Month: November 2022

УИХ-ын гишүүн, Инноваци цахим бодлогын байнгын хорооны дарга Э.Батшугартай ярилцлаа.

-Татварын бүртгэлийн системийн нэг ахиц дэвшил яах аргагүй Е баримт болсон. Е баримтын цаасан хэлбэрийг халж цахим системд нэвтрүүлэх талаар сүүлийн үед нэлээд яригдаж байна. Тус ажлын явц ямар шатандаа явж байна вэ?

-Е-баримтын цахим шилжилтийн тухайд томоохон амжилт олсон. Гэвч өнөөдөр ямар асуудал тулгарч байна гэхээр татварт бүртгүүлэх QR кодыг гар утасны аппликэйшн ашиглан уншуулж байна. Зарим тохиолдолд баримтын QR код нь элэгдсэнээс уншихгүй байх, улмаар гар ажиллагаагаар бичих, зарим тохиолдолд баримтаа хаяж гээх тохиолдол ч гардаг. Өнөөдөр Монгол Улсын төлбөр тооцооны 90-ээс дээш хувь нь цахим руу шилжчихсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, картаар юм уу, мобайл аппликэйшн ашиглан хийж байгаа.

Тийм учраас аливаа бараа бүтээгдэхүүн худалдан авч, төлбөрөө төлсөн иргэнд цаасаар Е баримт олгохоос илүүтэй автоматаар татварын нэгдсэн системд бүртгэх боломжтой. Иргэд, ААН-үүд худалдан авалт бүр нь татварын нэгдсэн систем, Е баримтад бүртгэгдсэн эсэхийг хянах боломжтой. Үүний үр дүнд цаг хугацаа хэмнэж, хүнд суртал багасахаас гадна цаасан хэвлэлд зарцуулах зардлын хэмжээ буурна. Дотооддоо судалгаа хийж үзэхэд, энэ оны эхний есөн сарын байдлаар 220-350 сая төгрөг цаасан хэвлэлд зарцуулсан байна. Е- баримтын цаасыг нэг удаадаа уншуулаад л хаячихдаг. Тэгвэл Е-баримтыг шууд бүртгэдэг болсноор эдийн засгийн бодит хэмнэлт гарна. Хоёрдугаарт, иргэн, аж ахуйн нэгжүүдийн худалдан авалт автоматаар Е- баримтад бүртгэгдсэнээр хүнд сурталгүй, түргэн шуурхай үйлчилгээ авах боломж бүрдэж байна. Хамгийн чухал нь монголчууд ямар нэгэн байдлаар гадны туслалцааг авахгүйгээр дотоодын нөөц бололцоогоо ашиглаад уг цахим шилжилтэд шилжиж чадна гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Бид технологийн олон дэвшил ашиглаж Е-баримтыг шууд бүртгэх нь байтугай Е-Mongolia системийг ашиглан төрөөс үзүүлдэг 685 үйлчилгээг гар утаснаасаа авах боломжтой болсон. Энэ бол маш том дэвшил. Гол нь технологийн шийдлээ оролцогч талууд өргөн хүрээндээ шийдэх ёстой. Тэгэхгүй бол татварын систем, арилжааны банкууд, кассын машинд өөр өөр систем ашиглах юм бол асуудлыг шийдэхэд хэцүү. Тиймээс дундын шийдэл гаргаад нэгдсэн нэг системтэй болчихвол асуудлыг бүрэн шийдэх боломжтой.

-Энэ оны сүүл үе ирчихлээ. Хэзээнээс Е-баримт шууд бүртгэгдэх боломжтой болох вэ?

-Ямартаа ч байнгын хорооноос тогтоол гаргаж Засгийн газарт хүргүүлсэн. Цахим яамнаас ч мөн тус ажлыг эрчимжүүлэхэд анхаарал хандуулан ажиллаж байгаа. Иргэд, ААН-үүдийн өдөр тутмын төлбөр тооцоонд шууд нөлөө үзүүлэх учраас аль болох богино хугацаанд ажил хэрэг болгохыг зорьж байна.

-Цахим шилжилтэд төр, хувийн хэвшлийн түншлэл

ямар хэмжээнд байх вэ. Төр нь хувийн хэвшилтэйгээ өрсөлдөх тохиолдол бүх шатанд байгаа шүү дээ?

-Энэ асуудал дээр олон улсын практик, туршлагуудыг судалсан. Хамгийн оновчтой шийдэл бол төр нь дэд бүтцээр тодорхой хэмжээнд хангаж өгч, стандартаа тогтоогоод түүндээ хяналт тавих ёстой. Харин хувийн хэвшил нь гэрээгээр хүлээсэн үүрэг буюу цахим платформынхоо хөгжүүлэлтийг хийж, нууцлал, аюулгүй байдал, хэрэглэхэд хялбар, энгийн байх гэх мэт шалгуур үзүүлэлтүүдийг хангаж төрд хүлээлгэн өгөх ёстой. Төрд хүлээлгэн өгөөд орхих бус цаг тухай бүрт нь хөгжүүлэлтийг нь хийгээд явах нь хамгийн зөв жишиг. Учир нь төр нь хувийн хэвшилтэй хүний нөөц, эдийн засгаараа өрсөлддөг баймааргүй байна. Өөрөөр хэлбэл, төр нь хувийн хэвшилтэйгээ өрсөлддөг биш дэмждэг байна. Үүний үр дүнд эдийн засгийн үр ашиг нь нэмэгдэнэ, хувийн хэвшил хөгжих бололцоо нь нээгдэх юм. Цаашлаад Монгол Улсдаа амжилттай нэвтрүүлсэн цахим платформуудаа гадагш гаргах чухал алхам болно.

-Сүүлийн үед уул уурхайн экспортын бараа бүтээгдэхүүний ил тод байдлын асуудал нэлээд хөндөгдөж байна. Та хил гаалийн бодлогыг цахимжуулж иргэдэд нээлттэй, ил тод болгох тал дээр хэрхэн анхаарч ажиллах вэ?

-Манай улсын гаалийн статистик мэдээллийг аваад үзэхээр цэвэр экспорт буюу худалдааны тэнцэл эерэг үзүүлэлттэй гардаг. Харамсалтай нь төлбөрийн тэнцэл нь сөрөг гардаг. Үүнээс үзэхэд энд ямар нэгэн байдлаар зөрчил байгаа гэсэн үг. Магадгүй гааль дээр бүртгэгдэж байгаа экспорт нь дэлхийн зах зээлийн үнээр бүртгэгддэг. Харин манайд орж ирж байгаа долларын хэмжээ нь уурхайн аман дээр байгаа үнийн дүнгээс ч бага дүнгээр бүртгэгдэж байгаа зөрчил гарсан. Үүний уршгаар ханшид дарамт өгч доллар чангарч, төгрөг суларч байгаа. Үүнийг засахын тулд хамгийн эхэнд уул уурхайн гэрээнүүдээ ил тод болгох ёстой. Тухайлбал, Эрдэнэс таван толгой компани БНХАУ-ын ямар компанитай хэдэн тонн нүүрсийг ямар өртгөөр худалдах гэрээ хийсэн нь ил тод болох ёстой. Түүнчлэн гэрээний дагуу хичнээн доллар манай улсад орж ирж, юунд зарцуулагддаг асуудлыг ил тод болгох учиртай. Ингэж тод болгохын тулд уул уурхайн биржийн асуудлыг хөндөхөөс өөр аргагүй. Биржтэй болсноор бүх асуудал ил тод болохоос гадна үнийн тухайд дэлхийн жишигт хүргэх бололцоо нээгдэнэ. Учир нь худалдан авагчид хоорондоо өрсөлдөж, үнэ хаялцаж худалдан авах бололцоо нээгдэнэ. Нэг ёсондоо хаалттай орчинд, хуйвалдаж байгаад худалдах, худалдаж авах тухай ойлголт биш. Жигд гараанаас, шударга өрсөлдөөд худалдан авах боломжтой болно. Үүний үр дүнд гаднаас орж ирэх доллар, валютын урсгал нэмэгдэнэ, уул уурхайн компаниуд ил тод болно, хээл хахууль алга болох зэргээр эдийн засагт олон эерэг нөлөө үзүүлнэ.

-Цахим шилжилт, хөгжлийн талаар ойрын таван жил эрчимтэй ярьж байна. Цаашлаад дэлхийд гарах том амбицтай гэдгээ та дээр дурдсан. Тэгвэл манайд дотоодынхоо эрэлт хэрэгцээг хангах хүний нөөцийн чадамж хэр байна вэ?

-Монгол Улсын мэргэжилтнүүдэд дэлхийд гарах бололцоо бүрэн байгаа. Учир нь мэдээлэл технологийн салбар газарзүйн байрлалаас үл хамаардаг. Монголд, АНУ, Япон, Энэтхэгт төгссөн оюутнуудын гараа нь ижил байдаг. Учир нь хаана сурснаас үл хамаарч тэд программ хангамж бичдэг нэг л хэл сурч байгаа. Тэд зөвхөн бүтээгдэхүүнийхээ чанар, оюун санаагаараа өрсөлддөг. Нүүдэлчин удамтай Монголын залуус харьцангуй уян хатан, сийрэг сэтгэж чаддаг. Бусдын олж хараагүй өнцгийг олж хараад түүнд тохирсон шийдлийг санал болгодог. Энэ чадвараа технологийн салбарт бүрэн дүүрэн ашиглаж чадвал дэлхийн ямар ч компанитай өрсөлдөх бүрэн бололцоотой болно. Бид далайд гарцгүй ч оюун ухаанаа байршлаас үл хамаарч экспортод гаргах боломж бүрэн бий. Тухайлбал, эх орондоо төгссөн залуус компани байгуулаад Казахстан улсын хамгийн том үүрэн телефоны оператор компанитай хамтарч ажиллах гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Тус компанийн хамт олон дэлхийн олон орны кампаниудтай өрсөлдөөд тендерт нь ялсан. Энэ бол ганцхан жишээ. Энэ дан ганц уул уурхайн экспортыг дэмжих бус экспортоо солонгоруулах зорилтыг дэмжиж байгаа бодлого юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Арабын Бүгд Найрамдах Египет Улсын Шарм Эл-Шейх хотноо болж байгаа Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх дэлхийн удирдагчдын дээд түвшний уулзалтад үг хэллээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ УХНААГИЙН ХҮРЭЛСҮХ:

“Эрхэм хүндэт Арабын Бүгд Найрамдах Египет Улсын Ерөнхийлөгч Абдель Фаттах эль-Сиси,

Эрхэм хүндэт НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерреш,

Эрхэм хүндэт зочид төлөөлөгчид, хатагтай, ноёд оо,

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай Нэгдсэн үндэстний байгууллагын суурь конвенцын Талуудын 27 дугаар бага хурлыг амжилттай зохион байгуулж байгаа Арабын Бүгд Найрамдах Египет Улсын Засгийн газарт гүн талархал илэрхийлж, дээд түвшний уулзалт болон бага хурлын үйл ажиллагаанд өндөр амжилт хүсье.

Энэ удаагийн Талуудын бага хурал нь уур амьсгалын өөрчлөлтөд хүчтэй өртөж буй Африк тивд болж байгаагаараа онцлог юм.

Дэлхий нийтийг хамарсан хүнс, эрчим хүчний хомсдол, үнийн өсөлт, геополитикийн хурцадмал байдал зэрэг хүндрэл бэрхшээлтэй асуудал олон байгаа хэдий ч дэлхийн улс орнууд тогтвортой хөгжлийн зорилтоо ханган хэрэгжүүлэх, түүн дотроо уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг тэмцэх хүчин чармайлтаа хэрхэвч сулруулж болохгүй, харин ч улам идэвхтэй ажиллах нь чухал байна.

Хөрс, хүнс, хүн гурав хүйн холбоотой. Хөрс эрүүл бол хүнс эрүүл, хүнс эрүүл бол хүн эрүүл байна.

Тиймээс уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг тэмцэх үйл хэрэг бол хөрсөө хамгаалах, хүнсээ хамгаалах, хүнээ хамгаалах хүн төрөлхтний суурь асуудал мөн.Нэгдсэн үндэстний байгууллагын 2021 оны судалгаагаар дэлхийн хүн амын 30 орчим хувь буюу 2.3 тэрбум хүн хүнсний аюулгүй байдлын эрсдэлд ороод байгаа бөгөөд 828 сая хүн өлсгөлөнд нэрвэгдээд байгаа тухай тайлан гарсан.

Ийм учраас улс орон бүр хүнсний хангамж, аюулгүй байдал, уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлыг тогтвортой хөгжлийн зорилтын хүрээнд цогцоор нь авч үзэх нь зүйтэй юм.

Монгол Улс Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг хангах үүднээс “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал”, “Эрүүл монгол хүн”, “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнийг эх орондоо санаачлан зохион байгуулж байна.

Тухайлбал, “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнийг амжилттай хэрэгжүүлснээр ойн сан нэмэгдэж, хүлэмжийн хийн шингээлтийг нэмэгдүүлэх боломж бүрдэхээс гадна хөрс хамгаалал, хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, хүнсний хангамж, аюулгүй байдал сайжрах, ажлын байр нэмэгдэх зэрэг нийгэм, эдийн засгийн олон асуудлыг шийдвэрлэхэд эерэгээр нөлөөлнө гэж үзэж байна.

Энэ хөдөлгөөнд Нэгдсэн үндэстний байгууллагын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерреш нэгдэн, дэмжин оролцсоныг тэмдэглэн хэлэхэд таатай байна.

Мөн “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнийг дэмжин бидэнтэй хамтран ажиллаж байгаа дэлхийн улс орнууд, хөгжлийн түншүүд, олон улсын байгууллагуудад гүн талархал илэрхийлэхийн зэрэгцээ Монгол Улс Европын Холбооны “Ойн түншлэл” хөтөлбөрийн хүрээнд хамтран ажиллах Ази тивийн анхны улс болж байгааг дуулгахад таатай байна.

Монгол Улс уур амьсгалын өөрчлөлтөд хүчтэй нэрвэгдэж байгаа улс орны нэг. Манай орны ялгаруулж буй хүлэмжийн хийн хэмжээ дэлхийн нийт хүлэмжийн хийн ялгарлын ердөө 0.1 хувийг эзэлдэг хэдий ч хүн ам болон эдийн засгийн хэмжээтэйгээ харьцуулахад өндөрт тооцогддог.

Тийм ч учраас Монгол Улс уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг дэлхийн нийтийн хүчин чармайлтыг тууштай дэмжиж, өөрийн зохих хувь нэмрээ оруулсаар ирсэн.

Энэ хүрээнд хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах үндэсний зорилтоо 27.2 хувьд хүргэн ахиулан тодорхойлсон нь манай орны хувьд өндөр үзүүлэлт юм.

Монгол Улсын хүлэмжийн хийн ялгарлын дийлэнх нь эрчим хүч, хөдөө аж ахуйн салбарт оногддог.

Манай улс газар зүйн байршил, цаг уурын нөхцөлийн хувьд 2,600 гегаваттаар хэмжигдэхүйц сэргээгдэх эрчим хүчний асар их нөөцтэй. Энэ нь сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, цаашид бүс нутгийн эрчим хүчний хангамжид хувь нэмэр оруулах боломжтойг харуулж байна.

Одоогийн байдлаар Монгол Улсын эрчим хүчний нийт суурилагдсан хүчин чадлын 18.2 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангаж байгаа бөгөөд 2030 он гэхэд 30 хувьд хүргэхийг зорьж байна.

Өдгөө манай улсын малчин өрхийн 75 хувь нь сэргээгдэх эрчим хүч ашигладаг.

Дотоодын сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх зорилгоор бүс нутгийн улс орнууд, олон улсын байгууллагуудтай идэвхтэй хамтран ажиллаж байна.

Түүнчлэн хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулахад метан хийн ялгаралд онцгой анхаарч, “Даян дэлхийн метаны амлалт”-д саяхан нэгдсэн.

Мөн хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах, шингээлтийг нэмэгдүүлэх, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох чадавхаа бэхжүүлэх зорилгоор “Үндэсний дасан зохицлын төлөвлөгөө” боловсруулан хэрэгжүүлэх замаар хүлэмжийн хийн ялгарал болон шингээлтийн зөрүүг ойртуулж, 2050 он гэхэд “Тэглэх” зорилт тавин ажиллаж байна.

Уур амьсгалын өөрчлөлт хүний үйл ажиллагааны сөрөг нөлөөтэй хавсран биологийн олон янз байдлын хомсдол, газрын доройтол, цөлжилтийн явцыг түргэтгэж байна.

Иймд Нэгдсэн үндэстний байгууллагын Цөлжилттэй тэмцэх конвенцын Талуудын 17 дугаар бага хурлыг 2026 онд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулах бэлтгэлээ хангаж байгааг дуулгахад таатай байна.

Нэгдсэн үндэстний байгууллагын суурь конвенцууд буюу Риогийн 3 конвенцын хоёр болон олон талт хамтын ажиллагааны механизмууд, тухайлбал “Парисын хэлэлцээр”-ийн 6 дугаар зүйлд заасан дэлхийн нүүрстөрөгчийн зах зээлийг улс орнууд оновчтой ашиглах нь зүйтэй юм.

Ингэснээр хөгжиж буй улс орнуудад шинэ техник, технологи, инновац нэвтрүүлэх, ногоон санхүүжилтээ нэмэгдүүлэх боломж нэмэгдэх бөгөөд үр дүнд нь хөгжиж буй улс орнууд тулгарч буй бэрхшээл сорилтоо амжилттай даван туулж, дэвшүүлсэн зорилтоо ханган хэрэгжүүлэхэд чухал алхам болно гэж үзэж байна.

Тиймээс Монгол Улс дэлхийн улс орнууд, олон улсын байгууллагууд, донор болон хөгжлийн түншүүд Та бүхэнтэй бүх талаар нээлттэй, харилцан ашигтай, үр дүнтэй хамтран ажиллах хүсэл эрмэлзэлтэй байгаагаа энэ хүндэт индрээс дахин илэрхийлье.

Эцэст нь хэлэхэд Та бидний харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагаа, зоримог шийдвэр, тууштай хичээл зүтгэл уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг тавьсан зорилтоо цаг хугацаанд нь амжилттай ханган хэрэгжүүлж, цаашид тогтвортой хөгжлийг цогцлооход онцгой чухал үүрэгтэй юм.

Эх дэлхий бидний гэр орон, эх байгаль бидний оршихуйн үндэс гэдгийг үргэлж санаж, ирээдүй хойч үеийнхээ сайн сайхны төлөө нэгэн зорилго, нэгдмэл хүсэл тэмүүллээр хамтран зүтгэцгээе.

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа” гэлээ.