Ногоон автобусны худалдан авах ажиллагааг хянан шалгах сонсгол өнөөдөр эхэлсэн.
Нийтийн тээврийн автобус худалдан авах гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулсан байдлын талаар шинжээч дараах мэдээллийг танилцуулсан юм.
Шинжээч дүгнэлтээ танилцуулахдаа “Том оврын автобусны үйлчилгээ эрхлэгчдийн холбоо нь “Тэнүүн-Огоо” ХХК-тай хамааралтай. Тус холбоог үүсгэн байгуулагчдын нэг нь “Тэнүүн-Огоо” ХХК-ийн захирал А.Ганхуяг байна” гэлээ.
Улсын Их Хурлын 2024 оны 13 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан “Нийслэлийн нийтийн тээврийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, парк шинэчлэх шаардлагын дагуу 2023 онд худалдан авсан автобусны худалдан авах ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх, шалгалтын тайлан, санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хуралд танилцуулах үүрэг бүхий” Хянан шалгах түр хорооноос зохион байгуулж буй Нийслэлийн парк шинэчлэх шаардлагын дагуу 2023 онд худалдан авсан автобусны худалдан авах ажиллагааны талаарх нотлох баримтыг шинжлэн судлах нээлттэй сонсгол өнөөдөр (2024.05.21) Төрийн ордонд эхэллээ.
Хянан шалгах түр хорооны бүрэлдэхүүнд олонхыг төлөөлөн Улсын Их Хурлын гишүүн П.Анужин, Д.Батлут, Ж.Бат-Эрдэнэ, Х.Ганхуяг, Ц.Даваасүрэн, Г.Тэмүүлэн, Ж.Чинбүрэн, цөөнхийг төлөөлж Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батсуурь, Н.Ганибал, С.Одонтуяа, Т.Доржханд нар ажиллаж байна.
Сонсголд Хянан шалгах түр хорооны гишүүдийн олонх хүрэлцэн ирснээр сонсголын үйл ажиллагаа эхлэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ сонсголыг даргалсан бөгөөд нээж үг хэлсэн юм.
Энэ удаагийн Хянан шалгах түр хорооны нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголыг хоёр өдрийн турш Худалдан авах ажиллагааг шуурхай зохион байгуулсан үндэслэл, шалтгаан; Автобус нийлүүлэх гүйцэтгэгчтэй байгуулсан гэрээний хэрэгжилт; Нийслэлийн нийтийн тээврийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, парк шинэчлэх шаардлагын дагуу 2023 онд худалдан авсан автобусны нөхцөл байдлын талаар гэсэн гурван багц сэдвийн хүрээнд нээлттэй сонсгол явуулахаар төлөвлөснийг тэрбээр дурдаад сонсголын дэгийг дэлгэрэнгүй танилцууллаа.
Хоёр өдөр үргэлжлэх нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголын ирцийг эхний өдрийн ирцээр тооцох бөгөөд сонсголын танхимд орсон оролцогч парламентыг хүндэтгэх, сонсголын дэгийг сахих, сонсгол даргалагчийн хууль ёсны шийдвэрийг биелүүлэх үүрэгтэйг Ж.Бат-Эрдэнэ гишүүн танилцууллаа.
Сонсголыг нээлттэй явуулж, олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шууд дамжуулах ч төр, байгууллага, хувь хүний нууцтай холбоотой асуудал; гэрч, эсхүл гуравдагч этгээдийн хувийн амьдралтай холбоотой бөгөөд олон нийтэд мэдээлбэл түүний хууль ёсны ашиг сонирхлыг хохироох үйл баримт; олон нийтэд мэдээлбэл Монгол Улсын язгуур ашиг сонирхол, үндэсний аюулгүй байдалд хохирол учруулах асуудлыг хэлэлцэх үед Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 45.3-т заасан үндэслэлээр Хянан шалгах түр хорооны гишүүн нийтийн сонсголыг бүхэлд нь, эсхүл зарим хэсгийг хаалттай явуулах горимын санал гаргавал гишүүдийн олонхын саналаар шийдвэрлэх юм байна.
Нотлох баримтыг шинжлэн судлах зорилгоор гэрч, шинжээч, хянан шалгагч болон бусад оролцогчоос сонсгол даргалагч болон зөвхөн Түр хорооны гишүүд асуулт асууж болох хариулт, тайлбар хангалтгүй гэж үзвэл нэмэлт асуулт асууж, тайлбар авч болно.
Тусгай шалгалтын сэдэвтэй холбоогүй, тодорхойгүй, салаа утгатай, хөтөлсөн, гэмт хэрэгт буруутгасан, доромжилсон шинжтэй асуулт тавих нь сонсголын дэгээр хориотой. Энэ төрлийн агуулгатай байвал сонсгол даргалагч тухайн асуултыг алгасаж, хариулт авахгүйгээр дараагийн асуултыг асуух боломжтой юм байна. Мөн асуултыг алгасах саналыг гэрч хуралдаан даргалагчид гаргах боломжтой аж.
Гэрчүүдийн мэдүүлэгт ноцтой зөрүү байвал сонсголын явцад тэдгээрийг нүүрэлдүүлэн мэдүүлэг авах боломжтой бөгөөд Хянан шалгах түр хорооны гишүүн мэдүүлгийн зөрүүтэй байдлыг гаргаж тавих, үүнтэй холбогдуулан нэмэлт асуулт асуух, эсхүл давтан асуух эрхтэй гэдгийг Хянан шалгах түр хорооны дарга Ж.Бат-Эрдэнэ танилцууллаа.
Хянан шалгах түр хорооны хянан шалгах шинжээчдийн бүрэлдэхүүнээс гадна сонсголын хөндлөнгийн ажиглагчаар “Бодлогод залуусын хяналт” төрийн бус байгууллагын төлөөлөл оролцож байгааг Ж.Бат-Эрдэнэ гишүүн танилцуулав. Түүнчлэн Хянан шалгах түр хорооны даргын урилгаар Улсын ерөнхий прокурорын газар, Авлигатай тэмцэх газар, Тагнуулын ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газрын холбогдох албан тушаалтнууд оролцож байгаа юм байна. Түүнчлэн Зам, тээврийн хөгжлийн яам; Сангийн яам; Үндэсний аудитын газар; Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газар; Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар; Гаалийн ерөнхий газар; Төрийн худалдан авах ажиллагааны газар; Нийслэлийн нийтийн тээврийн газар; Автотээврийн үндэсний төв зэрэг төрийн байгууллагын төлөөлөл нотлох баримтыг шинжлэх судлах сонсголд оролцож буйг Хянан шалгах түр хорооны дарга танилцуулсан юм.
Сонсголоор эхлээд “Худалдан авах ажиллагааг шуурхай зохион байгуулсан үндэслэл, шалтгаан” сэдвийн хүрээнд Нийтийн тээврийн автобус (Улаанбаатар) төсөл арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн шийдвэр, түүний үндэслэл; Нийтийн тээврийн автобус худалдан авах гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулсан байдлын талаарх нотлох баримтыг шинжлэн судалж, шинжээчийн дүгнэлт, хянан шалгагч нарын тайланг сонсож, шаардлагатай бичмэл нотлох баримтуудыг танилцуулж, холбогдох гэрчүүдээс асуулт асууж, хариулт аван, гэрч, шинжээч, хянан шалгагчаас тайлбар авна хэмээн тэрбээр танилцуулсан юм.
Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2 дахь хэсэгт зааснаар “Сонсголын ирцийг Тамгын газар бүртгэж, ирээгүй гэрч, шинжээч, хянан шалгагч, ажиглагч болон холбогдох бусад этгээдэд сонсголын товыг мэдэгдсэн эсэх, ямар шалтгаанаар ирээгүй болохыг сонсгол даргалагчид илтгэн танилцуулна” гэж заасан байдаг. Энэ дагуу Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хяналт шалгалт, үнэлгээний газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн зөвлөх Я.Баасанбат сонсголын ирцийг танилцуулав.
Нийтийн тээврийн автобус (Улаанбаатар) төсөл арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн шийдвэр, түүний үндэслэл сэдвийн хүрээнд 14 гэрч дуудагдсан бөгөөд үүнээс 3 гэрч эрүүл мэндийн шалтгааны улмаас оролцох боломжгүй гэдгээ мэдэгдсэн бол оролцохоо илэрхийлсэн ч ирээгүй 4 гэрч, 2 гэрчтэй холбоо барьж чадаагүй аж.
Ийнхүү нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголд оролцож буй гэрчүүдэд эрх, үүргийг нь Улсын Их Хурлын гишүүн, сонсгол даргалагч Ж.Бат-Эрдэнэ танилцуулж, сонсголын дэгтэй холбогдуулан асуулт, санал хэлэх гишүүн гараагүй юм. Иймд Нийтийн тээврийн автобус (Улаанбаатар) төсөл арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн шийдвэр, түүний үндэслэлтэй холбоотой нотлох баримтуудыг шинжлэн судалж эхэллээ.
Улсын Их Хурлын 2024 оны 13 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан “Нийслэлийн нийтийн тээврийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, парк шинэчлэх шаардлагын дагуу 2023 онд худалдан авсан автобусны худалдан авах ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх, шалгалтын тайлан, санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хуралд танилцуулах үүрэг бүхий” Хянан шалгах түр хорооны нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсгол өнөөдөр 15.30 цаг хүртэл үргэлжилнэ хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Нийслэлийн ЗДТГ, Монголын хуульчдын холбоо хамтран, иргэдэд хууль, эрхзүйн зөвлөгөө үнэ төлбөргүй өгөх өдөрлөг зохион байгуулдаг.
Энэ удаагийн өдөрлөгийг тавдугаар сарын 22-ны 09:00-17:00 цагийн хооронд зохион байгуулна. Иргэд 75050801, 75050802, 75050803, 75050804 дугаарын утсаар холбогдож, зөвлөгөө авах боломжтой. Мөн Нийслэлийн үйлчилгээний нэгдэн төвүүдээс иргэний эрх зүй, захиргааны эрх зүй, эрүүгийн эрх зүй болон гэр бүл, гэрээний эрх зүй зэрэг сэдвээр хууль, эрх зүйн үнэ төлбөргүй зөвлөгөө, мэдээлэл аваарай.
Их Британийн Батлан хамгаалахын сайд Грант Шаппс энэ сарын 19-ний ням гаригт Украинд цэргийн тусламж үзүүлэх шинэ багцыг зарлав. Үүнд нэг сая сум, агаарын довтолгооноос хамгаалах системд зориулсан 80 пуужин, 20 “BvS-10” хуягт тээвэрлэгч багтсан бөгөөд тэрээр “Украинд Путиныг ялахад шаардлагатай бүх зүйл дэлхийд байгаа. Өнөөдөр Их Британи үүнийг эхлүүлж байна” гэж мэдэгджээ.
Британийн талын мэдээлснээр, Орос Украинд цэргийн бүрэн хэмжээний цөмрөн довтолж эхэлснээс хойш Их Британи Киевт 4.6 тэрбум фунт стерлинг (5.4 тэрбум евро орчим) хэмжээний цэргийн дэмжлэг үзүүлсэн байна. Түүнчлэн 2014 онд Крымийг өөртөө нэгтгэснээс хойш Украины 52 мянган цэргийн албан хаагч Их Британид сургагдсан байна.
Төмөр замд гарсан саатлын улмаас зорчигчийн галт тэрэгний цагийн хуваарьт дараах өөрчлөлт орлоо.
Тавдугаар сарын 21-ний өдрийн 10:35 цагт Улаанбаатар-Сүхбаатар чиглэлд аялах 271-р галт тэрэг Улаанбаатар өртөөнөөс Дархан өртөө хүртэл цагийн хуваарийн дагуу хэвийн аялна.
Харин мөн өдрийн 16:35 цагт Улаанбаатарт хүрэлцэн ирэх Сүхбаатар-Улаанбаатар чиглэлийн 272-р галт тэрэгний аялал цуцлагджээ.
Бүх нийтийн биеийн тамир, спортыг дэмжих, хөдөлгөөний дутагдлаас сэргийлэх, эрүүл аж төрөх зорилгын хүрээнд “Улаанбаатар Марафон 2024” олон улсын гүйлтийн тэмцээнд Хужирт байгалийн эрдэст усны брэнд хамтран ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллана.
Хагас болон бүтэн марафоны гүйлтийн зам дагуу дөрвөн газарт усны цэг байршина.
МАН-аас УИХ-ын 2024 оны сонгуульд тойрогт нэр дэвшигчдийн мэдээллийг хүргэж байна.
Тойрог 1: Архангай, Баянхонгор, Өвөрхангай /Мандатын тоо 9/
Тойрог 2: Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд /Мандатын тоо 10/
Тойрог 3: Баян-Өлгий /Мандатын тоо 3/
Тойрог 4: Булган, Орхон, Хөвсгөл /Мандатын тоо 8/
Тойрог 5: Дархан-Уул, Сэлэнгэ, Төв /Мандатын тоо 10/
Тойрог 6: Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий /Мандатын тоо 7/
Тойрог 7: Говьсүмбэр, Дорноговь, Дундговь, Өмнөговь /Мандатын тоо 7/
Тойрог 8: Баянзүрх /Мандатын тоо 5/
Тойрог 9: Баянгол /Мандатын тоо 3/
Тойрог 10: Чингэлтэй, Сүхбаатар /Мандатын тоо 6/
Тойрог 11: Сонгинохайрхан /Мандатын тоо 5/
Тойрог 12: Хан-Уул /Мандатын тоо 3/
Тойрог 13: Багануур, Багахангай, Налайх /Мандатын тоо 2/
Жагсаалтаар нэр дэвшигчид
Нэр дэвшигчдийн баримт бичгийг 2024 оны тавдугаар сарын 24-ний дотор Сонгуулийн Ерөнхий Хороо(СЕХ)-нд хүргүүлж 2024 оны зургадугаар сарын 1-ний дотор СЕХ тэднийг нэр дэвшигчээр бүртгэх эсэхийг шийдвэрлэнэ. З
Өнөөдөр буюу тавдугаар сарын 21-ний өдөр цахилгааны шугам тоноглолд засвар үйлчилгээ хийх хуваарийг танилцуулж байна.
Эрчим хүчний системийн тасралтгүй, найдвартай байдлыг хангахын тулд оргил ачааллын 17:00-22:00 цагийн хооронд заавал ашиглах шаардлагагүй цахилгаан хэрэгслүүдээ унтрааж, тогоо тохируулахыг ард иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд уриалж байна гэж УБЦТС ТӨХК-иас мэдээллээ.
МУИС-ийн Шинжлэх ухааны сургуулийн Химийн тэнхимийн эрхлэгч, профессор О.Болормаатай ярилцлаа.
-С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэгтэй холбоотойгоор сүүлд цагдаагийн байгууллагаас нотлох баримтаар авагдсан үсийг АНУ-д шинжлүүлж байгаа талаар саяхан мэдээлсэн. Хүний үс гэдэг юуг өгүүлдэг талаар судалдаг гол хүн та шүү дээ. Энэ талаар дэлгэрүүлмээр байна?
-Үс гэдэг дайвар эрхтэн. Гоо сайхны хувьд гоё сайхан харагдана, нөгөө талаар биднийг нарны туяа, салхинаас, хүйтнээс хамгаалдаг.
Үсний шинжилгээ нэг талаас шүүхийн шинжилгээнд маш чухал ач холбогдолтой. Ямар ч хэрэг гарсан тэнд нэг ширхэг үс үлдэхгүйгээр хэрэг үйлдэгддэггүй гэдэг том ухагдахуун байдаг. Би анх 1999 оноос Шүүхийн хүрээлэнгийн Д.Доржготов гуайтай ”Хүний үс” төсөл дээр ажиллаж эхэлсэн. Тэр үед үсний эвэрлэг бүрхэвч, хайрслаг давхраануудыг микроскофоор ажиглаад хэргийн газар үзлэгээс ирсэн үсийг яг жинхэнэ сэжигтэн мөн үү, биш үү гэдгийг харьцуулж үздэг шинжилгээ хийгддэг байсан.
Миний хувьд 1993 онд хоёрдугаар дамжааны оюутан байхаас эхлээд үсний шинжилгээнд суралцаж эхэлсэн. Тухайн үед намайг өөрийнхөө судалгааны багт урьсан профессор эмэгтэй бол Оросын шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн А.Н. Смагунова байсан. Энэ хүн ренгеспектер аргуудаар хүний үсийг судалж болох юм байна гэдгийг гаргаж ирсэн доктор. Би тухайн үед энэ судалгаанд дурлаж эхэлсэн нэг үндэслэл бол Наполеон хааныг ходоодны хорт хавдраар нас барсан гэж түүхэнд үздэг. Гэтэл маш олон жилийн дараа үснийх нь шинжилгээ хийгдсэн. Эрүүл хүний үс ойролцоогоор сард нэг см ургадаг гэж үзээд түүний дагуу хөөхөд Наполеоныг тухайн үед сүүлийн гурван сарын туршид хүнцлээр их тунгаар хордуулсан нь илэрсэн байдаг. Энэ талаар би уншиж судлаад хүний үс бол биоиндикатор байж болох юм байна. Хүний биед байгаа бүх юмыг үс тольдож гаргаж ирдэг юм байна гэж харсан.
-Ингээд та судалж эхэлжээ дээ. Өнгөрсөн хугацаанд үсний судлал дээр ямар шинэ зүйлс бий болсон байдаг юм бол?
-Энэ хугацаанд үсийг орхиогүй. Нэгд, Д.Сэржээ доктортой хамтран цусны даралт ихсэх өвчтэй хүмүүст элементүүдийн шинжилгээ өөрчлөгдөөд байдгийг тогтоож патент авсан. 1000 гаруй хүнд шинжилгээ хийсэн байдаг. Дараа нь Шастины нэрэмжит III эмнэлгийн хоол боловсруулахын эмч доктор С.Наранцэцэгтэй хамтран элэгний вирусийн өвчлөл, элэгний хатуурал буюу хавдрыг үечилж үзээд элементүүдийн шинжилгээг хийсэн. Ингээд химийн нарийн задаргаатай шинжилгээ хийдэг нь анагаах ухаантай хосолж байна, шүүхийн шинжилгээтэй хосолж байна гэдгийг тодорхойлж, хэрэглээ рүү орсон талаар хэлээд байгаа юм. Ингээд нэг дээр нь патент авч, нөгөө сэдвээр нь олон улсын өгүүлэл хэвлүүлсэн байдаг.
Би бас Эрхүүд оюутан байхдаа цайрын дутагдалд орсон хүүхдүүд халзардаг шалтгааныг тодруулж судалгаа хийсэн. Ер нь анагаахын хэрэглээний салбар сүүлийн үед нэлээд хөгжиж байгаа. Түүнээс гадна бид үсэн дээр гоо сайхных нь талаас шинжилж үзсэн. Яагаад үс шингэрээд байна, унаад байна гэдгийг тодруулсан гэсэн үг. Нэг бол эрдэсийн дутагдалд орж байна, нэг бол хэт их эрдэс байна. Нэг илүүдээд байгаа, нэг дутаад байгаа зүйл дотор балансыг барьж амьдрах ёстой.
-Үс гэдэг маш олон зүйлийг өгүүлдэг дайвар эрхтэн гэж ойлголоо?
-Тэр битгий хэл цусанд тодорхойлоход хэцүү шинжилгээг бид үсэн дээр хийж байна. Нэг ёсондоо өндөр хүчин чадалтай нарийн тоног төхөөрөмжөөр хэмждэг багаж МУИС дээр ажиллаж байна. Ингэж судалдаг шинжилгээний төвүүд Солонгос, Япон, Финланд, Америк, Москвад байдаг. Энэ талаас нь харвал манайх адилхан түвшинд хөгжиж байгаа. Гэвч бид судалгааны байгууллага учраас оношилгооны төв шиг ажиллаж чадахгүй, хүртээмж муутай.
-Үс уналт, гэмтлийг судалсан гэлээ. Ямар үр дүн гарсан бэ?
-Ямар элементүүд дутагдаад, ямар нь илүүдвэл үс унаад байгаа шалтгааныг гаргаж ирсэн. Кобельт, төмөр, цайрын агууламж өөрчлөгдсөн байвал үс унах шалтгаан болдог байх жишээтэй. Бид дэлхийн дундаж стандартыг барьж үзэж байгаа юм. Ер нь алсдаа монгол хүний эрэгтэй, эмэгтэй дундаж стандарт ямар байх вэ гэдгийг хийхийн тулд нэлээд олон шинжилгээний үр дүн цуглуулж ажиллах ёстой.
-Тэгвэл үсээр ямар үндэстэн, ямар хүн болохыг тодорхойлж болох уу?
-Ер нь боломжтой. Үсэн дэх меланицит, меланим гээд фигменттэй холбоотой. Үсний бүтэц өөрөө янз бүр. Диаметр, өнгө гээд. Бүр энгийнээр хэлбэл, Азид бол үсний өнгө хар бараан. Ази хүмүүсийн үсний диаметр өөр. Африк, Европ өөр өөр. Үсний бүтцүүд нь ч өөр. Дээрээс нь бид ямар орчинд амьдарч байна вэ, амьдрах орчин яаж нөлөөлж байна. Сүүлийн үед агаарын бохирдол хүний үснээс гарч ирээд байна ярьдаг болсон. Энэ бол яалт ч үгүй үндэстэн угсаатнаараа өөр байх боломж гарч ирж байна.
-Наполеоны үсээр олон жилийн дараа хэргийг илрүүлж байсан гэж та онцоллоо. Өнөөдөр 30 орчим жилийн дараа С.Зоригийн хэрэгт үс судлахаар болж байна. Тэгэхээр үс ямар цаг хугацааны дараа мэдээлэл илрүүлж болно гэж ойлгох вэ?
-Болно. Үс гэдэг тухайн хүний генийн өөрчлөлттэй холбоотой. Нарийн генийн шинжилгээгээр баталж болно. С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэг дээр тухайн үед намайг ажиллах уу гэдэг санал тавьж байсан. Тухайн үед би судалгаагаа эхлүүлээд удаагүй байсан. Нэгээс хоёрхон ширхэг үсэн дээр бүтцийг алдагдуулахгүйгээр шинжилгээ хийнэ гэдэг одоо ч үс судалж байгаа хүмүүсийн хувьд мөрөөдөл, хүнд асуудал хэвээрээ байгаа гэсэн үг.
-Үсээр сэжигтнийг илрүүлэхээс гадна хохирогчийг юунаас болж амиа алдсаныг тогтоож болох уу?
-Аль алиныг нь хийж болно. Энэ хүн үйлдсэн үү гэдгийг харж болно. Гурван сэжигтэн байлаа гэхэд аль нэгийг нь сэжиглэж байгаа үед үсээр нь тогтоож болно гэсэн үг.
-Үс судлал шүүхийн шинжилгээнээс гадна өөр ямар салбарт хувь нэмэртэй байж болох вэ?
-Үс судлалыг шүүхийн шинжилгээнээс гадна эмнэл зүйд ашигладаг. Жишээ нь, цус шээс үзэхээс илүү амарханаар ямар ч өвдөлт зовиургүйгээр хүний үснээс шинжилгээ аваад эрүүл мэндийг нь тольдож байна. Энэ тохиолдолд үс биоиндикатор болж байгаа юм.
-Манайд энэ төрлийн шинжилгээ нэвтэрсэн үү?
-Хоёрдугаар эмнэлгийн зүрх судасны тасаг, Гуравдугаар эмнэлэг, АҮШУИС-аас багш нар нь харшилтай хүүхдүүдийн шинжилгээг хийлгэж байна. Энэ бол үс судлал эмнэл зүйд орж ирж байна гэсэн үг. Мөн хүрээлэн буй орчин, хоол судлалтай холбогдож байна. Түүнээс гадна гоо сайхан талаас ч өндөр судлагдсан. Үс уналт, үс цайралт, эсвэл бууралт гэж ярьж байгаа. Сүүлийн үед ази хүмүүст 25-наснаас өмнө эрт бууралттай, 35 наснаас хойш бол хэвийн гэж үздэг байх жишээтэй. Гэтэл европ хүнд 40 наснаас хойш бууралттай байх жишээтэй.
-Шүүхийн шинжилгээний хувьд АНУ-д, олон улсад яаж хөгжиж байна вэ?
-Сүүлийн үеийн өгүүллүүдийг харахад мэдээж АНУ-д шүүх шинжилгээ маш өндөр хөгжсөн. Гэхдээ дутахгүйгээр Япон, Солонгост ч адилхан. Дээрээс нь сонирхуулж хэлэхэд, Япон улс япон хүний үсний стандарттай орон. Хэд хэдэн орон ийм байдаг. Азид бол Япон. Япон хүний үсэнд байдаг элементүүдийн агууламж ийм байх ёстой гээд тогтоочихсон.
-Үсэн дээр шүүхийн шинжилгээний хувьд шинэ төрлийн судалгаа, хэрэглээ гарсан уу?
-Гэмт хэрэг илрүүлсэн талаар шинжлэх ухааны сэтгүүлүүдэд нийтэлдэггүй. Шүүхийн шинжилгээнд хэрэглэдэг гэсэн хэвлэлийн тоймууд байна гэхээс ийм шүүхийн шинжилгээгээр ийм хэргийг илрүүллээ гэдэг нууцлалтай. Тиймээс энэ тал дээр олон улсын өгүүлэл байдаг гэдгийг хэлж чадахгүй.
Эрүүл мэндийн хувьд шинэ хэрэглээг бий болгож байгааг дээр хэллээ шүү дээ. Тухайлбал, манайд өнөөдөр маш том асуудал болоод байгаа өвчлөл аутизм. Нэлээд хэдэн жилийн өмнө АНУ-д хар тугалганы хордлогоос болж аутизмтай байдаг гэх өгүүлэл гарсан байна гээд төрийн бус байгууллагын хүмүүс над дээр ирээд шинжилгээ хийгээд өгөөч гэсэн. Миний гол ажил энэ болчихоод байгаа юм. Аутизмтай хүүх-дүүдийг судалъя. Нөгөө талаар судлаач хүний хувьд нийгэмд оруулах хувь нэмэр гэж байх ёстой. Тиймээс аутизмтай хүүхдүүд гараад ирэхэд шинжилгээг нь ямар ч үнэ төлбөргүй хийдэг. Энэ төрлийн шинжилгээг аав ээжтэй нь хамт хийдэг. Аутизмтай хүүхдүүдийн 90 орчим хувь нь эрэгтэй хүүхдүүд байдаг. Урьдчилсан байдлаар хар тугалганы хордлого гэж үзэхгүй байгаа. Харин өөр нэг зүй тогтол ажиглагдаж байгаа. Тиймээс удахгүй судалгаагаа дуусгаад олон улсын өгүүлэл гаргахаар бэлдэж байна
Энэ сарын 19-ний ням гаригт Ираны ерөнхийлөгч Эбрахим Раисигийн сууж явсан нисдэг тэрэг Азербайжан улсын хилийн ойролцоо “хатуу газардсан”. Энэ тухай хамгийн түрүүнд Ираны хэвлэлүүд мэдээлжээ. Дараа нь уг хэргийн талаарх мэдээллийг тус улсын Дотоод хэргийн яамны сайд Ахмад Вахиди албан ёсоор баталгаажуулж “Ираны ерөнхийлөгч Ибрахим Раиси болон Гадаад хэргийн сайд Хоссейн Амир Абдоллахиян нар уг нисдэг тэрэгний ослоор амиа алдсаныг албан ёсоор зарласан байна. Ингээд Ираны сайд нарын танхим даваа гаригийн өглөө яаралтай хуралдаж, нисдэг тэрэгний ослоор амь эрсэдсэн ерөнхийлөгч болон түүнийг дагалдан явсан хүмүүсийн ар гэрийнхэнд эмгэнэл илэрхийлжээ. Мөн талийгаач ерөнхийлөгчийн хичээл зүтгэлд хүндэтгэл үзүүлж, “Ерөнхийлөгч Раиси бүхий л амьдралаа иран үндэстний төлөө зориуллаа” хэмээн сайд нарын албан мэдэгдэлд дурджээ.
Ираны ерөнхийлөгч болон түүнийг дагалдан явсан хүмүүс Азербайжан, Ираны хилийн ойролцоо далан нээх ёслолд оролцсоны дараа Ираны баруун хойд нутаг дахь Зүүн Азербайжан мужийн Хода Афарин бүсээс буцаж явах үеэр энэхүү эмгэнэлт осол болсон байна. Уг ослын улмаас ерөнхийлөгч Раиси, Гадаад хэргийн сайд Амир Абдоллахиан, Табриз хотын баасан гаригийн мөргөлийн удирдагч Аятолла Мохаммад Али Аль-е-Хашем, Зүүн Азербайжаны захирагч Малек Рахмати болон ерөнхийлөгчийн хамгаалалтын баг, нисэх багийн бүх гишүүд амь үрэгджээ. Осолдсон нисдэг тэрэгний шатсан үлдэгдэл хэсгийг аврах багийнхан даваа гаригийн үүрээр олсон байна.
Ираны Үндсэн хуулийн дагуу шинэ ерөнхийлөгчийг сонгохоос өмнө дээд удирдагч, шашны тэргүүн Аятолла Сейед Али Хаменеигийн саналын дагуу Ираны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч Мохаммад Мохбер сайд нарын танхимыг даргалах аж.
