Month: April 2022

Categories
мэдээ цаг-үе

Орон даяар монгол хэл бичгийн шалгалт эхэллээ DNN.mn

Их, дээд сургуульд элсэн суралцахаар ЭЕШ-д бүртгүүлсэн шалгуулагч нь Засгийн газрын 37 дугаар тогтоолын дагуу эх хэлний боловсролын чанар, хэрэглээ, иргэдийн харилцааны соёл, эх хэлний дархлааны түвшинг сайжруулах зорилготой монгол хэл бичгийн шалгалтад заавал хамрагдсан байна.

Үүний дагуу өнөөдөр /2022.04.02/ 10.00-11.40 цагийн хооронд монгол хэл бичгийн шалгалтыг орон даяар зохион байгуулж буй юм.

Оюутан элсүүлэх журамд зааснаар энэ удаагийн монгол хэл бичгийн шалгалтад хамрагдаж чадаагүй бол ирэх тавдугаар сарын 7-ны өдрийн шалгалтад дахин хамрагдах боломжтой. Ямар нэг байдлаар хамрагдаж чадаагүй бол Боловсролын үнэлгээний төвд хандаж бүртгүүлээд, хоёр дахь шалгалтын эрхээ нээлгэх аж. Түүнчлэн ирэх зургадугаар сарын 22-ноос 25-ны өдөр зохион байгуулах ЭЕШ-д ямар нэг байдлаар орж чадаагүй бол арванхоёрдугаар сард дахин өгч болно.

Монгол хэл бичгийн шалгалтад 37283 хүүхэд бүртгүүлсэнээс 31032 нь энэ хавар төгсөх сурагч байна. Үүний 6671 нь өмнө оны төгсөгч юм.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл спорт туслах-ангилал

Б.Нарантуяа: Монголын бильярдчид дэлхийд цахиур хагалах цаг ойрхон байна DNN.mn

Олон улсын хэмжээний мастер Б.Нарантуяатай ярилцлаа.

-Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд шилдэг найман оролцогчдын нэг болж, Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл цом хүртэж Монгол Улсын бильярдын спортод түүхэн амжилт үзүүлсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?

-Анх удаагаа снүүкер бильярдын Дэлхийн аварга, Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцож амжилт гаргасандаа маш баяртай байна. Тэмцээнд оролцохдоо их догдолсон. Өөрийгөө ийм амжилт гаргана гэж бодоогүй, аль болох сайн оролцох юмсан л гэж бодож байсан даа. Тэмцээний зохион байгуулалт дэг, жаяг маш сайн байсан.

-Дэлхийн аварга, Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд хэдэн улсын, баг тамирчид оролцов. Хэр ширүүн өрсөлдөөнтэй байсан бэ?

-Тэмцээн Катар улсын Доха хотноо зохион байгуулагдаж, ойролцоогоор 31 орны 86 тамирчин оролцсон. Өмнөх жилийн дэлхийн аваргууд, Азийн аваргууд гээд сайн тамирчид ирж оролцсон учраас тэмцээн их өрсөлдөөнтэй болсон. Тэмцээний онцлог гэвэл бидний бэлдэж бэлтгэлээ хийж байсан ширээ болон тэмцээний ширээ маш ялгаатай байсан. Бүх зүйл нь шинэ байсан учраас ширээгээ мэдрэх гэж их цаг авсан. Үүнээс шалтгаалж жижиг алдаа гарган хожигдох тохиолдол байсан л даа.

-Анх бильярдыг 12 настай байхаасаа сонирхон хичээллэж эхэлсэн юм байна. Тухайн үед гэрийнхэн нь хэрхэн хүлээж авч байв?

-Эхэндээ сонирхлоороо тоглож байсан болохоор нэг их дэмждэггүй, бас хориглодоггүй байсан. Харин тууштай хичээллээд бага багаар амжилт гаргаад бильярдыг спорт гэдэг үүднээс яг хичээллэж эхлэхэд маш их дэмждэг болсон.

-Бильярдын спортоор хичээллэхэд зогсолт, цохилт их чухал байдаг. Хэрхэн зөв зогсож, зөв цохилт хийж сурах вэ?

-Энэхүү спортод тухайн тамирчны техник маш чухал. Бильярдын спортоор тууштай хичээллэе гэвэл анхнаасаа зөв техникт суралцах хэрэгтэй. Зөв техниктэй байснаар шарикийг зөв удирдах, оруулах зэрэг чадварыг зөв хийдэг. Анхнаасаа буруу техникээр суралцсан хүний зогсолт, техникийг засах их хэцүү. Тиймээс анхлан суралцаж буй хүмүүс сайн багшаар зөв зогсолт, техникийг эхнээс нь зөв заалгах хэрэгтэй. Тэгснээр дараагийн арга барил зэрэг нь зөв болно.

-Бильярдын спортоор ямар орны тамирчид тэргүүлдэг вэ?

-Дэлхийд Тайланд, БНХАУ, Энэтхэг, Иран, Хонгконг зэрэг улсын тамирчид ер нь тэргүүлдэг. Мөн Их Британи, Германы тамирчид ч сайн байдаг.

-Бильярдын спорт дотроо хэдэн төрөлтэй юм бэ?

-Снүүкер бильярд, пүүл бильярд, орос бильярд, чайниз пүүл, каром зэрэг төрлүүдтэй. Тус бүрийн төрлөөс хамаараад ширээ, шарик, дүрэм бүгд өөр байдаг.

–2009 онд анхны тэмцээндээ оролцож байсан. Тухайн үед ямар сэтгэгдэл төрж байв?

-Хамгийн анх 2006 онд “Шайн” клубээс зохион байгуулсан пүүл бильярдын тэмцээнд оролцож мөнгөн медаль хүртэж байсан. Анхны тэмцээн учраас сандрал их, туршлага бага гээд олон зүйл байсан ч мөнгөн медаль аваад цаашид тууштай хичээллэх урам зоригтой болсон.

-Снүүкер бильярдын 10 удаагийн улсын аварга болжээ. Өмнө нь гаргаж байсан амжилтуудаасаа хуваалцана уу?

-Монголдоо снүүкер бильярдын 10 удаагийн, пүүл бильярдын есөн удаагийн аварга болсон. Энэ хугацаанд холбооноос, клубүүдээс зохиодог тэмцээнүүдэд тасралтгүй орж амжилт үзүүлсэн. Бильярдын клубүүдээс цуврал тэмцээн үргэлж зохиодог. Долоо хоногтоо юмуу 14 хоногтоо нэг удаа цуврал тэмцээнүүд тогтмол зохиогддог.

-Таны хувьд хамгийн сэтгэлд үлдсэн дурсамжтай тоглолтоосоо хуваалцвал?

-Бүх л тэмцээнүүд онцлогтой, бүгдэд нь хүч ухаан шаарддаг. Бүгд л дахин давтагдашгүй тоглолтуудтай тэмцээн болдог доо. Тайвань улсад 2017 онд олон улсын оюутны тэмцээн зохиогдсон. Тэр тэмцээнд хагас финалийн тоглолтод Тайванийн шилдэг тамирчныг хожиж аваргын төлөө тоглох эрх авч байсан. Энэ тэмцээн бас их дурсамжтай байсан. Тухайн тэмцээнээсээ ганцаарчилсан төрөлд мөнгөн медаль, хосын төрөлд хүрэл медаль хүртсэн амжилт үзүүлсэн.

-Бильярдын спортоор хичээллэснээр хувь хүн ямар ур чадварыг эзэмших вэ. Энэ спортын бусад спортоос ялгарах давуу тал нь юу вэ?

-Биеийн хүчний спорттой харьцуулахад оюун ухаан, техник, ур чадвар гээд олон зүйл зэрэг шаардагддаг. Мөн төвлөрөлт, сэтгэл зүй маш чухал байдаг.

-Бильярдын спортод сэтгэл зүй, анхаарал их чухал нөлөөтэй гэлээ. Та өөрийн сэтгэл зүйгээ хэрхэн бэлддэг вэ?

-Сэтгэл зүйг тухайн үеийн нөхцөл байдал, тэмцээнээс шалтгаалан бэлддэг. Миний хувьд яг тийм байх ёстой гэж шууд бэлддэггүй ээ. Тамирчин бүр өөр өөрийн гэсэн сэтгэл зүйн онцлогтой шүү дээ.

-Тамирчин бүр өөр өөрийн хувийн цохиуртай байдаг. Таны хувьд ямар цохиур хэрэглэдэг вэ?

-Цохиурны хувьд оолн төрөл байдаг. Тамирчин бүр өөр өөрийн цохиуртай. Хүн өөрт тохирсон эвтэйхэн цохиуртай бол нэг цохиураараа бүх төрөлд хэрэглэсэн ч болдог. Гэхдээ тус тусын цохиурыг төрөл бүрд нь хэрэглэж байвал их зүгээр. Үнэ ханшийн хувьд ч хямд, боломжийн, үнэтэй гээд төрөл бүр бий. Би одоогоор БНХАУ-ын “Banen” брэндийн цохиур модыг хэрэглэж байна.

-Олон улсын тэмцээнүүдэд оролцоход зардал их өндөр байдаг. Өөрийн зардлаар тэмцээндээ оролцсон уу?

-Олон улсын бүх л тэмцээнд тамирчид хувиасаа зардлаа гаргаж оролцдог. Энэ удаагийн Ази, Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцоход “Монголын бильярдын холбоо”, “Баясах хульж” ХХК, “Эрчим инженеринг”, “Elite snooker club”, “Metropool club” зэрэг олон газрууд туслалцаа үзүүлсэн. Бүгдэд нь маш их баярлаж байна.

-Тэмцээнд оролцоход заавал хослол, ботинк өмсөх ёстой байдаг гэсэн үү?

-Олон улсын болон улсын томоохон тэмцээнүүдэд ёслолын хувцастай оролцох ёстой байдаг. Эрэгтэй, эмэгтэй гэлтгүй хар, цагаан цамц, эрвээхэй зангиа зүүж, хар брюкен өмд, хар ботинк өмсдөг. Энэ нь тухайн тэмцээнийг хүндэтгэж байгааг илэрхийлдэг.

-Та ямар тамирчнаас үлгэр дуурайл авдаг вэ?

-Монголын тамирчдаас гэвэл н.Дэлгэрдалай ахаасаа үлгэр дуурайл авдаг. Нягт, нямбай хичээнгүй үлгэр жишээ хүн, надад их зүйлийг зааж өгч байсан. Гадаадын тамирчдаас яг тэр тамирчин гэж хэлэх хүн байхгүй. Тэмцээнд оролцож буй тамирчдыг үзэж, харж авууштай сайн тал, чадвараас нь үлгэрлэн, суралцах дуртай.

-Манай оронд бильярдын спортын хөгжил ямар түвшинд байгаа вэ?

-Манай оронд бильярдын хөгжил одоо бол яг ид хөгжиж, дэлгэрч байна. Хүүхэд, залуу үеийнхэн маань их сонирхон хичээллэдэг болсон. Мэргэжлийн эмэгтэй, эрэгтэй тамирчид ч их нэмэгдэж байна.

-Цаашид энэхүү спортыг хөгжүүлэхэд юунд анхаарч ажиллах хэрэгтэй вэ?

-Залуу тамирчид хүүхдүүдийг энэ спортоор хичээллэдэг болговол бильярд илүү их хөгжиж, цаашдаа тэдний амжилт үзүүлэх боломж ихэснэ. Залуучууд их сонирхож ирдэг боловч бэлтгэл сургуулилт болон тэмцээн уралдаанд ялагдахаараа шантарч орхих тохиолдол их байдаг. Шагнал урамшуулал ч хамаардаг байж магадгүй юм.

-Бильярдаар хичээллэж буй хүмүүс юунд анхаарах хэрэгтэй вэ?

-Бильярдын спортоор хичээллэж буй хүмүүст хандаж хэлэхэд шантралгүйгээр тууштай, зоригтой байж, хийж буй зүйлийнхээ эцсийг үзэх хэрэгтэй шүү гэж хэлье. Өөртөө итгэлтэй байгаарай гэж захимаар байна.

-Цаашид юуг хийхээр зорьж төлөвлөж байна?

-Арав, арваннэгдүгээр сард Турк улсад Снүүкерийн тэмцээн зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээнд амжилттай оролцож, өмнө үзүүлсэн амжилтаа ахиулахыг хүсч, зорьж байгаа. Ер нь Монголын билльяардчид дэлхийд цахиур хагалах цаг ойрхон байна.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Түвшинбаяр: Өдөрт авах ёстой хэмжээний илчлэгээ аваад байвал илүүдэл жинд хүрэхгүй DNN.mn

Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн хоол судлалын албаны эрдэм шинжилгээний ажилтан Б.Түвшинбаяртай ярилцлаа.

-Сахар бидний биед яаж нөлөөлдөг юм бэ?

-Эхлээд сахар буюу гюлкоз гэдэг нь хүний биеийн энергийн эх үүсвэр, түлш гэсэн үг. Тиймээс сахарыг хэвийн түвшинд нь хэрэглэх ёстой, аль болох нийлмэл нүүр уснаас. Яагаад гэвэл нийлмэл нүүрс ус хоол боловсруулах замд удаанаар шимэгдэж, биеийг энергиэр хангаж боловсордог. Нүүрс ус өдрийн нийт илчлэгийн 60 хувийг бүрдүүлдэг. Цусан дахь сахарын хэмжээ ихэсвэл хэвлий орчмын таргалалт үүсч, илүүдэл болж хувирна. Цаашилбал зүрх судасны өвчин, даралт ихсэх, хорт хавдар гэх мэт халдварт бус өвчний анхны шалтгаан болдог.

-Ямар сахарыг хэр хэмжээнд хэрэглэх ёстой вэ?

-Сүү, жимс гэх мэт бүх хүнсний бүтээгдэхүүнд энгийн сахар агуулагддаг. Энэ нь цусан дахь сахарын хэмжээг ихэсгэж, таргалалт үүсгэхгүй. Өдөрт хэрэглэж байгаа нийт илчлэгийн таваас доош хувийг сахар эзлэх нь зүйтэй. Насанд хүрсэн хүн өдөрт 20-30 гр, хүүхэд 10-15 гр сахар хэрэглэнэ.

-Бидний хоол хүнсэнд сахар агуулагдсаар байхад нэмэлтээр ундаа, амттан хэрэглэх шаардлагагүй юу?

-Тийм, дэлгүүрийн лангуун дээр байгаа ундаа, жигнэмэг, резинэн чихэр, торт, зайрмаг гээд ихэнх бүтээгдэхүүн сахарын агууламж өндөртэй. Ойролцоогоор 100 мл ундаанд 10 орчим грамм сахар агуулагддаг, харин гурилан бүтээгдэхүүн ундаанаас ч их сахартай. Тэгэхээр шошго сайн уншиж занших хэрэгтэй.

-Сахарын хэрэглээгээ багасгавал таргалалт, шүдний өвчлөл хэдэн хувь багасах вэ?

-Илүүдэл жин гэдэг хэрэгцээт илчлэгээсээ илүү хэмжээний калор хоол хүнснээсээ авч байгаагийн үр дүн. Хэрвээ өдөрт авах ёстой хэмжээний илчлэгээ аваад л байвал илүүдэл жинд хүрэхгүй. Шууд тэдэн хувь багасна гэж тодорхойлох боломжгүй. Хүн амын дунд илүүдэл жингийн асуудал эрчимтэй нүүрлэж байна. Насанд хүрсэн хоёр хүн тутмын нэг нь таргалалттай. Сүүлийн үеийн судалгаагаар өсвөр насныхны таргалалт огцом нэмэгдэж байгаа нь анхаарал татаж байна. Өсвөр насны таван хүүхэд тутмын нэг нь таргалалттай, таван жилийн өмнө энэ тоо тав дахин бага байсан. Хүүхдүүдийн 40 хувь нь өдөр бүр чихэрлэг ундаа ууж байна. Жигнэмэг, кекс гэх мэт чихэрлэг бүтээгдэхүүний хэрэглээ 60 хувьтай байна.

-Чихэрлэг бүтээгдэхүүний хэрэглээ яагаад ийм өндөр байна вэ?

-Хямд өртөгтэй, чанаргүй учраас. Нөгөө талаар хүүхдүүдийн идэвхтэй хөдөлгөөн буурсан.

-Өсвөр насандаа илүүдэл жинтэй байх нь ямар хор уршигтай вэ?

-Өсвөр насандаа таргалалттай байсан таван хүүхдийн дөрөв нь насанд хүрсэн хойноо илүүдэл жинтэй байна. Харин хэвийн жинтэй байсан таван хүүхдийн хоёр нь илүүдэл жинтэй болох магадлалтай. Өсвөр насанд өөхөн эсийн тоо олширч таргалалт үүсдэг, харин насанд хүрсэн хойно өөхөн эс томордог. Тэгэхээр өсвөр насанд байхад өөхөн эсийн тоо нэмэгдчихсэн бол таргалах эрсдэл өндөр л гэсэн үг.

-Энэ жил манай улс 210 сая литр сахартай ундаа худалдаалж, түүнд 522 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна. Энэ их хэмжээ юу, үүнийг багасгахын тулд гадны орнууд ямар арга хэмжээ авдаг юм бэ?

-Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, гадны орнуудад сургуулийн орчимд зарахыг хориглосон хүнсний жагсаалт байдаг. Чихэрлэг хүнс гэдэг нь 100 граммд 10-аас дээш грамм сахар агуулагдахыг хэлнэ. Манай улсад энэ тушаал батлагдсан л даа, хэрэгжилт муутай.

-Яаж хэрэгжүүлэх вэ?

-Сургуулийн захиргаа, эцэг эхчүүд, бизнес эрхлэгч, орон нутаг хороо дүүргийн засаг захиргааныхан гэрээ байгуулж хамтарч ажиллах шаардлагатай.

Сахартай ундаа хэрэглэх нь шүдийг чихэр идсэнээс чилүү гэмтээдэг

“Дөл дент” эмнэлгийн нүүр амны их эмч Б.Шүрэнцэцэгтэй ярилцлаа.

-Шүдэнд сахар хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

-Шүд цоорох өвчин нь нүүрс ус, цаг хугацааны давтамжаас шалтгаалдаг. Нүүрс ус гэдэг нь зөвхөн сахар биш бидний өдөр тутамд идэж байгаа бүх хоол хүнсэнд агуулагддаг. Сахартай ундаа хэрэглэх нь шүдийг чихэр идсэнээс ч илүү гэмтээдэг. Сахарыг бүрэн хорих боломж, шалтгаан байхгүй, шүдээ бүрэн цэвэрлэх нь чухал байдаг. Ил харагдаж байгаа цагаан хэсэг бол шүдний хамгийн хатуу, нягт хэсэг. Энэ нягт хэсгийг нэвчиж, сийрэгжүүлэх боломж сахар буюу гюлкозонд л байдаг. Цооролтоос сэргийлэхийн тулд глюкозын хэрэглээг хянаж, бүрэн цэвэрлэх хэрэгтэй.

-Шүдний цооролт сахарын их хэрэглээ, дутуу цэвэрлэгээнээс л үүсдэг юм байна, тийм үү?

-Тийм, мөн яаж хооллох нь чухал. Жишээлбэл, та гурван ширхэг чихэр ажилдаа авч явлаа гэж бодъё. 10 минутын зайтай нэг нэгээр нь идэх, гурвууланг нь нэг дор идэх хоёр маш их ялгаатай. Тэр гурван чихрийг нэг дор идчихвэл шүд цоорох эрсдэл багасна.

-Шүдийг цоорохоос нь өмнө хараад мэдэх боломж бий юу?

-Хүмүүс өвчин хэлж ирдэггүй, хийсч ирдэг гэдэг. Харин шүдний өвчин бол хэлж ирдэг. Цоорохоос өмнө шүдэн дээр цагаан толбо үүснэ, дараа нь шаргал болж, бүр удвал хар өнгөтэй болно.

-Шүдээ яаж угаах ёстой юм бэ?

-Сүүлийн үед сойзоо норгоод шүдээ угаа, дараа нь оогоо шүдэндээ түрх гэж зөвлөдөг болсон. Учир нь оонууд ихэвчлэн фторын найрлагатай, фторыг шүдэнд түрхсэнээр шүд цэвэр, бат бөх болно. Фторыг цэвэр шүдэнд түрхэх ёстой.

-Шүдний өвчлөлийг багасгахын тулд их хэмжээний сахар агуулсан амттан, сахартай ундааг хорих хэрэгтэй юу?

-Бүтээгдэхүүний үнийг нэмж, хорих нь айхтар ач холбогдолгүй байх. Амттай зүйл идэх, уух хүсэл хүүхэд бүрт л байдаг. Үнийг нь нэмэхээс илүү чанар, аюулгүй байдалд нь анхаарч, эрүүл мэндийн мэдлэг мэдээлэл олгоосой л гэж хүсч байна.

-Бид ямар нэг зүйл идээд араас нь шууд шүдээ угаах ёстой юү?

-Хүний шүд өдөрт таван удаа юм идэхэд өөрийгөө цэвэрлэх чадвартай. Одоо өдөрт таван удаа хооллодог хүн ховор болчихсон. Телевиз үзэнгээ нэг юм иднэ, утас харангаа нэг боорцог идчихнэ, чихэр, шоколад, зайрмаг гээд олон төрлийн юм иддэг болсон. Тэгэхээр та өдөрт таваас дээш удаа хооллосон л бол шүдээ угаах ёстой.

Categories
зурхай мэдээ цаг-үе

ЗУРХАЙ: Дашнямтай, хөхөгчин тахиа өдөр DNN.mn

Аргын тооллын дөрөвдүгээр сарын 2, Санчир гариг. Билгийн тооллын 1, шийдэм од, хөхөгчин тахиа өдөр. Өдрийн наран 6:29 цагт мандан, 19:23 цагт жаргана. Тухайн өдөр үхэр, могой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба гахай, хулгана жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр хууль цааз гаргах, батлах, хэрэглэх, хулгай дээрмийг номхотгох, гэмтнийг шийтгэх, мал адгуус номхруулах, угаал үйлдэх, хагалгаа хийлгэх, гэр бүрэхэд сайн. Мод суулгах, нарийн зөвлөгөөн хийхэд муу.

Өдрийн сайн цаг нь хулгана, бар, туулай, морь, хонь, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой. Дашнямтай өдөр.

Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

ЦАГ АГААР: Улаанбаатарт өдөртөө 7-9 хэм дулаан байна DNN.mn

УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө үүл багасна. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 13-15 градус, бусад хэсгээр 7-9 градус хүйтэн, өдөртөө 7-9 градус дулаан байна.

Хур тунадас: Ихэнх нутгаар солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө төвийн аймгуудын нутгийн өмнөд, говийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, өдөртөө говийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас орно. Бусад нутгаар хур тунадас орохгүй.

Салхи: Нутгийн баруун хагаст баруун хойноос, бусад нутгаар баруун өмнөөс хойш эргэж секундэд 6-11 метр.

Агаарын температур: Шөнөдөө Увс нуур болон Дархадын хотгор, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Тэс, Идэр голын хөндийгөөр 18-23 градус, Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Байдраг, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр 12-17 градус хүйтэн, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 4 градус хүйтнээс 1 градус дулаан, бусад нутгаар 5-10 градус хүйтэн, өдөртөө Увс нуур болон Дархадын хотгор, Тэс голын хөндийгөөр 0-5 градус хүйтэн, Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз, Халх голын хөндий, Дарьгангын тал нутгаар 3-8 градус, говийн бүс нутгийн баруун өмнөд хэсгээр 11-16 градус, бусад нутгаар 7-12 градус дулаан байна.

БАГАНУУР ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө үүл багасна. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 6-11 метр. Шөнөдөө 12-14 градус хүйтэн, өдөртөө 6-8 градус дулаан байна.

ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө үүл багасна. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 15-17 градус хүйтэн, өдөртөө 4-6 градус дулаан байна.

Categories
мэдээ нийгэм

НОБГ: Улаанбаатар хот орчимд хуурайшилтын зэрэг өндөр байна

Өнжмөл шар өвсийг шатаахгүй байхыг анхааруулав

Нийслэлийн ногоон бүс орчимд хуурайшилт ямар түвшинд байгаа болоод ой, хээрийн түймрийн болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр ямар ажлууд зохион байгуулж буй талаар Нийслэлийн Онцгой байдлын газрын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн дарга Г.Нэргүйгээс тодрууллаа.

Энэ жилийн тухайд нийслэл Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт хуурайшилт ихтэй, хуурайшилтын зэрэг өндөр түвшинд байна. Он гарснаас хойш нийслэлийн хэмжээнд объектын гал түймрийн дуудлага 609 удаа, шар өвсний галын дуудлага 26 удаа, ойн түймэр нэг бүртгэгдсэн. Эрэн хайх аврах ажиллагааны 27 удаагийн дуудлагын дагуу ажиллалаа. Хуурайшилт ихтэй байна гэдэг түймэр гарч болзошгүй аюултай нөхцөл байдал үүсэх урьтал суурь болж байдаг. Ойн тухай хуульд ч түймрийн нэн аюултай улиралд гуравдугаар сарын 20-ноос зургадугаар сарын 20, есдүгээр сарын 20-ноос арваннэгдүгээр сарын 20-ны хоорондох цаг үеийг багтаасан нь бий. Хавар, намрын хуурайшилтын улиралд нийслэлийн ногоон бүсэд ойн түймэр гарахаас урьдчилан сэргийлж, хөдөлгөөнт эргүүл гаргаж, Нийслэлийн Онцгой байдлын газар дээр ойн түймрийн штаб ажиллуулж байна. Нийслэлийн Онцгой байдлын газар, Цагдаагийн удирдах газар, Мэргэжлийн хяналтын газар, Байгаль орчны газрын нийт 25 албан хаагч өдөр бүр 50-60 чиглэлд 09:00-20:00 цагт ногоон бүсэд эргүүлд гарч байгаа. Мөн манай Онцгой байдлын газрын бэлтгэл ээлжийн бүрэлдэхүүн үүрэг гүйцэтгэж байна.

Шар өвсний галын дуудлага цөөнгүй удаа иржээ. Шар өвсөнд гал алдаж буйн шалтгаан юу байна вэ?

Иргэд гэр, байшингийнхаа ойр орчмыг цэвэрлэхдээ ил задгай гал түлэх, элдэв төрлийн хог, хашааны өвсөө шатаах, үнс нурмаа ил задгай асгах зэргээс үүдэлтэйгээр гал алдах тохиолдол буурахгүй байна. Урьд өмнөх жилүүдэд ч ийм төрлийн галын дуудлага олонтаа гарч, бид сануулга, сэрэмжлүүлэг өгсөөр ирсэн. Энэ жилийн хувьд Нийслэлийн Онцгой байдлын газраас “Алдвал галдана” аяныг үргэлжүүлэн зохион байгуулж байна. Аян гуравдугаар сарын 28-наас тавдугаар сарын 28-ныг хүртэлх хугацаанд үргэлжилнэ.

Ногоон бүсэд эргүүл ажиллуулснаар ямар үр дүнд хүрсэн бэ?

Одоогийн байдлаар 2-6 га-д шар өвс шатсан, Далан давхрын оршуулгын газарт хүмүүс гал тавьсан зэрэг үйлдлийг эргүүлийнхэн илрүүлсэн.

Гал түймрийн хэдэн хувь нь хүний буруугаас болж гардаг вэ. Иргэдэд сэрэмжлүүлэх үүднээс зөвлөгөө өгөхгүй юү?

Ер нь бол ой, хээрийн болоод ахуйн гал түймрийн 99 хувь нь хүний буруутай үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй байдаг. Түүнээс ойн ан амьтан, араатан жигүүртэн гал тавина гэж байхгүй. Тухайлбал, он гарсаар нийслэлд бүртгэгдсэн ойн түймрийн шалтгаан нь иргэний тамхины цогноос үүдэлтэй гэдгийг цагдаагийн байгууллага тогтоосон. Уг түймрийг манай аврагч, гал сөнөөгчид түргэн шуурхай унтраасан.

Тэгэхээр иргэдэд хандаж хэлэхэд, зуслангийнхаа өнжмөл шар өвсийг хадаж аваад, таглаа бүхий зориулалтын саванд шатаагаарай. Мөн хуурайшилтын үед их, бага хэмжээний гал түлэх, гагнуур хийхийг хатуу хориглодог гэдгийг сануулъя. Ууланд аялах, агаар салхинд гарахдаа унтраалгүй хаясан, дутуу унтраасан чүдэнз, тамхины ишнээс болж олон удаагийн гал түймэр гарч, байгаль орчныг сүйтгээд зогсохгүй, хувь хүн, улс оронд их хэмжээний эдийн засгийн хохирол учруулж байсныг хэлэхэд илүүдэхгүй болов уу. Энэ бүхнийг хот газрын соёлд суралцсан иргэд бүрэн дүүрэн ойлгож байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Нийслэлд ахуйн гал түймэр зонхилж байна. Залгасан бол салга, салгасан бол шалга. Иргэн та өөрийгөө болон гэр бүлээ хамгаалж чадах юм бол эх орноо хамгаалж чадна. Өөрийгөө хүндэлж чадвал бусдыг хүндэлж чадна гэдгийг хотын иргэд бид харуулах хэрэгтэй.

Санаатай болон санамсаргүйгээр гал алдсан тохиолдолд иргэдэд ямар хариуцлага хүлээлгэдэг вэ?

Бага насны хүүхдүүд чүдэнзээр тоглож, гал алдсанаас Зөрчлийн тухай хуулиар хариуцлага хүлээх, гэмт хэргийн шинжгүй бол торгууль ногдуулж, хохирол барагдуулах тохиолдол бий. Санаатай галдан шатаах зэрэг гэмт хэргийн шинжтэй, хүний амь нас, эрүүл мэнд хохирсон бол эрүүгийн хариуцлага хүлээдэг.

Түүнчлэн урьдчилан сэргийлэх ажилд нэг төгрөг зарцуулбал гамшгийн үед зарцуулах долоон төгрөгийг хэмнэж чадна гэсэн зарчим байдаг. Нийслэлчүүд маань дөрвөн уулаараа хүрээлүүлсэн, байгалийн үзэсгэлэнт уул, нурууд дунд, ногоон бүсэд амьдардаг азтай хүмүүс. Тиймээс гал түймэр алдвал ямар их хохирол учруулдгийг, тэр түймрийг унтраах гэж ямар их хүн, хүч зарцуулдгийг битгий мартаарай гэж дахин дахин хэлье.

facebook sharing button

Categories
мэдээ нийгэм

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сарын аян эхэлж байна Dnn.mn

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сарын аян Ажлын байран дахь хүчирхийлэл , дарамтаас урьдчилан сэргийлье

Манай улс жил бүрийн дөрөвдүгээр сарыг хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сар болгодог.

Энэ жил улс орон даяар үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, ХАБЭА-н мэдлэг, мэдээллийг иргэд, олон нийтэд сурталчлан таниулах ажил “ХӨДӨЛМӨРИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ЭЕРЭГ СОЁЛЫГ ХАМТДАА ТӨЛӨВШҮҮЛЬЕ” уриатай.

Аяны хүрээнд:

  • “Эрүүл аюулгүй ажлын байрыг эрхэмлэгч байгууллага-2021” болзолт уралдааны шилдэг аж ахуйн нэгж байгууллагуудад шагнал гардуулах ёслолын ажиллагаа
  • Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн/ХАБЭА/ шилдэг зөвлөлийг шалгаруулах
  • ХАБЭА-н өнөөгийн байдал цаашид авах арга хэмжээ” хэлэлцүүлэг
  • ЕБС-ийн сурагчдын дунд “Миний гэр бүл аюулгүй ажилладаг” сэдэвт гар зургийн уралдаан
  • Аж ахуйн нэгж байгууллагын ажил олгогч нарт зориулсан ХАБЭА-н мэдлэг дээшлүүлэх цахим сургалт
  • Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн үндэсний хороо, салбар хороо зөвлөлийн гишүүдийг чадавхжуулах сургалт зохион байгуулах зэрэг өргөн хүрээг хамруулахаар төлөвлөөд байна.

Сарын аяны нээлтийн арга хэмжээ энэ сарын 4-ний 10:00-14:00 цагт МҮЭСТО-нд болно.

“Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сарын аян”-ыг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоо, Монголын үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн үндэсний хороо, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийн төв, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар, Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар хамтран 11 дэх жилдээ зохион байгуулж байна.

Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагаас жил бүрийн дөрөвдүгээр сарын 28-ныг “Ажлын байран дахь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дэлхийн өдөр” болгон тэмдэглэж байхаар 2003 онд шийдвэрлэсэн. Манай улс 2011 оноос хойш тус өдрийг тохиолдуулан дөрөвдүгээр сарыг ХӨДӨЛМӨРИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ, ЭРҮҮЛ АХУЙН САР болгож байна.

Эх сурвалж: ХНХЯ
Categories
мэдээ нийгэм

Монгол эмэгтэйчүүд бичиг үсгийн мэдлэгээрээ 35 орноос XII байрт оржээ DNN.mn

Азийн хөгжлийн банкнаас 2021 онд Ази, номхон далайн орнуудын дунд хийсэн судалгаагаар Монгол эмэгтэйчүүдийн бичиг үсгийн мэдлэгийн түвшин 98.6 хувь буюу 35 орноос 12 дугаар байрт оржээ.

Узбекистан эмэгтэйчүүдийн бичиг үсгийн мэдлэгийн түвшин 100%-аар нэгдүгээр байрт жагсаж байна.

Монгол Улсын хэмжээнд хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг байнга өсөж ирсний дотор бичиг үсэгтний хувь

  • 1921 онд 2.1 хувь
  • 1944 онд 27.3 хувь
  • 1956 онд 70.5 хувь
  • 1979 онд 92.7 хувь
  • 2000 онд 97.8 хувь байсан бол 2020 онд 98.7 хувь болж өсжээ.

Ази, Номхон далайн орнуудад уншиж, бичиж чаддаг эмэгтэйчүүдийн тоо нэмэгдэж байна.

Categories
гадаад мэдээ

“Apple” компани санах ойн чипийн шинэ нийлүүлэгч хайж эхэллээ DNN.mn

Apple” компани “iPhone” гар утсанд ашигладаг санах ойн чипийн шинэ нийлүүлэгч олохоор судалж байна. Хоёрдугаар сард “Apple”-ийн гол нийлүүлэгч Японы “Kioxia Holdings” компанийн хоёр үйлдвэрт саатал гараад байгаа аж. Үүнтэй холбогдуулан “Apple” цаашид тасалдал үүсэхээс сэргийлж, нийлүүлэгчдээ төрөлжүүлэхээр судалж эхэлжээ.

“Apple” БНХАУ-ын “Yangtze Memory Technologies” компанитай хамтран ажиллахаар хэлэлцэж байгааг эх сурвалжууд мэдээлсэн байна.

Одоогоор “Micron Technology”, “Samsung Electronics”, “SK Hynix” зэрэг томоохон компаниуд “Apple”-д санах ойн чип нийлүүлж байгаа юм.

Ж.Эрдэнэчулуун | @erdenechuluunJ

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Улаанбаатарт шөнөдөө 5 хэм хүйтэн байна DNN.mn

Малчид, иргэд, тээвэрчдийн анхааралд: Ойрын өдрүүдэд ихэнх нутгаар дулаарах тул болзошгүй шар усны үерийн аюулаас сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна.

2022 оны 04-р сарын 01-ний 12-18 цаг хүртэлх цаг агаарын мэдээ: Багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 4-9 метр. 6-8хэм дулаан байна.

2022 оны 04 сарын 01-ний 20 цагаас 04 сарын 02-ны 20 цаг хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

Хур тунадас: Ихэнх нутгаар солигдмол үүлтэй. Нийт нутгаар хур тунадас орохгүй.

Салхи: Ихэнх нутгаар баруун өмнөөс секундэд 6-11 метр.

Агаарын температур: Шөнөдөө Увс нуур болон Дархадын хотгор, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Тэс, Идэр голын хөндийгөөр 13-18 хэм, Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Байдраг, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр 8-13 хэм хүйтэн, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 4 хэм хүйтнээс 1 хэм дулаан, бусад нутгаар 3-8 хэм хүйтэн, өдөртөө Увс нуур болон Дархадын хотгор, Тэс голын хөндийгөөр 3 хэм хүйтнээс 2 хэм дулаан, Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Идэр голын хөндийгөөр 3-8 хэм, Их нууруудын хотгор болон Орхон-Сэлэнгийн сав газар, говийн бүс нутгаар 14-19 хэм, бусад нутгаар 9-14 хэм дулаан байна.

УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 8-10 хэм, бусад хэсгээр 3-5 хэм хүйтэн, өдөртөө 11-13 хэм дулаан байна.

БАГАНУУР ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 6-11 метр. Шөнөдөө 7-9 хэм хүйтэн, өдөртөө 10-12 хэм дулаан байна.

ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 10-12 хэм хүйтэн, өдөртөө 9-11 хэм дулаан байна.

2022 оны 04 дүгээр сарын 03-наас 04 дүгээр сарын 07-ныг

хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв

3-нд Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар, 4-нд төв болон зүүн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 5, 6-нд зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар хур тунадас орно. Салхи ихэнх нутгаар секундэд 6-11 метр, 4-6-нд тал, хээрийн нутгаар секундэд 15-17 метр хүртэл ширүүсэж, шороон шуурга шуурна. Увс нуур болон Дархадын хотгор, Завхан, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 12-17 хэм хүйтэн, өдөртөө 2 хэм хүйтнээс 3 хэм дулаан, Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Эг, Үүр, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз, Халх голын хөндийгөөр шөнөдөө 8-13 хэм хүйтэн, өдөртөө 4-9 хэм дулаан, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 1 хэм хүйтнээс 4 хэм дулаан, өдөртөө 17-22 хэм дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 3-8 хэм хүйтэн, өдөртөө 10-15 хэм дулаан байна.