Month: August 2023

АНУ-руу шууд нислэг үйлдэх “Хубилай хаан” Боинг-787-900 онгоц эх орондоо ирэхэд бэлэн боллоо.

Тодруулбал, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн АНУ-д хийж буй албан ёсны айлчлалын хүрээнд “Агаарын тээврийн тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Америкийн Нэгдсэн Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-т Монгол Улсын ЗТХ-ийн сайдын хувиар АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Блинкен болон Тээврийн сайд Пит Буттэжэйж нарын хамт гарын үсэг зурсан билээ.

Ингэснээр хорь гаруй жилийн өмнөөс яригдсан ч ажил хэрэг бололгүй өдийг хүрсэн Монгол Америкийн хооронд шууд нислэг хийх эрх зүйн боломж бүрэн нээгдэв.

Ямарваа нэг сайхан бүтээл маш энгийн зүйлээс, зүгээр нэг бодит амьдралаас үнэн юмнаас эхэлсэн байдаг. Хүнийг санасан ч бүр нэг зүрх сэтгэлээсээ, үнэнээсээ санах, хайрласан ч ялгаагүй үнэнээсээ хайрлахад бурхан заавал тэр хүнийг шагнасан байдаг. Шагнал чинь энэ шүү гэж шууд өгөөгүй ч хувь заяаг нь адислах нь бий. Үүнийг өгүүлсний учир манайхан ардын дуу гэж андуурдаг “Хөөрхөн борлог морь” буюу ээжийн тухай дууны түүхийг сөхюү. Уг дууны шүлгийг ном соёлын хүн биш эгэл жирийн жолооч бичжээ.

Налайхаас хот руу нүүрс зөөдөг “ЗИС-5” машинтай, өвлийн хүйтэнд уранхай гуталтай, оймс жийрэг нь цувж ядарч явахдаа хөдөө суугаа хөгшин ээжийгээ санаж, ээжийнхээ дэргэд байсан бол яалаа гэж ингэж явах вэ дээ хэмээн бодоод цааснаа нэгэн шүлэг бичсэн нь энэ дуу гэдэг. “Надад нэг хөөрхөн борлог морь байсан юм. Тэр морь маань ч бас бодогдлоо. Гол нь би ээжийгээ, унаган хүлгээ бүр нэг зүрхнээсээ хайрлан санасан юм. Тэгээд энэ шүлгийг Налайхын наад талын тосгоны дэнж дээр уйлж суугаад, муу балын харандаагаар, замын хуудсан дээрээ ов тов нулимстай бичсэн” гэж Хасбатын Хуушаан гуай ярьсан байдаг.

“Хөөрхөн борлог мориороо хөндийг туулах сайхан сан хөгшин буурал ээжийгээ хүндлэн асрах сайхан сан. Ганган борлог мориороо газрын холыг туулна даа голоос хайртай ээжийнхээ гараас нь хөтлөх сайхан даа” хэмээн талын жаврыг үл ажран сууж бичсэн байна.Ээжийгээ хайрлаж, унаган хүлгээ хайрлаж нутаг усаа нулимстай санаж, эхийн ачийг чин зүрхнээсээ бодон “Эмгэн буурал ээж минь эргэж наддаа олдохгүй” хэмээн үнэн сэтгэлээсээ хэлснийх нь шагнал эл дуу нь ардын дуу шиг мөнхөрч эхийн ачийг хүмүүн бидэнд сануулсаар байна.

Биеийн хүчдэлийг сайжруулах зорилготой хоёр төрлийн дасгал цусны даралтыг бууруулахад чухал үр дүнтэйг Их Британийн судлаачид тогтоосон байна.

“British Journal of Sports Medicine” сэтгүүлд нийтлэгдсэн судалгааны тайланд 16,000 хүнийг оролцуулсан туршилтын үр дүнг танилцуулжээ. Үүнээс “planking” буюу тохой дээрээ тулж, биеэ өргөх, “wall squats” буюу хананд тулан хагас сууж, биеэ өргөх дасгалууд цусны даралтыг бууруулахад онцгой үр дүнтэй нь харагджээ.Энд онцолсон дасгалууд нь булчин, үе мөчийг хөдөлгөлгүйгээр биеийн чадал тэнхээг сайжруулах зорилготой байдаг гэнэ.

Даралт өсөх нь манайд хамгийн түгээмэл үзэгдэл болоод байна. Сүүлийн үед ийм төрлийн эмгэг залуужиж байгаа нь эрүүл мэндийн салбарынхны санааг зовоож байгаа. Сүүлийн хэдхэн өдрийн халуун наранд даралттай холбоотой дуудлага эрс нэмэгдэж, харвалт өгсөн тохиолдол хэд хэд гарсныг эрүүл мэндийн байгууллагаас анхааруулж байгаа. Тэгвэл даралт тогтворжуулах энгийн арга нь планк барих болжээ. Планк барих дасгал нь даралт тогтворжуулахаас гадна зүрх судасны үйл ажиллагааг тогтворжуулах олон төрлийн ач холбогдолтой юм байна. Энэ талаар “Динамик фитнесс” клубийн захирал Б.Батнямтай ярилцлаа.

-Планк барих нь эрүүл мэндэд ямар ач холбогдолтой дасгал вэ?

-Планк барих дасгал нь биеийн бүх булчинг ажиллуулдаг. Гол ачаалал авах нь нурууны гол булчин болон гарын гурван толгойт. Түүнчлэн өгзөг, шилбэний булчинд ачаалал өгнө. Биеийн тэнцвэр хадгалдаг гол булчингууд бүгд ажилладаг гэсэн үг. Фитнессээр хичээллэж эхэлж байгаа хүн өөрийнхөө ачаалал авах хэмжээнд планк барьж болно. Энэ нь хаана ч ямар ч орчин нөхцөлд хийх боломжтойгоороо онцлог.

-Планк барих техникийн тухайд илүү тодруулахгүй юу?

-Бүх дасгал хөдөлгөөн техниктэй. Үүнийг зөв сурах хэрэгтэй. Планк барихад хоёр тохой дээрээ тулж өндийдөг. Ингэхэд хоёр тохойг мөрний хэмжээтэй байрлуулна. Нуруу эгц байх бөгөөд тааз, толгойгоо нэг шулуунд барих хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл 30 орчим градусын шулуун байлгах нь зөв техник.

Таазаа өргөчихвөл нурууны гол булчин ажиллахгүй. Ачаалал авахгүй гэсэн үг л дээ. Нуруу нь өвддөг хүмүүс ийм төрлийн дасгал хийх нь үр дүнтэй. Ингэхдээ эхлээд нурууны өвчнөө оношлуулж, эмчээс зөвлөгөө авах хэрэгтэй. Аль булчинд ямар ачаалал авахаа тодорхойлоод багшийн зөвлөгөөгөөр дасгалаа хийж эхлэх нь илүү үр дүнд хүрнэ.

Манайхан жин хасах юм уу, булчингаа хөгжүүлэхээр шууд фитнесс рүү гүйдэг. Тэгвэл планк бариад жингээ хасах боломжтой. Эхлээд тухайн хүний эрүүл мэнд ямар ачаалал авах вэ гэдгээ тодорхойлох нь зөв. Тохирох дасгалаа хийгээд тодорхой үр дүнд хүрч болно. Гэхдээ өндөр ачаалалтай дасгал хийгээд бэртэл хүндрүүлэх нь бий. Авах ачааллаа зөв тооцоод тууштай, системтэй хийхэд үр дүнд хүрнэ.

-Энэ талаараа тодруулахгүй юу. Жин хасахад янз бүрийн бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг, энэ нь эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлэх тохиолдол бий.

-Планк барихад минутад л 20 ккл хасдаг гэх судалгаа бий. Жингээ хасах, даралтаа тогтворжуулах шаардлагатай хүнд хамгийн тохиромжтой, энгийн дасгал нь планк барих. Гэхдээ өргөс авсан мэт үр дүн нь шууд гарахгүй. Системтэй хийж үр дүнд хүрнэ. Дахин онцлоход планк барихад тухайн хүний тэсвэрийн булчингууд хөгждөг. Үүний хажуугаар төвлөрөл бий болж байдаг. Зөвхөн анхлан хичээллэгсэд гэлтгүй мэргэжлийн тамирчид ч планк барих дасгалыг хийдэг. Бөх, гимнастик, тулааны тамирчид ч планк тогтмол хийх нь чухал үр нөлөөтэй. Төвлөрүүлдэг болохоор тэр л дээ. Ер нь ямар ч дасгалын ард тайвшруулах дасгалаа хийгээд, булчин суллахад зүрх томрох асуудал гарахгүй.

-Даралт тогворжуулах ач холбогдолтойг судалгаагаар тогтоосон байдаг юм билээ.

-Планк барихад тэсвэрийн булчингууд ажилладаг. Тэр хэрээр амьсгалын систем ажилладаг. Ингэснээр зүрх судасны үйл ажиллагаа идэвхтэй жигд ажиллах нөхцөл бүрдэж байгаа юм. Даралт ихэсдэг хүмүүс планк барих дасгалыг өөртөө бага багаар дасгаад зүрх, судасны үйл ажиллагаа, даралтад сайнаар нөлөөлнө. Өөрөөр хэлбэл сүүлийн үед дэлгэрээд байгаа цусны даралт ихсэх эмгэгээс сэргийлэх энгийн арга нь планк барих. Энд нэг зүйлийг онцлоход планк барихдаа амьсгаагаа зөв хуваарилах нь чухал. Хамраараа авч амаараа гаргаж уушигаа чөлөөлдөг. Амьсгаагаа түгжихгүй байх хэрэгтэй.

-Ачаалал авах хэмжээгээ тодорхойлох нь чухал гэж ойлголоо.

-Яг тийм. Эхний ээлжинд 20 секунд бариад биедээ дасгаж байгаад хугацаагаа бага багаар нэмээд явж болно. Өдрийн давтамжаа ч бага багаар нэмж биедээ дасгана. Ингэснээр даралт тогтворжуулах ач холбогдолтой.

Алтан овооны тэнгэрийг тайх Төрийн тахилгын ёслол 2023 оны наймдугаар сарын 5-ны өдөр буюу XVII жарны Үзэсгэлэн болгогч хэмээх харагчин туулай жилийн зуны адаг Шарагчин хонь сарын хөхөгчин хонь өдөр Алтан овооны Тахилгат овоонд боллоо.

Тахилгын ёслолын өмнөх орой лам хуврагууд Итгэл, Ганданлажаа, Өлзийхутаг буулгах сан болон Долоон бурхан од тус бүрд тахилгын ном хурав.

Овооны тэнгэрийг тайх ёслол эхлэх үед “Ганжуур” их хөлгөн судар, Найман тахилыг тусгайлан залж, лам нар Лмчодов, Жигжид, Очирваань, Юлтий зэрэг ном хурлаа.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн бэлгэдлийг илэрхийлж, хүндэт харуулын дөрвөн цэргээр хамгаалуулан тусгайлан зассан талбайд хүрэлцэн ирэв.

Дараа нь хүндэт харуулын цэргүүд Монгол Улсын Төрийн далбаа, Бүх цэргийн Их хар сүлдний Дорнын элч сүлд, Сүхбаатар аймгийн далбаа, Их эзэн Чингис хааны хөрөг, Төрийн долоон эрдэнийг тахилын ширээнээ залж байрлууллаа.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хэлсэн үгэндээ, уул овооны тэнгэрийг тайх ёслол нь түүх соёлын өв, төрт ёсны гүн уламжлал шингэсэн эрхэм нандин зан үйл гэдгийг тодотгов.

Эртний их шүтээн, Алтан овоондоо бишрэл, хүндэтгэлээ үзүүлж, өвөг дээдсээс уламжлагдан ирсэн өв соёлоо дээдэлж буй нь түүх, ёс заншилаа эрхэмлэн хадгалж, үр хойчдоо өвлүүлэн үлдээж, үнэт зүйлээ бэхжүүлж байгаа хэрэг гэдгийг хэлэв.

Мөн “Гол мөрөн, нуур цөөрөм, булаг шанд, рашаан усаа хамгаалж, ундны усны эхийг сэргээх, хөрс шороо, ой мод, ургамал, амьтнаа хамгаалахад иргэд, ялангуяа залуучууд идэвхтэй оролцож байгаад Төрийн тэргүүн баяртай байна.

Хатаж ширгээд байсан Ганга нуураа сэргээсэн нь үүний нэг тод жишээ” гэлээ.

Ерөнхийлөгчийг үг хэлсний дараа туульч Алтан овооны магтаал хайлав.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Соёл, шашны бодлогын зөвлөх Д.Бум-Очир Алтан овооны тэнгэрт хандсан айлтгалыг дуудан сонсгож, торгон дээр бичсэн эх хувийг нь аймгийн музейд хадгалуулахаар хүлээлгэн өглөө.

Дараа нь лам хуврагууд Буман цагаан судар, Алтан овооны сан, Дэвжид сэржим, Жанлав цогзол ном уншив.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч тэнгэрт хүргэх дуут сумыг Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар сумын уугуул, Аймгийн мэргэн харваач Б.Бат-Эрдэнэд хүлээлгэн өгч, тус аймгийн Дарьганга сумын малчин Б.Батаагийн адуун сүргээс сонгосон морийг тэнгэрийн хүлэг болгон сэтэрлэв.

Монгол Улсын Төрийн далбаа, Бүх цэргийн Их хар сүлдний Дорнын элч сүлд, Сүхбаатар аймгийн далбаа, Чингис хааны хөрөг болон Төрийн долоон эрдэнийг буцааж залснаар Алтан овооны тэнгэрийг тайх төрийн тахилгын ёслол өндөрлөв.

Монголчууд, тэр дундаа Дарьгангачууд Алтан овоогоо үе дамжин дээдлэн шүтэж ирсэн. Анх Богд хааны зарлигаар 1913 оны намрын дунд сарын гал бичин өдрийн луу цагт Алтан овоог тахисан түүхтэй юм.