ӨДРИЙН СОНИНЫ 2012 ОНЫ АРХИВААС МОНГОЛ УЛСЫН СОЁЛЫН ГАВЪЯАТ ЗҮТГЭЛТЭН ЗАГДЫН ТҮМЭНЖАРГАЛЫН ТАЛААР ӨГҮҮЛСЭН НИЙТЛЭЛИЙГ ХҮРГЭЖ БАЙНА.
Монголын сор болсон найрагчдын нэгэн, Их утга зохиолын наяад оныхны гол төлөөлөгч, Монголын дууны шүлгийн нэрт мастер, соёлын гавьяат зүтгэлтэн Загдын Түмэнжаргалыг дуунд хайртай ард түмэн дууных нь аялгууг сэтгэлдээ бөмбөрүүлэн эгшиглүүлсээр сүүлчийн замд нь үдлээ. Сүү, нулимстай үдлээ.
Урины шувууд нуурандаа чуулалдан ирсэн хаврын энэ л торгон цагаар Түмээ ах минь биднийгээ, өөрийнх нь дуунд хайртай ард түмнээ, Монголын утга зохиолыг хайрлан дээдэлдэг бүхнийг үүрд орхин одлоо. Загдын Түмэнжаргал гарамгай найрагч, нэрт зохиолчоос гадна Монголын сэтгүүл зүйд өөрийн зам мөрөө үлдээсэн бичгийн сод нэгэн байлаа. Төрийн төв хэвлэл “Ардын эрх”-ээс сэтгүүл зүйн бүтээлүүдээ туурвиж, дараа нь “Өдрийн сонин”-ы Нийгэм, эдийн засаг, танин мэдэхүйн албаны даргаар ажиллаж байсан. Халуун сэтгэлтэй, жинхэнэ уран бүтээлчдэд хайртай, залуусыг чин сэтгэлээсээ дэмждэг хэн бүхнийг номоо гаргахыг зөвлөдөг, ерөөс залуусын номыг өөрөө хэвлүүлээд өгдөг буянтан байсныг утга зохиол болоод сэтгүүл зүйн үе үеийнхэн дуу нэгтэйгээр хэлнэ.
Түмэнжаргал найрагчийн буянд олон ч авьяаслаг залуус анхны номоо гаргаж, бүтээл туурвилдаа өсөн өндийж, эрийн цээнд хүрч, их утга зохиол, сэтгүүл зүйн талбарт өөрийн гэх нэр мөртэй болсныг хүн бүр халуун дулаанаар дурсдаг билээ.
Нэрт зохиолчтой салах ёс гүйцэтгэх ёслол өчигдөр өглөөний 07 цагт Соёлын төв өргөөнд байрлах Хүүхдийн номын ордонд болсон. Найрагчийн үр хүүхэд, ангийнхан, утга зохиолынх нь анд нөхөд, бичгийн мэргэд болон Монголын ард түмэн сор болсон найрагчтай салах ёс гүйцэтгэхээр хүрэлцэн ирсэн байв.
Номын өргөөний гадаа энд тэнд ганц нэгхэн шувуудын жиргээнээс өөр анир чимээгүй. Хүүхдийн номын ордны хаалгаар ороход
“Хүүхэд насанд хүргэж өгдөг галт тэрэг хэрвээ байдаг бол
Хүн бүхэн сууна даа гэж хааяа би боддог юм…” хэмээх хүн бүхний сэтгэл зүрхэнд хадаатай явдаг дууных нь мөр бадаг санаанд өөрийн эрхгүй ургаж байлаа. Эл бүтээл Монголын ард түмний хүүхэд ахуй цагийнх нь сүлд дуулал болж, уг дуугаар бүгд хүмүүжсэн гэхэд болох юм. Хүүхдийн номын ордны хоёр давхрын танхимын хойморт түүний хөргийг болон наад талд нь чандрыг нь байрлуулсан байв. БСШУЯ-наас тусгай комисс гарган ажиллуулсан байна. Танхимд цугларагсад гунигтайхан нүдээр зохиолчийн хөргийг ширтэн нулимсаа арчиж байсан юм. “Зүүн хүрээ” Дашчойлин хийдийн лам нар хойтын буянд нь зориулж ном хурж байлаа. Бүүдгэр гэрэлтэй танхимд хүмүүс багтахгүй цуглажээ. Танхимын зүүн талаар үзэг нэгт нөхөд, найзууд, шавь нар нь зогссон байв. Баруун жигүүрт төрөл төрөгсөд, ахан дүүс нь хүрэлцэн ирсэн байлаа. Лам нарыг ном хурж дуусмагц ууган хүү Т.Дүүрэн нь түүний шарилд хүндэтгэл үзүүлэн түүний араас цугларагсад хүндэтгэл үзүүлсэн юм. МЗЭ-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Мөнхцэцэг, ардын уран зохиолч Т.Галсан, төрийн шагналт зохиолч Б.Догмид, утга зохиол судлаач доктор, гавьяат багш Д.Галбаатар, соёлын гавьяат зүтгэлтэн зохиолч, яруу найрагч С.Оюун, Г.Мэнд-Ооёо, Т.Баасансүрэн, “Болор цом”-ын эзэн яруу найрагч Б.Ичинхорлоо, Б.Галсансүх, МЗЭ-ийн шагналт зохиолч О.Сундуй, Д.Батжаргал, М.Эрдэнэбат, Б.Золбаяр, Я.Бадамсүрэн болон Н.Сүхдорж, Ч.Наранцэцэг, Батын Лхагвасүрэн нарын хүүхдийн зохиолчид ирцгээжээ. Мөн БСШУЯ-ны газрын дарга Б.Наранзун, төрийн шагналт, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Б.Шарав, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Т.Сэр-Од тэргүүтэй хөгжмийн зохиолчид хүндэтгэл үзүүлэхээр ирсэн байв.
УДЭТ-ын хийлийн дөрвөл Норвегийн нэрт хөгжмийн зохиолч Э.Григийн “Смерть озе” хэмээх аялгууг тоглож байлаа. Хийлийн намуухан аялгуу, зулын гэрэлд хүмүүс салах ёс гүйцэтгэн нулимсаа арчин чимээгүйхэн танхимаас гарцгаасан юм. Үнэндээ л өнөөдөр шиг хүнд өдрүүд цөөхөн тохиолдоосой гэж бодогдож байлаа.
Гашуудлын цуваа 07:30 минутад Хүүхдийн номын ордноос Алтан Өлгийн зүг хөдөлцгөөсөн юм. Олон машинтай явахгүй гээд хоёр “ПАЗ” автобус гаргажээ. Хоёр автобусанд хүмүүс суучихаад байхад цаана 20 гаруй машин дүүрэн хүмүүс буяны ажилд оролцохоор явлаа. Нийслэлийн цагдаагийн хоёр машин цувааг ахалж, замын уулзвар бүр дээр замын цагдаа нар саадгүй зорчин өнгөрөх бололцоог бүрдүүлэхээр ажиллацгааж байсан юм. Цуваа өнгөрөхөд таарсан хүмүүс гараа хавсран залбирч байсан нь Загдын Түмэнжаргал ард түмний хайртай найрагч билэг авьяаст нэгэн байсныг илтгэж байсан. Тэр Монголд төдийгүй Францад эх хэлээ зааж байсан нэгэн билээ. Түүний амжилт бүтээл ганцхан Монголдоо байгаагүй гэдгийг өнөөдөр ирсэн хүмүүс бүгд ярьцгааж байсан юм. Түүнтэй салах ёс гүйцэтгэхээр Оросоос, хөдөө гадаанаас найз нөхөд нь ирсэн нь олон түмэндээ хэрхэн хүндлэгдэж явсны илэрхийлэл биз ээ.
Найрагчийг Алтан-Өлгийд нутаглуулахад том хүү Т.Дүүрэн эхлээд аавынхаа тухай дурсан ярив. Дараа нь ардын уран зохиолч Т.Галсан сэтгэлийн үгээ хэлсэн. Тэрээр “Загдын Түмэнжаргал төрснөөс дутуугүй дүү, шавь минь байлаа. Анх 18 настай бор хүү хадаг барин надад шавь орж байсан юм. Их авьяаслаг, ухаантай шавь байсан. Шинэ орсон цасан дээр болжморын мөр гарах шиг утга зохиолд орж ирсэн. Олон арван ном бүтээл туурвиж ард түмэндээ үлдээлээ. Түүнийг билэг авьяасыг, сор болсон уран бүтээлийг нь Монголын ард түмэн мартахгүй ээ. Мөчир нь бүтэн мод байдаггүй, элэг нь бүтэн хүн байдаггүй хорвоо хойно миний шавь энхжингийн орондоо амгалан нойрс доо” гэв.
Түүнийг нутаглуулсан энэ газар УИХ-ын гишүүн Ц.Төмөртогоо, нэрт алиалагч гавьяат жүжигчин Д.Батсүх, зохиолч Ж.Пүрэвээс эхлэн ахмад дайчдын шарилыг өлгийдсөн газар байсанд хүмүүс “буянтай хүмүүс ингэж л таардаг байх” хэмээн өөр хоорондоо ярилцаж байсан. Талийгаачийн хөшөөний чулуун дээр “Улс гүрэн нь олон чиг Монголыг минь яаж гүйцэхэв дээ” хэмээх шүлгийн мөрийг сийлсэн байв. Ийнхүү Монголын сор нэгэн найрагч эх нутгийнхаа зөөлөн хөрсөнд нойрслоо. Нэрт найрагчийн “Дууны хорвоо” хэмээх бүтээлд
“Аргадаж гэгэлзсэн аялгууг сонсоход
Асгартал уйлмаар болдоггүй л бил үү
Алдаа онооны хатуухан үнэнийг
Атгахан зvрх дэнсэлдэггүй л бил үү
Эгшиг яруухан дууны хорвоод
Эмзэг сэтгэл бөмбөрдөөд байх юм аа
Идэр омголон насны өнгөөр
Эрдэж бардаж яваагүй л билүү
Эндүү андуугийн халуухан харгуйг
Эргээд санахад харамгvй л бил үү
Уянга яруухан дууны хорвоод
Удаан амьдармаар санагдаад байх юм аа
Мөнгөн сарны уйтан замбуулинг
Мөнхийн юм шиг санаагvй л бил үү
Сүүдэр гэрлийн алагхан заяаг
Сүүмэлзээд өнгөрөхөд гунихгvй л бил үү
Айзам яруухан дууны хорвоод
Ахин дахин төрмөөр байх юм аа” хэмээн өгүүлдэг, ард түмэн дуулдаг билээ л. Монголын ард түмний хайртай хүү, нэрт найрагч, бичгийн их хүмүүн, бид бүхний эрхэм дотнын нөхөр минь ээ, айзам яруу дууны хорвоод ахин дахин төрөх болтугай.
Н.ГАНТУЛГА
Э.ЭНХБОЛД
