх буудлын аэродром байгуулах, бууж хөөрөх зурвасыг Японы зээлийн хөрөнгөөр байгуулчихсан. Төслийн менемжент нь тусдаа. Гэтэл эрчим хүч, зам, бусад байгууламжуудыг бүгдийг Засгийн газрын хөрөнгөөр байгуулсан. Энэ бодлогуудаа уялдуулаагүйгээс хугацааны зөрүүтэй байдал үүссэн. Нисэх буудал нь 2018 оны үед дуусчихсан шүү дээ. Гэтэл бид бусад ажил нь дуусаагүйгээс гурван жил ашиглаж чадаагүй. Арай гэж бусад байгууламж нь дуусаад, 2021 оны зун хүлээж авсан. Харамсалтай нь, ийм зөрүүтэй байдалд ордог, ялангуяа гадаадын хөрөнгө оруулалттай төслийн хувьд. 2017 онд бид Японы Засгийн газраас зээл авсан. Урт хугацааны хөнгөлөлттэй зээл учраас таван жилийн дараа үндсэн өрөө төлнө. Гэтэл нисэх буудал ашиглалтад ороогүй байхад бид үндсэн өрөө төлөөд эхэлсэн. Ийм байж болохгүй. Төсөл цаг хугацаандаа дуусаад, үр ашгаа өгч байх ёстой. Төслийн менежмент дээрээ алдаа гаргасан учраас орлого нь орж ирээгүй төслийн төлөө Засгийн газар, Сангийн яам зээлийн төлбөр төлж эхэлсэн. Одоо Сайншандын газрын тос боловсруулах үйлдвэр дээр бас ийм алдаа гарах гэж байна. Сунжраад л байна.

-Засгийн газар Энэтхэгийн Засгийн газрын зээлээс төлж эхэлсэн болов уу?

-Бараг энэ жилээс төлж эхэлсэн байх шүү. Төслийг эхлэхэд бэлэн болсон уу, үгүй юү гэдгээ бүгдийг судалж байж, ялангуяа эх үүсвэр талаа баталгаатай болгож байж эхэлдэг. Гэтэл манайх улс төрийн шалтгаанаар, тууз хайчлаад л эхэлж байна шүү дээ. Мөнгө нь бэлэн болоогүй, ажиллах хүчээ хаанаас авахаа ч мэдэхгүй төслүүдийг эхлүүлээд байна. Үүнээс болоод төслийн өртөг сунжраад, илүү үнэтэй болчихож байна. Сайн бэлтгэж байгаад, 2026 оны хавар эхлүүлж болох байхгүй юу. Тэгвэл хугацаа хожимдохгүй, цагтаа, төсөвлөсөн дүнд нь багтаад дуусгаж болно. Үүнийг ялангуяа манай улстөрчид ойлгохгүй байна. Миний бодлоор үүнийг хуульчлан баталж өгөх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол төслийг дурын нэг улстөрч шийдэж эхлүүлж байна. “За тууз хайчилчихъя”, “За сонгууль боллоо” гээд. Энэ бол утгагүй алдаа. Хамгийн наад талын А үсэг нь “төсөл бэлэн болсон үед л эхэлнэ”. Төлөвлөж, бэлтгэлээ хангаж байж хугацаандаа дуусна. Тэгэхгүй бол жижигхээн сургуулийн төсөл хийсэн сэтгэхүйдээ баригдаад байна.

Д.Эрдэнэтуяа

Categories
мэдээ спорт

Хоошорюү С.Бямбасүрэн башёг тэргүүлж явна DNN.mn

Японы мэргэжлийн сүмо бөхийн 2024 оны Кюүшү башёгийн арав дахь өдрийн дараах байдлаар Монгол бөхчүүдийн даваа, унааны үзүүлэлт гарлаа.

Макүүчи зиндаанд:

Б-О Хоошорюү С.Бямбасүрэн 9:1

З-С Киришима Б.Лхагвасүрэн 4:6

Б-4 Оошоүма П.Дэлгэрбаяр 2:8

З-8 Роога А.Амарсанаа 4:6

З-11 Тамаваши Б.Мөнх-Оргил 5:5

З-14 Чиёошома Г.Мөнхсайхан 6:4

З-15 Оонокацү Б.Чойжилсүрэн 7:3

Жүрёо зиндаанд:

З-4 Тамашохо Э.Энхманлай 7:3

З-8 Миторюү Б.Төрболд 6:4

Б-9 Дайшохо Ч.Шижирбаяр 4:6

З-12 Дайсэйзан А.Асгахад 5:5

Макүшита зиндаанд:

Б-5 Асахакүрюү Р.Жамянтогтох 2:3

З-8 Кёокүкайюү Ш.Далайбаатар 3:2

З-13 Дэванорюү Т.Тэмүүлэн 2:3

З-18 Казэноүми Ц..Билгүүн 3:2

Б-19 Котокэнрюү Г.Билгүүн 3:2

З-31 Хокүтомарү Н.Чинзориг 5:0 Качикоши

З-36 Хокүтэнкай Г.Сүхбат 3:2

Б-38 Саданохикари Д.Наранцогт 2:3

З-47 СэйХакүхо Ө.Дэмиджамц 4:1

Санданмэ зиндаанд:

Б-67 Сачинофүжи Г.Оргил 3:2

Жонидан_ зиндаа

З-5 Гоосайзан Б.Мөнх-Од 3:0:2

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Цагаан давааны хогийн цэгт хаясан 142 ширхэг “Төрсний гэрчилгээ”-ний хавтсыг хураан авчээ DNN.mn

Олон нийтийн цахим сүлжээнд 2024 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр “Цагаан давааны хогийн цэгт их хэмжээний төрсний гэрчилгээ хаясан байна” гэсэн мэдээлэл нийтлэгдсний дагуу цагдаагийн байгууллагаас бүртгэлд авч, шалгалтын ажиллагааг явуулсан.

Шалгалтын явцад Баянзүрх дүүргийн 24 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах Цагаан давааны хогийн цэгт 142 ширхэг “Төрсний гэрчилгээ” гэх бичиглэл бүхий хавтсыг хураан авч, шинжилгээнд хүргүүлэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлыг тогтоохоор шалгалтыг үргэлжлүүлж байна гэж Цагдаагийн Ерөнхий Газраас мэдээллээ.

Categories
мэдээ улс-төр цаг-үе

Парламентын хяналт, түүний тогтолцоо, хэрэгжилтийн талаар хэлэлцэж, дүгнэлт гаргав DNN.mn

Бүгд Найрамдах Улсыг тунхаглаж, Анхдугаар Үндсэн хууль баталсны 100 жилийн ойг угтан  (2024.11.19) Монгол Улсын Их Хурлаас ХБНГУ-ын Ханнс-Зайделийн сантай хамтран “Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх нь” чуулга уулзалтыг зохион байгууллаа.

Чуулга уулзалтыг нээж хэлсэн үгэндээ Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан, улс төрийн 5 нам, нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий 126 гишүүнтэй шинэ парламент хүн төвтэй үзэл санаа бүхий, нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцсэн эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргах, хуулийг иж бүрэн зохицуулалттай, тодорхой, ойлгомжтой болгох “Гурван төгөлдөршил”-ийн бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байгааг онцолсон юм. Түүнчлэн, Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулиар хянан шалгах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл, хууль зүйн үр дагаврыг тодорхойлох, түр хороо байгуулах эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгож, төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Үндэсний статистикийн хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Төрийн албаны зөвлөл зэрэг бие даасан, хараат бус байгууллагыг Улсын Их Хурлын хянан шалгах үйл ажиллагаанд татан оролцуулахаар тусгасан тухай танилцууллаа. Мөн тэрбээр, Байнгын хороо хяналт шалгалтын ажлын хэсэг байгуулах, хууль тогтоомжийн биелэлтийн үр дагаврын үнэлгээний тайланг заавал хэлэлцэх, шаардлагатай бол Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэх, цөөнхийн бүлэг төсвийн хяналтын сонсголыг санаачлах, Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооноос явуулсан хяналтын сонсголын тайлан, дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд шууд танилцуулах зэрэг зохицуулалтыг хуульд тусгаснаар Монгол Улсын Их Хурлаас хууль тогтоомжийн биелэлтэд системтэй хяналтыг хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрэн, хангалттай бүрдсэн гээд парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж, үр нөлөөг нэмэгдүүлэхэд чуулга уулзалт чухал ач холбогдолтойг тэмдэглэв.

Мөн Ханнс-Зайделийн сангийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч, ноён Феликс Гленк чуулга уулзалтын эхэнд Монгол, Германы ард түмнүүд ардчилал, үнэт зүйлээрээ нэгдмэл байдгийг онцлон дурдаж, Улсын Их Хурал бол ард түмний төлөөллийн байгууллага учир парламентын хяналт нь ард түмний хяналтыг хэрэгжүүлэх тухай асуудал юм гэлээ. Иймд парламентын хяналтын тогтолцоог бэхжүүлэх талаар хоёр тал хамтран ажиллаж, тус тусын ардчиллыг улам бэхжүүлэхийг уриалав.

Чуулга уулзалт “Парламентын хяналтын тогтолцоо”, “Парламентын хяналтын тогтолцоог бэхжүүлэх, цаашдын чиг хандлага” сэдэвт хэлэлцүүлгүүдээр үргэлжилсэн юм. “Парламентын хяналтын тогтолцоо” сэдвийн хүрээнд хоёр панел хэлэлцүүлэг өрнөсөн бөгөөд эхний хэлэлцүүлгийн үндсэн илтгэлийг Улсын Их Хурлын дэд дарга Х.Булгантуяа, Монгол Улсын Их Хурлын Тамгын газрын дэд дарга Ү.Амарбат нар тавив.

Улсын Их Хурлын дэд дарга Х.Булгантуяа илтгэлээрээ өнгөрөгч долоо хоногт баталсан “Монгол Улсын Их Хурлын 2024-2028 оны стратеги төлөвлөгөө”-г танилцууллаа. Тэрбээр, стратеги төлөвлөгөөг боловсруулах хүрээнд 2020-2024 оны стратеги төлөвлөгөөний хэрэгжилтэд хийсэн судалгаа, дүн шинжилгээний тайлан, гадаад орнуудын парламентын стратеги, төлөвлөгөөний бүтэц, загварыг судалж өөрийн орны онцлогтой нийцүүлсэн болон шинээр бүрдсэн 126 гишүүн бүхий Улсын Их Хурлаас иргэд, олон нийт ямар хүлээлттэй байгааг судалсан талаар тухайлан танилцуулж, Монголын парламентын алсын хараа, эрхэм зорилго, үнэт зүйлс болон таван зорилго, 16 зорилт, тэдгээрийн хүрэх үр дүнгийн талаар товч дурдсан юм. Харин Улсын Их Хурлын Тамгын газрын дэд дарга Ү.Амарбат илтгэлдээ эдүгээ бүрдэж бий болоод байгаа парламентын хяналтын тогтолцоо, түүний эрх зүйн орчны талаар нэгтгэн өгүүлсэн юм. Үүндээ тэрбээр Монгол Улсын Их Хурлын хяналтын тогтолцоог АНУ, Их Британи, ХБНГУ зэрэг гадаад улсуудын тогтолцоотой харьцуулан авч үзсэнээ дурдаж, Монгол Улсын 1924, 1940, 1960 болон 1992 оны Үндсэн хуулиудад хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд тавих хяналттай холбоотой чиг үүрэг тодорхой тусаж ирсэн болон энэхүү чиг үүргийн хэрэгжилт хангалтгүй явж ирснийг тэмдэглэв. Эдүгээ Монгол Улсын Их Хурал хяналт шалгалтын чиг үүргээ Улсын Их Хурлын гишүүний асуулт, асуулга, төсвийн хяналт, Ерөнхий сайдын мэдээлэл, үр дагаварын үнэлгээ, хяналтын сонсгол, түр хороо байгуулах зэрэг долоон хэрэгслээр хэрэгжүүлж буйг тэрбээр танилцуулаад, эдгээр арга хэрэгслүүдийг хэрэглэх явцад гарч буй дэвшилттэй болон дутагдалтай талуудын талаар ярив.

Үндсэн илтгэлүүдийг панел хэлэлцүүлгээр хэлэлцэхэд Улсын Их Хурлын гишүүн, Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатар, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга Д.Баярсайхан, Монголбанкны дэд ерөнхийлөгч Г.Энхтайван, Дэлхийн банкны Санхүүгийн салбарын ахлах мэргэжилтэн Тиласони Бэнжамин Мусуку нар оролцож, Улсын Их Хурлын даргын зөвлөх, доктор Т.Алтангэрэл хөтлөн явуулсан юм. Улсын Их Хурлын Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатар төсвийн болон бодлого, үйл ажиллагааны хяналтад сөрөг хүчний үүрэг оролцоо тэргүүлэх байр суурьтай байгааг дурдаж, хэдийгээр Засгийн газарт МАН, АН, ХҮН хамтарсан ч гэлээ парламентын хяналтыг бүдгэрүүлэх ёсгүй гэж үзэж байгаагаа онцолсон юм.

Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга Д.Баярсайхан, Монголбанкны дэд ерөнхийлөгч Г.Энхтайван нар тус тусын байгууллагын үйл ажиллагаа, хяналт, зохицуулалтын талаар танилцуулсан бол Дэлхийн банкны ахлах мэргэжилтэн Тиласони Бэнжамин Мусуку, Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны сонгуулийн үр дүн бол ардчилал улам бэхжиж байгаа жишээ болохыг дурдаад, парламентын хяналтыг бэхжүүлэхэд Улсын Их Хурлаар удирдлага нь томилогддог хяналт, зохицуулалтын байгууллагуудын чадавх, оролцоо, бие даасан байдлыг сайжруулах асуудал чухал гэдгийг хэлэв. Чуулга уулзалтын ороцогчид Улсын Их Хурлаас батлан хэрэгжүүлж буй хөгжлийн бодлого, хөтөлбөрүүдэд шалгуур үзүүлэлтийг тодорхой тусгах, улс төрийн болон мэргэжлийн байгууллагын харилцааг нарийвчлан тогтоох, мөн парламентын хяналтын асуудлыг хариуцлагын тогтолцоотой хамтад нь авч үзэх ёстойг онцолж байгаа.

Парламентын хяналтын тогтолцооны талаарх дараагийн хэлэлцүүлгийн үндсэн илтгэлийг Улсын Их Хурлын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар тавилаа. Тэрбээр илтгэлдээ, Монгол Улсын Их Хурал дэлхийн хүчтэй парламентуудын тоонд ордгийг дурдаад, өмнөх Улсын Их Хурлуудад 15 хувиас доошоо орж байгаагүй сөрөг хүчний хувь хэмжээ өнөөдрийн 126 гишүүнтэй Улсын Их Хуралд 10 хувиас доош орсныг анхаарууллаа. Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийг тэрбээр жишээлж, Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээр улсын төсвийг ДНБ-ий 70 хувьтай тэнцэх хэмжээгээр тэлж баталсан нь парламентын хяналтын механизм ажиллахгүй байгааг илэрхийлж байна гэсэн юм. Мөн тэрбээр, хяналтгүйгээр ямар ч ажлыг хийх боломжгүй гэдгийг онцлоод, Монгол Улсын хамгийн том мега төсөл бол ардчилал өөрөө юм гэлээ.

Хүний эрхийн хяналтын асуудлаарх энэ хэлэлцүүлэгт Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин, Хүний эрхийн Үндэсний комиссын дарга, доктор Д.Сүнжид, Монгол дахь НҮБХХ-ийн төслийн менежер Д.Нинжин, “Нээлттэй нийгэм форум”-ын Засаглалын хөтөлбөрийн менежер Д.Оюунбадам, “Цогц хөгжлийн үндэсний төв”-ийн гүйцэтгэх захирал М.Энхбадрал нар ороүлцож, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Тэргүүн дэд дарга Ч.Ариунхур хөтлөн явуулав. Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин парламентын хяналт бол төрийн хяналт биш гэдгийг чухалчлан дурдаж, Улсын Их Хурал өөрийн дотоод бүтцээр баталсан хууль тогтоомжийнхоо хэрэгжилтийг хянах ёстой гэсэн юм. Төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Санхүүгийн зохицуулах хороо зэрэг хяналтын байгууллагууд Улсын Их Хурлаас давсан эрх мэдэл хэрэгжүүлэх ёсгүйг анхааруулав. Засгийн газрын хамгийн хүчтэй эрх мэдэл болох хүнийг яллах, шийтгэх эрх мэдлийг хянах нь парламентын хяналтын хамгийн гол чиг үүрэг байх ёстойг тэрбээр дурдаж, Монгол Улсын Их Хуралд өнөөдрийн байдлаар энэ хяналтыг хэрэгжүүлэх бүтэц байхгүй байна гэсэн юм. Иймд тэрбээр Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны дэргэд Хууль сахиулах ажиллагааны Тусгай хяналтын дэд хороог байгуулах тухай хуулийн төсөл санаачлаад байгаагаа танилцуулав. Уг төсөлд, парламентын бие даасан прокурор, шинжээчдийг томилох, тэдгээр эрх бүхий албан тушаалтнууд Улсын Их Хурлаас хүртэл нууцалсан далд мэдээллийг нээн илрүүлж, парламентад авчирч өгөх чиг үүргийг хэрэгжүүлэхээр тусгасан байна.

Хүний эрхийн Үндэсний комиссын дарга, доктор Д.Сүнжид Улсын Их Хурлын хяналтын чиг үүргийн гол чиглэл нь хүний эрх гэдгийг тэмдэглээд, энэ талаарх төрийн хяналтын системийн голлох бүрэлдэхүүн хэсэг бол дотоодын хяналтыг хэрэгжүүлэх төрийн албан хаагчид гэдгийг онцоллоо. Төрийн байгуулал нэн тэргүүнд өөрөө өөрийгөө хянах нь чухал гэдгийг тэрбээр анхааруулж, хөндлөнгийн хяналтанд шилжихээс өмнө урьдчилан сэтгийлэх, таслан зогсоох нь хүний эрхийг хамгаалахад онцгой үүрэгтэйг дурдсан юм. Монгол дахь НҮБХХ-ийн төслийн менежер Д.Нинжин, “Нээлттэй нийгэм форум”-ын Засаглалын хөтөлбөрийн менежер Д.Оюунбадам, “Цогц хөгжлийн үндэсний төв”-ийн гүйцэтгэх захирал М.Энхбадрал нар парламентын ил тод байдал, төсвийн хяналт, Улсын Их Хурлын эрх зүй болон эрх мэдлийн чадавхтай холбоотой асуудлыг хөндөж, эдгээртэй холбоотой судалгаа, кейс шинжилгээний үр дүнгүүдээс танилцууллаа. “Нээлттэй нийгэм форум”-ын Засаглалын хөтөлбөрийн менежер Д.Оюунбадам Монгол Улсын 2025 оны төсвийн төслийг олон нийтээр хэлэлцүүлээгүй нь энэ талаарх хуулийн зохицуулалт хоёрдмол агуулгатайгаас болсныг шүүмжлэв. Хэлэлцүүлгийн болон чуулга уулзалтын оролцогчид хүний эрхийн талаарх парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд энэ талаарх чиг үүрэг бүхий институциудын уялдаа, төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагын хамтын ажиллагаа чухал ач холбогдолтойг болон сөрөг хүчний эрх, үүргийг нэмэгдүүлэх, хариуцлагын механизмыг тодорхой болгох, чангатгах асуудлуудыг онцолж байв. “Цогц хөгжлийн үндэсний төв”-ийн гүйцэтгэх захирал М.Энхбадрал Монголын парламент Засгийн газрын хууль баталдаг нэгж шиг ажиллаж байгааг шүүмжилж, Улсын Их Хурал дахь намын бүлгүүдийн хуралдааныг ил тод, нээлттэй болгох шаардлагатай гэлээ.

Дараагийн хэлэлцүүлгээр парламентын хяналтын дэлхийн жишиг болон чиг хандлагын талаар ярилцав. Энэ хэлэлцүүлгийн үндсэн илтгэлүүдийг МУИС-ийн хүндэт доктор, профессор Ян Зиков, ХБНГУ-ын Байгаль орчны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга асан, өмгөөлөгч Фредерике Витте нар Бундестагийн жишээгээр олон нийтийн хяналт болон парламентын хяналтыг сайжруулах, бэхжүүлэх боломж, шийдлийг талаар тавив. Профессор Ян Зиков цахимаар тавьсан илтгэлдээ парламентат ёс өндөр хөгжсөн орнуудын жишээгээр парламентын хяналтыг явуулж буй арга туршлагуудаас дурдаж, ХБНГУ-ын парламент болон төрийн институциудын үйл ажиллагаанд оролцох иргэд, олон нийтийн оролцоог Үндсэн хуульд тухайлан заасан болон сүүлийн жилүүдэд үүнд технологийн дэвшил, цахим шийдлүүдийг түлхүү ашиглах болсныг танилцуулсан юм. Ардчилсан засаглалын хяналт, тэнцвэр гэдэг бол зөв хянах, зөв хүндлэх харилцаа болохыг тэрбээр дурдав.

Хатагтай Фредерике Витте Холбооны Канцлер болон түүний танхимыг томилох Бундестагийн эрх, түүний хүч чадлыг тайлбарлаж, итгэл үзүүлэх эсэх асуудлаарх конструктив санал хураалтын дэгийг товч танилцуулсан юм. Тэрбээр, Засгийн газарт тавих парламентын хяналт нь мэдээлэл авах эрхэд тулгуурлаж буйг онцлоод, асуулга тавих, сэдэвчилсэн мэтгэлцээн, хяналтын хороо байгуулах зэрэг Бундестагийн хяналтын механизмуудыг танилцууллаа.

Дээрх илтгэлүүдтэй холбоотой хэлэлцүүлгийг Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Үнэлгээ, мониторингийн газрын дарга Б.Анар хөтөлж, Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ундраа, С.Зулпхар, Улсын Их Хурлын даргын зөвлөх Н.Отгончимэг, Парламентын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэнгийн захирал Д.Бумдарь, МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн захирал, доктор, профессор Б.Амарсанаа нар оролцов. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ундраа парламентад мэдээллийг заавал үнэн зөв гаргаж өгөх, буруу мэдээлэл өгсөн бол маш хатуу хариуцлага тооцдог байх зарчмыг онцолсон бол Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар Монголын парламентын хяналт, шалгалтын эрх зүйн орчин хангалттай бүрдсэн болон судалгаа, нотолгоонд суурилж ажиллах зарчим, соёлыг төлөвшүүлэх явдал учир дутагдалтай байгааг дурдсан юм. Улсын Их Хурлын даргын зөвлөх Н.Отгончимэг хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд тавих хяналтаас гадна хууль батлахаас өмнө тавих урьдчилсан хяналт чухал болохыг онцолж, Улсын Их Хурал төсвийн хүрээний мэдэгдэл, төсвийн төсөөллийн тухай хуулиудыг урьдчилан баталж буй нь энэ хяналтын механизмын зүйл мөн боловч манай парламент энэхүү эрхээ хангалттай хэрэгжүүлж чадахгүй байна гэлээ. Мөн тэрбээр, Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн хэрэгжилтэд таван жил тутам тогтмол үнэлгээ хийж, үр дүнг хэлэлцэж байх нь чухал үр нөлөөтэйг анхаарууллаа. Тус хэлэлцүүлгийн болон чуулга уулзалтын оролцогчид хууль тогтоох болон парламентын хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэх процесс ажиллагаа, энэ талаарх парламентын соёл болон чадавхын асуудлыг нарийвчлан ярилцаж, Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын мөрөөр авах хариуцлагын асуудлыг онцлон хөндөж байлаа.

“Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх нь” чуулга уулзалтад оролцогчдын асуулт, санал, байр суурийг нэгтгэсэн дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын Тамгын газрын дэд дарга Э.Лхагва танилцуулж, үг хэллээ. Тэрбээр, чуулга уулзалтаар парламентын хяналтын тогтолцоо, хууль, эрх зүйн хүрээнд тулгамдаж буй асуудлууд, гарц, шийдлийг олон талын оролцоотойгоор тал бүрээс нь бүтээлчээр хэлэлцсэнийг сайшаан онцлоод, хэдийгээр эрх зүйн орчин бүрдсэн ч түүнийг нутагшуулах, нэг мөр болгох, зохицуулалт хоорондын уялдааг хангах, хуульд заасан байнгын тогтолцоог бүрдүүлэх, хяналт шинжилгээ, үнэлгээний ажлыг тогтмолжуулах шаардлагатай байгааг дүгнэв. Цаашид парламентын хяналтын хүрээ, талуудын оролцоог тодорхойлж, давхардлыг арилгах, хяналтын процесс болон соёл, механизмыг төлөвшүүлэх, мөн парламент болон Засгийн газрын хяналтын чиг үүргүүдийг зааглах, эдгээрийн хэрэгжилтийн механизмыг тодорхой, ил тод болгох, хууль тогтоомжийг сайжруулах ажлыг тухайн хуулийн хэрэгжилтэд хийсэн үнэлгээнд үндэслэх, бодлогын үр дүнгийн хяналт болон үр дүнд суурилсан төсвийн хяналтыг уялдуулж, иргэд, олон нийтийн оролцоог хангах, түүнчлэн парламентын хяналтын дунд, урт хугацааны бодлого, тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлж, хэрэгжүүлэх асуудлуудад анхаарч ажиллах нь зүйтэй гэж дүгнэж буйг дурдлаа гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Манай улсын нийт өрхийн 70 хувь нь гэр хороололд амьдарч байна DNN.mn

Үндэсний баялгийн сан, орон сууцжуулалтын Үндэсний хорооны анхдугаар хурлаар  өнгөрсөн хугацаанд хийсэн ажил, өнөөгийн нөхцөл байдал, үндэсний орон сууцжуулалтын бодлого, хот төлөвлөлт, бүтээн байгуулалт, ипотекийн зээл бусад арга хэмжээний талаар хэлэлцлээ.

Манай улсын нийт өрхийн 30 хувь нь орон сууцанд, 70 хувь нь инженерийн дэд бүтэцгүй байшин хороолол, гэрт амьдарч байна. Үүнээс Улаанбаатар хотод 273,736, аймгийн төвд 144,308, сумын төвд 295,775 өрх орон сууцгүй байна.

Үндэсний баялгийн сангийн Хуримтлалын сангаар дамжуулан иргэдийг орон сууцжуулах бодлогын хүрээнд 2025 оны нэгдүгээр сарын 15-ны өдөрт багтааж дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг  Засгийн газрын холбогдох гишүүд болон Үндэсний хорооны гишүүдэд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ даалгалаа.

Үүнд:

  • Үндэсний орон сууцжуулалтын тухай хууль болон орон сууцжуулалтын бодлогыг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой эрх зүйн баримт бичгүүдийг нэгтгэн боловсруулж, УИХ-д өргөн барих,
  • Иргэдийг орон сууцжуулах, залуу гэр бүлийг дэмжих бодлого, стратегийн зураглал, төлөвлөгөө боловсруулах, Ипотекийн зээлийн санхүүжилтийн тогтолцоог шинэчилж, эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх төлөвлөгөө гаргах,
  • Амины орон сууц болон ногоон орон сууцны стандарт, жишиг загвар, баталж, хэрэгжүүлэх, амины орон сууцанд ипотекийн зээл олгох нөхцөл бүрдүүлж, шаардлагатай зохицуулалт хийх,
  • Үндэсний орон сууцжуулах төлөвлөгөө хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай цахилгаан, дулаан хангамжийн эх үүсвэр нэмэгдүүлэн, шугамын өргөтгөл хийх төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх,
  • Улсын болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр нийслэлийн гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, газар чөлөөлөх, аймаг орон нутагт дэд бүтэц байгуулах төлөвлөгөө боловсруулж, танилцуулах зэрэг үүрэг даалгавар өглөө.
Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Орц, гарц хааж, дулааны шугамыг эвдсэн барилгын компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоолоо DNN.mn

Сүхбаатар дүүргийн 11 дүгээр хороонд “Мөнх ариун булаг” ХХК нь тухайн орчимд байрлах орон сууцуудын орц гарцыг хааж, 24 дүгээр цэцэрлэгийн гадна орчны аюулгүй байдлыг алдагдуулсан. Мөн дулааны шугамыг эвдэж барилгын ажил явуулж буй зөрчлийг арилгуулахаар нийслэлийн Хяналт шалгалтын газраас тухайн байршилд дахин шалгалт хийж байна.

Нийслэлийн Хяналт шалгалтын газрын дарга С.Энхбаяр “Улаанбаатар хотын дүүргүүдэд зөвшөөрөлгүй авто зам, явган хүний замыг сэтэлсэн газруудад хуулийн дагуу арга хэмжээ авч, зөрчлүүдийг арилгуулж байна. Жишээлбэл, бидний ажиллаж буй энэ байршилд хүүхдүүдийг цэцэрлэг рүү орох зарим орц, гарцыг хаасан. Чөлөөтэй зорчиход хүндрэлтэй байна. Тиймээс нийслэлийн Хяналт шалгалтын газраас ажлыг хариуцсан холбогдох хүмүүсийг дуудсан. Хашаагаа шинэчилж, орц гарцуудыг чөлөөлөх үүрэг даалгавар өгөөд байна. Тус компани нь барилгын үйл ажиллагааг явуулахдаа ч ажилтнуудын аюулгүй байдлыг бүрдүүлэх үүрэгтэй. Гэтэл орчны аюулгүй байдлыг хангаагүйгээс гадна орчмын дулааны шугам сүлжээг гэмтээсэн байна” гэлээ.

“Мөнх ариун булаг” ХХК-ийн зүгээс хяналт шалгалтын газрын албан даалгавар болон батлагдсан зураг төслийнхөө дагуу хашаа, хайс, орц, гарцын асуудлыг шийднэ гэдгийг хэлэв. Тус компанид улсын байцаагчийн хугацаатай албан даалгаврыг өгч, Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу арга хэмжээ авч, орчны тохижилт аюулгүй байдлыг бүрдүүлэх хүртэл барилгын үйл ажиллагааг түр зогсоогоод байна.