Тулгар төрийн 2233 жил, Их Монгол Улсын 818 жил, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 113, Ардын хувьсгалын 103 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын Уяачдын баярт зориулсан эрлийз буюу сонгомол дээд насны морьдын уралдаанд 79 хурдан хүлэг шандас сорин хурдаллаа.
Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын харьяат Монгол Улсын алдарт уяач С.Баярсайханы бор морь түрүү магнайд хурдалсан бол Төв аймгийн Алтанбулаг сумын уяач Г.Ганбаярын халтар морь аман хүзүүджээ.
Энэ сарын 16-ныг хүртэл Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүд 10.00-15.00 цагийн хооронд иргэдэд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлнэ.
Мөн энэ сарын 17-ны өдрийн 09:00 цаг хүртэлх хугацаанд эрүүл мэндийн байгууллага бүр хариуцлагатай жижүүр томилон ажиллуулахаар болжээ.
Тулгар төрийн 2233, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 818, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 113, Ардын хувьсгалын 103 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын хурдан морьдын уралдаанд түрүүлж, айрагдсан шандаст хурдан хүлгүүдийг танилцуулж байна.
Азарга
Үндэсний их баяр наадмын азарганы уралдаанд 196 хурдан буян бүртгүүлж, хэмжилт, шүдэлгээн дээр 58 азарга хасагдаж, 134 азарга уралдсанаас:
– Булган аймгийн Гурванбулаг сумын уугуул Сэрээнэнгийн Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор азарга / Уралдаанч Б. Энх-Очир/ түрүүлж,
– Архангай аймгийн Ихтамир сумын уугуул Уясахын Тодбаярын хээр азарга / Уралдаанч Б. Намчин/,
– Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумын уугуул Дугарсүрэнгийн Отгонлхагвын хүрэн азарга / Уралдаанч Г. Хаш-Эрдэнэ/
– Айргийн дөрөвт Булган аймгийн Гурванбулаг сумын уугуул Хишигжаргалын Аминхишигийн халзан азарга /Уралдаанч Ц. Болд- Эрдэнэ/
– Айргийн тавд Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын уугуул Чулуунбатын Батжаргалын Зээрэн зээрд азарга / Уралдаанч Н. Билэгтсайхан/ тус тус айрагдлаа.
Их нас
Үндэсний их баяр наадмын их насны морьдын уралдаанд 221 морь бүртгүүлснээс хэмжилт, шүдэдгээгээр 26 морь хасагдаж 195 морь уралдаж,
– Ховд аймгийн Чандмань сумын уугуул, Монгол Улсын Манлай уяач Батчулууны Ерөөлтийн халтар түрүүлж /Уралдаанч А. Бадар-Ууган/,
– Говь-Алтай аймгийн Халиун сумын уугуул, Монгол Улсын Алдарт уяач Гантөмөрийн Чинзоригийн Дөлгөөн халтар аман хүзүүдэж, /Уралдаанч С. Эрдэнэбилэг/,
– Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын уугуул, “Шунхлай” группийн ерөнхийлөгч Пүрэвийн Батсайханы халиун айргийн гуравт /Уралдаанч Ц. Түвшинсайхан/
– Архангай аймгийн Хотонт сумын уугуул, Тод манлай уяач Дуламсүрэнгийн Лхагвасүрэнгийн Урагшаа халзан айргийн дөрөвт / Уралдаанч Г. Мөнхзориг/
– Улаанбаатар хот, Налайх дүүргийн харьяат Цогнойжамцын Даваагийн хээр айрагдлаа. / Уралдаанч Э. Отгонбаяр/
Соёолон
Үндэсний их баяр наадмын соёолонгийн уралдаанд 217 хүлэг бүртгүүлсэн ч хэмжилт, шүдэлгээн дээр 64 нь хасагдаж, 153 хурдан соёолон уралдсанаас,
– Түрүү магнайд Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын харьяат Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн соёолон / Уралдаанч М. Адиста/
– Аман хүзүүнд Сүхбаатар аймгийн Баруун-Урт сумын харьяат Лхагвадоржийн Анхбаатарын хул,/ Уралдаанч А. Тэмүүлэн/
– Гуравт Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын харьяат, “Шунхлай групп”-ын Ерөнхийлөгч Пүрэвийн Батсайханы халзан соёолон / Уралдаанч Ц. Түвшинсайхан/
– Дөрөвт Говь-Алтай аймгийн Шарга сумын харьяат Намсрайжавын Зоригтын загал, / Уралдаанч Б. Отгобаяр/
– Айргийн тавд Сүхбаатар аймгийн Баруун-Урт сумын харьяат Уртнасангийн Тамирын халтар соёолон / Уралдаанч Б. Пүрэвдаваа/
Хязаалан
Үндэсний их баяр наадмын хязаалангийн уралдаанд 256 хүлэг бүртгүүлсэн ч хэмжилт, шүдэлгээн дээр 104 нь хасагдаж, 152 хурдан хязаалан уралдаж,
– Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын уяач Батсуурийн Чинзоригийн хээр үрээ түрүүлж /Уралдаанч С.Жансэрэг/,
– Булган аймгийн Гурванбулаг сумын уугуул Хишигжаргалын Энхжингийн хээр үрээ аман хүзүүдэж /Уралдаанч Б.Галбаяр/,
– Сүхбаатар аймгийн Баяндэлгэр сумын уугуул Бямбажавын Баярмагнайн бор үрээ /Уралдаанч О.Цэнгүүн/
– Говь-Алтай аймгийн Эрдэнэ сумын харьяат Бэгзсүрэнгийн Гантулгын хээр үрээ /Б.Батхүү/
– Хэнтий аймгийн Норовлин сумын харьяат Нямноровын Мөнхийн бор халзан үрээ /Т.Баяртүвшин/ тус тус түрүүлж, айрагдлаа.
Шүдлэн
Үндэсний их баяр наадмын шүдлэн насны хурдан морины уралдаанд 254 үрээ бүртгүүлснээс хэмжилт, шүдэлгээн дээр 113 морь хасагдаж, 141 шүдлэн гарааны зурхай руу хөдөлсөн.
– Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын харьяат Цэрэндэндэвийн Дагвасүрэнгийн хул үрээ тод магнай, торгон жолоо өргөсөн /Уралдаанч О. Цэнгүүн/,
– Аман хүзүүнд Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын харьяат Гончигжавын Мөнхсайханы хурдан хар үрээ / Уралдаанч А. Ууганбаатар/,
– Айргийн гуравт Сүхбаатар аймгийн Онгон сумын уугуул Төмөрхуягийн Баярхүүгийн хурдан хээр үрээ / Уралдаанч Б. Пүрэвдаваа/,
– Айргийн дөрөвт Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын уугуул, Аймгийн алдарт уяач Чойжилын Батжаргалын хонгор халзан үрээ / Уралдаанч Ч. Одбаяр/,
– Айргийн тавд Увс аймгийн Зүүнхангай сумын уугуул Цагааны Зулхүүгийн зээрд үрээ / Уралдаанч Ө. Бат-Ирээдүй/ тус тус түрүүлж, айрагдав.
Даага
Үндэсний их баяр наадмын дааганы уралдаанд 228 даага бүртгүүлсэн ч хэмжилт шүдэлгээгээр 28 даага хасагдаж 200 даага шандас сорив.
– Түрүү магнайд Төв аймгийн Бүрэн сумын уугуул, Монгол Улсын Манлай Уяач Хүрэлбаатарын Улам-Өрнөхийн хээр даага /Уралдаанч Ц.Ивээлт/,
– Аман хүзүүнд Сэлэнгэ аймгйин Ерөө сумын уугуул Багадаваагийн Одсүрэнгийн хээр даага / Уралдаанч Я.Санчирболд/,
– Айргийн гуравт Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумын харьяат Жанцангийн Намнанпэлжирийн хээр даага /Уралдаанч И. Бат-Ирээдүй/,
– Айргийн дөрөвт, Баянхонгор аймгийн Баянлиг сумын харьяат Ганбатын Гантулгын халтар даага, / Уралдаанч О. Цэнгүүн/,
– Айргийн тавд Хөвсгөл аймгийн уугуул Эрдэнэбатын Түмэн-Одын бор даага хурдаллаа. / Уралдаанч Г.Хаш-Эрдэнэ/
Ус, цаг уур, орчны шинжилгээний газраас долоодугаар сарын 13-17-ныг хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв мэдээг гаргасан байна.
Өнөөдөр төвийн аймгуудын нутгийн зарим газар, зүүн аймгуудын нутгийн баруун болон хойд, 14-нд төвийн аймгуудын нутгийн зүүн, говь болон зүүн аймгуудын нутгийн өмнөд хэсгээр, 15-нд зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар, 16-нд зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр бороо, дуу цахилгаантай аадар бороо орно. Салхи борооны өмнө түр зуур ширүүсэх аж.
Өнөөдөр, маргааш нутгийн хойд хэсгээр, 15-нд нутгийн зүүн хэсгээр бага зэрэг сэрүүсэж Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 3-8, өдөртөө 17-22, Их нууруудын хотгор, говийн бүс нутгаар шөнөдөө 16-21, өдөртөө 30-35, бусад нутгаар шөнөдөө 10-15, өдөртөө 23-28 градус дулаан байх юм байна.
Үндэсний их баяр наадмаар зургаан улсын начин төрсөн. Монголын залуучуудын холбооноос тухайн жилд төрсөн хамгийн залуу улсын начинд даага өгдөг уламжлалтай. Хамгийн анх 1994 онд 20 насандаа улсын начин цолын босго давсан Д.Сумъяабазар хурдан удмын даагатай болж байв.
Тэгвэл энэ жилийн дааганы эзэн 24 насандаа улсын начин болж буй Ховд аймгийн Дөргөн сумын харьяат, “Алдар” спорт хорооны бөх Г.Дармаажанцан боллоо.
Харин өнгөрсөн жил улсын начин Л.Отгонбаатар 30 насандаа дааганы эзэн болж байв.
Тулгар төрийн 2233 жил, Их Монгол Улсын 818 жил, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 113, Ардын хувьсгалын 103 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадам өргөн дэлгэр болж өндөрлөлөө.
Энэ жилийн наадмын нээлтийн тоглолтын ерөнхий найруулагчаар Төв аймгийн “Монгол туургатан” театрын найруулагч Ц.Батнайрамдал ажилласан юм.
Нээлтийн үеэр археологийн олдворуудаас үнэтэй өв соёлууд илрэн гарч ирж байгааг орчин үеийн урлагийн хэлбэрт оруулж, мюзикл байдлаар харуулсан.
Наадмын нээлт, хаалтын үйл ажиллагаа “Эх дэлхий, энх оршихуйн цадиг” нэртэй байв. Түүнчлэн Үндэсний их баяр наадмын нээлтийн тоглолтыг долдугаар сарын 11-ний 22:00 цагт дахин нэг удаа толилуулснаараа онцлог байлаа.
Хүчит бөхийн барилдаанд улс, аймаг, цэргийн цолтой 512 бөх барилдлаа. Энэ жилийн барилдаанд саяхан хөдөлмөрийн баатар цол хүртсэн дархан аварга Г.Өсөхбаяр болон даян аварга Н.Батсуурь, улсын аварга П.Бүрэнтөгс, Г.Эрхэмбаяр, О.Хангай нарын таван аварга гурвын даваанд цолоо дуудуулснаараа онцлог байв.
Хоёрын даваанд улсын арслан Р.Пүрэвдагва Увс аймгийн Түргэн сумын харьяат аймгийн начин Г.Цоггэрэлд өвдөг шороодсон. Харин дөрвийн даваанд улсын арслан Ц.Содномдорж аймгийн арслан М.Эрхэмбаяр нарын барилдаан хоёр цаг үргэлжилсний эцэст хөлийн цэцийн шийдвэрээр М.Эрхэмбаяр давсан юм.
Мөн улсын заан Б.Пүрэвсайхан тавын даваанд аймгийн арслан М.Буяндэлгэрийг өвдөг шороодуулсан боловч бэртэл авсан харамсалтай үйл явдал боллоо. Түүнийг зургаагийн даваанд даян аварга Н.Батсуурь амлан авсан боловч бэртлийн улмаас барилдсангүй.
Увс, Сэлэнгийн бөхчүүд үзүүр, түрүү булаалдахаар есийн даваанд үлдэв
Есийн даваанд даян аварга Н.Батсуурь улсын арслан Б.Орхонбаяртай 57 минут барилдав. Ийнхүү Монгол орны баруун хязгаар Увсын цэнхэр нутгаас Үндэсний бөхийн ноён оргил ДАРХАН АВАРГА цолтон төрж байна.
Түүнчлэн Ерөнхийлөгчийн зарлигаар улсын баяр наадмын бөхийн барилдаанд ес даван түрүүлсэн Увс аймгийн Ховд сумын харьяат, “Увс нуур” дэвжээ, “Сүлд” спорт хороо, Хемон Констракшн ХХК-ийн бөх, даян аварга Н.Батсуурьт Монгол Улсын дархан аварга цол хүртээсэн юм.
Улсын начин:
Улсын харцага:
Улсын заан:
Улсын дархан аварга:
ХУРДАН МОРЬ
Нас насны морьдын уралдсан дарааллаар айргийн таван морийг танилцуулж байна.
Төрийн наадамдаа шандас сорин уралдахаар бүртгүүлсэн морьдын сэрвээний өндрийн хэмжээг зааж, хэмжилтийн явцыг шууд дамжуулан хүргэв.
ХЯЗААЛАН:
ШҮДЛЭН:
АЗАРГА:
Азарганы уралдаанд аманд хүзүүдсэн Архангай аймгийн Их Тамир сумын уяач Уясахын Тодбаярын хээр азарганы нас хүрээгүй тул уралдаанаас хасах шийдвэрийг Хурдан морины комиссоос гаргасан.
Ингэснээр Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумын уяач Дугарсүрэнгийн Отгонлхагвын хүрэн азаргыг аманд хүзүүдсэнд тооцож, айргийн зургаад хурдалсан Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын харьяат тод манлай уяач Төмөрбаатарын Ууганбаярын уулс хүрэн азарга айргийн тавд бичигдэхээр болов.
ИХ НАС:
СОЁОЛОН:
ДААГА:
СУР ХАРВАА
Үндэсний их баяр наадмын сурын харваанд аймаг, нийслэлийн нийт 686 харваач Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн сурын талбайд цэц мэргэнээ сорилоо.
Эмэгтэй харваачдаас Монгол Улсын даян мэргэн Б.Пунсалдулам 40 сумаас 38 онож гурав дахь удаагаа түрүү харваачаар тодорч, даяар дуурсах мэргэн цол хүртлээ.
Харин эрэгтэйчүүдийн төрөлд Баян-Өлгий аймгийн харьяат, улсын гоц харваач Н.Алтансүх 40 сумаас 37 сум оносон амжилтаар төрийн наадамд түрүүлж, Монгол Улсын мэргэн цол хүртэв.
Урианхай сурын харваанд Баян-Өлгий аймгийн Буянт сумын уугуул, спортын мастер, аймгийн мэргэн Т.Галхүү 24 оноогоор түрүүлж, улсын мэргэн цолын болзол хангалаа. Түүнийг “Toyota Aqua” загварын машинаар мялаасан юм.
Буриад сур харваанд Дорнод аймгийн Цагаан-Овоо сумын харьяат, “Апу” хувьцаат компани, “Хасбуу” сурын холбооны харваач спортын мастер Борын Зоригтбаатар 64 сумнаас 63 онож, түрүүлсэн юм.
Эмэгтэйчүүдийн ангилалд спортын мастер Гүмжавын Эрдэнэтуул түрүүлж, буриад сурын улсын мэргэн болсон юм.
ШАГАЙН ХАРВАА
Үндэсний их баяр наадмын шагайн харвааны тэмцээнд тэмцээнд нийт 97 багийн 776 харваач цэц, мэргэнээ сорин өрсөлдлөө. Үүнээс
Хүй долоон худагт өнөөдөр уяачдын наадам болно. Энэ үеэр эрлийз буюу сонгомол дээд, дунд насны уралдаан болж, 64 бөхийн барилдаан болдог уламжлалтай.
Энэ жилээс жороо морины төрөлд түрүүлж, айрагдсан уяачдад цол, чимэг олгохоор хуульд тусгасан юм.
Ингэснээр жороо морины уралдаанд түрүүлж, айрагдсан уяачид Үндэсний их баяр наадмын тухай хуулийн 10.4, 10.5, 10.6-д заасан цол, чимэг олгохоор болсон.
2024.07.13 / БЯМБА ГАРИГ
ЗУНЫ АДАГ ЦАГААГЧИН ХОНЬ САРЫН
ТАВАН ШАР ШАР БАР ӨДӨР
Үс засуулвал: Хэл ам,хэрүүл тэмцэл ирнэ.
Наран ургах, шингэх: 05.07-20.49
Барилдлага: Үл тохирох
Шүтэн барилдлага: Мунхрахуй
Суудал: Төмөр
Аргын тооллын 7 сарын 13, Санчир гараг. Билгийн тооллын 7, Тугчин одтой, шар бар өдөр. Өдрийн наран мандах, жаргах цаг нь 5:07-20:49. Тухайн өдөр морь, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба гахай, хулгана жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр хууль цааз гаргах, батлах, хэрэглэх, хулгай дээрмийг номхотгох, гэмтнийг шийтгэх, мал адгуус номхруулах, сүм дуганыг сэргээх, амилуулах, өглөгийн түллэг хийх, хишиг дуудуулах, хот балгадын үйл, цэрэг, цагдаагийн үйл, андгай тангараг, гэрээ, хэлцлээ буцаахад сайн. Гөлөг тэжээх, золиг гаргах, бомбын үйл, хүүхэд хөлд оруулахад муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод баруун урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.
Хур тунадас: Төвийн аймгуудын нутгаар үүлэрхэг. Бусад нутгаар солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын ихэнх нутаг, говийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр, өдөртөө зүүн аймгуудын нутгийн баруун хэсэг, төвийн аймгуудын ихэнх нутгаар бороо, дуу цахилгаантай аадар бороо орно.
Салхи: Нутгийн баруун хэсгээр баруун хойноос, нутгийн төв хэсгээр баруун өмнөөс хойш эргэж, бусад нутгаар баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ.
Агаарын температур: Шөнөдөө Монгол-Алтайн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчмоор +5…+10 градус, Увс нуурын хотгор, Хангайн, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Эг, Үүр, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр +10…+15 градус, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр +20…+25 градус, бусад нутгаар +15…+20 градус, өдөртөө Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар +13…+18 градус, Монгол-Алтай, Хангайн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчмоор +16…+21 градус, говийн бүс нутаг, Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар +31…+36 градус, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хэрлэн, Онон, Улз, Халх голын хөндийгөөр +26….+31 градус, бусад нутгаар +21…+26 градус дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Шөнөдөө бага зэргийн бороо, өдөртөө бороо орно. Дуу цахилгаантай. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Шөнөдөө +15…+17 градус, өдөртөө +23…+25 градус дулаан байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлшинэ. Шөнөдөө бороо орохгүй, өдөртөө бороо орно. Дуу цахилгаантай. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Шөнөдөө +12…+14 градус, өдөртөө +24…+26 градус дулаан байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Шөнөдөө бороо орохгүй, өдөртөө бороо орно. Дуу цахилгаантай. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр, борооны өмнө түр зуур ширүүснэ. Шөнөдөө +10…+12 градус, өдөртөө +22…+24 градус дулаан байна.
Тулгар төрийн 2233 жил, Их Монгол Улсын 818 жил, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 113, Ардын хувьсгалын 103 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын хүчит бөхийн барилдааны есийн даваа болж, дууслаа.
Есийн даваанд даян аварга Н.Батсуурь, улсын арслан Б.Орхонбаяр хоёр барилдаж, даян аварга Н.Батсуурь түрүүллээ. Ингэснээр Увсын цэнхэр хязгаар нутгаас Монгол бөхийн ноён оргил ДАРХАН АВАРГА цолтон төрлөө.
Увс аймгийн Ховд сумын харьяат, “Увс нуур” дэвжээ, “Сүлд” спорт хороо, Хемон Констракшн ХХК-ийн бөх даян аварга Н.Батсуурь Монгол Улсын ДАРХАН АВАРГА болж байна.