Month: May 2023

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

НОМ ЯРЬЖ ӨГЬЕ: Данзангийн Нямсүрэн “Сэтгэлийн байгаль” DNN.mn

Уншигч олондоо Эрээнцавын гэж алдаршсан яруу найрагч Данзангийн Нямсүрэнгийн “Сэтгэлийн байгаль” номын шүлгүүдээс толилуулъя. Уг бүтээл “Сайхан мод”, “Залуугийн бадаг”, “Ирж буй цаг” гэсэн гурван бүлэгтэй, нийт 60 орчим шүлэгтэй. Өмнөтгөлийг нь “Сэтгэлийн шувууны жиргээн” хэмээн төрийн шагналт найрагч Долгорын Нямаа бичсэн байдаг. Энгийн гоо сайхан хийгээд яруу тансагийг мэдэрье гэвэл “Сэтгэлийн байгаль”-ийг унш, хаврын зөөлөн бороонд шавшуулах мэт таатай сэтгэгдэл төрнө. “Хамаг юм сайн сайхнаас эхэлнэ, хаа холоос хүү минь ирэхээс эхэлнэ. Хайр дурлал инээмсэглэлээс эхэлнэ, хаврын бороо цэцэгнээс эхэлнэ” хэмээн уншихуйд танд нэг л дулаахан ахуй өөрийн эрхгүй мэдрэгдэж, тэгээд юунд ч юм хайр хүрч, юуг ч гэсэн өршөөх энэрэнгүй өр зөөлөн сэтгэл төрөх ажгуу.

“…Чихэнд хангинах зөн совин газрын гүний дуудлага

Шөнө дөлөөр чимээлэх алсын анир ирж буй цаг

Тэнгэр бурхан хэн нэгэнд эм уулгаад болих шиг

Шилэн аяганд халбага тонхийх чимээ ирж буй цаг

Дэрний дэргэд бүсгүй хүн мэдрэгдэм зөөлөн гишгэлээд

Дээгүүрээ даашинзаа тайлах нь сүрэг шувууны нисэх ирж буй цаг

Дэлхий дээр ажин түжин оргиод морин цаг цагаан мананд живэхүй

Дээврийн хөх тагзанд төмөр утас жин жин цохих ирж буй цаг

Ногоон хөндийгөөр хонь хурга шуугилдан орж ирээд

Номын алтан хуудас шиг усны зах руу хошууран орох ирж буй цаг

Ноёлог өндөрт элээ тас бөөрөн толгод тойрон эргээд

Номин талын энтээх утасны модон дээр бодлогошрох ирж буй цаг

Голын наана явахад тэнгэр дуугарч цахилгаан гялбаад

Гоо бүсгүй гутлаа тайлан хөл нүцгэн бороон дундуур гүйх ирж буй цаг

Нов ногоон дотор хуучин төмөр зуух бөөрөөрөө унаад

Нойт даан харлаж чийгтсэн өвс үмхлэх ирж буй цаг…” (“Ирж буй цаг”),

“Хамаг юм урсаж байна

Хаврын хөх цас зэрэглээтээд

Чиний ороосон алчуурын хошуу

Тэртээх он жилийн цаадтай намилзах

Аядуу салхин доогуур

Хамаг юм урсаж байна

Хашааны өврийн борог өвс

Гавар мэт хамар цоргиод

Хараацай хөнжил шүргэн

Дэлхийн хаяа руу одоход

Тэнд нэг од гялалзана

Түүнийг харсаар хэвтэхэд

Түм буман галт тэрэг болоод

Он жилүүд

Түжигнэн тажигнан өнгөрнө

Хага ташсан голын мөс

Зүүдний цагаан наранд гэсэж

Номхон сар гөлөг шиг мөлхөж ирээд

Нойрмог замагны дороос

Ноднингийн шар хомоол

Нойтон мэлхий шиг гарч ирнэ…”. “Ганц нэг өвс салхин сэвэгнэх нь Нямсүрэнгийн хувьд ер бусын юм. Хонох айлд үеийн бүсгүй байх, хоточ нохой сарны гэрэлд хуцах, тэр ч байтугай “аймаар” санагдах нь хүртэл түүнд сайхан санагдана. Морины хомоол усанд хөвж, долгион дээр ганц нэг ялаа сууж, модон тэрэгний ялуу урсгаж, салхинд одод зүлгэгдэхэд сэрж мэдэрдэг энэ найрагч дэлхийн чулуунд хяруу цавцайх өглөө эрт, дэрсээр шүлгээ бичиж явсан нэгэн” гэж Очирбатын Дашбалбар бичсэн.

“Саруулхан шөнө гадаа үүдэнд хад сандайлж суухад

Сарны гэрэлд

Сархад уух

Сайхан байх даа гэж

Санагдсан

Цантай чулуун дээр тэгээд хундага тавихад

Цан хийсэн царгиа гарч

Цагаан бүгээн жаахан жороо морь

Чамайг хүлээн гол дотор цулбуур дүрэн зогсов доо гэж

Үдшийн жүнзэнд

Сар тусахад

Өнөөх чулуун дээр

Лаа асаасан мэт болоод

Өвс цаана нь зүүдэлсэн өдөр шиг гэрэлтэн үзэгдэнэ дээ гэж

Бөрт цагаан дэрсэнд

Бөднө шувуу бөөрөхөд

Бүрий барайд

Хучлага засах шиг

Нэг юм шурхийн хөдлөөд

Бүсгүй хүний үнэр нээлттэй салхивчаар цэцэг шиг сэвнэ” хэмээх “Сэтгэлийн байгаль”-д орсон шүлгийг Г.Аюурзана “Монголын сонгомол яруу найраг” номдоо оруулахаас гадна Д.Нямсүрэнг Б.Инжиннаш, Д.Нацагдорж, Б.Явуухулан, Д.Урианхай нарын хамтаар “Монголын топ таван найрагч”-аар нэрлэсэн билээ.

Categories
мэдээ улс-төр

Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлууд DNN.mn

УИХ-ын чуулганы 2023 оны тавдугаар сарын 30, 31-ний өдрийн нэгдсэн хуралдааны тов, хэлэлцэх асуудлын дарааллыг танилцуулж байна.

МЯГМАР ГАРАГ /2023.05.30/

Д/Д

ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН ХУРАЛДААН

ЦАГ

ТАНХИМ

1

14.00

“Их хуралдай”

ЛХАГВА ГАРАГ /2023.05.31/

Д/Д

ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН ХУРАЛДААН

ЦАГ

ТАНХИМ

1

12.00

“Их хуралдай”
Categories
гадаад мэдээ цаг-үе

Өмнөд Солонгост нислэгийн үеэр зорчигч онгоцны ослын хаалгыг нээжээ DNN.mn

Өчигдөр өдөр Өмнөд Солонгосын Жэжү арлаас Тэгү хотын чиглэлд нисэж байсан онгоцны ослын хаалгыг нэг зорчигч нээсэн хэрэг гарчээ.

194 зорчигчтой Asiana Airlines компанийн энэ онгоц Тэгү хотын нисэх буудалд газардахын өмнөхөн ийм хэрэг гарсан байна.

Онгоц газраас 255 метрийн өндөрт байх үед хаалгыг нээсэн ч ямар нэг хохирол эндэгдэлгүй газардаж чаджээ.

Цагдаа нар ослын хаалгыг нээсэн 33 настай эрэгтэйг баривчилсан байна. Хаалгыг нээсний дараа зорчигчдоос есөн хүний амьсгаа боогдож, цочролд орсныг эмнэлэгт хүргэжээ. Гэхдээ тэдний эрүүл мэнд ноцтой муудаагүйг албаныхан мэдээлсэн байна.

Онгоц нэгэнт газардахаар бэлдэж байсан тул бүхээгийн багийнхан зорчигчийн аюултай үйлдлийг зогсоож чадаагүй гэнэ.

Баривчлагдах үедээ согтууруулах ундаа хэрэглээгүй, эрүүл байсан зорчигч яагаад ослын хаалгыг нээх болсон шалтгаанаа хэлэхээс татгалзаж байгааг цагдаагийн байгууллага мэдээлжээ.

“Түүнтэй одоогоор хэвийн ярилцах боломжгүй байгаа. Бид хэргийг мөрдөн шалгаж, зохих шийтгэлийг оноох болно” гэж Тэгү хотын цагдаагийн газар мэдэгдсэн байна.

Хаалга нээсэн этгээд ганцаараа зорчиж байжээ.

Уг нислэгийн зорчигчдын дотор Бямба гарагт Улсан хотод болох спортын тэмцээнд оролцохоор бага, дунд ангийн 48 сурагч явж байсан байна.

“Хүүхдүүд айсандаа чичирч, уйлж байсан. Ослын хаалганы ойролцоо сууж явсан хүмүүс хамгийн их цочирдсон байх” гэж хүүхдүүдийн нэгнийх нь ээж ярьжээ.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварыг бодитоор үнэлнэ DNN.mn

Улаанбаатар хот төсвийн нийт орлогынхоо 55.5 хувийг хувь хүний орлогын албан татвараар, 7.9 хувийг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараар бүрдүүлж байна. Улаанбаатар хотын үл хөдлөх хөрөнгүүдийг таван бүсэд хуваан, жилд нэг удаа 0.6-1 хувийн татвар хураадаг. Тухайлбал, хотын төвийн буюу нэгдүгээр бүсэд байрлатай үл хөдлөх хөрөнгөөс нэг хувийн татвар хурааж байна. Гэтэл аж ахуйн нэгжүүд үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэлгээгээ шинэчлээгүй, өнөөгийн зах зээлийн үнэлгээнээс доогуур үнээр татвар төлж буй зөрчил байсаар байгаа юм. Энэ зөрчлийг шийдвэрлэхээр Ажлын хэсэг ажиллаж буй талаар Нийслэлийн Засаг даргын Эдийн засаг, дэд бүтцийн асуудал хариуцсан нэгдүгээр орлогч Ж.Сандагсүрэн мэдээлэл өглөө.

Тэрбээр “Улаанбаатар хотод хуулийн этгээдүүд 29 мянган үл хөдлөх хөрөнгөөр бизнесийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Үүний дийлэнх нь 10-20 жилийн өмнө үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлд бүртгүүлсэн хямд үнэлгээгээр тооцон үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар төлдөг. Тодруулбал, Улаанбаатар хотод байрлалтай зарим үл хөдлөх хөрөнгө өнөөгийн зах зээлийн бодит үнэлгээнээс 10-20 дахин бага үнэлгээгээр тооцон татвар төлж байна. Татварын ерөнхий газраас үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг зах зээлийн бодит үнэлгээгээр тооцон, татвар хураах эрх зүйн орчин бүрдүүлэх саналыг удаа дараа гаргасан боловч дэмжлэг авахгүй байсаар өнөөдрийг хүрсэн. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварыг хоёр хувь болговол аж ахуйн нэгжүүдэд хүндрэлтэй. Үндсэндээ шударгаар үнэлгээгээ хийлгэж, татвараа шударгаар төлж байгаа байгууллагуудад дарамт үүснэ гэсэн үг. Миний бие ахалж байгаа Ажлын хэсэг үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварыг шударга байдлаар, зах зээлийн бодит үнийн жишгээр төлүүлэх ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Нийслэлийн удирдлага татварын орлого төвлөрүүлэхийн тулд үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварын хувь, хэмжээг нэмэхгүй. Харин шударга байдлаар, зах зээлийн бодит үнэлгээгээр тооцож татвар хураах бодлого барьж ажиллана” гэлээ.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг УИХ 2018 оны зургаадугаар сарын 21-нд баталсан. Тус хуулийн төслийн 9.3 дугаар зүйлд үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээг барьцааны болон гэрээ хэлцлийн үнэлгээгээр тооцох агуулгатай заалт тусгасан ч УИХ-ын гишүүд дэмжээгүй байдаг. 2022 оны зургаадугаар сарын 17-нд Газрын тухай багц хуулийн хүрээнд УИХ-д өргөн мэдүүлсэн Кадастрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг дагуулж өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөлд үл хөдлөх хөрөнгийн татварын барьцааны болон гэрээ хэлцлийн үнэлгээгээр тооцох агуулгатай заалтыг дахин тусгаад байна. Гэвч УИХ-аас Газрын тухай багц хуулийг бүхэлд нь буцаасан билээ. Дэлхийд үл хөдлөх хөрөнгөөс дээд тал нь таван хувийн татвар хураадаг орон ч бий. Тодруулбал, Финланд 0.93-2, БНСУ 0.07-5, Испани 0.4-1, АНУ 0.37-2.2, Япон 1.5-3, Швейцар 1-3 хувиар тооцож, үл хөдлөх хөрөнгийн татвар хураадаг. Манай улсын үл хөдлөх хөрөнгийн татварын хувь, хэмжээ дэлхийн дунджаас доогуур байгаа юм.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

“Автомашингүй өдөр” зургадугаар сарын 3-нд болно DNN.mn

“Автомашингүй өдөр” маргааш буюу тавдугаар сарын 27-нд болох байсныг зургадугаар сарын 3-ны бямба гараг хүртэл хойшлуулаад байгаа.

Энэ талаар Нийслэлийн Биеийн тамир спортын газрын Спорт, нийтийн биеийн тамирын хэлтсийн дарга С.Саранцэцэг “Номын баярыг хойшлуулах асуудал гарсан ч хуульчлагдсан учир хойшлуулаагүй. Харин олон улсын марафоныг 2023 оны зургаадугаар сарын 3-н хүртэл хойшлуулаад байна. Энэ өдрийг “Автомашингүй өдөр болгодог” гэсэн юм.

Нийслэлийн Засаг даргын нийгмийн салбар, ногоон хөгжил болон агаар, орчны бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч З.Төмөртөмөө “Улаанбаатар марафон-2023 олон улсын гүйлт зургадугаар сарын 3-ны өдөр болно. “Автомашингүй өдөр” гэдгийг мэдэгдсэн билээ.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Иргэн Ж.Оюунмаа: Сонгогчидтойгоо уулздаггүй, саналыг нь авдаггүй, иргэдээ төлөөлдөггүй гишүүд олон болох шаардлагагүй DNN.mn


ҮХНӨ-ийг УИХ-д өргөн барьсантай холбогдуулан УИХ-ын гишүүд орон нутагт ажиллаж, хуулийн төслийн талаар тойргийн иргэддээ танилцуулж эхлээд байгаа юм. ҮХНӨ-ийн төслөөр УИХ-ын гишүүдийн тоо болон сонгуулийн тогтолцоотой холбоотой өөрчлөлтүүд орж буй. Тэгвэл энэхүү өөрчлөлтийг орон нутгийн иргэд хэрхэн үзэж байгаа талаар тодрууллаа.

Хөвсгөл аймгийн иргэн Ж.Оюунмаа: Санал асуулга авах нэрээр хүний эрхийг зөрчиж, дарамт шахалт үзүүлж байна

-ҮХНӨ-ийн төслийн талаар байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?

-УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр 152 гишүүн, намын квотоор сонгууль явуулах тухай хуулийн төсөлд санал авахаар Мөрөн сумын иргэдтэй уулзсан.

Хуралд 300 гаруй хүн оролцсон. Бүгд энэ өөрчлөлтийг эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлсэн. Ингээд иргэд ҮХНӨ-ийг эсэргүүцэж, гарын үсэг цуглуулж, холбогдох хүмүүст хүлээлгэж өглөө.

-ҮХНӨ-ийг эсэргүүцэж байгаа үндэслэлээ тайлбарлахгүй юу?

-Сонгогдсон тойргийнхоо иргэдтэйгээ нүүр тулж уулзаж, санал бодлыг нь сонсдоггүй, сонгогчдоо төлөөлдөггүй УИХ-ын гишүүн хэд ч байгаад ялгаагүй. УИХ-ын гишүүний үүрэг бол сонгогчдоо төлөөлөх явдал. Тэд энэ үүргээ биелүүлдэггүй. Ийм хүмүүс олон болох тусмаа сонгогч олонд, Монгол Улсад халтай.

Хамгийн ноцтой нь ҮХНӨ-ийн төслийн талаар манай аймгийн сургууль, цэцэрлэг, боловсролын байгууллагын ажиллагсдаас онлайнаар санал асуулга авч байна. Энэ асуулгыг Монгол Улсын бүрэн эрхт иргэний хувьд эрс эсэргүүцэж, бас дургүйцлээ илэрхийлэхээс өөр арга алга. Учир нь, санал асуулга авах нэрээр хүний эрхийг зөрчиж, дарамт шахалт үзүүлж болохгүй. Нэгд, боловсролын салбарыг нь мэдэж байж, цэцэрлэг, сургуулийн нэр, албан тушаал, өөрийнх нь овог нэрийг нарийвчлан асуусан байгаа юм. Аль ч асуулгад албан байгууллага, албан тушаал, овог нэрийг асуух ёсгүй. Үүнийг социологичид мэдэж байгаа. Тэдний таалалд нийцэхгүй санал өгвөл дарамт шахалт үзүүлэх гэж зориуд айдас төрүүлж байж, өөрсдийн хүссэн саналаа авах зорилго агуулж байна гэж үзэж байгаа.

Хоёрт, УИХ-ын гишүүдийн тоо хэд байвал оновчтой вэ гэж асуугаад, 76-108, 109-125, 129-152, бусад гэж тавьсан байгаа юм. Энэ бол хэт хөтөлсөн, гарцаагүй байдалд оруулсан, хувь хүн санал бодлоо илэрхийлэх боломжийг хаасан асуултууд. Хэрэв 76-108 гэж хариуллаа гэхэд 108-ыг нь сонгосон болгох боломжтой. Үнэхээр иргэдийн саналыг авах гэж байгаа бол “гишүүдийн тоог 76 хэвээр үлдээнэ”, “гишүүдийн тоог цөөрүүлэх саналтай”, “Энэ талаар таны санал…” гээд өөрийгөө илэрхийлэх боломжийг олгосон сонголтууд оруулах ёстой. Үнэндээ МАН санал асуулгад оролцогчдын бүх боломжийг хааж, төрийн эрхийг байнга эзэгнэх гэсэн өөрсдийн хүслээ гүйцээх увайгүй оролдлого хийж байна.

Төрийн бусад албан хаагчдаас ингэж санал авч болохгүй. Дан ганц цэцэрлэг, сургуулийн багш нар Монголыг төлөөлж чадахгүй. Хэрэв санал асуулга авах гээд байгаа юм бол Үндсэн хуульд өөрчлөлт хийх эсэх тухай Бүх ард түмний санал асуулга явуулах ёстой. Үндсэн хуульд бүх ард түмний санал асуулга явуулах тухай заасан байгаа.

Дархан-Уул аймгийн иргэн Б.Нямбаяр: Дархан-Уул аймгаас сонгогдсон гурван гишүүн намынхаа 8700 хүний төлөөл ажиллаж ирсэн

-УИХ-ын гишүүд ҮХНӨ-ийн төслийг сонгогч иргэддээ танилцуулж явна. Дархан-Уул аймгаас сонгогдсон гишүүдийн иргэдтэй хийсэн уулзалт нэлээд ширүүн болох шиг боллоо. Ямар асуудлууд хөндөгдөж байв?

-Уулзалтын уур амьсгалыг та бүхэн харсан байх. УИХ-ын гишүүд ийм түвшинд очсоноо мэдээгүй. Өөрсдөө ч шоконд орох шиг боллоо. Өмнө нь тэд иргэд сонгогчидтойгоо уулзаж байгаагүй. Зүгээр л өөрсдийн намын гишүүд дэмжигчид, төрийн албан хаагчидтай уулзаж, алга ташуулдаг байсан учраас энэ удаагийн уулзалтаас тэд иргэдийнхээ ямар байр суурьтай байгааг харсан байх.

Манай дарханчууд нэг л зүйлийг хэлж байгаа. УИХ-ын гишүүд нийт ард түмнийг төлөөлж чадахгүй байна. Дархан-Уул аймгаас гурван гишүүн сонгогдсон. 2020 оны сонгуульд манай аймгаас 70.000 сонгогч санал өгсөн байдаг. Ингэхээр нэг гишүүн 23.000 иргэнийг төлөөлж ажиллах болж таарна. Энэ бол хангалттай тоо. Дэлхийн бусад улс оронд БНХАУ, ОХУ-д гэхэд парламентын нэг гишүүн 245-320 мянган хүнийг төлөөлдөг жишиг байдаг юм байна. Харин манай нэг гишүүн 23 мянган хүнийг төлөөлж чадахгүй байна. Ийм байхад гишүүдийн тоог 152 болгож нутаглана гэдэг ямар ч үндэслэлгүй. Үүнийгээ ч тэд үндэслэлтэй тайлбарлаж чадахгүй байгаа.

-Сонгогчдоо төлөөлж чадахгүй байгаа гэдгийг баримттай тайлбарлахгүй юу?

-Жишээ нь, УИХ-ын гишүүд нийт ард түмэнд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц гишүүн байж чадахгүй байна. Би Дархан-Уул аймгийн 23 мянган хүнийг төлөөлж ажиллая гэсэн сэтгэл зүйтэй байх ёстой. Гэтэл манайд МАН-аас сонгогдсон гурван гишүүн зөвхөн өөрсдийнхөө намын 8700 хүнийг төлөөлж ажилладаг. Тийм учраас үлдсэн 110 гаруй мянган иргэд гишүүдийн тоо нэмэгдүүлэхийг эсэргүүцэж байгаа юм. Нэг ёсондоо 90 гаруй хувь нь гэсэн үг.

Дарханчууд бид өнгөрсөн хугацаанд нүүрсний жагсаал, “Бид бухимдаж байна”, “Тэвчээр тасарлаа” гэх мэт нүүрсний хулгай, Хөгжлийн банкны хулгай, үнийн өсөлт, газрын наймааны талаар үг, үзэл бодлоо илэрхийлж удаа дараа тайван жагсаал зохион байгуулж ирсэн. Манайхаас сонгогдсон гишүүдээс нэг нь ч тэрхүү жагсаал дээр ирж төлөөллийн үүргээ гүйцэтгээгүй. УИХ-ын гишүүний үндсэн үүрэг бол төлөөллийн үүрэг байдаг. Хоёрт, 2020 оны сонгуулиас хойш гишүүд дарханчуудтай таван удаа ирж уулзсан гэж ярьж байна. Би дарханчуудаа, залуусаа төлөөлж нийгмийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцдог хүн. Яг үнэндээ гишүүд ҮХНӨ-өөр л анх удаа иргэдтэйгээ уулзлаа. Бусад уулзалт нь өөрсдийнх нь намын гишүүд, төрийн албан хаагчидтай хийсэн уулзалт л байгаа юм. Түүнийгээ дарханчуудтай уулзлаа гэж худлаа ярьдаг. Ингэж ажиллаж болохгүй.

УИХ-ын гишүүний үндсэн ажил бол хууль батлах, санаачлах. Гэтэл манай гишүүд ямар хууль санаачилсан юм бэ гээд шүүхээр байдаггүй юм. Хамгийн сүүлд Г.Дамдинням гэдэг гишүүн Боловсролын хуулийг санаачлаад I ангиас англи хэл заах ёстой гэж ярьж орж ирж байгаа. Бусад нь ямар ч хууль санаачлаагүй. Би ийм хууль санаачиллаа, энэ бол иргэдэд маш хэрэгтэй гэж орж ирж байсныг санахгүй байна. Гишүүд юу ярьдаг вэ гэхээр орон нутагт улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдэж байгаа сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийн өргөтгөл ярьдаг юм. Энэ бол гишүүдийн үүрэг биш. Энэ бол Дархан-Уул аймагт тухайн жил төсвөөс төсөвлөгдсөн, аймгийн ИТХ хуралдаж байгаад шийддэг л ажил. Дархан-Уулаас сонгогдсон гурван гишүүнтэй, гишүүнгүй энэ асуудал шийдэгдээд явдаг. Харин гишүүд Нийгмийн даатгалын тухай хууль санаачиллаа, Тэтгэврийн хууль санаачилчихлаа, тэтгэвэр өвлөгддөг болно гээд ярьж явбал өөр.

-Сонгуулийн тогтолцооны өөрчлөлт дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Холимог тогтолцоог бол дэмжиж байгаа. Учир нь иргэдийн санал гээгддэггүй байх ёстой. Нийт сонгогчдын 38 хувийн саналыг авсан улс төрийн нам парламентад 70, 80 хувийн суудал авч байгаа шүү дээ. Нөгөө талаар өнгөрсөн 2020 оны сонгуульд нийт залуусын 60 гаруй хувь нь саналаа өгөөгүй байдаг. Тиймээс саналаа өгдөггүй хүмүүст төрийн ямар нэгэн үйлчилгээ, халамжийг олгодоггүй баймаар байна.

Нийт сонгогчдын гурван хувиас дээш хэмжээний саналыг авсан жижиг улс төрийн намууд парламентад нэг суудалтай болох саналыг ч мөн дэмжиж байгаа. Харин гишүүдийн тоог нэмэх асуудал яавч байж болохгүй. Яахав гишүүд иргэдэд хэрэгтэй талыг дөвийлгөж тайлбарлаж байх шиг байна. Гишүүдийн тоог 152 болгож, эгэл жирийн малчин, багш, эмч, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл орж ирнэ гэж байгаа ч бодит амьдрал дээрээ хэзээ ч хэрэгжихгүй. Үнэхээр үүнийг ажил хэрэг болгоё гэвэл Улс төрийн намын тухай хуульд УИХ, аймаг орон нутгийн сонгуульд оролцож ялалт байгуулсан улс төрийн намууд дэвшүүлсэн мөрийн хөтөлбөрийнхөө 90 хувийг биелүүлээгүй бол дараагийн сонгуульд оролцуулахгүй гэж өөрчлөх ёстой юм.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Наранбаатар: Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд нэгдэж хяналт тавих ёстой DNN.mn

“Хэвлэл мэдээлэл ба олон нийтийн харилцаа” олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал боллоо. Уг хуралд 11 орны хэвлэл мэдээллийн салбарынхан чуулжээ. Энэ үеэр МУИС-ийн Сэтгэл зүй, олон нийтийн харилцааны тэнхимийн эрхлэгч, доктор Б.Наранбаатартай ярилцлаа.

-Өнөөдрийн чуулганд 11 орны төлөөлөл иржээ. Дэлхийд хэвлэл мэдээллийн өрсөлдөх чадвараараа Монгол Улс хэр яваа гэж харж байна вэ?

-Монгол Улс ардчилсан улс. Ардчилсан улс гэдгээ хэрэгжүүлж байгаа хууль, хэвлэл мэдээллийн салбарын орчин өрсөлдөөн, хувь хүний эрх чөлөөний илэрхийлэл болсон янз бүрийн үйлдэл, түүнийг нийгэм хүлээж авч буй байдал, түүний үр нөлөө олон зүйлээрээ бид үүнийгээ баталгаажуулж, харуулж чаддаг. Хэвлэлийн эрх чөлөө болоод хүний эрх чөлөөний индексээрээ бид хэдийгээр хагас эрх чөлөөтэй гэх статуст багтаж явдаг ч Монгол бол евроазийн том газар нутагт ногоон өнгөөр харагддаг ганц улс орон. Нэг хүнд оногдох хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн тоо, 1000 хүнд оногдож байгаа хэвлэл мэдээллийн бүтээгдэхүүний тоо, интернэт мэдээллийн технологийг ашиглаад мэдээлэл хүртэж байгаа, хүлээн авч байгаа, мэдээллийн урсгалд оролцож байгаа идэвх зэргээрээ азидаа Монгол Улс дээгүүрт ордог. Дээр нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн үйл ажиллагаанд төр засаг, улстөрчдийн нөлөө, эдийн засгийн бүлэглэлүүдийн нөлөө их байна гээд бид тоочоод байвал зовлон их. Зовлонгоо тоочихгүй бид байгаа байдлаа бусадтай, дэлхийн улс орнуудтай биднээс илүү зовлонтой улс орнуудтай харьцуулаад харах юм бол Монгол Улсын хэвлэл мэдээллийн салбар ямар ч байсан эрүүл зам дээр яваа. Ардчилсан зам дээр яваа.

-Дэлхий даяаршихын хэрээр хэвлэл мэдээллийн салбар ч гэсэн даяаршиж байна. Сошиал орчинд мэдээллээ хүмүүс түгээгээд, хамаг санхүүжилт орлогоо Твиттер, Фэйсбүүк буюу гадны хоёр платформд өгчихөөд, үндсэн хэвлэл мэдээллийн салбарт санхүүжилт оруулахаа болилоо. Энэ өрсөлдөөн дунд хэвлэл мэдээллийн салбар яаж өрсөлдөх ёстой вэ?

-Хэрвээ бид чөлөөт ардчилсан сэтгүүл зүйг зарчим болгож явж байгаа бол хэвлэл мэдээллийн салбар дахь чөлөөт өрсөлдөөн гэдгийг чиг шугамаа болгож явж байгаа бол төр, төрийн субъектийн дураараа цацаж байгаа мөнгөнөөс надад өгсөнгүй гэж гомдоллох ёсгүй. Чөлөөт өрсөлдөөн, чөлөөт зах зээлийг үнэлж, хүндэлж тэр зах зээлийг хөгжүүлье гэж бодож байгаа бол хэвлэл мэдээллийн салбар мөнгө босгох хуулиар хүлээн зөвшөөрөгдсөн нэг арга зам байна. Тэр бол шударга зар сурталчилгаа. Цэвэр бизнес, цэвэр нийгмээс босгож ирэх.

-Гэтэл жишээ татъя л даа. Хуульч Б.Мэргэн саяхан нэгэн ярилцлагадаа “29 тэрбум төгрөгийг 18 телевиз үйлчилгээ үзүүлээгүй байж сул хувааж авч байна” гэж дурдсан. Татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс зарим хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг дэмжээд заримыг нь огт орхиод байгаа нь ямар учиртай вэ?

-Монгол цөөхөн хүн амтай. Цөөхөн хүн амтай мөртлөө хэтэрхий олон гэж хэлж болохоор хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй. Өмнөх онд 512 байсан бол энэ онд 486 болсон гэсэн тоо гарсан. Энэ нь үнэн бодит уу гэдэг нь эргэлзээтэй. Уламжлалт хэвлэл мэдээллийн тоо нь багасаад, онлайн буюу мэдээллийн сайт гэж нэрлэгдэж байгаа хэвлэл мэдээллийн тоо жил бүр өсч байна. Хэвлэл мэдээллийн зах зээлд чөлөөт өрсөлдөөн байгаа юу. Шударгаар мөнгө олж байгаа юу. Шударгаар сэтгүүл зүй, чөлөөт ардчилсан сэтгүүл зүйн зарчмаар бид алхаж чадаж байгаа юу гэдэг нь өөрөө том асуудал. Энэ бол зөвхөн Монголын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн зовлон биш. Орчин үед хэвлэл мэдээллийн салбар хаанаас санхүүжих вэ, хаанаас мөнгө олох вэ гэдэг асуудал бүх судлаач, хэвлэл мэдээллийн менежер, редакциудын толгойд байгаа. ялангуяа хөгжиж буй, хөгжингүй, ардчилсан сэтгүүл зүй хүний эрх, эрх чөлөөний төлөө явж байгаа улс орнуудад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн санхүүжилтийн шинэ арга хэлбэр, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн шинэ бизнес модул, загварыг бий болгох гэдэг өөрөө том асуудал болчихсон. Хариултууд байгаа юу гэвэл байгаа. Хариултууд гарч ирж байгаа. Цаана нь шийдлүүд яригддаг. Зөндөө олон шийдэл байна. Тухайлбал, хөгжингүй орнуудад хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл дан ганц бизнесийн зар сурталчилгаагаар оршин тогтнох боломжгүй болчихлоо. Үйл ажиллагааны зардал өндөр болчихлоо. Маркетерууд бидэн рүү хандах нь бага болчихлоо. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн нүүр хуудсан дээр буудаг эсвэл нэг секундэд оногддог реклам зар сурталчилгааны орлого нь багасчихлаа. Тэгвэл орлого хаанаас олох вэ гэдэгтээ хариу хайж эхэлсэн. Жишээ нь, барууны хүн ам ихтэй, сэтгүүл зүйн хараат бус байдлаа хадгалахыг хүссэн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд өөрсдийн тодорхой брэнд нэр хүндийг бий болгож чаддаг. Тэр брэнд нэр хүндээ өөрсдөө бий болгоод, түүнийхээ хажууд бизнестэй болдог. Хажуудах бизнес нь юу ч байж болно. Хүүхдийн тоглоом, аялал жуучлал зэргээр юу ч хийж болно. Тэр бизнесийг авч явах, брэндийг хадгалах нэр хүнд нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл өөрөө байдаг. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь жинхэнэ утгаараа сэтгүүл зүйгээ авч явдаг хосолмол бизнесээр явдаг болсон. Бие биенээ дэмждэг, гэхдээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээрээ жинхэнэ цэвэр сэтгүүл зүй, олон нийтийн эрх ашгийн төлөө оршин тогтнодог бизнесийн моделийг хөгжүүлээд эхэлж байна. Хоёрдугаар загвар нь, моданд орж байгаа нэг хэлбэр нь шуурхай мэдээллийн төлөө өрсөлдөхөө больё. Яаж ч хурдан мэдээлэлтэй байсан үйл явдал дээр сууж байгаа твиттер аккаунт твиттерт жиргэж байгаа хурднаас давж гарахгүй. Мэдээллээ нягтлаад, редакцдаа очих гэсээр байтал дэлгэрүүлэх гэсээр байтал хэн нэгэн жиргэчихнэ. Хэн, хаана, хэзээ, хэрхэн, яаж гэдэг асуултад хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тодорхой аккаунтаас түрүүлж мэдээлэх ямар ч боломжгүй болчихлоо. Тэгэнгүүт хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд шуурхай байдал дээр хоорондоо өрсөлдөхөө больё. Сошиал медиа дээр ч уралдахаа больё. Харин чанарын төлөө, нийгмийн төлөө, хөгжлийн төлөө явъя. Тодорхой асуудлыг шийдэх гарц гаргалгааны төлөө явъя. Сайн гарц хаана байна, түүнийг судлахад цаг хугацаа зарцуулъя. Түүнийг олон нийтэд хүргэхэд зарцуулъя. Түүнээс биш хэн, хаана, хэзээ, яаж гэдэг дээр хоорондоо уралдаад яваад байх юм бол сошиал орчныг ч гүйцэхгүй, өөрсдөө ч унаад бүдрээд дуусах юм байна гэдэг чиглэл рүү орсон. Тиймээс одоо шийдлийн сэтгүүл зүй, хөгжлийн төлөө сэтгүүл зүй гээд сэтгүүл зүйн шинэ урсгалууд их хүчээ авч эхэлж байна.

-Хувийн бөгөөд өөр өөрсдийнхөө санхүүжилтийг бие даагаад явж байгаа хэвлэл мэдээллийн салбарыг хууль эрх зүйн орчинд боомилох боллоо. Хэмнэлтийн хууль гэж гаргаад л өдөр тутмын сонин захиалгыг зогсоогоод, тендерийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр зарлуулахгүй гэх болсон. Төр хувийн хэвлэл мэдээллийг боомилоод эхэлхээр бид яаж оршин тогтнох вэ?

-Хяналтаа сайн тогтоо. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд нэгдээд хяналтаа тавих ёстой. Авлигал ярихаараа, ЖДҮ-ээ ярихаараа, БЗС-гийн будилааныг ярихаараа бүгд нэгдээд чанга дуугараад, хөдөлмөрлөөд л, баримт дэлгээд нэгдээд явж чадаж байна шүү дээ. Хуулиудыг хэлэлцэж байхад нь, боловсруулж байх үед нь ажлын хэсгүүд дээр нь идэвхитэй бай л даа. Хаа хамаагүй хуулийн тодорхойгүй заалтаар дам утгаар нь хянаад эхэлж байхад нь олж харахгүй байсаар байгаад хэрэгжээд эхэлсэн хойно нь араас нь хашхирч байна. Энэ хууль ингэж үйлчлэх гээд байна шүү гэдгийг урьдчилж харж, ярих ёстой. Бидэнд уг нь бамбай байгаа шүү дээ. Хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулийг цуцлаагүй хэвээрээ байгаа. Төр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн үйл ажиллагааг хязгаарласан, агуулгад нөлөөлсөн ямар нэгэн үйл ажиллагаа хийхгүй. Тийм хууль тогтоомж батлахгүй гэдэг амлалтаа 1998 онд өгчихсөн. Тэгвэл энэ хуулиа бариад, хэвлэл мэдээллийн салбарт хамаагүй ч байсан ямар нэгэн холбогдолтой байж болох бүх хуулийн заалт дээр батлагдахаас нь өмнө, хэрэгжээд торгуулийн хуудас авчраад өгчихөөс нь өмнө түүнийг нь хянаж чаддаг чадамжтай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд байх ёстой. Сэтгүүлчид тийм байх ёстой. Хууль яригдаж эхлэхэд, боловсрогдож байхад нь Их хурал дээр яригдаж байхад нь энэ зүйл заалт чинь дам дамаа ингэж нөлөөлөх гээд байгаа юм биш үү гээд урьдчилсан байдлаар бойкот тавьдаг, урьдчилсан байдлаар олон нийтэд мэдээлдэг, урьдчилсан байдлаар сэтгүүл зүйн салбартаа мэдээлж чаддаг ийм чадамжтай редакциудтай болмоор байна. Бид хоцорч ажиллах биш төрөөс түрүүлж ажиллаж байж олон нийтийн хяналт гэдэг зүйлийг тавина. Түүнээс биш олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл дуугүй байгаад байх юм бол аль болохоор өөрт ашигтай хувилбаруудаар нөгөө хайрцгаа бариад л сууж байдаг.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

ЗУРХАЙ: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал нас уртадна DNN.mn

Аргын тооллын тавдугаар сарын 27, Санчир гариг. Билгийн тооллын 8, их морь одтой, хөхөгчин тахиа өдөр. Өдрийн наран 5:01 цагт мандан, 20:37 цагт жаргана. Тухайн өдөр үхэр, могой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр гэмтнийг шийтгэх, лусыг тахих, хагалгаа хийлгэх, гэр бүрэхэд сайн. Мод суулгах, нарийн зөвлөгөөн хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу.

Өдрийн сайн цаг нь хулгана, бар, туулай, морь, хонь, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой.

Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал нас уртадна.

Categories
мэдээ нийгэм

Е-Mongolia-д, нотариатын үйлчилгээ нэмэгджээ DNN.mn

“Е-Mongolia 3.0” шинэчилсэн хувилбарыг танилцууллаа. Шинэчлэл хийгдсэнээр иргэд өөрийн фэйсбүүк хаягийг E-Mongolia системтэй холбон төрийн үйлчилгээний мэдээллээ мессенжэрээр авах боломжтой болжээ.

Өөрөөр хэлбэл, фэйсбүүк хаяг, мэйл, E-Mongolia аппликэйшний “push notification”, хувийн мэйл хаягуудаас сонгон баримт бичгийн хугацаа дууссан сонордуулга, төлбөрийн нэхэмжлэх болон төрийн үйлчилгээний мэдэгдлийг шууд хүлээн авах юм байна.

E-Mongolia систем хэрэглэгчдийн 85 гаруй хувь нь гар утасны аппликэйшнээр дамжуулан үйлчилгээ авдаг тул “E-Mongolia 3.0” хувилбараар дараах шинэчлэлүүдийг хийсэн байна.

Үүнд:

  • Хэрэглэгчид иргэний үнэмлэхийн зургаа харуулахгүй байх, бүрсийлгэх, dark mode горимоор ашиглах зэрэг тохиргоог өөрөө хийх,
  • Дөрвөн оронтой код хийлгүй хурууны хээ болон царай таньж нэвтрэх,
  • Яаралтай тусламжийн тусгай дугаарууд руу шууд дуудлага хийх,
  • Тухайн хэрэглэгчийн хамгийн их ашигладаг үйлчилгээг хамгийн ойр харуулах буюу хандалт ихтэй үйлчилгээ санал болгох боломжтой болсон аж.

Түүнчлэн харааны бэрхшээлтэй иргэд ашиглах боломж, бичиг баримтуудын хугацаа дуусах, шаардлагатай өөрчлөлт хийх мэдэгдэл ирэх, нотариатын үйлчилгээ нэмэгджээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Гамшгаас хамгаалах бэлэн байдлын үзлэгийг зохион байгуулав DNN.mn

Нийслэлийн Онцгой байдлын газраас Улаанбаатар Ус сувгийн удирдах газар буюу усаар хангах албанд гамшгаас хамгаалах бэлэн байдлын үзлэгийг өчигдөр хийлээ. Сургалт дадлагад алба, мэргэжлийн ангийн томилгоот 96 албан хаагч хамрагдаж, усан хангамжийн шугам сүлжээний багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, автотехник, механизм болон хүн нэг бүрийн үүргэвчний иж бүрдлийг дэлгэн, бэлтгэл, бэлэн байдлаа шалгууллаа. Мөн томилгоот бүрэлдэхүүн “Гамшгаас хамгаалах төлөвлөлт, бэлэн байдал, гамшгийн үеийн харилцан ажиллагаа” сэдвээр штабын дадлага хийж байна гэж Нийслэлийн Онцгой байдлын газраас мэдээллээ.