Техникийн захуудын ажиллах цагийн хуваарийг Автотээврийн үндэсний төвөөс танилцуулсан байна.
Тодруулбал, зургаадугаар сарын 11-нээс эхлэн:
Байршлын тухайд Да хүрээ зах БЗД-ийн 17-р хороо, Шар хаданд, 22 Авто худалдааны цогцолбор нь СХД-ийн 22-ын товчоонд тус тус байрладаг билээ.
Автотээврийн нэгдсэн лавлах утас 1900-1234.
Энэ долоо хоногт Москва хотод зохион байгуулагдсан Орос-Монголын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 100 жилийн ойн хүлээн авалтын үеэр Россельхознадзорын төлөөлөгчид Монголын махны экспортын талаар гаргасан шийдвэрээ мэдээлжээ.
Россельхознадзор нь ОХУ-ын засгийн газрын Мал эмнэлэг, Ургамлын эрүүл ахуйн хяналтын байгууллага юм.
Тус байгууллагын тэргүүн С.А.Данквертын зөвлөх В.В.Лавровский Монгол Улсаас ОХУ-д суугаа онц бөгөөд бүрэн эрхт элчин сайд Ө.Энхтүвшин, худалдааны төлөөлөгч Д.Хасар нартай уулзахдаа 100 жилийн ойн баярын мэнд хүргээд Монголын нэг аж ахуйн нэгжийн мах, махан бүтээгдэхүүний экспортод тавьсан хязгаарлалтыг цуцалж байгаагаа мэдэгджээ.
Талууд Орос, Монголын хамтын ажиллагааг цаашид гүнзгийрүүлж, хоёр орны худалдаа, эдийн засгийн харилцааны нөөц бололцоог нэмэгдүүлэх талаар санал солилцсон тухай Россельхознадзор байгууллагын вэб сайтад мэдээлсэн байна.
Хүнд хэлбэрийн ханиад, томуу гадуур их дэгдэж, өвчлөл нэмэгдэж байна. Эдгэх хугацаа удаан бөгөөд ханиалгаж, халуурах, хоолой өвдөх гэх мэт шинж тэмдгүүдээр илэрч байгаа юм. Тэгвэл уг ханиад нь ямар төрлийн вирусээс гаралтай болох,уг вирусээр хэрхэн өвчлөхгүй байх талаар ТҮН-ийн халдвар судлагч их эмч, НЭМУ-ын магистр Д.Оюунгэрэл эмчтэй ярилцлаа.
-Одоо ямар өвчний халдвар илүү зонхилж байна вэ?
-Улсын хэмжээнд амбулаториор үйлчлүүлж байгаа нийт хүмүүсийн 9.5 хувь нь томуу, томуу төст өвчтэй байна. Эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж буй хүмүүсийн 19.6 хувь нь амьсгалын замын цочмог хүнд халдварын шалтгаантай байна.
-КОВИД-19-ийн цар тахлын үеэр томуу, томуу төст өвчний өвчлөлийн нөхцөл байдал ямар байсан бэ? Одоогийн нөхцөл байдлыг тэр үетэй харьцуулбал?
-Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд буюу 2020, 2021 онд КОВИД-19-ийн цар тахал гарсантай холбоотой томуу, томуу төст өвчин харьцангуй бага буюу улирал хоорондын түвшинд байсан. Тус томуугийн улирал буюу 2021/2022 оны томуугийн улирлыг цартахлын өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад нэлээд өөрчлөлт ороод байна.
-Аль улиралд өвчлөл илүү нэмэгдэж байна вэ?
-Томуу, томуу төст өвчний улирал маш тодорхой байдаг. Тухайн оны 10 дугаар сараас эхлэн хүн амын дунд өвчлөл нэмэгдэж, 12, 1, 2 саруудад дэгдэлт оргил үедээ хүрч 3 дугаар сараас эхлэн буурдаг зүй тогтолтой. Гэтэл тус 2022 оны зургадугаар сарын байдлаар өвчлөл 3 дугаар сард оргил үедээ хүрч, одоогоор улсын хэмжээнд алаг цоог дэгдэлтийн түвшинд байж, дэгдэлт буурахгүй байна. Зургадугаар сарын 10-ны байдлаар өвчлөл өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад 1-3 хувиар буурсан хэдий ч амбулаториор хандаж байгаа болон эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаа хүмүүсийн дундах томуу, томуу төст өвчний шалтгаант үзлэг, амьсгалын замын цочмог хүнд халдварын шалтгаант эмнэлэгт хэвтэлт доривтой буурахгүй байна.
-Ихэвчлэн бага насны, нярай хүүхдүүд илүү өвдөж байгаа хүнд хэлбэрийн ханиад байна. Энэ ямар төрлийн вирус вэ?
-Томуу, томуу төст өвчний маш олон төрлийн вирус байх ба үүнээс амьсгалын замын синцитиаль вирус болон улирын томуугийн вирус нь бусад төрлийн вирустай харьцуулахад хоруу чанар өндөртэй, ихэвчлэн бага насны хүүхдүүд, ялангуяа 2 хүртэлх насны хүүхдүүд уг вирусийн халдвар авсан тохиолдолд хурдан хугацаанд уушгины хатгаа болж хүндрэх, эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэх шаардлагатай болдог. Тус томуугийн улиралд цартахлын SARS-CoV-2 вирусээс гадна улирлын томуугийн A(H3N2), томуу төст хүний метапнемонивирус, бокавирус, риновирус, амьсгалын замын синцитиал вирус зэрэг томуу, томуу төст вирусууд хүн амын дунд идэвхтэй байна. Тиймээс том хүн, хүүхэд аль аль нь энэ вирусийн халдвард давхар өртөх боломжтой байгаа юм. Сүүлийн 2 долоо хоногоос харахад хүний метапневмовирүсийн сорьцод эерэг тодорхойлогдох хувь нэлээн өндөр буюу 10-15 хувийг эзэлж байна.
-Энэ вируст ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?
-Халуурах, ханиалгах, нус гоожих гэх мэт шинж тэмдгээр илэрнэ. Ялангуяа бага насны хүүхэд болон архаг суурь өвчтэй, уушгины архаг өвчтэй хүмүүст илүү богино хугацаанд хүндэрч уушгины хатгаа болох эрсдэлтэй.
ХӨСҮТ нь SARS-CoV-2, улиралын томуугийн вирусээс гадна хүний метапневмовирүс, бокавирүс, риновирүс, амьсгалын замын синцитиаль вирус, иж томуугийн вирус, энтеровирүс, адиновирүс зэрэг нийт 15 нэр төрлийн томуу төст өвчний үүсгэгчийн вирус судлалын тандалтыг хийж байна.
-Тэгэхээр нэг хүн нэг дор хэдэн ч халдвар авах боломжтой бөгөөд тэр бүгд нь нийлээд хүнд хэлбэрийн ханиадыг үүсгэдэг гэсэн үг үү?
-Тийм байх боломжтой. Амьсгалын замын халдварт өвчний үүсгэгчийн дамжих зам нь адилхан учраас нэг хүн хэдэн ч төрлийн вирусийн халдвар авах боломжтой. SARS-CoV-2 вирусийн халдвар авсан байлаа гээд томуугийн вирусээр өвдөхгүй гэсэн үг биш. Тиймээс бага насны хүүхдийг олон нийтийн газраар аль болох дагуулж явахгүй байх, маскаа тогтмол зүүж, гараа сайтар угаах, хүн хоорондын зай барих зэрэг энгийн арга хэмжээг эцэг, эхчүүд ялангуяа сайн хэрэгжүүлэх шаардлагатай.
-Дийлэнхдээ хэдэн насны хүүхдүүд ирж байна вэ?
-Томуу, томуу төст өвчний улмаас эмнэлэгт хандаж байгаа хүмүүсийн 90 орчим хувийг 15 хүртэлх насны хүүхдүүд эзэлж байна. Үүнээс 9 хүртэлх насны хүүхдүүд 70 гаруй хувийг эзэлж байна. Өнгөрсөн долоо хоногтой харьцуулахад 0-4 хүртэлх насны хүүхдүүдийн өвчлөл бага зэрэг нэмэгдсэн байна. Мөн уушгины хатгаагаар хэвтэн эмчлүүлж буй нийт хүмүүсийн 90 орчим хувийг 4 хүртэлх насны хүүхдүүд эзэлж байна. Харин сэхээн амьдруулах тасагт хэвтэн эмчлүүлж буй нийт хүүхдүүдийн 80 орчим хувь нь амьсгалын замын цочмог хүнд халдвар буюу уушгины хатгаа гэсэн шалтгаантай байна.
-Уг вирусүүдийн дэгдэлт хэзээ буурах төлөвтэй байна гэж үзэж байгаа вэ?
-Амьсгалын замын халдварт өвчний дэгдэлтийн үргэлжлэх хугацааг үүсгэгчийн онцлогтой холбоотойгоор хугацаа зааж, тогтоох боломжгүй байдаг. Өөрөөр хэлбэл амьсгалын замын халдварт өвчний үүсгэгч нь маш богино хугацаанд хувьсан өөрчлөгдөх чанартай байдаг учир шууд энэ сард багасна, ихэснэ гэсэн таамаглал гаргах боломжгүй юм.
М.САЙНЗАЯА
Т.ИЧИНХОРЛОО
Ажил үүргээ гүйцэтгэж явсан сэтгүүлчийн биед цагдаагийн алба хаагч халдсан явдал болсон.
Цагдаагийн алба хаагчид сэтгүүлчийн камер, микрофон, гар утас зэрэг эд зүйлсийг булаан авч, зургаан цагийн турш саатуулсан талаар gerelnews.mn сайтын сэтгүүлч Г.Гэрэлмаа мэдээлэл хийсэн юм.
Тэгвэл уг хэрэгтэй холбогдуулан Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар цахим хуудсаараа дамжуулан сэтгүүлчдээс уучлал гуйжээ.
Тэрбээр “Нийт сэтгүүлчдээсээ уучлал хүсье.
Цагдаагийн алба хаагчийн гаргасан хууль бус үйлдлийн өмнөөс сэтгүүл зүйн салбарт ажиллаж буй нийт сэтгүүлчид, зураглаач та бүхнээсээ уучлал хүсэж байна.
Миний бие ардчилсан нийгмийн гол тулгуур болсон сэтгүүл зүй, хэвлэн нийтлэх эрхийг цаг ямагт хүндэтгэн ажиллаж ирсэн. Цаашид ч хүндэтгэн, хамгаалах болно.
Цагдаагийн алба, алба хаагч нь гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийтийн хэв журмыг хамгаалах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхдээ Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хуулийг чандлан сахиж ажиллах ёстой. Өөрөөр хэлбэл хүний эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэн дээдэлж, хамгаалж, хүнлэг энэрэнгүй, ёс зүйтэй ажиллана гэсэн үг юм.
ХЗДХЯ болон Цагдаагийн байгууллагын удирдлагуудын зүгээс нийт цагдаагийн алба хаагчдын ёс зүй, мэргэжлийн харилцаа, хандлагыг хөгжүүлэх сургалт, судалгаа тасралтгүй зохион байгуулдаг. Энэ удаа ч мөн дээрх цогц арга хэмжээнүүдэд онцгой анхаарч ажиллах талаар холбогдох этгээдүүдэд үүрэг, чиглэл өгч байна.
Хүний эрхийг зөрчиж, сэтгүүлчидтэй зүй бус харьцсан, хууль бус үйлдэл гаргаж, өргөсөн тангаргаасаа няцсан алба хаагчид холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу хариуцлага тооцох болно” гэсэн байна.
Улаанбаатар хот World tourism cities federation /WTCF/ буюу Дэлхийн хотуудын аялал жуулчлалын холбоонд элсэн, батламжаа хүлээн авлаа.
Дэлхийн хотуудын аялал жуулчлалын холбоо нь “Аялал жуулчлалаар дамжуулан хотын амьдралыг хөгжүүлье” уриан дор 2012 оны есдүгээр сарын 15-нд Бээжин хотод төв салбараа байгуулсан.
Тус холбоог анх 58 хотын гишүүнчлэлтэйгээр үүсгэн байгуулж байсан бол өдгөө 73 улсын 146 хот, 218 гишүүн элсээд байна. Мөн аялал жуулчлалын агентлаг, олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл, агаарын тээврийн компани, зочид буудал, санхүүгийн байгууллага, нисэх онгоцны буудал гэх зургаан салбарын 73 олон улсын аялал жуулчлалын институт тус холбоонд нэгджээ.
Уг холбоо нь дэлхийн аялал жуулчлалын хөгжилд хувь нэмэр оруулах, хот хоорондын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ болон туршлагыг түгээх зорилготой.
Улаанбаатар хот Дэлхийн хотуудын аялал жуулчлалын холбооны гишүүнээр элссэнээр манай улсын аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийг эрчимжүүлж, гадаад, дотоодод өөрийн хотыг сурталчлах, жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, судалгаанд суурилан хөтөлбөр боловсруулж, дэд бүтцийг сайжруулан, аялал жуулчлалыг эдийн засгийн тэргүүлэх салбарын нэг болгоход томоохон хөшүүрэг болох юм.
Сүхбаатар дүүрэг дэх Ногоон нуурын гудамжны авто замын шинэчлэлийн ажил зургадугаар сарын 7-ноос эхлээд буй. Тус авто замын тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг хоёр удаа хэсэгчлэн хязгаарлаж асфальт бетон хучилт хийхээр төлөвлөсөн юм.
Үүнтэй холбогдуулан энэ бямба гаригаас буюу зургадугаар сарын 11-ний 22:00 цагаас 13-ны 06:00 цаг хооронд Хангай хотхоны уулзвараас 32-ын тойргийн уулзвар хүртэлх авто замын зорчих хэсгийг хааж, цемент бетон хучилтын хэв гажилтын заадас засварлах, суурь болон өнгө асфальт бетон хучилтын ажлыг гүйцэтгэх гэж байна.
Иймд иргэд, жолооч та бүхэн бусад замыг сонгон хөдөлгөөнд оролцоно уу.
“Талын салхи” олон улсын мото фестиваль өнөөдөр буюу зургаадугаар сарын 11-нд Сүхбаатарын талбайд болох гэж байна.
Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, Нийслэлийн Аялал жуулчлалын газар, Улаанбаатар чуулга, “Монголын чопперчин ахан дүүс” НҮТББ-тай хамтран мотоцикл сонирхогчдын дунд уг фестивалийг зохион байгуулж байгаа талаар өмнө нь мэдээлсэн.
Фестивальд оролцогчид “Буянт-Ухаа” цогцолбор-Хүннү молл-Уулын зам–Наадам центр-Сүхбаатарын талбай гэсэн маршрутаар явах бөгөөд эдгээр чиглэлд 12:00-14:00 цагийн хооронд хэсэгчилж зам хаана.
Харин 14:30 цагаас Сүхбаатарын талбайд “Талын салхи” наадам нээлтээ хийнэ. Энэ үеэр ховор нандин мотоциклын үзэсгэлэн, үзүүлэх тоглолт, мотоцикл болон дагалдах хэрэгслийн худалдаа, хоол үйлчилгээ, циркийн үзүүлбэр, урлагийн тоглолт болох юм байна.
Энэ удаагийн фестивалийг “Эрүүл хүн-Архигүй Монгол” уриан дор зохион байгуулж байгаа бөгөөд орон нутгийн болон монгол туургатан улсуудын төлөөлөл 100 гаруй мотоцикл сонирхогчид оролцох юм.
“Хас урлан” студийн ерөнхий найруулагч, Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан Ц.Хүсэлбаатартай ярилцлаа.
-Уран бүтээлийн сонин сайхан сонсъё. Ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна?
-Хамгийн сүүлд “Хиртээгүй сарнай” УСК-д ажилласан. Одоогоор “Orange Entertainment”, “Skymedia”-тай хамтарч уран бүтээл хийх гэж байна. Зохиол маань бэлэн болсон, ирэх сараас зураг авалт эхэлнэ.
-“Хиртээгүй сарнай” УСК таны хүлээлтэд хүрэв үү?
-Хүрсэн, “Хиртээгүй сарнай” бол залуус руу чиглэсэн уран бүтээл. Гишгээд мөрөө хар гэдэг шиг, гишгэхээсээ өмнө хаана гишгэх гэж байгаагаа тооцоол, санаандгүй нэг үйлдэл ирээдүйн үнэ цэнэтэй зүйлийг үгүй хийж болдгийг харуулсан.
-“Хиртээгүй сарнай” УСК-д гэр бүлээрээ ажилласан. Гэр бүлээрээ уран бүтээлд ажиллахын давуу болон сул тал нь юу вэ?
-Яахав, нөөц бололцоогоо ашиглаж байгаа хэрэг шдээ. Хань минь Монголын топ жүжигчдийн нэг, охин минь ч авьяаслаг уран бүтээлч, би өөрөө зохиолоо биччихнэ. Гэр бүлээрээ урлагт ажиллах нь хоорондоо сайн ойлголцож, чанартай уран бүтээл гаргаж чаддаг.
-Та ямар сэдвийг хөндөж уран бүтээл хийхийг зорьдог вэ?
-Ер нь манай баг хайр гэдгийг ойлгоосой, үнэнч шударга, шуналгүй байгаасай, буруу битгий гишгээсэй гэдгийг л хүмүүст хүргэхийг хүсдэг.
-Тэгвэл хайр гэж юу юм бэ, таны хувьд?
-Хайр гэдэг бол хүн хүндээ гаргах чин сэтгэл. Бусдыг өөрийнхөө оронд тавьж бодох, хүнийг өвтгөнө гэдэг өөрийгөө өвтгөж байгаагаас ялгаагүй гэдгийг ойлгох хэрэг. Тэгэхээр эхлээд өөрийгөө сайн мэддэг байх шаардлагатай. Чамайг чимхвэл чи өвдөнө, намайг чимхвэл чи өвдөхгүй. Тэгвэл намайг чимхэж байгаагаа өөрийгөө чимхэж байгаа юм шиг мэдрэхийг хэлж байгаа юм. Ийм үед л хүн бусдыг хайрлаж эхэлнэ.
–Таны охин Х.Баярмаа “Яг түүн шиг” шоунд оролцоод өнгөлж явна. Урлагийн хүний хувьд охиныхоо авьяасыг хэрхэн үнэлж байна вэ?
-Миний охин шоунд оролцсоноор өөрийгөө сорьж, таньж байгаа байх. Яг түүн шиг байхын тулд их л хичээх хэрэгтэй. Хичээж байгаа охиноо хараад бахархаж байна. Миний аав Монгол Улсад амьдардаг угсаатан, үндэстэн болон гадаад хэлийг маш сайн ялгаж ярьдаг, юм тогтоох, бусдыг дуурайхдаа төрөлхийн авьяастай хүн. Охин минь өвөөгийнхөө түргэн тогтоодог, олон үндэстний хэлийг маш сайн ялгаж ярьдаг авьяасыг өвлөсөн байх.
-Охиндоо шоунд оролцоход нь ямар зөвлөгөө өгч байна?
-Жүжигчний хувьд нарийн ширийн юман дээр ээж нь илүү их зөвлөгөө өгч байгаа байх. Би бол дуучин биш, жүжигчин ч биш. “Аав аа, энэ яаж байна” гээд л асуудаг юм. Өөрийн бодлоо л хэлдэг. Өөр зөвлөгөө өгч чадахгүй ээ, ах нь.
-Та ер нь урлагийн хүний хувьд хүүхдүүддээ юуг зөвлөдөг вэ?
-Урлагийн гэхээс илүү аавын хувиар хүүхдүүддээ өөрийгөө тань, өөрийгөө ял, өөртэйгөө тэмц гэж хэлдэг. Хүмүүний амьдрал бусадтай тэмцэхийн нэр биш. Өөртэйгөө л тэмц, өөрийгөө чадах чинээгээрээ сайн таньж мэдэх хэрэгтэй. Эрүүл мэнд, нэр төр, бие бялдар, сэтгэл санаа гээд өөрийн гэсэн бүхнээ хайрладаг, мэдэрдэг хүн бусдыг хайрлаж чаддаг. Өөрийгөө хайрлах, хувиа хичээх хоёрын хооронд ялгаа их. Жишээлбэл, архи ууж ирээд гэр бүлээ хүчирхийлдэг хүн бол хувиа хичээж байна. Өөрийн зугаа цэнгэл, сэтгэлийн үймээн самуунаа хар усаар дарах гэсэн оролдлого. Амьдралынхаа туршлагаас харахад өөрөөсөө бурууг олж хардаг хүний сэтгэл их хөнгөн байдаг юм болов уу.
-Яагаад?
-Та ямар нэг алдаа гаргалаа, хэн нэгнийг буруутгаж гомдоод л байя. Тэглээ гээд тэр хүн яах ч үгүй шүү дээ. Чи өөрөө л зовно. Тэгэхээр өөрөөсөө алдааг хайж сурах хэрэгтэй.
-Та сая өөрийгөө таньж мэд, өөртэйгөө тэмц гэж хэлж байна. Энэ нь хүмүүсийн амьдралын туршлага буюу наснаас шалтгаалж байна уу?
-Нэг талаар тийм. Хүн удаан амьдрах тусам улам л зөөлөн, эелдэг болдог юм байна. Өөртэйгөө л тэмцэж, эхлээд өөрийгөө л хайрлах ёстойг ойлговол зорилгоосоо ухрахгүй, бусдын сэтгэл, махбодыг өвтгөхгүй. Үүнийг л эрт мэдэж байвал сайн байхгүй юу.
-Тэгвэл ер нь бүх зүйл өөрийгөө хайрлахаас л эхэлдэг юм биш үү?
-Тийм, нэг айхтар үг байдаг биз дээ. “Хүн болж төрнө гэдэг зүүний үзүүр дээр шуудай будаа асгахад нэг нь тогтохтой ижил тохиол гэж. Ийм их хувь тавиланг олж төрчихөөд өөрийгөө хайрлаж, гишгэх мөрөө харж амьдрах хэрэгтэй юм байна гэдгийг л амьдралаас ойлгож яваа, ах нь. Ялаа болоод төрчихсөн бол яах юм бэ /инээв/.
-Танд олон ангит кино хийх төлөвлөгөө байна уу?
-Өөрийгөө таних, өрөөлийг хайрлах, зэрэгцээ ертөнцийн тухай “Сүнс тонилгогч” хэмээх олон ангит киноны зохиол дээр ажиллаад л байна. Ус хөлдөхөөрөө мөс, гэсэхээрээ ус, ууршихаараа уур болдог. Хүний амьдрал ч бас өнгөрсөн, одоо, ирээдүй гурван цагт үйлийн үрийн хуулиар усны урсгал шиг л эргэж байдаг.
-Та шүтлэг ихтэй хүн үү?
-Би буурал аав, ээжийн хүү. Буурал аав маань ном их уншдаг хүн байсан, аав минь ч бас их уншдаг. Буурал ээж минь чин сүсэгтэн, бурханы үнэнч шавь байлаа. Чулуу хөдөлгөхөд хүртэл учиртай гэж хэлдэг. Тэгэхээр өвгөдийн ухаан их нарийн байгаа биз, агуу их хайр түгээдэг хүмүүс байлаа. Миний тэднээс өвлөсөн зүйл энэ. Дуучин Х.Лхагвасүрэн “Юм бүхэн учиртай. Учир нь бас учиртай” гэж хэлсэн байдаг. Учиргүй, тавилангүй, зохилдлогогүй юм гэж үгүй. Тиймээс үйл бүрийнхээ үр дагаврыг бодож байх ёстой л гэж боддог. Би гүн ухаантан, судлаач биш буурал аав, ээжийн сургаалаар л өссөн.
-Сүүлийн үеийн жүжигчдийн чанар чансаа ямар түвшинд харагдаж байх юм?
-Сүүлийн үе гэлтгүй монгол жүжигчид маш чадварлаг. Соёл урлагийн их сургууль болон бусад урлагийн сургуулиудын систем дотроосоо гадагш зөв чиглэлтэй байдаг.
-Нэг уран бүтээл дээр хэдий хугацаанд ажилладаг вэ?
-Би уран бүтээлийнхээ үйл явдал, учир утга, дэс дарааллыг хэр сайн бодсоноос шалтгаалдаг. Тархин дахиа цэгцэлчихвэл нэг их уддаггүй. Уран бүтээл бүр харилцан адилгүй байдаг. Жишээлбэл, “Хэнд ч хэлээгүй нууц” УСК-ны зохиол 2019 онд эхэлсэн. Кино удахгүй үзэгчдэд хүрнэ. Хүн бүрийн ажиллах хурд өөр байх, би бол уран бүтээлийн шуналтай хүн, тасралтгүй уран бүтээл хийгээд л байх хүсэлтэй.
-Таны нэг өдөр хэрхэн өнгөрдөг вэ?
-Өө би чинь их залхуу хүн шүү дээ. Энэ зантайгаа насаараа байлдаж байгаа (инээв). Уран бүтээлтэйгээ л ноцолдсоор өдөр хоногууд өнгөрдөг. Эхлүүлээд дунд нь хаячихсан, тэгж байгаад хийнэ гэсэн олон юм бий. Миний хийдэг ажил энэ. Надад өөр хийх ажил, сонирхол, зав ч байхгүй.
-Энэ жилд багтааж хийхээр төлөвлөсөн уран бүтээл бий юу?
-Энэ жил тэр жил гэхээс илүү яг одоо эх оронч үзэл дутаад байх шиг. Эх оронч үзэл гэж юу юм, эх орноо яагаад хайрлах ёстой, яагаад хүмүүс үүний төлөө амиа өгдөг юм бэ гэсэн агуулгаар уран бүтээл хийх шаардлагатай байна.
ОХУ-ын төрийн өмчит “Оросын төмөр замууд” компани бондын купоны төлбөрөө хүлээлгийн хугацаанд төлж чадаагүйгээс дефолт зарлаад багагүй хугацаа өнгөрч байна. Энэ бол барууны хориг арга хэмжээ хойд хөршийг тэвдүүлж байгаагийн тод илрэл юм. Ийнхүүү “Оросын төмөр замууд” дефолт зарласан анхны компани болов. Уг нь тус компани хойд хөршийн төмөр замын тээврийн 90 хувийг дангаараа авч явж ирсэн. Дээрээс нь манай “Улаанбаатар төмөр зам”-ын 50 хувийг эзэмшдэг. Тэгэхээр энэхүү дефолт зарласан явдал Улбаанбаатар төмөр замын үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөх вэ, том зургаараа манай улсын эдийн засагт яаж тусах уу гэсэн асуудал олон хүний анхаарлын төвд байна. Энэ талаар албаны эх сурвалж болон эдийн засагчдын байр суурийг сонирхов.
Л.Булганхүү: УБТЗ шууд хүндрэлд орохгүй
“Оросын төмөр замууд” дефолт зарласны улмаас “Улаанбаатар төмөр зам”-ын цаашдын хувь заяа болон эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх ямар арга хэмжээ авах талаар салбарын яамнаас тодруулсан юм. Зам, тээврийн хөгжлийн яамны Төмөр зам, далайн тээврийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Л.Булганхүү хариулахдаа “ОХУ-ын “Оросын төмөр замууд” НХН 2022 оны дөрөвдүгээр сард санхүүгийн дефолт зарласантай холбогдуулан Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн “Улаанбаатар төмөр зам” нийгэмлэг шууд хүндрэлд орохгүй. Одоогоор Монгол, Оросын хилийн Сүхбаатар-Наушки төмөр замын боомтоор тээвэрлэлт тасралтгүй явагдаж байна. Харин Орос-Украины нөхцөл байдлын улмаас олон улсад үүсч буй нөхцөл байдал,
түүнчлэн ОХУ-ын зүгээс зарим төрлийн бараа бүтээгдэхүүний экспортод хориг тавьсан. Мөн БНХАУ нь цар тахлын эсрэг авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ зэргээс шалтгаалан Улаанбаатар төмөр замаар тээвэрлэгдэх ачааны урсгалд өөрчлөлт гараад байна. Тухайлбал, 2022 оны эхний таван сарын байдлаар 10.6 сая тонн ачаа тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 79.2 хувь, тээвэрлэсэн ачааг төрлөөр нь авч үзвэл импортын ачаа 12.1 хувь, БНХАУ-аас ОХУ руу дамжин өнгөрөх ачаа 16 хувиар тус тус өссөн байна. Харин экспортын ачаа 2.2 сая тонноор буюу 44.2 хувиар буурсан. Орон нутгийн ачаа 311.6 мянган тонн, ОХУ-аас БНХАУ руу дамжин өнгөрөх ачаа 525 мянган тонноор буурсан үзүүлэлттэй байна” гэв.
Дефолт зарласан үеийг боломж болгон ашиглах ёстой гэв
“Оросын төмөр замууд” компани дефолт зарласнаар манай “Улаанбаатар төмөр зам” бондын төлбөрт унаж, сүйд болно гэсэн мэдээлэл нийгэмд түгээд байсан нь саяхан. Тэгвэл эдийн засагчид энэ үйл явдлыг эсрэгээр нь тайлбарлав. Харин ч “Оросын төмөр замууд”-ын дефолт бидэнд том боломжуудыг авчирна гэсэн өөдрөг мэдээ дуулгалаа. Олон хүний санааг чилээгээд байгаачлан дефолт “Улаанбаатар төмөр зам”-д тийм ч айхавтар нөлөөлөхгүй гэнэ. Харин парк шинэчлэлт хийж чадахгүй байж мэднэ. Үүнийг шийдэх өөр олон гаргалгаа бий. Тэгээд ч Орос Украины дайнтай холбоотойгоор энэ төмөр замаар явах ачаа багассаныг албаны эх сурвалж дээр хэлчихлээ. Тиймээс энэ үеийг ашиглаад төмөр замаа буцаагаад авах юмуу өөрсдийн хувиа ахиулах боломж нээгдэж байгааг эдийн засагчид онцлов. Дайнтай холбоотойгоор манайд тусалъя гээд гараа сунгаж буй Англи, Америк, Япон, Солонгосын хөрөнгө оруулалтыг төмөр замын салбартаа татаж болох юм. Дэлхий дээр хоёр том гүрний дунд хавчуулагдсан, ганцхан урсгалтай төмөр замтай орон Монголоос өөр байхгүй. Дээр үед Мянганы сорилын сан манайд орж ирэх үед америкчууд “Улаанбаатар төмөр зам”-ыг хос замтай болгоод өгье гэж байсан. Хэрэв энэ амлалт ажил хэрэг болсон бол манайх асар их ашиг олох байв. Гэвч тухайн үед оросууд Америкийн хөрөнгө оруулалтаас эрс татгалзсан. Яагаад гэвэл , “Улаанбаатар төмөр зам”-ын 50 хувийг эзэмшдэг тэдэнд ч татгалзах эрх бий. Зүгээр ч үгүй, оронд нь долоон тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийнэ гэж амлаж байж биднээр Америкийн хөрөнгө оруулалтаас татгалзуулж чадаж байсан түүхтэй. Харамсалтай нь оросууд тэр амлалтаа одоо хүртэл хэрэгжүүлээгүйг манайхан мартаагүй байгаа. Тэгэхээр хувь нийлүүлсэн оросын талын компани дефолт зарласан энэ үед бид төмөр замаа өөрийн талд бүрэн авах, чадахгүй бол хувиа ахиулах гарц нээгдэж байгааг эдийн засагчид олзуурхаж байв. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг 450 сая ам.доллараар наймаалцан авч байсан шиг төмөр замаа ч өөрийн болгох боломж нээгдэж байна гэв. “Улаанбаатар төмөр зам” өртгөө нөхчихсөн учраас ногдол ашгийг нь тооцож байгаад хувиа ахиулах алхам бий. Тэгэх юм бол бид өөрсдөө хөрөнгө оруулалт босгож, парк шинэчлэлт хийх нь асуудал биш.
Дефолтын үр нөлөө манайд эергээр нөлөөлөх өөр нэг хувилбар бий. Энэ бол саяхан дэлхийд зарласан Хятадын шинэ төмөр зам. Энэ зам манай хилийн урдуур яваад Шинжаан Уйгараар дайраад Кыргыз, Казахаар яваад шууд европ руу холбогдох юм билээ. Уамжлалт төмөр замаас дөт, долоо хоногийн хугацаа товчилж байгаагаараа давуу талтай гэсэн. Говь-Алтай, Баянхонгороос ердөө 200 км хүрэхтэй үгүйтэй ойрхон өнгөрч байгаа. Энэ төмөр зам ирээдүйд ази европыг холбох гол гүүр. Тэгэхээр бид Шинжаан Уйгарын энэ төмөр зам руу холбогдчихвол дэлхийтэй холбогдох шинэ гарц үүснэ.
Энэ бол алтан боломж гэдгийг эдийн засагчид ярьж байна лээ. Тухайлбал, дэлхийн зах зээлд нүүрсний үнэ өсчихсөн энэ үед төмөр зам хамгийн хэрэгтэй. Уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэхэд хамгийн хямд өртөгтэй. Дээр нь аялал жуулчлалын салбар жинхэнэ утгаараа хөгжих боломжтой. Европын аялагчид галт тэргээр Казах, Кыргызын соёлыг үзчихээд Шинжаан Уйгараар аялаад зарим нь хойшоо Төвөд рүү, зарим нь Монгол руу ороод ирж болно. Монголчуудын хувьд ч гэсэн Шинжаан Уйгар, Үрэмч рүү жаахан цаашлаад Казахстаны нутаг руу орох боломжтой. Том зургаараа эдийн засагт үр өгөөжөө өгөх ийм ирээдүйг бүтээхийн тулд бид төмөр замынхаа бүтээн байгуулалтыг тэлэх нь амин чухал асуудал. Монгол бол тусгаар улсын хувьд хаагуураа, яаж төмөр замаа тавихаа шийдэх бүрэн эрхтэй. Тэгээд ч манайхан сүүлийн үед Зүүнбаян, Гашуунсухайтын төмөр замаа тавьж чадлаа шүү дээ. Эндээс төмөр замын салбарт цоо шинэ аж ахуйн нэгжүүдийг гаргаж ирэх зэрэг олон, олон боломжууд байна.
2022.6.11, БЯМБА ГАРАГ / БИЛГИЙН ТООЛЛЫН: 12