Английн Хатан хаан II Елизавета хүмүүн бидний бүхэл бүтэн, хэдэн үеийг элээн хаан ширээнд сууж, хатан хаан гэж ямар хүн байдгийг өөрийн биеэр үлгэрлэн харуулсан их хүн байсан билээ. Иймээс Англи даяар Хатан хаантайгаа салах ёс хийх ёслол хэдэн хоног үргэлжилж иргэд нь хэдэн арван цаг дугаарлан зогсож түүнд хүндэтгэл үзүүлсэн юм. Хатан хааны хүндэтгэлийн оршуулганд 2000 гаран дэлхийн нэр хүндтэй хүмүүс болон 100 гаруй улсын төр, засгийн тэргүүн нар урилгаар оролцов. Тэдний дунд АНУ-ын ерөнхийлөгч Жо Байден, түүний гэргий Жил Байден, Францын ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон, Австралийн ерөнхий сайд Энтони Альбанезе, Канадын ерөнхий сайд Жастин Трюдо, Польшийн ерөнхий сайд Матеуш Моравецкий, Италийн Ерөнхийлөгч Сержио Маттарелла, Ирландын ерөнхийлөгч Майкл Хиггинс, Украины ерөнхийлөгчийн гэргий Елена Зеленская зэрэг өндөр албан тушаалтан байв. Монгол Улсаас Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцсон бол Туркийн Гадаад хэргийн сайд Мевлют Чавушоглу төлөөлсөн байна. Мөн Японы эзэн хаан Нарүхито, Бельгийн хаан Филипп, хатан хаан Матильд, түүнчлэн Нидерландын хаан Виллем-Александр эхнэр хатан хаан Максима, хатан хаан Беатрикс, Испанийн хаан Филипп, түүний гэргий Летисиа, Норвеги, Дани, Швед, Монакогийн хааны гэр бүлийн төлөөлөгчид болон хаан Чарльзийг төрийн тэргүүнээр залсан Хамтын нөхөрлөлийн нийт 14 улсын засгийн тэргүүн нар уг хүндэтгэлийн ёслолд оролцсон байна. Мөн Их Британийн ерөнхий сайд асан хүмүүс ч уг ёслолд оролцсон юм. Хатан хааныг оршуулах ёслолд Иран улсыг тус улсад суугаа элчин сайд нь төлөөлсөн бол урилгад хамрагдаагүй ОХУ, Беларусь, Сири, Венесуэл, Афганистан, Мьянмар зэрэг улсын төлөөлөгчид оролцоогүй юм. Салах ёслолын дараа Их Британи даяар бүх хүмүүс хоёр минут дуугүй зогсон, хатан хаанд хүндэтгэл үзүүлсэн байна.
Улс орноо 70 жил удирдсан Их Британийн хатан хаан II Элизабет энэ сарын 8-нд 96 насандаа таалал төгссөн билээ.Тус улсын шинэ хаанаар түүний том хүү хунтайж Чарльз өргөмжлөгдсөн бөгөөд одооноос түүнийг III Чарльз гэж нэрлэх юм. Хатан хаан II Элизабетын хаанчлах үед 1874 онд төрсөн Уинстон Черчиллиэс эхлээд одоогийн Засгийн газрын тэргүүн Лиз Трассыг оруулаад нийт 15 ерөнхий сайд солигджээ.
Нийслэл Лондон хотын алдарт “Биг Бен” цагны хонх дуугаран цаг болсныг зарласны дараа Англи уламжлалын дагуу, торгон цэргүүдээр хамгаалуулсан, буулгатай морьд бүхий үхэр буу чирсэн тэргэн дээр шарилыг нь хүндэтгэн тавьж, Хатан хааны титэм болон хаан бэлгэдлийг дээр нь залж, төрийн далбаагаар бүрхсэн байв. Түүний шарилыг дөрөв хоногийн турш хатан хаантай олон нийт салах ёс гүйцэтгэх ёслол болсон Вестминстерийн ордноос гудамжны голоор аажим хөдөлгөн явсаар Вестминстерийн сүмд хүргэсэн юм. Их Британийн хатан хааныг оршуулах ёслолд зөвхөн түүний ойрын төрөл төрөгсөд оролцож, хэвлэлийнхэнд хаалттай болсон. Лондонгийн Вестминстерийн сүмд болсон оршуулах ёслолд хатан хааны хүүхдүүд болох Их Британийн хаан III Чарьлз, гүнж Анна, хунтайж Эндрю, хунтайж Эдвард түүнчлэн хааны гэргий хатан хаан Камилла, Уэльсийн хунтайж Уильям болон түүний гэргий Уэльсийн гүнж Кейт, Суссексийн бэйс, хунтайж Харри, түүний гэргий Меган Маркл болон хатан хааны гэр бүлийн бусад гишүүд оролцсон байна. Ийнхүү Их Британийн хатан хаан II Элизабетыг Виндзорын шилтгээний нутаг дэвсгэрт орших ҮI Георг хааны дурсгалын сүмд түүний нөхөр Эдинбургийн бэйс Филипийн дэргэд оршуулсан билээ.
Гүнж Элизабет Александр Мэри 1926 оны дөрөвдүгээр сарын 21-ний шөнийн 02:40 цагт Лондонгийн Майфэйрт Брютон гудамжинд байрлах Гүн Стратморын ордонд төржээ. Элизабет болон түүний 1930 онд төрсөн эгч Маргарет Роуз нар хайраар дүүрэн гэр бүлд өсч, гэрийн боловсрол эзэмшсэн аж. Элизабет аавтайгаа болон өвөө Ү Жорж хаантай маш дотно байсан гэдэг. Зургаан настайдаа Элизабет асрагчдаа “Нохой, морь ихтэй” хөдөөгийн эдлэнд амьдрах хүсэлтэй байгаагаа хэлж байжээ. Ерөнхий сайд Уинстон Черчиллийн тэр үед хэлсэнчлэн тэрээр гайхалтай эрх мэдэлтэй байсан ч бусдын хүндэтгэл хүлээсэн нэр төртэй охин байжээ. Элизабет сургуульд сураагүй ч гадаад хэлний өндөр чадвартай, Британийн хууль, төрийн түүхийг сайтар судалсан нэгэн юм. Элизабет үе тэнгийнхэнтэйгээ харилцахын тулд Букингемийн ордны нэгдүгээр баг нэртэй скаутын охидын нийгэмлэг байгуулан ажилд нь идэвхтэй оролцдог байв.
Гүнж Элизабет ба хунтайж Филипп Маунтбаттен нарын хурим дайны дараах хүнд хэцүү үеийн нэгэн онцлох, гэрэл гэгээтэй үйл явдал болсон юм. Элизабет 1945 онд эмэгтэйчүүдийн нутаг дэвсгэрийн туслах корпуст (Британийн армийн хэлтэс) алба хааж, ачааны машин жолоодож сурсан байна. 1945 оны тавдугаар сарын 8-нд нацист Германыг ялсны баярыг Европ даяар тэмдэглэх үеэр тэрээр цэргийн дүрэмт хувцастай Букингемийн ордноос гарч, хэнд ч танигдаагүй хэвээр тус улсын жирийн нэгэн оршин суугчтай адил энэ үйл явдлыг бүх хүмүүстэй тэмдэглэн өнгөрүүлсэн байдаг. “Би эцэг эхээсээ гадаа гарч болох уу гэж асуусан. Намайг хүмүүс таних вий гэж айж байсныг санаж байна. Лондонгийн төв дэх Уайтхолл гудамжаар аз жаргал, тайвшрал давлагаалж олон танихгүй хүмүүс баяр хөөр болон хөтлөлцөн алхаж байсныг санаж байна гэж Элизабет хожим дурссан байдаг.
Дайны дараа ирээдүйн хатан Филиптэй гэрлэх нь тийм ч амар байгаагүй юм. Английн Хаан шүтэн биширдэг, хайртай охиноо алдахыг хүсээгүй бөгөөд Филип ханхүүг харийн гаралтай, гэр бүлийнхэн нь нацистуудтай холбоотой байсан хэмээн дургүйцэж байсан юм. Гэвч залуу хосуудын гэрлэх хүсэл нь давамгайлж, 1947 оны арваннэгдүгээр сарын 20-нд тэдний хурим Вестминстерийн сүмд болжээ. Эдинбургийн гүн цол хүртсэн хунтайж Филипп тэнгисийн цэргийн флотод цэргийн албаа үргэлжлүүлэв. Тэдний анхны хүүхэд Чарльз 1948 онд төрсөн бол түүний дүү Анна 1950 онд мэндэлжээ.
Дайны хүнд он жилүүдийн асар их бэрхшээлийг туулсан хаан эдгэршгүй өвчтэй болжээ. Тэрээр маш их тамхи татдаг байсан бөгөөд уушгины хорт хавдраар өвчилсөн аж. 1952 оны 1 дүгээр сард 25 настай Элизабет, Филип нар гадаадад аялахаар явахад Хаан эмч нарын эсэргүүцлийг тоолгүй залуу хосыг үдэн гаргахаар нисэх онгоцны буудал руу явжээ. Ийнхүү Элизабет эцгийгээ сүүлчийн удаа харсан нь тэр байв. Хаан нас барсан тухай тэрээр Кени улсад сафарид аялаж байхдаа мэдсэн бөгөөд тэрээр тэр даруй Лондонд буцаж ирэв. Гэхдээ тэрээр аль хэдийнэ хатан хаан болчихсон байжээ. Тэр энэ мөчийг хожим дурсан, нэг ёсондоо надад дадлага хийх цаг байсангүй. Аав маань маш залуудаа нас барж бүх зүйл маш хурдан болж өнгөрсөн тул би өөртөө “Чи нэн даруй үүрэгт ажилдаа орж, аль болох сайн хийх хэрэгтэй” гэж хэлэхээс өөр арга үлдээгүй гэсэн байдаг. Ийнхүү 1953 оны 6 дугаар сард болсон Элизабетийн хаан ширээнд залах ёслолыг Ерөнхий сайд Уинстон Черчиллийн эсэргүүцлийг үл харгалзан телевизээр шууд дамжуулав. Хатан хаан II Елизавета хэрхэн төрийн тэргүүний тангараг өргөж байгааг харахаар олон сая үзэгчид дэлгэцийн өмнө цугларсан бөгөөд тэдний олонх нь амьдралдаа анх удаагаа Хатан хаанаа харсан юм.
Дэлхийн II дайн Британийн эзэнт гүрнийг задруулсан тул хатан хаан 1953 оны 11 дүгээр сард Британийн Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөлийн орнуудаар урт удаан аялалд гарах үед Энэтхэг зэрэг хуучин колони байсан олон улс аль хэдийнэ тусгаар тогтнолоо олж авчихсан байв. Элизабет Австрали, Шинэ Зеландад айлчилсан анхны хаан болов. Зарим тооцоогоор тус улсын оршин суугчдын дөрөвний гурав нь хатан хааныг өөрийн нүдээр харахаар Австралийн гудамжинд гарч байжээ. 1957 онд II Елизаветагийн АНУ-д хийсэн айлчлал нь Хатан хааны гадаадад хийсэн анхны томоохон айлчлалуудын нэг байв. Хожим 1991 онд Персийн булангийн дайны дараа II Элизабет АНУ-ын Конгрессын хоёр танхимын нэгдсэн хуралдаанд үг хэлсэн Британийн анхны хаан болов. Ерөнхийлөгч Буш дараа нь “Бидний ой санамжинд тэр үргэлж эрх чөлөөний найз байсаар ирсэн” хэмээн хэлж байсан билээ. Гэвч жилийн дараа хааны гэр бүлд дуулиан шуугиан, золгүй явдал эхэлсэн. Хатан хааны хоёр дахь хүү Йоркийн гүн эхнэр Сарагаасаа тусдаа амьдарч эхэлсэн бол Анне гүнж Марк Филлипстэй гэрлэлтээ цуцлуулжээ. Дараа нь хунтайж Чарльз, Диана гүнж нар гэр бүлийн амьдралдаа сэтгэл дундуур байгаа нь тогтоогдон, хожим нь тэд хоёр тийшээ болсон юм. 2006 оны дөрөвдүгээр сард Хатан хааны 80 насны ойг тэмдэглэхээр Виндзор хотын гудамжинд олон мянган хүн цугларчээ. Хатан хаан тэдэнд баяр хүргэн үг хэлэв. 2007 оны арваннэгдүгээр сард Хатан хаан, хунтайж Филипп нар алмаазан хуримын ойгоо тэмдэглэв. Вестминстерийн сүмд болсон ёслолд хоёр мянган хүн оролцсон байна. 2011 оны 4 дүгээр сард хатан хааны хувьд өөр нэг баяр баясгалантай үйл явдал болов. Хатан хаан өөрийн ач хүү, Кембрижийн гүн Уильям, Кейт Миддлтон нарын хуриманд оролцжээ. Тэр оны тавдугаар сард хатан хаан Ирландад албан ёсны айлчлал хийсэн Британийн анхны хаан болсон нь хоёр улсын хувьд түүхэн үйл явдал болсон юм. Ирланд хэлээр эхэлсэн илтгэлдээ Хатан хаан талуудад эелдэг зөөлөн хандаж, эвлэрэхийг уриалж, “Бид юм болгоныг өөрөөр хийхийг хүсдэг, эсвэл огт хийхгүй байхыг хүсдэг” гэж хэлжээ. Жилийн дараа тэрээр Очир эрдэнийн ойгоо тэмдэглэхээр Умард Ирландад айлчлах үеэрээ Английг эсэргүүцэн тэмцэгч “IRA”-гийн байлдагч асан Мартин Мак Гиннесстэй гар барьж найрамдлыг баталгаажуулав. Учир нь түүний хамаатан, түүний маш их хайртай хүмүүсийн нэг, нөхрийнх нь авга ах Лорд Луис Маунтбаттен 1979 онд “IRA”-ийн тавьсан тэсрэх бөмбөгөнд өртөж амь үрэгдсэнийг бүгд мэдэж байсан юм. Үүний дараа Лондонд болж өндөрлөсөн Хатан хааны очир эрдэнийн ойн арга хэмжээнд олон зуун мянган хүн оролцов. 2014 онд болсон Шотландын тусгаар тогтнолын төлөөх бүх нийтийн санал асуулга Хатан хаан II Елизаветагийн хувьд хүнд сорилт байсан юм. Бүх нийтийн санал асуулгын дүн гарсны дараа Хатан хаан “Бид бүхэн олон янзын үзэл бодолтой байгаа ч Шотландын ирээдүйн төлөө гэсэн урт удаан үргэлжлэх, хүчтэй хайр биднийг нэгтгэж байгаа гэдгий мартаж болохгүй” гэж тэр хэлсэн юм. 2016 оны 4 дүгээр сард II Элизабет 90 насныхаа ойг тэмдэглэв. Хэдийгээр II Елизаветагийн хаанчлалын төгсгөлд хаант засаглал түүний хаанчлалын эхэн үеийнх шиг хүчтэй байхаа больсон ч ерөөс бүх Британичууд төрийн тэргүүнээ хүндэтгэж, хайрласаар байсан билээ. Энэ нь II Элизабет Хатан хаан гэж ямар хүн байх ёстойг 70 жилийн турш хүн төрөлхтөнд батлан харуулж чадсан гэсэн үг юм. Хатан хаан бурхадын оронд, тэдэнтэй хамт залрах болтугай!
