Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын дарга С.Мөнхчулуунтай ярилцлаа.

-Та ажлаа хүлээж аваад хэд хонож байна. Энэ хугацаанд ажилтайгаа танилцаж амжив уу?

-Ажлаа хүлээж аваад яг долоо хонож байна. Дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдөр ажил тараад ажлаа хүлээж авсан. ШӨХТГ нийт есөн хууль тогтоомжид хяналт тавьж ажилладаг юм байна. Манайх Өрсөлдөөний тухай хууль, Хэрэглэгчийн тухай хуульд бүтэн хяналт тавьж ажиллана. Бусад Зар сурталчилгааны тухай хууль, Монгол хэлний тухай хууль, Зөрчлийн хууль, Эцэслэн шийдвэрлэх тухай хууль гэх мэт есөн хуулийн хүрээнд хяналт шалгалт хийж, хэрэглэгчдийн өмнө тулгарсан асуудал, хэрэглэгчид хохирч байна уу, хэрэглэгчдэд ямар асуудал үүсч байна, энэ талаар ирж байгаа гомдлууд дээр ажиллаж байна. Мөн Өрсөлдөөний тухай хуулиар компаниудыг шударга өрсөлдөх, түүнийг боломжоор нь хангаж өгөх, ямарваа нэгэн байгууллага компани монополийн үйл ажиллагаа явуулж байна уу гэдгийг судалгаа хийгээд монополийг тогтоодог, монополийг задлах зэрэг үйл ажиллагаа хийнэ. Мөн зүй ёсоор хуульд заагдсан нэг байгууллага, аж ахуйн нэгжээс өөр ямар нэгэн компани үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй зах зээлтэй компаниудад хяналт тавина. Жишээ нь, манайд МИАТ болон иргэний нисэхийн байгууллага байна. Төмөр зам байна. Гэвч төмөр зам байгуулаад дахиад нэг компани ажиллах боломжгүй шүү дээ. Ийм байдлаар зүй ёсны монополийг тогтоодог. Үнийн өсөлт зүй ёсны монополь дээр тогтоогдсон бол цаашдаа үнэ өсгөх зэрэг асуудлууд дээр нь хяналт тавина.

-Өөр ямар үүрэгтэй вэ?

-Давамгай байдал үүсгэсэн гэж тогтоодог. Монополь биш мөртлөө нийт зах зээлийн 3/1-ийг эзэлж байгаа. Түүнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа томоохон компаниуд дээр давамгай байдалтай аж ахуйн нэгжийг тогтоогоод эдгээрийн нэгдэн нийлэх, үнээ өсгөх бусад үйл ажиллагаанд нь хяналт тавина. Үүгээрээ жижиг компаниудыг гаргаж ирэх, өрсөлдөөнийг дэмжих, зүй ёсны монополь юм уу, давамгай байдалтай аж ахуйн нэгжүүд нь юм уу гэх мэтээр тогтоож өнөөгийн байдлаар зах зээлийн үнийг бусад компани өрсөлдөх чадварыг нь боомилох маягаар үнээ хэт буулгах ч юмуу, үнэ тогтоох, бусад компаниудтай хамтран ажиллахгүй байх үйл ажиллагааг үүсгэхгүй байхын тулд хянаж ажилладаг.

-Дүрэм журам, хэрэгжилттэйгээ танилцсан уу?

-Бид өөрсдийн дүрэм журам, хуулийн хүрээнд ажиллаж байгаа. Намайг ажлаа авахад үнийн өсөлт гэдэг зүйл өндрөө авчихсан байсан. Бид мэдэж байгаа. Дэлхий дахины эдийн засаг хүнд байна. Ковид цар тахлаас үүдэлтэй хоёр жилийн хөл хориотой үргэлжлээд дайны нөхцөл байдал үүссэн. Үүнээс болоод Орос улс хилийн хориг, худалдааны хоригт орж байгаатай адил бид бүхэн ч давхар хоригт орчихож байна гэсэн үг шүү дээ. Хятад улстай хиллэж байгаа хил нэвтрэх чанар муу байна. Энэ бүгдээс шалтгаалаад эдийн засаг хүндэрсэн. Валютын ханш өссөн. Ийм нөхцөл байдалтай үед ажлаа авлаа. Надад өгсөн хамгийн эхний үүрэг даалгавар үнэ тогтворжуулахтай холбоотой гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг хязгаарлах юм. Үнийн өсөлтөд хяналт тавих тухай хууль байна. Энэ хуулийн дагуу хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүнүүд мөн нефтийн, дизель түлшний болон АИ-92 зэрэг бүтээгдэхүүнд хяналт тавих үүрэг өгсөн. ШӨХТГ үнийн өсөлтийг хязгаарладаг гэхээсээ илүү чөлөөт өрсөлдөөний орчныг бий болгодог газар. Гэхдээ Засгийн газраас болон УИХ-аас шийдвэр гаргаад ард иргэдийн амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх, ард иргэдийн амьжиргааг унагаахгүй байх, гамшиг давагдашгүй хүчин зүйлийн үүднээс гэнэтийн аюулд тохиолдох зохицуулалтыг Засгийн газраас хийхэд хяналт тавих үүрэгтэй. Энэ хүрээнд бид ажиллаж байна.

-Үнийн өсөлтийн эсрэг ямар ажлууд хийж эхлээд байна вэ?

-Өнгөрсөн долоо хоногт ХХААХҮСЯ-ныхантай уулзаж үнийн өсөлтийн эсрэг хамтран ажиллах санал тавьсан, хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүний өсөлт дээр. Энэ чиглэлээр Засгийн газраас шийдвэр гараад УИХ-аас хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүнийг гаалийн татвараас чөлөөлөх, аж ахуйн нэгжид дэмжлэг үзүүлэх гэх мэт арга хэмжээг авахаар төлөвлөж байгаа. Тиймээс бид өчигдөр (дөрөвдүгээр сарын 25-ны өдөр) хүнс үйлдвэрлэгч, импортлогч, худалдан борлуулагчид, махны үйлдвэрүүдийн томоохон төлөөллүүдтэй уулзаж, санал солилцож, ярилцлаа. Энэ хүрээнд бид төсөл боловсруулаад Засгийн хуралдаанаар орж хэлэлцүүлээд хэрхэн хамтарч ажиллах вэ гээд гурван талын гэрээ байгуулж, манай байгууллага хэрэгжилт дээр нь хяналт тавиад явна.

-Хамгийн сүүлд гурилан бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдсэн тухай цахим орчинд шуугьж, хэрэглэхгүй байх уриалга явсан. Энэ чиглэлийн үйлдвэрүүдтэй уулзсан уу. Ямар хариу өгөв?

-Үйлдвэрүүдийн удирдлагуудтай бид уулзсан. Тэдний зүгээс ярьж буй асуудал нь ажилчдын цалин нэмэгдсэн. Хөдөлмөрийн хуульд шинэчлэл орсны дагуу ажилчдын хувьд гурван ээлжээр ажилладаг. Шөнийн цагийн нэмэгдэл олгодог. Дахин илүү цагийн нэмэгдэл олгоно. Энэ бүгдтэй холбоотойгоор цалин нэмэгдсэн гэж ярьж байна. Цалин зайлшгүй нэмэгдэх шаардлагатай. Хөдөлмөрийн хуулиараа шөнийн цагаар ажиллаж байгаа бол нэмэгдлээ олгох ёстой. Илүү цагаар ажиллаж байгаа бол илүү цагийн мөнгийг олгох ёстой. Тухайн үйлдвэрт үйл ажиллагааны зардал нэмэгдэж байна гэсэн үг. Дээрээс нь гаднаас орж ирж байгаа импортын бүтээгдэхүүнүүд байдаг. Гурилан бүтээгдэхүүнийг зөвхөн гурилаар хийхгүй. Ургамлын тос, давс, элсэн чихэр гэх мэт хольц орно. Үүнтэй холбоотойгоор нэмэгдэж байна гэж ярьж байна. Гэхдээ манай байгууллага зөвхөн үйлдвэрлэгчдийн ярьж байгааг сонсоод, нэг бол хэрэглэгчийг л зөвхөн сонсоод ажилладаггүй. Өөрсдөө судалгаа хийгээд, дүгнэлт гаргаад ажлын төлөвлөгөө гаргаж ажилладаг.

-Судалгаа хийгээд ямар дүнэлт гарав. Үнэ хэр өссөн байна вэ?

-Манай байгууллагын зүгээс гол нэрийн хүнсний бүтээгдэхүүний судалгааг хийлгэхээр бүх үйлдвэрлэгчид, хэрэглэгчид, аж ахуйн нэгж рүү албан бичиг, хүсэлтүүд явуулсан байгаа. Гаалийн үнийг гаргаж ирнэ. Орж ирээд хэдэн төгрөг нэмдэг. Хэдэн төгрөгөөр хаана ямар дамжлагаар яваад эцсийн дүнд хэрэглэгчдэд очиж байгаа юм бэ гэсэн нарийвчилсан судалгааг гаргаад үнэхээр зах зээлийн журмаар өссөн байна уу, нэг бол үгсэн хуйвалдаж байгаад үнэ нэмсэн байна уу гэдэг асуудлыг гаргаж ирэх шаардлагатай. ХХААХҮ-ийн сайд З.Мэндсайхантай уулзаад бүх зах худалдааны төвүүдээр хамтарсан судалгааны баг гаргасан. Хаана ямар үнэ нэмэгдээд байна гэдэг үнийн судалгааг гаргаж байна. Би өөрөө БЗД-ийн хоёр ч газраар ороод ирлээ. Импортын бараан дээр үнийн өсөлт байна. Жишээ нь, ургамлын тосны үнэ маш их нэмэгджээ, хойд хөршид гарсан дайны нөхцөл байдлаас үүдэж. Украин, Орос улсууд наранцэцгийн тосны голлох үйлдвэрлэгчид байдаг. Үүнтэй холбоотойгоор наранцэцгийн тосны үнэ өсч байгаа юм байна гэж ойлгогдож байгаа.

Таван литр наранцэцгийн тосон дээр 9000 төгрөгний үнэ нэмэгдсэн байх жишээний. Ингээд явахаар үнэ бол зайлшгүй өсч байна. Бусад бүтээгдэхүүний үнэд судалгаа хийлээ. Өчигдөр үйлдвэрлэгч, импортлогчидтой уулзахад Засгийн газрын зүгээс ямар дэмжлэг байх, ямар хамтран ажиллах боломж буйг хоёр талаасаа ярилцаж байгаад үнийг боломжтой бол тодорхой хэмжээнд буулгая гэж ярьцгаасан. Мэдээж байгууллагууд тодорхой хэмжээнд ашиг олохоор ажиллаж байгаа. Хичнээн ашиг олохоор ажиллаж байгаа ч давагдашгүй хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр хүндрэлтэй байдалд орж байна. Ийм үед хамтран ажиллаач ээ гэдэг саналыг тавьж байгаа.

-Махны үнэ өндөр байгаа шүү дээ. Үүн дээр хэрхэн анхаарч байна вэ?

-Мах зарах дамжлага нь олон байна. Хөдөө орон нутгаас эхлээд орон нутгийн ченж худалдаж авдаг. Орон нутгийн ченжүүд хотын ченжүүдэд өгдөг. Тэд маань Эмээлт юмуу, Налайхад аваачиж нядлуулаад Дэнжийн мянга дээр авчирдаг. Дэнжийн мянгаасаа аваад дахиад мөнгө нэмээд зардаг. Энэ олон дамжлага байгаа учраас үүнийг зөв зүйтэй систем рүү нь оруулах ёстой гэдгийг ярьж байна. Энэ бол өнөөдөртөө шууд шийдчих асуудал биш. Тэгэхээр эхний ээлжинд нөөцийн махны худалдааг өргөтгөе. Аль болох цар хүрээг нь нэмэгдүүлье гэж байгаа. Одоогоор нийслэлд нөөцийн махны 480 орчим цэг ажиллаж байна. Гэхдээ эдгээр цэгүүд гэр хорооллын алслагдсан хороодоор байгаа. Тэгвэл энэ жилийн нөөц хангалттай байгаа юм бол бүх дэлгүүрүүд боломжит бүх газраар худалдаалъя. 8000 төгрөгөөр нөөцийн хонины мах зарж байна. Хажууд нь 12 мянга гээд хонины мах байна. Хүн өөрөө алийг нь авах сонголтоо хийнэ. 8000 төгрөгний махыг аваад байхаар 12 мянган төгрөгний үнэтэй мах бууж таарна. Үнэ буух боломжтой гэж бид хараад байгаа юм. Судалгаа хийхээр Дэнжийн мянгын зах дээр өглөө эрт бөөний үнэ 8000 төгрөг гэж байгаа юм. 8000 төгрөгөөр нь үхрийн гуя салгаад авъя гэхээр салгаж өгөхгүй. Салгаж өгөхөөр бол 8500 төгрөгөөр өгье гэж байна. Ингээд 8500-гаар нь авъя гэхээр хажуу дахь нөхдүүд нь ченжүүд, лангууныхан нь орж ирээд “Та нар 8500-гаар зарах юм бол бид та нараас мах авахгүй” гэдэг шантааж хийж байгаа юм. Тэгэнгүүт нөгөө борлуулагч махаа зарахаа болиод 8000 төгрөгөөр Дэнжийн мянгын худалдаачиддаа өгчихөж байна. Тэрийг авсных нь дараа 08:00 цагт зах онгойхоор ороод үзэхээр нөгөө махаа 12500 төгрөгөөр зарж байгаа юм. Газар дээр нь 4000 төгрөг нэмчихэж байна. Тэгэхээр орон нутгийн ченж, нийслэлд зарж байгаа ченжийн үнийг хасахаар малчид нь 3000-4000 төгрөгөөр л зарсан болж таарч байна. Энэ бүгдийг зөв голдиролд нь оруулах ёстой. Үнийн өсөлтөд хэзээ хуулийн хүрээнд хязгаарлалт тавих гэж оролдох вэ гэвэл үндэслэлгүйгээр буй үгсэн хуйвалдаж үнэ нэмэх энэ асуудалд бид орохоос өөр аргагүй. Ийм байдалтай ажиллаж байна.

Сүүлийн үед, сүүлийн үед ч биш юм аа эрт дээрээс л дээдсүүд маань дэмийрч эхэлсэн байдаг. Харамсалтай нь одоо ч тэр дэмийрэл нь яг тэр үеийн өнгө янзаараа. Дэмийрлийнх нь түүх хэдэн арван жилээр хэмжигддэг учраас эрт дээрээс гэж тодотгоод байгаа хэрэг. Наад захын жишээ гэхэд л метро байна. Хотын дарга нар хорь гаруй жилийн өмнөөс метротой болно гэж барим тавим ярьж эхэлж билээ. Метротой болно гээд зогсохгүй, яг тэдэн онд нийслэлчүүд метрогоор сүнгэнүүлнэ, ийм тийм чиглэлээр явна, тасалбарынх нь үнийг төд хавьцаа тогтооно гэж ирээд амныхаа хэрээр ярьж өгдөг байсныг хэвлэлийн шарласан хуудаснаас харчихаж болно. Лав 2000-аад оны эхээр “Улаанбаатар 2020 онд метротой болно” гэсэн утгатай өөдрөг мэдээ хөвөрч, өнөө мэдээнд нь хотлоороо хөөрцөглөцгөөснийг санаж байна. Бүр 2020 онд гэр хороололгүй болно гэж ам уралдуулдаг байсан гээд бодохоор толгой сэгсрэхээс өөр үг олдоггүй юм.

Манай дарга нар метроны үлгэрийг тухайн үедээ хэрхэн ам бардам ярьцгааж суусныг эргэн дурсъя. Өнөөгөөс яг 11 жилийн өмнө нэгэн хэвлэлд нийтлэгдсэн ярилцлагын гарчигаас эхэлье. “Хотын төвөөр өнгөрөх метро 22-ын товчооноос Амгалан хүрнэ” гэсэн гарчигтай ярилцлагын эзэн нь Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор бөгөөд Нийслэлийн барилга хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газрын дарга эрхэм. Мань эр “Улаанбаатар хотын төвийг дайран өнгөрөх Энхтайваны өргөн чөлөөний дагуу хэвтээ шугамыг 28.38 км урт, хотын хойд хэсгээс “Чингис хаан” онгоцны буудлыг холбосон босоо шугамыг 21.03 км урт хоёр үндсэн шугамтай байна. Хотын зах хэсэгт газар дээр буюу гүүрэн хэлбэрээр, хотын төв хэсгээр газар доор 15 метр хүртэл гүнд буюу тунелин хэлбэрээр төлөвлөгдсөн. Улаанбаатар хотод хийцийн хувьд гүүрэн хэлбэрт хөнгөн метро буюу “Mono­rail” хамгийн тохиромжтой. Буудал хоорондын зайг 1-1.5 км-ээр тооцсон. Хэвтээ шугамын дагуу 21, босоо шугамын дагуу 14 буудалтай байх юм” гэж ирээд баахан тоо судалгаа, амлалт, өчиг өгч. Харамсалтай нь дарга нарын метро барих амлалт мянгуужингийн үлгэр хэвээр байна.

Манай дарга нарын молиго ингээд дуусахгүй. Ам.долларын ханшийг мянган төгрөгөөс доош оруулна гэж амласан дарга ч бий. Гэтэл өнөөдөр доллар аль хэдийнэ 3000 төгрөг давчихсан, ихээхэн хэцүүдвэл 4000 руу дөхөж ч магадгүй дүр зурагтай яваа нь гашуун ч гэлээ бодитой үнэн. За тэгээд тавдугаар цахилгаан станцыг барина хэмээн ярьж эхэлсний олоон жилийн ой болж байна. Ардчилал ялж зах зээлийн замыг сонгосноос эхлээд л ярьсан. Өнөөг хүртэл тавдугаар цахилгаан станцын сураг алга. Сураг алга ч биш юм аа, хувийн хэвшил нь хөрөнгө оруулалт татаад барья гэхээр манай дарга нар саад тээг болоод суучихдаг байсан юм. Худлаа ярьж попрохоос гадна өөрт нь ашиггүй бол том төслийг явуулж өгдөггүй муу зан улстөрч, эрх мэдэлтнүүдэд бий. Тавдугаар цахилгаан станцаас гадна нүүрсээр ажилладаг станц байгуулж урд хөрш рүү эрчим хүч экспортлох төсөл ч хувийн ашиг хайсан дарга нараас болж гацсан түүх байгаа. Ийм түүх ганцаар тогтохгүй. Тухайн үед нь эрчим хүчний нүүрсний ордууддаа түшиглэж хэд хэдэн цахилгаан станц барьчихсан бол өнөөдөр бид Хятад руу эрчим хүч экспортолсон шигээ данайж суух байлаа. Харамсалтай нь одоо “Нүүрсээр ажилладаг станцаа босгоё, та нар хөрөнгөө гаргаад бариад өгөөч” гэж гуйсан ч наашаа харах компани байхгүй. Дэлхийн дулаарлын эсрэг ногоон бодлого эрчимжсэн өнөө цагт нүүрсээр ажилладаг станцыг санхүүжүүлэх хэн ч үгүй. Урд хөршид ийм станц бүтээж босгодог цөөн компани байдаг ч ногоон бодлого, ногоон санхүүжилтээс болж буланд шахагдчихаад байгаа. Товчхондоо өчнөөн нөөцтэй эрчим хүчний нүүрсээ доллар болгох боломжоо бид аль хэдийнэ алдчихсан. Буруутан нь үлгэр ярьж элдвийг амлаж молигоддог, халааснаасаа давж сэтгэдэггүй, иргэдээ гэх сэтгэл хандлагагүй өнөөх дарга нар.

Эрх мэдэлтнүүдийн гай ингээд дуусахгүй. Том амлалтаа арай гэж эхлүүлчихээд дуусгаж өгдөггүй зовлон манай дарга нарт бий. Тод жишээ нь Дарханы зам. Хэдэнтээ нээж, хэдэнтээ хаасныг нь улс хотлоороо арга барагдсан цөхрөнгүй харцаар ажиж суугаа. Дарханы зам яг хэзээ ашиглалтад орохыг түс тас хэлчих дарга өнөөхөндөө лав алга. Түүх сөхье. Дарга нарын амласнаар бол Дарханы зам 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 30 гэхэд ашиглалтад орох байв. Гэтэл өнөөдөр хэдэн он билээ. Эрх баригчдын амласнаар Дарханы замын ажил өрнөсөн болсон бол бид гурван жилийн өмнөөс л Улаанбаатараас Дархан руу шинэ замаар сүнгэнүүлэх байлаа. Гурван аймаг, зургаан сумын нутгийг дайран өнгөрөх Дарханы замын тухайд дотоодын аялал жуулчлалын гол дэд бүтэц. Амласандаа хүрдэггүй дарга нарын балаг дотоодын аялал жуулчлалын салбараа хүртэл гацаанд оруулчихсаныг зориуд онцолмоор байна.

Элдэв гоё амлалтаар иргэдээ хуурдаг дарга нарын балаг ингээд дуусахгүй. Манай дарга нар метроны үлгэрээ хөнгөн галт тэрэг, дүүжин тээврээр үргэлжлүүлсэн шигээ дэвж яваа. Яг одоогийн амлалт нь бусдаасаа хол тасархай популист. Өнөөдүүл маань усан тээвэр хөгжүүлнэ гэж ам уралдуулаад эхэлчихсэн. Урсгал нь тасардаг, өвөлдөө хөлддөг Туул голоор усан тээвэр хийнэ гээд төсөөл дөө. Хэний ч сэтгэж олохгүй элийрэл. Төдийгөөс өдий хүртэл худал ярьж ирсэн манай дарга нараас л ийм солиотой санаа төрнө. Ер нь байна аа, төсөөлшгүйг амлаж попордог дарга нарын уран сэтгэмжийн жишээг тоочъё гэвэл барагдахгүй. Майдар хот, Ази Европыг холбосон

хурдны замаас эхлээд өчнөөн кейс бий. Цаашид юу ярьж, яаж попрохыг төсөөлөхөд ч бэрх болчихлоо. Дахиад хэлье, төсөөлшгүйг төсөөлж элийрдгийнх нь тов тод жишээ бидний нүдэн дээр өрнөж байна. Өвөлдөө хөлдөж, урин цагт урсгал нь татардаг Туул голдоо усан тээвэр хөгжүүлнэ гэдэг мөн том элийрэл ээ.

Ингээд харахаар эрх мэдэлтнүүдийн амласаар ирсэн, амлаж буй, цаашид ч амласаар явах гял цал гоё төслүүдийн тухай гайхширч, цөхөрч ярих нь утгагүй санагдаж байна. Толгой сэгсэрч, эрүүлээр шүүмжилж сануулж зөвлөөд ч хэргээ өгөхгүй. Учир нь тэд сонсохгүй, ойлгохыг ч хүсэхгүй. Харин ч илүү солиотой, илүү элий санаанууд бодож олсоор байх болно. Яагаад гэсэн асуултыг хариуг нийтлэлийн төгсгөлд хэлэх учраас ингэсгээд орхиё.

Яг одоо хариулт нэхсэн нэг л том асуулт байна. Дарга нарын энэ мэт гял цал амлалтуудад итгээд явдаг юм биш байгаа, нийт олноороо? Гэхдээ байна аа, энэ асуултыг ухаж бодож, амьдралын хөрсөнд буулгаад харахаар тэгтлээ гонсойлгосон хариу гарахгүй байх. Яг үнэндээ иргэд их хэрсүүжсэн. Өнгөрсөн хорь, гучин жилд улстөрчдийн амлалтад хөөрцөглөж баяссан иргэдийн сэтгэлгээ хандлага тэс өөр болсон. Өнөөдрийн тухайд иргэдэд тавган дахь боорцогных нь тоо нэмэгдэх л чухал. Долларын ханшийн тогтворжилт, сарын орлогын өсөлт л түмний сонирхлыг татна. Тавдугаар цахилгаан станцтай болчихвол нийтээрээ алга ташна. Гэхдээ энэ алга ташилт станцын нээлтэд оролцож тууз хайчлах хүсэлтэй улстөрчдөд хамаарахгүй. Станцын дарга нь туузаа хайчлаад ажлаа эхлүүлчихэд л болчих асуудал. Иргэдийн хүсэл ийм энгийн, прагматик болчихсон. Товчхондоо агаар, усаар аялах гэх мэт гял цал төслүүдийг шилний цаадах чихэр гэдгийг олоод харчихтайгаа хэрсүүжсэн иргэддээ арай бодитой амлалт өгч, илүү өөрөөр сэтгэж ажиллах цаг ирчихснийг дарга нартаа сануулмаар байна.

Тэгэхээр одоо үлгэрээ зогсооцгооё, эрхмүүд ээ. Эрх мэдэлтэн, дарга нарын хувьд биелшгүй төсөл ярьдаг цаад шалтгаанаа мэдэхийн цаагуур мэдэж суугаа. Идэж ууж, завшиж сүйтгэсэн нь ил болоод ирэнгүүт ёс мэт гял цал төсөл яриад унадаг. “Наашаа хар даа, бид ийм гоё юм хийхээр шийдчихлээ” гэж ирээд биелшгүй төслүүд яриад эхэлдэг. Ингэх нь тэдэнд ашигтай. Нэгдүгээрт, өөрсөд рүүгээ чиглэсэн шуугиан дуулианы хүчийг сулруулаад авна, хоёрдугаарт далимд нь хэдэн төгрөг завшчихна, гуравдугаарт засаглах хугацаандаа хэл ам багатай аж төрчихнө. Эрх баригчид ийм л шалтгаанаар биелшгүй төслүүд ярьж амиа аргацаадаг. Манай дарга нарын пиарчид “Энгийн олон, эгэл ардууд гоё төсөл ярингуут амаа ангайж хошууран дагадаг” гэж сэтгэцгээдэг шиг байгаа юм. Тийм биш л дээ. Давтаад хэлэхэд, иргэдэд тавган дахь боорцог нь нэмэгдэж, долларын ханш буух л амин чухал.

Ц.Билиг