Month: February 2023

Монголын арьс ширний үйлдвэрлэлийн холбооны гүйцэтгэх захирал Т.Баярсайхантай ярилцлаа.

-Маргааш Засгийн газрын хуралдаанаар ноолуур болон арьс ширний техникийн зохицуулалтын асуудлыг хэлэлцэнэ гэсэн. Энэ нь Монгол Улсад ашигтай юу, ашиггүй юу?

-Энэ нь тус зохицуулалтыг тодорхой хугацаагаар түтгэлзүүлэх талаар яригдаад байгаа юм. Нэгдүгээрт, ноолуурын техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгоно гэдэг нь Монгол Улс 2023 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлээд ноолуурыг зөвхөн угааж экспортлодог биш дараагийн гүн боловсруулах дамжлага буюу эцсийн боловсруулалт хийж самнаад экспортлодог том зорилго тавьсан. Энэ нь Монгол Улсад олон ажлын байр бий болгоно, маш их нэмүү өртөг бий болгоно. Дэлхийн ноолуурын зах зээл хөдөлгөөнд орж монголын ноолуурын экспортын газрын зураг өөрчлөгдөнө. Гэтэл манайх ухралт хийх гээд байна. Хоёрдугаарт, 2012 онд Засгийн газрын 300 дугаар тогтоолоор арьс ширний үйлдвэрийн худалдаанд мөрдөх техникийн зохицуулалтыг баталсан. Энэ зохицуулалтыг бас маргаашийн хуралдаанаар хүчингүй болгох гэж байна. Энэхүү техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгосноор бид үйлдвэрлэгч орон биш аль нэг орны түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгч орон болох гэж байна. Энэ бол хамгийн харамсалтай, эмгэнэлтэй зүйл.

-Энэ зохицуулалт хүчинтэй байснаар ямар давуу талтай вэ?

-Ажлын байр нэмэгдүүлнэ, ажилтай орлоготой байна. Нэмүү өртөг шингээнэ. 2012 онд арьс шир техникийн зохицуулалтыг баталснаар маш олон ажлын байр бий болсон. Жил болгон гүн боловсруулах үйлдвэрийн тоо болон хүчин чадал нэмэгдсэн. Түүнийгээ дагаад жижиг дунд үйлдвэрлэл, гутлын үйлдвэр, цүнх жижиг эдлэл үйлдвэрлэх явц, мөн түүнээсээ шалтгаалаад ажлын байр нэмэгдэх, ажлын бүтээмж өссөн. Үйлдвэрлэх хүчин чадал өссөнТехникийн зохицуулалт гэдэг бол үйлдвэрлэл худалдаанд мөрдөж байгаа стандарт хэм хэмжээг тодорхойлж байдаг. Зөвхөн стандарт гэх юм бол түүнийг мөрдөж ч болно, мөрдөхгүй ч байж ч болно. Засгийн газар техникийн зохицуулалтыг баталж гаргаснаар стандартыг заавал мөрдөх шаардлага тавигдаж буй юм.

-Яагаад энэ зохицуулалтыг хүчингүй болгох гээд байгаа юм бэ?

-Монгол Улсын Засгийн газар малчдын орлогыг нэмэгдүүлнэ гэдэг. Хэрвээ техникийн зохицуулалтыг мөрдөөд эхлэх юм бол ноолуурын ханш унана гэж айж байгаа. 2012 онд арьс ширний техникийн зохицуулалт гарснаар арьс ширний үнэ унасан гэдэг өрөөсгөл ойлголт, дүгнэлт хийсэн. 2003-2012 онд дэлхийн зах зээл дээр арьс ширний үнэ тогтмол өсөлттэй явсан. 2012 оноос эхлээд өнөөдрийг хүртэл арьс ширний үнэ уналттай байна. Урд хөршид л гэхэд манай хонины ноосноос нарийн ширхэгтэй, ямар ч гэмтэлгүй нэхий 2-хон юанийн үнэтэй. Тэгэхээр техникийн зохицуулалтаас болж үнэ унаагүй гэдэг нь үүнээс харагдаж байна.

-Арьс шир, ноолуурын техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгох нь хэнд ашигтай вэ?

-Арьс шир, ноолуурын техникийн зохицуулалтыг 2015, 2016, 2019, 2020 онд хүчингүй болгож байсан. Нийт дөрвөн удаа. Тухайн үед ингэж хүчингүй болгоод арьс ширний түүхий эдийн үнэ ерөөсөө өсөөгүй. Сүүлд ковидын нөхцөл байдлаас болоод техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгосон. Тэгээд ч үнэ өсөөгүй. Энэ үед түүхий эдийн бизнес эрхлэгчид, түүхий эдийн ченжүүд адууны ширийг урд хөрш рүү нийлүүлдэг байсан. Хятад монгол хоёр улс 2004 онд хорио цээрийн гэрээ байгуулж, малын гаралтай бүх төрлийн түүхий эдийг түүхийгээр нь импортлохоо больсон. Зөвхөн адууны арьсыг битүү туурайтай гэдэг утгаар нь импортлодог. Өмнөх техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгоход адууны арьс БНХАУ руу экспортлогдсон. Адууны арьс гэсэн нэрийн дор үхрийн арьс дэл, сүүл ургаад Хятад руу гардаг хууль бус наймаа л цэцэглэсэн. Энэ бол үйлдвэрлэгчдэд биш, Монгол Улсад биш, малчдад биш зөвхөн ченжүүдэд л ашигтай.

-Тэгэхээр ченжүүд татвар төлөхгүй далд эдийн засаг бий болно л гэсэн үг үү?

-Тийм тийм. Ер нь түүхий эд бэлтгэн нийлүүлдэг ченжүүдийн дунд дандаа далд эдийн засаг явж байдаг. Үндэсний үйлдвэрлэгчдийн худалдаад авсан арьс шир балансанд тусдаг. Тиймээс нэгдүгээрт, мөнгө нь ил байдаг. Хоёрдугаарт, малын гаралтай түүхий эд худалдан авч боловсруулсны татвар буюу аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар төлж байгаа. Ченжүүдийн хупдалдаж авсан түүхий эд балансад тусдаггүй учраас татвар төлдөггүй.

-Арьс ширний салбарынхан хичнээн төрлийн түүхий эд боловсруулж байна. Өмнө нь ярилцахад хил нээгдээгүй учраас бөөгнөрсөн байгаа гэсэн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнээ гаргасан уу. Нөөц үлдсэн үү, ямар байгаа вэ?

-Монголын арьс ширний үйлдвэр Увс аймагт нэг жижиг байна. Дарханд хоёр, Баянгол дүүрэгт хоёр, Өвөрхангайд нэг, Хан-Уул дүүрэгт 20 гаруй үйлдвэр байна. Эдгээр үйлдвэрүүдийн хагас боловсруулах хүчин чадал нэг жилд 22 сая ширхэг арьс боловсруулах хүчин чадал суурьлагдсан. Бид 2012 оноос хойш гүн боловсруулах хүчин чадлаа маш их нэмж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, эсгээд оёход бэлэн болсон бүтээгдэхүүн гэсэн үг шүү дээ. Хураагдсан арьс гэдэг нь үйлдвэр боловсруулж чадахгүйдээ биш, үйлдвэрийн шаардлага хангахгүй байгаа арьс. Урьд нь адууны арьс ихээр хуримтлагддаг байсан. Энэ асуудлыг арьс ширний холбооны гишүүн байгууллагууд хамтран шийдээд цавууны зориулалттай хийгээд ковидын өмнө БНХАУ руу гаргасан. Яагаад гэвэл маш их нядалгааны үеийн гэмтэлтэй учраас цүнх, гутал, савхин хувцас зэрэг эцсийн бүтээгдэхүүн хийх боломжгүй болчихдог. Одоо бол зах зээл дээр төдийлөн адууны арьс хураагдаагүй. Гэхдээ бид хэд хэдэн компани дээр гэмтэлтэй арьсыг техникийн болон хүнсний зориулалттай боловсруулаад, экспортолж байна. Арваннэгдүгээр сараас хойш 100 мянга гаруй арьс шир боловсруулаад экспортлосон. Тавдугаар сарын сүүл гэхэд агуулахад байгаа энэ оны бэлтгэгдсэн арьсыг боловсруулаад дуусах байх гэж харагдаж байгаа. Одоогоор ямааны арьсаа бүгдийг нь боловсруулаад дуусч байна. Гуравдугаар сар гэхэд зах зээл дээр ямааны арьс дуусна. Түүний дараа бид үхрийн арьс руугаа орно. Үхрийн арьсыг ч гэсэн одоо нийт үйлдвэрийн 20-30 хувь нь боловсруулаад явж байна. Түүний дараа хонь, адуу, тэмээ гээд боловсруулаад явна. Ер нь 5-6 сар гэхэд зах зээл дээр агуулахуудад хураагдсан арьс боловсруулагдаад дуусна.

-Арьс ширний техникийн зохицуулалтын асуудал руугаа эргээд оръё. Техникийн зохицуулалтын шийдвэрийг гаргахын тулд та бүхэнтэй уулзаж, санал солилцсон уу. Ажлын хэсэгт ямар нэг байдлаар мэргэжлийнхний төлөөллийг оруулсан уу?

-ХХААХҮЯ-ны ажлын хэсэгт бид гэмтэлтэй, үйлдвэрийн шаардлага хангаагүй арьсыг яаж боловсруулж байгаагаа 2-3 удаа аваачиж үзүүлсэн. Гэхдээ биднээс албан ёсоор ямар нэгэн санал аваагүй.

-Мэргэжлийн холбоодоос Засгийн газарт ямар нэгэн санал хүргүүлсэн үү?

-Бид Монголын худалдаа аж үйлдвэрлэлийн танхим, Мэргэжлийн холбоодын нэгдсэн зөвлөлд техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгуулахгүй байх талаар арга хэмжээ авч өгөөч гэж тусламж хүссэн албан тоот илгээсэн. Ерөнхий сайд, Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд, Сангийн сайд, Эдийн засаг хөгжлийн сайд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга, МАН-ын бүлгийн дарга, зарим УИХ-ын гишүүдэд техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгуулахгүй байх тухай албан тоот илгээсэн.

-Ямар нэгэн хариу ирсэн үү?

-МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэнгээс л хариу ирсэн. Бусдаас нь хариу ирээгүй.

-Хэрвээ Маргаашийн Засгийн газрын хуралдаанаар дахин хүчингүй болгочихвол ямар үр дагавартай вэ. Эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх вэ?

-Ерөнхийдөө бүх төрлийн түүхий эдийг тодорхой хэмжээнд боловсруулаад, цүнх, гутал, бээлийний зориулалтаар боловсруулж болохгүй гэмтэлтэй арьсыг бид техникийн зориулалтаар (загасны хоол, муур нохойны хоол, бордоо) гэх мэтээр цааш нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн болгох л ёстой. Ажлын байр бий болгох л ёстой. Нэгэнт стандартын шаардлага хангахгүй, үнэгүйдээд байгаа арьс ширийг бид шийдчихлээ. Хагас боловсруулаад гаргаж байна шүү дээ. Тэгэхээр энэ ажлын байрууд байхгүй болно, монголд нэмүү өртөг шингэхгүй л гэсэн үг. Нэгдүгээрт, арьс ширний салбарынхан түүнийг боловсруулахын тулд уур, ус, цахилгаан, ажилчдын цалин, хүн амын орлогын албан татвар, нийгмийн даатгал, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар Монгол Улсад төлж байна. Эдгээр зүйлүүд байхгүй болно. Хоёрдугаарт, малчид үүнээс ерөөсөө хожихгүй. Улам л түүхий эд үнэгүйднэ. Нөгөө хаягдал улам л бий болно. Бид чанараас шалтгаалсан үнээр арай сайныг нь үнэтэй авч байгаа учраас яваандаа үнэ сайжирна. Үнэхээр Монгол Улсын Засгийн газар малчдын орлогыг сайжруулъя гэж байгаа бол, үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлье гэж байгаа бол, хөнгөн үйлдвэрийн салбараа хөгжилтэй болгоё гэж байгаа бол түүхий эдийн чанарыг сайжруулах ёстой.

-Түүхий эдийн чанарыг яаж сайжруулах вэ?

-Хамгийн түрүүнд жилдээ 15 тэрбум төгрөг зарцуулаад малчдын малыг гадаа нь очиж, өөрсдийнх амнаас худлаа тоо аваад байна. Энэ тоог зайлшгүй цахим бүртгэлд оруулах ёстой. Бид өнөөдөр 70 сая малтай л гээд байдаг. Яг тэр 70 сая мал байгаа юмуу, үгүй юмуу. Энэ чинь амаараа авсан тоо шүү дээ. Монгол Улсын эдийн засгийн тулгуур гурван багана нь уул уурхай, мал аж ахуй, газар тариалан. Мал аж ахуй гэдэг үүний нэг нь байгаад байна шүү дээ. Эдийн засгийн тулгуур гурван баганы нэгийн тоог бид амаараа авч боломгүй байна. Үүнийг цахим бүртгэлд оруулаад, мөшгөх тогтолцоонд оруулах ёстой. Ингэх юм бол хүнсний аюулгүй байдал талаасаа, хоёрдугаарт махаа экспортлоход маш дөхөмтэй болно. Мах, арьс шир гэдэг нэг зоосны хоёр тал шүү дээ. Гуравдугаарт, арьс шир, түүхий эд үнэтэй болно. Ингэвэл малын өвчлөл маш багасна. Энэ бол нэгдүгээрт хийх ажил. Хоёрдугаарт, одоо байгаа боловсруулах үйлдвэрүүдийн боловсон хүчин ямар байна. Боловсон хүчин, хүний нөөцийг бэлтгэхийн тулд ямар инженер бэлтгэх, ямар технологич бэлтгэх юм. Цаашид ганцхан арьс ширний зориулалтаар л боловсруулаад байх юмуу. Арьс ширнээс гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх юмуу. Хүнсний бүтээгдэхүүн хийх юмуу. Биотехнологийг илүү хөгжүүлэхийн тулд яах юм. Биотехнологийн салбарыг хөгжүүлэхийн тулд биотехнологичийг бэлтгэх хэрэгтэй. Ганц арьс ширнээс маш олон дайвар бүтээгдэхүүн гардаг. Түүнийгээ боловсруулах хэрэгтэй. Ингэх юм бол арьс ширний салбарын өрсөлдөх чадвар сайжирна.

-Малчдын хувьд арьс ширээ гэмтээхгүй авах нь бас чухал асуудал байх?

-Малчдыг чадваржуулах хэрэгтэй байна. Стандартын цаг хугацаандаа малдаа ариутгал, халдваргүйтгэл, туулгалт гэдэг зүйлийг заавал хийдэг болмоор байна. Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль 2017 онд батлагдсан. Энэ хуулийг батлагдахад бид маш их хүлээлттэй байсан. Харамсалтай нь энэ хуулийн хэрэгжилт маш хангалтгүй байна. Малчид празитын гэмтлээс урьдчилан сэргийлэхгүй бол мал маш их хачиг, хувалзтай байна. Хонь, ямаа маш их хамуутай байна. Үүнээс бид яаралтай салах шаардлагатай. Хамууны хачгийн гэмтэл, хачиг хувалзны гэмтлээс шалтлаад хонь, ямааны арьс үнэгүйдээд байгаа шүү дээ. Мөн дээрээс нь малчид 100 ширхэг хонь нядалчих юм бол 12 сая төгрөг халаасалчихна. 12 сая төгрөг халаасалсан хүн тэр 100 ширхэг хонины арьсыг толийтол нь дэлгээд, амь чийгийг нь гаргаад, хөлдөөгөөд хавсраад үйлдвэр рүү явуулах түвэгтэй санагдана. Хоёр үхэр нялдлаад нэгийг нь 1.5 сая төгрөгөнд зарсан малчин түүний арьсыг 30-40 мянгад зарах сонирхол үнэндээ байхгүй. Хоёр үхэр нядлах гэж байгаа бол гэрийнхээ гадна бойны хүн дуудаад, нөгөөх нь 50 мянган төгрөгөнд ажлын хөлс гээд л мах арьсыг нь салгаад тавьчихна. Ажлын хөлс авсан тэр хүнд тэр арьс исгэлттэй байна уу, гэмтэлтэй байна уу ямар ч хамаагүй учраас маш ихээр гэмтээж байна. Малчин өөрөө хөхүүр, сур хийхдээ нэг ч зүсэхгүйгээр маш нямбай авна. Бүр амьд байхад нь энэ жил энийгээ нядлаад сур хийнэ дээ гэж төлөвлөж байгаад маш нямбай, ямар ч зүсэлтгүйгээр үхрээ нядалчихаж байгаа юм. Бидэнд өгөх болохоор зүсээд, исгээд хутганы мөр гаргаад өгчихдөг. Ингээд үхрийн шир үнэгүйдээд байгаа юм. Хээрийн бой гэж замбараагүй юм бий болсон шүү дээ. Улаанбаатар хотоос бойчид хөдөө орон нутгаар явдаг болсон. Тэд арьсыг зүсээд, исгээд, гэмтээгээд хаячихдаг. Тиймээс адууны арьсны 90 гаруй хувь, үхрийн арьсны 40 гаруй хувь нь исгэлтийн гэмтэлтэй. Ийм учраас арьс шир үнэгүйдээд байгаа болохоос техникийн зохицуулалт гарснаар үнэгүйдэж байгаа зүйл ерөөсөө байхгүй. Төр, хувийн хэвшил, малчин гурав хамтраад ажилбал түүхий эдийн үнийг бид өөрчлөх боломжтой.

-Та бүхэн олон улсын байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна уу?

-Бид НҮБ-ын аж үйлдвэрийн байгууллагатай, Швецарын хөгжлийн агентлагийн “Ногоон алт” төсөлтэй хамтран ажилласан. Одоо бид Европын холбооны санхүүжилттэй төслөөр Өвөрхангай, Архангай, Баянхонгор, Хөвсгөл аймгуудаар явж сургалт хийгээд ирлээ. Маш олон малчдад бид үйлдвэрээ үзүүлж, танилцуулж байна. Малчид мэдээлэлгүй болжээ. Үйлдвэр үзээд исгэлт гэмтэлгүй сайхан арьсаа нийлүүлээд эхэлж байна. Түүхий эдийн үнэ унахад олон шалтгаан байгаа. Гэхдээ тэр олон шалтгаан дунд техникийн зохицуулалтын нөлөө байхгүй. Гадаад зах зээл унасан. Бид малаа эрүүл болгож, стандарт шаардлага хангасан үйлдвэрт малаа нядалдаг үйл явцад маш хурдан шилжих хэрэгтэй байна. Ингэвэл махны чанар ч сайжирна. Арьс ширний чанар ч сайжирна.

-Дотооддоо хамтран ажилладаг байгууллагууд бий юу?

-Бид нэг сая гаруй гутал хийж байна. 2012 онд техникийн зохицуулалт анх гарахад 400-500 мянган гутал л хийж байсан. Одоо бид сая гаруй гутал хийж байна. Ковидын өмнө бид Өмнөдмонгол руу маш их хэмжээний гутал гаргадаг болж байсан. Одоо ч бид буцаад гаргадаг болох гэж байна. Бид Оюу толгойн тусгай зориулалтын гутлыг хийж өгч чадаж байна. Оюу толгойн ажилчдын 260 мянган савхин бээлийг хийж өгч байгаа. Бид 20 мянган нэхий дээл, 20 мянга гаруй савхин хувцас, 100 мянга гаруй цүнх, жижиг эдлэл үйлдвэрлэж байна. Энэ чинь техникийн зохицуулалтын үр дүн. Тэгэхээр арьс ширний болон ноолуурын техникийн зохицуулалт нь гэдэг Монгол Улсын хөгжилд маш том түлхэц өгч Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа Шинэ сэргэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэх нэг үндэс болох юм. Арьс шир болон ноолуурын техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгосноор энэ салбар урагшлах уу, ухрах уу гэдэг сонголтын цэг дээр очно.

Прокурорын байгууллага өнгөрсөн долоо хоногт буюу 2023 оны 1 дүгээр сарын 30-наас 2 дугаар сарын 03-ны өдрүүдэд хэрэг бүртгэлтийн 29.844, мөрдөн байцаалтын 2536 хэрэгт хяналт тавьж ажиллав.

Үүнээс Эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг 123, Өмчлөх эрхийн эсрэг 50, Хөдөлгөөний аюулгүй байдал, тээврийн хэрэгслийн ашиглалтын журмын эсрэг 16, Бэлгийн эрх чөлөө халдашгүй байдлын эсрэг 7, Хуурамч баримт бичиг үйлдэх, ашиглах 5, Авлига албан тушаалын 4, Хууль бусаар нийгмийн халамж, үйлчилгээ авах 1, нийт 260 хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэн шүүхэд шилжүүлж шийдвэрлэлээ.

Яллах дүгнэлт үйлдэн шүүхэд шилжүүлсэн хэргээс дурдвал:

– Баян-Өлгий аймгийн прокурорын газраас иргэн Б нь өөрийн хүүхдийг нас барсан байхад бодит байдлыг нууж, нэр дээр нь олгогддог хүүхдийн мөнгөн тэтгэмж болон тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэрийг сар бүр авч нийгмийн даатгалын болоод халамжийн санд 14.000.000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 18.12 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн, Баян-Өлгий аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд;

– Нийслэлийн прокурорын газраас Үндэсний итгэмжлэлийн төвийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгчээр ажиллаж байсан С нь эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж MNS ISO15189:2015 стандартын шаардлагыг хангаагүй нэр бүхий компанийн эмнэл зүйн лабораторит шаардлага хангасан тухай итгэмжлэлийн гэрчилгээг хууль бусаар олгож бусдад давуу байдал бий болгосон гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн, Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд;

– Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг болох Усны газрын Ус ашиглалтын хэлтсийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Д нь эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сум дах нүүрсний ордыг ил аргаар ашиглах төслийн ус ашиглуулах дүгнэлтийг гаргаж нэр бүхий компанид давуу байдал бий болгосон, бусдаас хахууль авсан гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.4 дүгээр зүйлийн 1, 22.5 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн, Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд;

– “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн Хангамжийн хэлтэст мэргэжилтнээр ажиллаж байсан М нь нийлүүлэлт, худалдан авалтын гэрээнүүдийг байгуулахад эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, ашиг хонжоо олох зорилгоор өөрийн эхнэрийн бусдын нэр дээр үүсгэн байгуулсан компанитай гэрээ байгуулах ажлыг зохион байгуулж “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-т хохирол учруулсан, мөн албаны чиг үүргээ хэрэгжүүлсний хариуд бусдаас хахууль авсан гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2, 22.5 дугаар зүйлийн 2-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн Орхон аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд;

– “Автотээврийн Үндэсний төв” төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын Цогтцэций салбарын дарга Д, авто тээврийн хяналтын мэргэжилтэн О, Өмнөговь аймгийн Авто тээврийн төвд техникийн хяналтын үзлэгийн оношлогч инженер Ш нар нь албан үүрэг, бүрэн эрх, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, нэр бүхий иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагуудын тээврийн хэрэгслүүдийн мэдээлэл, техникийн үзлэг, оношилгоог хийлгүйгээр “тэнцсэн” гэсэн дүгнэлтийг гаргаж, бодит нөхцөл байдлыг тогтоолгүйгээр бусдад давуу байдал бий болгосон, хахууль авсан гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1, 22.5 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн Өмнөговь аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд тус тус шилжүүлсэн байна.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн захирал асан Б.Ганхуягийг үргэлжлүүлэн нэг сарын хугацаатай цагдан хорихоор болжээ. Цагдан хорих хугацааг сунгах саналыг Нийслэлийн прокурорын газраас Чингэлтэй дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд хүргүүлсэн юм. Шүүх хурал энэ сарын 5-ны өдөр болж, Б.Ганхуягийг дахин нэг сарын хугацаатайгаар цагдан хорихоор болжээ.

Хэргийн талаар эргэн сануулахад “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-ийн захирал асан Б.Ганхуяаг нь эрх мэдэл албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, өөрийн эгч Б.Нарантуяа болон найз нөхдийн хамаарал бүхий харилцаатай иргэн С.Энхтүвшин, С.Энхтөр, Д нарт давуу байдал бий болгосон, хахууль авсан, хууль бусаар олсон орлогоо хөрөнгө оруулалт нэрээр халхавчлан мөнгө угааж, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн байж болзошгүй гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.4 дүгээр зүйлийн 4 /Хахууль авах/, 22.10 дугаар зүйлийн 1/Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих/, 18.6 дугаар зүйлийн 2.2, 2.3-т /Мөнгө угаах/ зааснаар яллагдагчаар татагдсан юм.

Турк улсад болсон газар хөдлөлттэй холбогдуулан ГХЯ-наас мэдээлэл өглөө.

“Яамны удирдлагууд шуурхай хуралдаан хийж, шаардлагатай дэмжлэг, туслалцаа үзүүлэх асуудлаар санал боловсруулж УОК болон Шадар сайдад танилцуулсан.

Газар хөдлөлт болсон бүс нутагт манай улсын хоёр иргэн байгаа бөгөөд Анкара дахь ЭСЯ-наас иргэдтэйгээ тогтмол холбоотой ажиллаж байна, иргэдийн амь нас, эрүүл мэндэд аюул учраагүй” гэв.

БНТУ-д нийт 6,000 орчим монгол иргэн байгаагаас оюутан 290, 0-16 насны хүүхэд 150, бусад нь ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа аж.

МЯНДАС ПОЛИМЕР АРМАТУРЫН ҮЙЛДВЭР

“SAFE ARMATURE” Co.,Ltd-ний товч танилцуулга

Үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээний “SAFE ARMATURE”ХХК нь Монгол Улсын барилгын салбарт орчин үеийн шинжлэх ухааны дэвшилтэт, инноваци нэвтэрсэн технилогоор Мяндас полимер арматур үйлдвэрлэх зорилгоор 2018 онд байгуулагдсан. Монгол улсын Мяндас полимер арматурын ууган үйлдвэрүүдийн нэг юм.

Мяндас полимерарматурын гарал үүсэл

Анх Канад улсад 1965 онд зохион бүтээсэн бөгөөд уг материал нь “Kevlar Aramid” гэж нэрлэгдсэн өндөр бат бэх, нягт, халуунд тэсвэржилттэй “POLIAMIDE” бүлгийн органик мяндас-полимер арматур нь “Du Point” Со.,Ltd-ийн Nomex худалдааны тэмдэгээр бүртгэгдсэн байдаг. Полимер үйлдвэрлэл нь ХХ зууны дунд үеэс эрчимтэй өргөжиж үйлдвэрлэлийн зардал бага, олон талт зүйлд ашиглагддаг, байгаль экологид ээлтэй технологийн үйлдвэрлэл нь дэлхийд өргөн тархаж эрчимтэй хөгжиж байна. Мяндас-полимер материалын суналт, тасралт болон цохилтонд онцгой тэсвэртэй чанарыг ашиглан сансарын техник,өндөр суналтанд ажилладаг техникийн эд ангийн холбоос, сум үл нэвтрүүлэх хантааз, хамгаалалтын өмсгөл, цэрэг зэвсгийн үйлдвэрлэлд ашиглаж, 1970-аад оны сүүлчээр дэлхийн полимерийн үйлдвэрлэл гангийн үйлдвэрлэлээс давж, полимерийг хаа сайгүй хэрэглэдэг материал болж, асар их хөгжиж буюу салбар юм.

1990- ээд оноос барилгын бүтээн байгуулалтанд ачаалал хүлээн авах даацын чадварыг нэмэгдүүлэх, газар хөдлөлтийн тэсвэрлэлт, барилгын ачаалал авах гол бүтээцийн нугаралт болон тасрах, цохилтын хүчний тэсвэрлэлтийг сайжруулах чиглэлээр өндөр хөгжилтэй орнуудад өргөн ашиглаж байна.

Мяндас-полимерарматурын Монгол Улсын стандарт

Монгол улсад Мяндас полимер арматурыг барилга, бетон бүтээцийн үйлдвэрлэлд ашиглах дараах үндсэн таван СТАНДАРТ-ууд байдаг. Бид эдгээрийг мөрдөн ажилладаг. Үүнд:

t Бетон бүтээцийг арматурчлах мяндас полимер арматурын (FRP)техникийн ерөнхий шаардлага ГОСТ 31939: 2012 , MNS GOST 31938:2015

Fibre -reinforced polymer bar for concrete reinforcement. General spec­ifcations

t Мяндас полимер арматурыг (FRP) бетон бүтээцийн зураг төсөлд хэрэглэх зөвлөмж MNS ISO 14484:2015

Perfomance guidelines for design of concrete structures using fibrere­inforced polymer (FRP)materials ISO 14484:2013

t Мяндас полимер арматураар (FRP) бетоныг арматурчлах Турших арга. 1 хэсэг: Мяндас полимер арматур ба тор MNS ISO 10406-1:2015

Fibre reinforced polemer (FRP) re­inforcemen of concrete -Test methods – Part1: bars and gridst

t Мяндас полимер арматураар (FRP) бетоныг арматурчлах -Турших арга 2-р хэсэг: FRP MNS ISO 10406-2:2015

Fibre-reinforced polymer (FRP) re­inforcement of concrete -Test methods -Part 2:FRP sheets

t Бетон бүтээцийн мяндас полимер арматурын техникийн шаардлага (FRP) MNS ISO 18319:2015 Fibre-rein­forced polymer (FRP) reinforcement for concrete structures-Techical specifica­tions of FRP sheets ISO 18319:2015

Мяндас-полимерарматурын межгосударственный стандарт

t Министерство строительства и жилищно-коммунального хозяйства Российской Федераций, Конструкций бетонные, армированные полимерной композитной арматурой правила проектирования. Москва 2017 он

t Арматура композитная полимерная для армирования бетонных конструкций Гост 32487-2013, Москва Стантартинформ 2014 он

t Межгосударстенный стандарт. Арматура композитная полимерная для армирования бетонных конструкций, общие технические условия. Гост 31938-2012 Москва Стантартинформ 2012 он

t Национальный стандарт Российской Федераций. Композитные гибкие связи для многослойных ограждающих конструкци,техничесчие уловия ГОСТ 54923-2012.Москва Стандартинформ 2014

t Межгосударственный стандарт,арматура композитная полимерная для армирования бетонных конструкций ГОСТ 32492-2013.Москва Стандартинформ 2013

Монгол Улсын барилгын дүрэм

Бид Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд албан ёсоор хандаж, 2020 онд Барилга хот байгуулалтын яамны сайд Х.Баделхан зохих ёсны арга хэмжээ авч Мяндас полимер арматурыг ашиглах БАРИЛГЫН ДҮРЭМ -г батласан.

t Мяндас-полимер арматурын тодорхойлолт

Албан ёсны монгол болон англи стандартын нэршил

Монгол Улсад 2015 онд батлагдсан стандартын нэршил нь Мяндас-полимер арматур товчлол МПА.

Олон улсын англи нэршил FIBER-REINFORCED POLYMER (FRP)

t Мяндас полимер арматур гэдэг нь мяндсан утсан дүүргэгчтэй, давирхай, хатууруулагч, зэрэг химийн хэд хэдэн бодисноос бүрдсэн нийлэг бүтээгдэхүүнийг юм.

t Мяндас (fiber) Мяндас полимер арматурын зориулалттай мяндсан материал үйлдвэрлэхэд хэрэглэх уртаасаа хөндлөн огтлолын хэмжээ нь маш бага, тасралтгүй үргэлжилсэн, урт бат бөх,уян тодорхой урттай биет материалыг хэлнэ .

t Полимер (композит compos­ite ) Өөр хоорондоо фазын төлөв байдал буюу хэлбэр,химийн найрлага , заавал байх материал (матриц) ба арматурчлах дүүргэгч болон бусад дүүргэгч хоорондын физик холбоос хоорондын барьцалдалт, шинж байдлаар ялгарах хоёр болон түүнээс дээш материалаас бүрдсэн хатуу бүтээгдэхүүн юм.

t Полимер композит матриц Арматурчлалын дүүргэгчид хүчдэлийг хуваарилах дамжуулах полимер композитны хими, гал, чийг, халуун тэсвэршилийг хангах болон түүний нэгдмэл байдлыг тодорхойлогч бүхий халуунд урвалжин хатуурах давирхайт бүтэцийг хэлнэ.

Мяндас-полимерарматурыг металл арматуртай харьцуулсанүзүүлэлт

Үелсэн хавирган эрчлээстэй мяндас полимер арматур (ҮМПА) нь доор дурьдсан нэр төрөлтэй байна. Үүнд:

t GFRP шилэн мяндас полимер-арматур

t BFRP хүрмэн мяндас полимер-арматур

t CFRP нүүрсэн мяндас полимер-арматур

t AFRP арамид мяндас полимер-арматур

t Combined FRP нийлмэл мяндас-полимер арматур

Шилэн мяндас (Glass fiber)

Органик бус шилний хайлалтаас үүссэн полимер композит материалыг арматурчлах зорилготой хөндлөн огтлолын хэмжээ маш бага, тасралтгүй үргэлжилсэн урт, бат бөх, уян, тодорхой урттай нарийн утсыг хэлнэ.

Хүрмэн мяндас (Basalt fiber)

Хүрмэн буюу габбродиабазын хайлалтаас үүссэн полимер композит материалыг арматурчлах зорилготой нарийн утас

Нүүрсэн мяндас (carbon fiber)

Нүүрстөрөгчийн жингийн 90%-иас багагүй найрлагатай прекурсорын органик мяндасны пиролизын үр дүнд үүссэн полимер композит материалыг арматурчлах зорилготой нарийн утас

Арамид мяндас (aramid fiber )

85%-с багагүй арамидын бүлэгтэй, цагирган шууд холбоотой шугаман мяндас үүсгэх полиамидын, полимер композит материалыг арматурчлах зорилготой нарийн утас

Мяндас-полимер арматурын техникийн зарим үзүүлэлтийг металл арматуртай харьцуулахад дараах давуу талтай.

Үүнд:

v Бетонтой барьцалдалд металл арматураас харьцангуй илүү

v Барилгын суурь өртөгийг бууруулна.

v Хөдөлмөрийн бүтээмжийг өндөржүүлнэ

v Газар хөлдөлтийн тэсвэржилт өндөр

v Ашиглалтын хаягдал гарахгүй

v Радио долгионыг сайн нэвтрүүлнэ

v Цахилгаан соронзон орон зайн нөлөөнд ордоггүй

v Химийн үйлчлэл болон зэвэнд гойд тэсвэртэй

v Ус болоод шүлт, хүчилтэй орчинд өндөр тэсвэртэй

v Металл арматурт явагддаг зэврэлтийн идэгдэлтээс үүсэх хөөлт, дотоод хүчдэл, ан цав үүсэх, түүний уршгаар бетон хийцийн эвдрэл гарах нөхцлийг арилгаж, ашиглагдах эдлэлгээний хугацааг уртасгана

v Металл арматуртай харьцуулахад дулаан дамжуулахгүй.

v Цахилгаан тусгаалагч болдог.

v Хүйтэнд тэсвэртэй

v Металл арматурын диаметртэй тэнцүү диаметртэй ч гэсэн жингийн хувьд 10 дахин хөнгөн, бат бөх нь тэнцүү буюу илүү.

v Үйлдвэрт хүссэн уртаараа захиалах боломжтой

v Барилагын шал, тааз, хананы бетон арматурчилалд шууд ашиглах боломжтой

v 50-80-аас дээш жилийн насжилттай

v Ачиж тээвэрлэхэд хялбар

v Хүнд даацын машин механизм хэрэглэхгүй

v Бүтээгдэхүүний сул тал

v Анкарлах болон матагдахгүй

v Зөвхөн шулуунаар ашиглана.

v Уян харимхайн модуль 3-4 дахин их

v Дахин боловсруулалтанд орохгүй

v Гагнагдахгүй

v Сорил шинжилгээ, тохирлолын гэрчилгээ, галын дүгнэлт

Үйлдвэрийн өнөөгийн байдал ба ирээдүй

ОХУ-д үйлдвэрлэгдсэн бүрэн автомат тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон.

Уг үйлдвэрлэл нь агаарын бохирдол үүсгэдэггүй байгаль экологид ээлтэй, ямарваа нэгэн хор хөнөөлгүй, үйлдвэрлэлийн явцад хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлдэггүй евро стандартад бүрэн нийцсэн автомат үйлдвэр юм.

Үйлдвэр нь жилд 1 сая метр мяндас полимер арматур үйлдвэрлэх буюу металл арматуртай харьцуулбал 10.000 тонн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай юм. Бид цаашид үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг байнга нэмэгдүүлж, өрсөлдөх чадавхийг дээшүүлэхээс гадна ,сетканы үйлдвэрлэлийг ашиглалтанд оруулахаар төлөвлөж, мөн базальт полимер арматурыг амжилттай үйлдвэрлэж сорилт шинжилгээнд хамруулаад байна. Төр засгаас импортийг орлох, металл арматуртай өрсөлдөх чадавхи бүхий маш ирээдүйтэй, барилга байгууламжийн суурь өртөгийг бууруулахад бодит нөлөө үзүүлэх, амины орон сууцны хүрээмжийг нэмэгдүүлж, өртөгийг бууруулж, ард иргэдийн үндсэн хөрөнгө, амьжиргааг дээшлүүлэхэд, шууд хүчин нөлөөлөх үйлдвэрлэлийг бодлогоор дэмжиж,урт хугацааны бага хүүтэй санхүүгийн үүсвэрээр тэтгэх, төсвийн хөрөнгөөр санхүүжиж байгаа барилгын бүтээн байгуулалтын ажлын зохих хэрэглээний түвшинд оруулахад, архитетор болон бүтээцийн төлөвлөлтөнд тусгаж өгвөл маш том дэмжлэг болно. Манай компани Украйн улсаас полимер арматураар барилгын бүтээцийн тооцоолол хийх программ оруулж ирж ашиглаж байна. Энэхүү программны талаар болон барилгын салбарын компаниуд, иргэдийг хамтран ажиллахыг урьж байна.

Та бидэнтэй доорхи хаягаар холбогдоно уу.

Э-майл хаяг:

info@safe_armatur.mn

Фб: Мяндас полимер арматур

Утас: 91010808

ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС………

Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан дуучин С.Жавхлан өчигдөр сэтгүүлчидтэй уулзаж, тэдний сонирхсон асуултад хариулт өгсөн юм. Тэрээр энэ сарын 9-11-ний өдрүүдэд “Түмний минь дуртай дуунууд” тоглолтоо сонсогч олондоо хүргэхээр болоод байгаа билээ.

-Энэ удаагийн тоглолтын онцлог юу бол?

-Миний бие урлагийн ерт өнцөд хөл тавьж, анхны уран бүтээлээ сонсогч олондоо хүргэснээс хойш найман цомог гаргажээ. Дуулсан дуу бүхэн минь олны хүртээл болж уран бүтээлч тэр тусмаа дуучин хүнд олддог хайр хүндэтгэл, баяр талархлыг хүлээж явна. Одоогоор 80 орчим дууны уран бүтээл дээр ажиллаж, олны сонорт хүргээд байна. “Түмний минь дуртай дуунууд” тоглолт сар шинийн өмнө Монголын ард түмэндээ барьж буй сэтгэлийн минь бэлэг юм. -Хичнээн дуу дуулагдах бэ?

-Үзэгч олны даган дуулах дуртай, мөн өөрт минь сав л хийвэл аялгуу нь ороод ирдэг сор болсон 30 дуугаа дээжлэн хүргэх бодолтой байгаа. Энэ бүтээлүүдийг ард олноос санал асуулга авч байж сонгосон.

-Танаас өөр дуучин оролцох уу?

-Дуучин О.Баянмөнх оролцоно. Өнгөрсөн оны сүүл энэ оны эхээр би “Санаж амирлах ижий”, “Аягтай аястай хорвоо”, “Нууцхан сэтгэлийн үнэн” гэж гурван дууны шүлэг бичсэн. Эдгээр бүтээлд хөгжмийн зохиолч Т.Сэр-Од, Ц.Дашзэвэг, Б.Сэргэлэн нар ая хийсэн. О.Баянмөнх ах дуулах урилга хүлээгээд байна. Мөн өөрийнхөө дараа үеийг дэмжих зорилгоор СУИС-ийн ширээнээс дөнгөж салаад байгаа залуу дуучдыг оролцуулахаар болсон.

-Танай аавыг яруу найрагч байсныг олон түмэн мэдэх байх. Харин өөрийг тань шүлэг зохиол бичдэг гэж дуулаагүй юм байна. Хэзээнээс шүлэг оролдож эхлэв?

-Ном эрдэм, оюуны ертөнц рүү аав минь намайг хөтөлс өн. Оюунлаг эцэг эх, өвөг дээдсийн үр удам надад бусдыг хайрлах хайр, аливааг зөв сайхан талаас нь харж хандах ухаан, ирээдүйгээ гэгээ гэрэлтэйгээр төсөөлөх мэдрэмж багаас минь бүрэлдсэн гэж бодном. Яруу найраг гэдэг агуу зүйлийг аавынхаа дэргэд байхдаа бага сага мэдэрсэн. Шинэ уран бүтээл дээр ажиллахдаа нэн түрүүнд үгийн утга, шүлгийн сонголтыг анхаардаг минь аавын нөлөө. Дууны шүлэг бичнэ гэдэг амар ажил биш юм билээ. Аавын минь өвлүүлсэн шүлэг бичих авьяас одоо л тодорч байна гэж хэлж болох юм.

-Аль нэг дууныхаа шүлгээс хэлж өгөхгүй юу?

-”Нууцхан сэтгэлийн үнэн” дууныхаа шүлгээс хэлье. “Бүүвэй аяланхан мэлмэр үүлдэг ижийтэй билээ, би Бүс нь чанга, ухаан хурц өндөр хөх эцэгтэй билээ, би Уран биелгээний аясаар намилзан долгиотох угаасан устай билээ, би Уянгат хуурын эгшгээр зэрэглээтэн мяралзах унасан газар шороотой билээ, би Хааяа хааяахан сэтгэл минь сэмрэх юм Аяар аяархан амьдрал минь дэнслэх юм Уяран хайрланхан ард үлдсэн эгэлхэн мөчүүд минь Ухаант ардын минь итгэлд хүрээ болов уу, яагаа бол Унаж босон тэнцэж, үнэнтэй нөхөрлөсөн андуухан энэхэн заяа минь Унаган төрөлх нутаг, гэгээн өвгөдийн ариун ёсонд таацаа юм болов уу Хааяа хааяахан сэтгэл минь дүүрэх юм Аяар аяархан амьдрал минь дэвжих юм даа…”

-Шүлгээс гадна ном зохиол бичиж байна уу?

-28 жилийнхээ амьдралын дурсамжтай өдрүүдийн тухай нэгэн ном бичиж байгаа. Ямар охидтой үерхэж явснаа хүртэл нуулгүй бичиж байгаа шүү. -Тийм үү. Хэдийгээр олны хүртээл болох вэ?

-Өөрөөс минь шалтгаалаад байна. Уран бүтээлдээ цаг заваа зарцуулаад номондоо гарч хүрч амжихгүй юм. Хэрвээ бичээд дуусчихвал удахгүй гаргана. Мөн амьдрал уран бүтээлээ тусгасан кино ч хийх бодолтой байна.

-Сүүлийн бараг хоёр жил сонин хэвлэлд ярицлага өгсөнгүй. Чимээгүй болсны гол учир юунд байв? -Тийм ээ, хэсэг хугацаанд би хаалттай байсан. Харин өнөөдрөөс нээлттэй болж байна. Өмнөө тавьсан зорилгоо биелүүлэхийн төлөө шаргуу хөдөлмөрлөж явлаа. Би ямар ч үед өөрийгөө сурталчлахыг нэгдүгээрт тавьдаггүй. Тиймээс сонин хэвлэлд яриа өгөхийг хүсээгүй юм.

-Өөрийг тань бор дарсанд хэтэрхий орж байна гэх яриа чих дэлсэх болсон. Үүнд ямар хариу өгөх вэ?

-Тийм яриа гараад байгааг сонсч л явна. Баярлаж хөөрс өн үедээ бусдын адил уудаг. Нуугаад яахав. Гэхдээ тунг нь тааруулна. Ер нь ганц ч хундага тогтоодоггүй хүн гэж ховор биз дээ. Ард түмнийхээ энэ их итгэлийг хөсөрдүүлж ямар нэгэн зүйл рүү шунахыг хүсэхгүй. Бор дарсанд бус борогхон амьдрал, сайхан сэтгэлд хайртай хүн дээ, би.

-Саяхан рок попын уран бүтээлчид нэгдэж хүүхдийн төлөө “За” гэж хэлсэн. Удахгүй хошин шогийнхон ийм тоглолт хийх тухай дуулдаж байна. Зохиолы

Хэрэв та энэхүү хөрвүүлэгчийн сайжруулсан хувилбарыг Майкрософт Ворд, Эксел, Поверпойнт, ОпенОффис туурвиж яваа хүмүүс. Монгол хүний мөн чанар, утгыг хадгалж эв нэгдэлтэй байхыг эрхэмлэхгүй бол дээр доор, хаана хаанаа талцан, шуудайд хийсэн үхрийн эвэр шиг байж боломгүй байна. Хэрвээ Монголын нийгэм ийм байдалтай байгаад, шинэ залуу үеийн сэтгэлгээ энэ зүг рүү чиглэчихвэл бид юунд ч хүрэхгүй. Өөр хоорондоо эвдрэлцэж, бусдын өгөөш болоод л дуусна. Монголчууд өнгөрсөн онд эсрэг тэсрэг хоёр туйлыг өөрийн биеэр мэдэрлээ шүү дээ.

-Тэр нь юу вэ. Жаахан тодруулаач?

-Эхнийх нь долдугаар сарын нэгний аймшигт хар өдөр. -Та жагсаал болж байсан газар дээр очсон уу?

-Найзтайгаа хамт машинтай нэг тойрсон. Ямар үйл явц болоод өнгөрснийг бүгд мэдэж байгаа. Тэр үед машинаасаа буугаад “Миний монголчууд аа тайван байя. Уур бухимдлаа дарж, ухаантай хандъя” гэж хэлмээр байсан боловч эрх чөлөөнийхөө, хийсэн сонголтынхоо төлөө тэмцэж байсан залуус хэний ч үгийг хүлээж авахааргүй байсан. Нөгөө нэг нь Монголоос анх удаа олимпийн аварга төрсөн наймдугаар сарын 14- ний өдөр. Сүхбаатарын талбайд очиж ард түмнийхээ дунд орж баярлалдаад, машин дээрээ гаран “Монголын үнэртэй салхи”-аа дуулахад хүн бүр дагаад дуулж байлаа. Тэгэхэд бид өөрийнхөөрөө байж чадсан. Монгол хүн гэдгээрээ бахархсан. Ийм л эв нэгдэл бидэнд хэрэгтэй.

-Өнгөрсөн жил “Хөх нуруутын зөв сэрэхүйн ухаан” сэдэвт лекц уншсан. Дахиад ийм лекц унших уу?

-Оюун ухаандаа тунгаасан бодлоо ард олонтойгоо хуваалцах нь зөв. Тиймээс лекц уншина гэж бодож байгаа. “Хас гурвалжин” клубээс зохион байгуулсан уг лекц олон хүнд хүрч өөрийгөө олох хийгээд ертөнцийг танихад нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлс өн байх. Манайхан хөх толбот гэж ярьдаг. Яг үнэн чанартаа хөх нуруут юм билээ. “Хөх нуруутын зөв сэрэхүйн ухаан” ном далд ухамсар буюу цэвэр оюун санааны бүтээл. Энэ номыг 13000 хувь хэвлэж ард олонд үнэгүй тараасан. Билэг төгөлдөр монголчуудын оюун санааны ертөнцөд миний оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт.

-Та яваандаа улс төрд орно гэж боддог уу?

-Монголчууд бүгд улст өрчид шүү дээ.

-Яагаад?

-Хүн бүр нийгмээс, нэг нэгнээсээ хамааралтай амьдардаг биз дээ. Хүүхдэд мэндэлснийх нь дараахан төрсний гэрчилгээ олгодог. Энэ нь тухайн хүнийг улстөрч болгож буйн баталгаа. Би тэгж л боддог. Гэхдээ би аливаад бусдыг дагаж хошуураад байх дургүй. -Аль нэгэн намыг дэмждэг үү?

-Үгүй.

-Өөрийн тань дуулсан дуу бүхэн олны сэтгэлд хүрч хоногшдогийн нууц?

-Нууцсаад байх юу байхав. Зөв сонголт амжилт авчирдаг гэдэг. Би өөрийгөө зөв бодолтой, зөв яваа гэдэгт огтхон ч эргэлздэггүй. Үнэнтэй нөхөрлөж яваа хүний үйлс нь арвин байх учиртай. Уран бүтээл хийхээсээ өмнө мөнгө бодож байгаа, алдар нэрэнд дурлаж байгаа хүнд мөнх тэнгэр эцэг тийм ч таатай хандаад байдаггүй байх. Зөвийг буян түшдэг. Тийм болохоор надаас гарсан аялгуу бүхэн ард түмний сэтгэл зүрхэнд хүрдэг болов уу.

-Итали явж дуурийн сургуульд суралцах юу болсон бэ?

-Хүнд унасан газар, угаасан ус шиг эрхэм зүйл гэж үгүй. Монголынхоо хөх тэнгэр, уул ус, салхи савираас эрч хүч авч яваа болохоор залуу сайхан насандаа харийн нутгийг зорихыг хүсээг үй. Италид очиход хэл ус, зан заншил, хоол унд бүх зүйл нь өөр байх нь мэдээж. Аялгуут сайхан монгол хэлнийхээ ганцхан өгүүлбэрийн утгыг бүрэн тайлж чадаагүй яваа хэрнээ харь орны хэлээр дуулж, уран бүтээл туурвихад надад эрт байна. Ер нь би монгол хэл, монгол аялгуугаа ямагт тэргүүн эгнээнд тавьдаг. Үндэснийхээ хэлээр насан туршдаа дуулна гэж боддог. Хятадаас тав, Италиас гурван удаа “Манайд ирж суралцаач, цаашдаа уран бүтээл туурвин хамтран ажиллахг үй юу” гэсэн санал ирж байсан ч хүлээж аваагүй ээ.

-Тэгэхээр монголоос өөр хэл дээр дуу дуулахгүй нь гэж ойлгож болох уу?

-Шууд тэгж ойлгож болохг үй ээ. Яваандаа дуулж магадгүй.

-Уран бүтээлийн хажуугаар ямар ажил эрхэлж байна вэ?

-Ямар ч ажил эрхлээгүй. Уран бүтээл туурвих гэдэг хөдөө талд адуу хөөж яваатай ижил. Нэг хэсэг нь хаа хамааг үй бутарч сарничих гээд зовлонтой.

-Эдийн засгийн хямрал нөлөөлж байна уу?

-Би ямар ч үед мөнгийг бус сэтгэлийг нэгдүгээрт тавьдаг. Үндсэндээ аливааг мөнгөөр бус сэтгэлээр хэмждэг. Тийм болохоор ямар ч цаг үед хэнээс дутахааргүй баян байж чадна. -Таныг уран бүтээлийнхээ хажуугаар бизнес эрхэлдэг гэж дуулсан?

-Арван жилийн сургууль төгсөөд түүхийн эдийн наймаа хийдэг байсан. Хотод ирэхдээ хэнд ч хэлэлгүйгээр чемодантай хувцсандаа 15 сая төгрөг хийж ирж байв. Тухайн үедээ их мөнгө байлаа. Тэгэхэд III, IV хороололд нэг өрөө байр 4, 5 сая төгрөг л байсан. Тэр мөнгийг найз нө- хөдтэйгээ ууж идээд л дуусгасан. Ингээд миний бизнесийн ажил зогссон.

-Төгөлдөрийн Жавхлан гэх яриа гараад байгаа. Учир нь өөрийг тань ярьж хэлж байгаа бүхэн “Донж” төвийн Төгөлдөртэй ижил боллоо гэх?

-Би Төгөлдөр биш Самандын Жавхлан. “Хүүдээ эд хөрөнгө үлдээж чадсангүй. Харин эрүүл сайхан бие цогцос үлдээлээ. Үндэснийхээ өв уламжлалыг хадгалж сайхан уран бүтээл туурвин, олонтойгоо яваарай” гэж аав минь өнгөрөхдөө захисан юм. Би тэр сайхан эцгийн үрэлжлэл болж явна. Төгөлдөр гэж хүнийг аялдан дагалдсан зүйл надад байхгүй. Жавхлан Жавхлангаараа л байгаа.

-Таны хувийн амьдралыг хүмүүс ихэд сонирхож байгаа. Хэрвээ нууц биш бол хувийн амьдралынхаа тухай ярихгүй юу?

-Саяхан би нэгэн телевизийн зочноор орохдоо энэ сэдвээр тодорхой ярьсан даа. Тиймээс дахиад долоон булчирхайгаа тоочмооргүй байна. -Хөдөө орон нутгаар аялан тоглох уу?

-Тоглоно. Гурван сарын эхээр Дархан, Эрдэнэтэд дараа нь бусад аймгаар тоглохоор төлөвлөсөн.

Энэ сарын 6-нд буюу өчигдөр цагдаагийн байгууллагын 102 дугаарын утсанд нийт 1822 гомдол мэдээлэл бүртгэгджээ. Үүнээс зөрчлийн дуудлага мэдээлэл 1411, хулгайтай холбоотой 29, хүүхэд, гэр бүлийн хүчирхийллийн дуудлага 96, гэмт хэргийн шинжтэй 97 мэдээлэл бүртгэгдсэн байна.

Үүнээс гадна автомашин согтуу жолоодсон 65, хүний биед халдсан 60, эрүүлжүүлэх байранд хоносон 136 тохиолдол гарчээ.