Монголд амьдардаг Украины иргэд хоёр өдөр тайван жагсаал хийх зөвшөөрлөө авчээ. Тодруулбал “Украиныг дэмжих тайван жагсаалыг зохион байгуулах зөвшөөрлийг Засгийн газраас авлаа” хэмээн олон нийтийн сүлжээнд бичжээ.
Тэдний жагсаал өнөөдөр 12:00 цагт Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэр, УИД-ийн өмнө байрлах “Beatles”-ийн хөшөөний хажууд болох бол дараагийнх нь гуравдугаар сарын 5-нд 12:00 цагаас Улсын Драмын Эрдмийн Театрын хажууд болох юм байна.
Цар тахлын нөхцөл байдал намжиж, халдварын тохиолдол буурсантай холбоотойгоор энэ оны хоёрдугаар сарын 14-ны өдөр Монгол Улс хилээ нээж, вакцины бүрэн тунтай жуулчдад нээлттэй орон болсныг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ зарласан.
Энэ үеэр тэрбээр “Вакцинд хамрагдаж чадаагүй байсан ч Монгол Улсад хүрэлцэн ирж, вакцинд хамрагдах боломж нээлттэй гэдгийг зарлаж байна ” хэмээн мэдээлсэн юм
Иймд тус өдрөөс хойш гадаадаас хэчнээн иргэн Монголд ирсэн болон хэдэн гадаад иргэн манай улсад вакцинд хамрагдсан болохыг холбогдох эх сурвалжуудаас тодруулав.
Өчигдрийн байдлаар улсын хэмжээнд нийт 4,537 гадаадын иргэн коронавирусийн эсрэг вакцинд хамрагдсан байсныг ЭМЯ-ны Нийтийн ЭМ-ийн хариу арга хэмжээ, халдварт өвчний хяналт, сэргийлэлтийн хэлтсийн дарга Д.Баярболд хэлэв.
Энэ нь вакцины бүрэн тун буюу коронавирусийн эсрэг вакцины хоёр тун хийлгэсэн 2,173,135 иргэний /2022.03.03-ны өдрийн байдлаар/ 0.2 хувийг эзэлж байна.
Харин аль улсын хэчнээн иргэн ямар вакцин хийлгэсэн мэдээллийг Эрүүл мэндийн яамнаас өгөх боломжгүй гэлээ.
Түүнээс гадна манай улс бүх хязгаарлалтын арга хэмжээг цуцалж, гадаадын иргэдэд нээлттэй болохоо зарласнаас хойш нийт 2,882 гадаад зорчигч хилээр орж иржээ. Үүний дийлэнх хувийг ОХУ-ын иргэд эзэлж байна.
ХХЕГ-ын эх сурвалжийн өгсөн мэдээллээр, хоёрдугаар сарын 14-нөөс гуравдугаар сарын 3-ны өдрийн хооронд улсын хилээр 32,911 зорчигч нэвтэрсэн. Үүнээс хилээр орж ирсэн нь 13,304 бол 14,285 зорчигч хилээр гарсан байна.
Дээрх хугацаанд манай улсад нийт орж ирсэн зорчигчдын 2,882 нь гадаад иргэн бол хилээр гарсан зорчигчдын 2,440 нь гадаад иргэн байсан бөгөөд дийлэнх нь ОХУ-ын иргэд байжээ.
Тодруулбал, Монгол Улсын хил гаднын иргэдэд нээлттэй болсныг зарласнаас хойг өчигдрийг хүртэлх хугацаанд ОХУ-ын нийт 1,020 иргэн орж ирсэн нь мөн хугацаанд хилээр нийт нэвтэрсэн гаднын зорчигчдын 35.3 хувийг дангаараа эзэлж буй хэрэг аж.
Түүнчлэн ОХУ-ын 879 иргэн хилээр гарсан нь манай улсын хилээр гарсан гадаадын нийт зорчигчдын 36 хувийг эзэлжээ.
Ташрамд дурдахад, хоёрдугаар сарын 10-ны өдрийн байдлаар Монгол Улсад 123 улсын 16,389 гадаад иргэн оршин сууж байна.
“MCPT” ХХК-ийн захирал Д.Бямбадаштай ярилцлаа.
-Таны харж байгаагаар баялаг бүтээгч гэж хэн бэ?
-Янз бүрээр л тайлбарлаж болох байх. Хувьдаа хөдөлмөр эрхэлж буй хүн бүр л баялаг бүтээгч байх боломжтой. Тэр боломжийг төрийн зүгээс нээж өгөхгүй байна. Төр нь хүчээ авсан монополь компаниудтай нийлж жижиг аж ахуй эрхлэгчдийн боломжийг дээрэмддэг тогтолцоо бий болж. Хөл дээрээ боссон компаниуд нь жижиг дунд бизнес эрхлэгчдээ халамжлаад, чирээд явдаг бизнесийн зарчим байх ёстой. Монополь компаниудад тийм ёс зүй алга.
Хоёрдугаарт, дотоодын бүтээгдэхүүнээ импортын бараанаас хамгаалах нь чухал. Гаднаас орж буй бараа бүтээгдэхүүнд өндөр татвар тавьж, дотоодын үйлдвэрлэлдээ ЖДҮ сан ч юмуу, Хөгжлийн банкаар дамжуулаад дэмжиж байх нь зөв жишиг. Энэ зээлүүд баялаг бүтээж буй хүмүүсийн гарт очиж байх ёстой. Харамсалтай нь УИХ-ын гишүүд албан тушаалаа урвуулан ашиглаад өөрсдийн хамаарал бүхий монополь компаниудад хамаг зээлийг нь хамаад авчих юм. Монополь компани байгуулчихсан улс өөрсдийн бизнест хууль эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлэхийн тулд улс төр рүү зүтгэдэг болжээ.
-Хөгжлийн банкны дэд захирал Ж.Эрхэмбаатар үйлдвэр байгуулж ажлын байр бий болгож, татвар төлж буй бизнес эрхлэгчдийг зөвхөн хувийнхаа эрх ашгийн төлөө, хувьдаа ашиг олохын төлөө явж байгаа гэж тодорхойллоо. Бизнес эрхлэгчид бол баялаг бүтээгч биш гэж шууд хэлж байна. Үүнд таны байр суурийг сонсъё.
-Санал огт нийлэхгүй байна. Энэ хүн цаад ач холбогдлыг нь анзаарахгүй зөвхөн ашиг олоод жаргаад явж байдаг гэж санасан болов уу. Зээл аваад л дураараа дургиж байна гэх өнцгөөс нь харж байна. Үнэнчээр бизнес эрхэлж яваа улс хоёр гүүр даваад байр авна, ланд 200 авч унана гэдэггүй юм. Технологио сайжруулж бүтээгдэхүүний нэр төрлийг нь олшруулах, ажилтнуудынхаа цалинг нэмж, ахуй амьдралыг нь дээш татахыг л зорьдог шүү дээ.
Би өөрийнхөө салбарыг жишээ татаад ярья. Манайх хог хаягдлыг дахин боловсруулах салбар. Монголд аж үйлдвэрийн салбар хөгжөөд 70 орчим жил болж байна. Манайх сүүлийн 20 орчим жилийн хугацаанд хөгжиж байна. 1990 оноос өмнө манайд 200 орчим төрлийн л хог хаягдал гардаг байлаа. Ардчилал гарч хүмүүсийн хэрэглээ өссөнтэй холбоотойгоор манайд сая нэг зуу орчим мянган төрлийн хог хаягдаж байгаа гэх тооцоо байдаг. Тэр бүрийг ангилж ялгаад дахин боловсруулах үйлдвэрт оруулаад дараагийн бүтээгдэхүүнийг хийх боломжтой. Нийт хог хаягдлын 70 орчим хувийг дахин боловсруулах боломжтой. Хог хаягдал түүж дахин боловсруулж дараагийн бүтээгдэхүүн гаргахад нэгдүгээрт байгальд ээлтэй. Газар шороо сэндийчээд байхгүй. Хөнгөн үйлдвэрийн салбар хог хаягдлыг дахин боловсруулах гэх салбартай болсон. Энэ нь цаагуураа ажлын байр бий болгох, татвар төвлөрүүлэх, нийгмийн даатгал гээд төсөв бүрдүүлэхэд том ач холбогдолтой. Ашиг олдог, жаргадаг гэх өнцгөөс харж, бизнес эрхэлж байгаа улсын хөдөлмөрийг үгүйсгэж болохгүй. Товчхондоо ачааны хүндийг үүрч төсөв бүрдүүлж яваа улс бол бизнес эрхлэгчид. Харин мэдээлэлд ойр төрд алба хашдаг байдлаа ашиглаж хамаарал бүхий компаниараа хэдэн тэрбумын зээл авсан улс хаус авч, үнэтэй машин унаад казино тоглоод жаргаад байж байж мэднэ шүү.
-Засгийн газрын зүгээс ам ангайхдаа баялаг бүтээгч, бизнес эрхлэгчдийг дэмжих талаар дуугардаг. Таны ярьж байгаагаар бол эсрэгээрээ байх шиг.
-Яг эсрэгээрээ байна. Үйлдвэрлэл явуулж байгаа хэд рүүгээ “Зөвхөн хувийн эрх ашгийн төлөө явж байна” гэж үгүйсгэж байна шүү дээ. Зарим тохиолдолд бодлогоор хавчаад ч байгаа юм шиг. Миний зүгээс бүтээгдэхүүнээ гадаадын зах зээл рүү нийлүүлэх боломж байхад экспортын мэдүүлэг авахаас өгсүүлээд 30 гаруй шат дамжлага дамждаг асуудал бий. Бизнесээ тэлж хөл дээрээ бат зогсохоор зүтгэж байгаа хүмүүсийг ийм байдлаар хавчдаг үйл явцаа зогсоох шаардлагатай гэж үздэг юм. 2018 онд БНСУ-ын компанид шорлогны түлш нийлүүлэх гэрээ байгуулсан ч энэ бүх шат дамжлагаас шалтгаалж өнөөдрийг хүртэл бүтээгдэхүүнээ нийлүүлж чадаагүй л явна. Тэр олон тусгай зөвшөөрөл, дарамт шахалт үүнд нөлөөлсөн. Гадны компани руу бүтээгдэхүүнээ илгээж шинжилгээнд хамруулаад л нийлүүлдэг тогтолцоотой байвал дотоодын эдийн засаг тэлэхэд чухал ач холбогдолтой. Олон улсын лаборатори нь хүлээн зөвшөөрч захиалга өгчихөөд байхад түмэн зүйлийн зөвшөөрөл шаардаад л гэрээ хэлцэл гацдаг бэрхшээл олон бизнес эрхлэгчдэд тулгардаг. Үүнийг төрийн зүгээс бизнес эрхэлэгчдээ хавчих бодлого баримталж байна гэж хардаг юм.
-Таны үйлдвэр жилд хэдэн тонн бордоо үйлдвэрлэж байна. Цаашид зах зээлээ тэлэх ямар боломж байна вэ?
-Манайх 2021 онд СХД-ийн 21 дүгээр хороо Партизаны сангийн аж ахуйн мал бүхий иргэдтэй гэрээ байгуулж үхрийн баасыг нь авдаг болсон юм. Тэнд Барын ам гэх газар төвлөрүүлж органик бордоо үйлдвэрлэж байна. Жилдээ 15 мянган тонныг үйлдвэрлэх боломжтой. Хил гаалийн хориг саадаас болоод тоног төхөөрөмж оруулж ирэх тал дээр бага зэрэг асуудал тулгарсан. Жилд 15 тонн бордоо үйлдвэрлэхэд тэрбум модны төсөл, атрын аянууд, хүлэмжийн аж ахуй эрхэлж буй ААН-үүдэд нийлүүлээд явах боломжтой. Дотоодын зах зээлд тодорхой хувийг нь нийлүүлээд Хятадын зах зээлд гаргах төлөвлөгөөтэй байгаа. Энэ дээр төрийн зүгээс тодорхой дэмжлэг шаардлагатай. Тэр нь тэрбум мод хөтөлбөр болон атрын аянуудад органик бордоо хэрэглэх л байх юм.
-Манайд хог дахин боловсруулах хэдэн үйлдвэр байдаг вэ. Цар тахлын үеэр олон үйлдвэр хаалгаа барьсан. Хог боловсруулах үйлдвэрүүдийн нөхцөл байдал ямар байна вэ?
-Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд хог дахин боловсруулах хэд хэдэн үйлдвэр хаалгаа барилаа. Өрсөлдөх чадварыг нь нэмэгдүүлж, тогтвортой ажиллуулахын тулд татвар, цахилгаан, НӨАТ-уудад тодорхой хэмжээний хөнгөлөлт үзүүлэх хэрэгтэй. Тодорхой хугацаанд ийм дэмжлэг үзүүлэхэд л элгээрээ хэвтсэн үйлдвэрүүд босоод ирнэ. Хог хаягдал буурч тээвэрлэхэд гардаг зардлууд байхгүй болно. Хог хаягдал гэдэг үнэгүй зүйл биш. Үхрийн баас, самрын яс, хуванцар сав, шил, модны үртэс зэргийг цэгүүдээс нь худалдаж авдаг. Иргэд үүнийг ухамсарласан цагт хог хаягдлаа ангилаад тушаадаг болно. Цаагуураа амьжиргаанд нь ч нэмэртэй.
-Та хэдэн хүн цалинжуулж ажиллаж байна вэ?
-Манайх ч том үйлдвэрүүдтэй харьцуулахад жижигхэн л дээ. Ачаалалтай үед 50 орчим хүн л ажилладаг юм. Сая цар тахлын үед бизнес бага зэрэг хумигдсан. Гэсэн ч үйлдвэрлэлээ нэг өдөр ч зогсоогоогүй. Борлуулсан бүтээгдэхүүний орлогын хэмжээгээр нь татвараа цаг хугацаанд нь төлөөд явдаг.
Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын орлого улсын хэмжээнд 2021 оны эцэст 1.6 их наяд төгрөг болж, өмнөх оныхоос 230.6 (16.8 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ.
Үүнд утасгүй холбооны үйл ажиллагааны орлого 136.3 (17.7 хувь) тэрбум, өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх, дамжуулах үйл ажиллагааных 32.6 (19.7 хувь) тэрбум, шуудангийн үйл ажиллагааных 11.5 (43.1 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь нөлөөлсөн байна.
Мөн мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын нийт орлого 2021 оны 4 дүгээр улиралд 441.3 тэрбум төгрөг болж, өмнөх улирлынхаас 28.7 (7 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэнийг Үндэсний статистикийн хороо мэдээлэв.
Суурин утасны цэгийн тоо өнгөрсөн оны 4 дүгээр улиралд 310.8 мянга болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 4.7 (1.5 хувь) мянган цэгээр цөөрлөө. Үүнд нийслэлийн суурин утасны цэг 3.7 (1.4 хувь) мянгаар багассан нь нөлөөлжээ.
Кабелийн телевиз хэрэглэгчид 2021 оны 4 дүгээр улиралд 955.5 мянга болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 37.9 (4.1 хувь) мянган хэрэглэгчээр нэмэгдэв. Үүнд Орхон аймагт 13.2 (47.6 хувь) мянга, Улаанбаатар хотод 12.6 (2.6 хувь) мянга, Хөвсгөл аймагт 3.8 (12.7 хувь) мянга, Хэнтий аймагт 1.6 (7.5 хувь) мянган хэрэглэгчдээр нэмэгдсэн нь нөлөөлжээ.
Үүрэн утасны идэвхтэй хэрэглэгчид өнгөрсөн оны сүүлийн улиралд 4.6 (давхардсан тоо) сая болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 243.7 (5.6 хувь) мянган хэрэглэгчээр ихэслээ. Үүнд нийслэлд 217.3 (9.6 хувь) мянга, Дархан-Уул аймагт 7.4 (6.2 хувь) мянга, Сэлэнгэ аймагт 5.7 (4.6 хувь) мянга, Орхон аймагт 4 (3.4 хувь) мянга, Дорнод аймагт 3.1 (3.1 хувь) мянган хэрэглэгчдээр нэмэгдсэн нь голлон нөлөөлөв.
Интернэт хэрэглэгчдийн тоо 2021 оны 4 дүгээр улиралд өмнөх оныхоос 5.9 хувиар нэмэгдэж, 4.1 сая болжээ. Энэ өсөлтөд үүрэн холбооны хөдөлгөөнт өргөн зурвасын хэрэглэгч 214 (6 хувь) мянга, гэрээт интернэт хэрэглэгчид 16.1 (4.7 хувь) мянгаар нэмэгдсэн нь нөлөөлжээ.
Нийт шуудан, илгээмжийн хэмжээ өнгөрсөн оны сүүлийн улиралд 1.6 сая ширхэг болж, өмнөх улирлынхаас 207.3 (14.9 хувь) мянган ширхгээр ихсэв. Үүнд дотоодын шуудан, илгээмж 149.8 (11.6 хувь) мянга, улс хоорондын гарах шуудан, илгээмж 25.1 (2 дахин) мянга ширхгээр нэмэгдсэн нь нөлөөлсөн байна.
Шуудангийн үйлчилгээний салбар 2021 оны эцэст 1 сая ширхэг бичиг, захидал, 256.1 мянган ширхэг боодол, 439.9 мянган ширхэг илгээлт, 224.4 мянган ширхэг буухиа, 736 мянган ширхэг бизнес захидал, 247.3 мянган ширхэг гибрид шуудан, 57.9 мянган ширхэг цахим худалдааны илгээмж, 3 сая ширхэг тогтмол хэвлэлийг хэрэглэгчдэд хүргэжээ.
ОХУ болон Украины хооронд өрнөж байгаа дайны нөхцөл байдлаас үүдэж Европын холбоо болон дэлхийн бусад улс орнууд ОХУ-д эдийн засгийн хориг тавьсаар байна. Энэ асуудлаар эдийн засагч, хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч Д.Ангартай ярилцлаа.
-ОРОСЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН УНАЛТ МОНГОЛД ХҮЧТЭЙ НӨЛӨӨЛНӨ, ГАРАХ ЯМАР Ч ГАРЦ БАЙХГҮЙ-
-Хамгийн сүүлд ОХУ-ын банкуудын зээлжих зэрэглэлийг бууруулахаар Moody’s судалж эхэлсэн талаар олон улс мэдээлж байна. ОХУ-ын эдийн засаг ямар байдалтай байна вэ, хоригууд хэр нөлөөлж байгааг дэлхий нийт чих тавьж байна. Манай улсын хувьд ч энэ бол том сэдэв биз?
-ОХУ украины нутаг дэвсгэр рүү дайны үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэнтэй холбоотойгоор Ану болон Европын холбооны улс орнууд эсэргүүцэл илэрхийлж, эдийн засгийн хориг арга хэмжээнүүд авч эхэлсэн. Тэд ОХуын дайралтыг зогсоох хамгийн боломжтой арга нь эдийн засгийн хориг арга хэмжээ гэж үзэж байна. Ингэхдээ ОХУ-ыг Валидимр Путин гэдэг хүн удирдаж байгаа. Ану болон Европын холбооны улс орнуудын хүсч байгаа зүйл бол Путиныг мөнгөгүй болгох, мөнгөнөөс нь салгах бодлогыг хамгийн түрүүнд хэрэгжүүлж байна. Путин сүүлийн 15 жил орчим тасралтгүйгээр ОХуыг удирдаж байгаа хүн. Тэр утгаараа өөрийг нь тойрон хүрээлсэн олигархиуд буюу том компаниудын хувьцаа эзэмшигч, захирлууд бий болсон. Европын холбооны улс орнууд Путиныг тойрсон тэдгээр олигархиудыг мөнгөгүй болгочихвол Путин хүчгүй болно гэдэг аргумент гаргаад үзэж байна. Тэр үүднээс тэдгээр бүлэглэлийн мөнгийг царцаалаа. Тэдгээр олигархи бүлэглэлийн мэдлийн 10 гаруй тэрбум ам.долларын хөрөнгө гадаадад байршдаг байсан гэж байна. Энэ нь цаад утгаараа Путины мөнгө, дайныг санхүүжүүлж байгаа хөрөнгө гэж үзэж байгаа юм билээ.
-Дээр нь банк санхүүгийн салбарт авч байгаа хоригууд хүч нэмж байгаа болов уу?
-Тэгж таарна. Путины тойрон хүрээлэгч олигархиуд руу чиглэсэн санкци маш үр дүнтэй болж байгаа. Путин гэдэг дэлхийн том удирдагч.
Энэ дайныг эхлүүлэхдээ мэдээж том стратегич нартайгаа төлөвлөсөн нь байж таараа. Гэхдээ эдийн засгийн арга хэмжээг одоогийн нөхцөл байдлаас харахад арай дутуу үнэлсэн болов уу гэж харагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл, АНУ, Европын холбооны явуулж байгаа эдийн засгийн санкци ОХУ-д маш хүчтэй нөлөөлж, хүнд байдалд оруулж байна.
Үндэсний мөнгөн тэмдэгт рубль нь цаас боллоо. Оросын компаниудтай АНУ болон Европын холбоо, Өмнөд Солонгос, Япон зэрэг улс орнуудын компаниуд хамтын ажиллагаагаа шууд зогсоож эхэлсэн. Дээр нь аливаа нэг технологи, бараа худалдаж авахгүй, эсвэл нийлүүлэхгүй гэж мэдэгдэж байна. Түүнээс гадна АНУ болон Канадын хэрэглэгчид орос бараанаас шууд татгалзаж байна. Нэг ёсондоо Оросын эдийн засаг сүйрлийн ирмэгт очиж байна.
-Дайн эхлээд долоо ч хоноогүй байдаг. Орос бол том эдийн засагтай орон. Ийм богино хугацаанд сүйрлийн ирмэгт хүрчихлээ гэж үү?
-Ердөө долоо л хонож байгаа. Яахав, Путины нэг тооцоолол зөв байсан. АНУ болон Европын улс орнууд Орос руу дайтаж чадахгүй гэдэг тооцооллыг зөв хийжээ гэдгийг дэлхий нийт харж байна. Хэрэв тэд оролцож эхэлбэл дэлхийн гуравдугаар дайн эхэлнэ. Одоо бол дэлхийн гуравдугаар дайн ч гэж ярихгүй шүү дээ. Бие бие рүүгээ цөмийн зэвсэг хаяад л, дэлхий тэр чигтээ арчигдах маш том эрсдэл байгаа. Тиймээс аль ч улс Украин руу цэрэг илгээхгүй байна.
Харамсалтай нь эдийн засгийн хориг арга хэмжээ, түүний үр нөлөөг дутуу харсны үр дагавар ингэж гарч байна уу гэж дүгнэж байна.
-Томоохон банкуудын гадаад төлбөр тооцоо хийхийг хориглосноос эхлээд банк санхүүгийн салбарын нөхцөл байдал ямар байх юм бэ?
-Оросын Засгийн газар, банкууд, дээр нь төрийн өмчит болон томоохон компаниуд олон улсын бондын зах зээл дээрээс шинээр санхүүжилт босгох дээр хориг тавьчихлаа. Гадаад төлбөр тооцоог нь царцаахаас гадна шинээр санхүүжилт босгохыг хориглож байгаа нь ОХУ-ын хувьд том хохирол. Гэтэл Оросын Засгийн газар, томоохон компаниуд болох Роснефть, Газпром өнөөдрөөс гуравхан сарын дотор есөн тэрбум ам.долларынх нь бондын хугацаа дуусч байгаа юм билээ.
Тэдгээр компаниуд олон улсын бондын зах зээл дээрээс шинээр бонд гаргаад өмнөх бондоо төлнө гэж төлөвлөж байсан. Гэтэл одоо шинээр бонд гаргах эрхийг нь хаачихлаа. Тэгэхээр тэдгээр гадаад бонд шууд дефолт болох эрсдэлтэй. Хэрэв ингэвэл Оросын санхүүгийн зах зээл ойрын хэдэн жилдээ үзээгүй маш том сөрөг нөлөөлөлд өртөнө.
-Moody’s банкуудынх нь зээлжих зэрэглэлийг бууруулах нь бас л багагүй цохилт болох уу?
-Мүүдстэй, мүүдсгүй аль хэдийнэ олон улсын хөрөнгө оруулалтын сангууд Оросоос гарч эхэлсэн. Тийм учраас том компаниудын хувьцаа нь маш хурдтай унаж байна.
-ОХУ хөрөнгийн зах зээлийн том орон байх шүү?
-Ер нь эдийн засгийн үр нөлөөллийг хамгийн хурдан илэрхийлдэг зүйл бол хөрөнгийн биржийн индекс.
Оросын Сбербанк гэж бий. Манайхаар бол Хаан банк. Нэг ёсондоо Оросын хамгийн том арилжааны банк гэсэн үг. Энэ арилжааны банкны хувьцаа дайнаас өмнө есөн ам.доллар байсан бол дайн болоод тав хоноход 21 цент болтлоо унаж байна.
Үүнээс болж гадны хөрөнгө оруулагчид Оросоос гаръя гэж байна. Оросын Засгийн газар аргаа барахдаа гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг хувьцааг нь заруулахгүй байх арга хэмжээг авч байгаа шинэ бодлогын талаар Ерөнхий сайд нь өчигдөр зарлаж байна.
-Эдийн засгийн хувьд хүнд байдалд орж байна гэж дүгнэж болох нь ээ?
-Ер нь нөхцөл байдлыг дүгнэх юм бол долоо хоногийн өмнө ОХУ-ын ерөнхий дүр зураг дажгүй байсан. 2015 онд Крым рүү дайрснаас үүдэж тодорхой хоригт орсон. ОХУ тэрхүү хоригтойгоо дасан зохицож, өнөөдрийг хүрч байсан. Нефтийн үнэ ч Оросын хувьд таатай байв. Гэтэл Укриан руу дайраад тав хоногийн дотор эдийн засаг нь сүйрлийн байдалд орчихоод байна.
-Хариу арга хэмжээнүүд нь хэр үр дүнтэй байна вэ?
-Одоогоор бол түргэн зуурын шийдэл хэрэгжүүлж чадахгүй байна гэж харагдаж байна. ОХУ бол том эдийн засагтай орон. Том эдийн засгийн нэг хүндрэл унахдаа маш хүчтэй. Өөрөөр хэлбэл, их хохиролтой. Сэргэх хугацаа урт гэсэн үг.
-Газрын тосны том нийлүүлэгчийн хувьд бас л таагүй дүр зурагтай байх шиг байна. Худалдан авагч улсууд Оросоос татгалзсаар байна, тийм үү?
-Газрын тосны үнэ ханш бол өсөөд байгаа. Сүүлийн долоо хоногт баррель нь 100 ам.доллар даваад явчихлаа. Орос бол газрын тосны том бэлтгэн нийлүүлэгч. Тийм учраас ашигтай юм шиг харагдаж байгаа ч нөгөө талаар Оростой арилжаа наймаа хийхгүй, төлбөр тооцоон дээр нь хориг тавьчихаар ашиггүй болж байгаа юм. Магадгүй Оростой харилцаагаа таслаагүй, Оросыг буруутгаагүй улс орон бараг байхгүй болчихлоо.
Оросын компаниуд ч маш хүнд байдалд орж эхэлж байна. Том гүрэн, дайн аль ч тал руугаа эргэсэн ч Оросын эдийн засаг бага хэмжээний л шок авах болов уу гэж эдийн засагч хүний хувьд дүгнэж байсан. Гэтэл өнөөдөр Оросын иргэд банкин дээрээ 200-300 метрийн дараалал үүсгэчихсэн байна. Банкууд нь АТМ нь мөнгөгүй болсон дүр зурагтай байна. Дээр нь олон улсын төлбөр тооцооны “SWIFT” системээс Оросыг гаргалаа. Үүнээс харахад улс орнууд зэвсэг танкаар байлдахаас илүү эдийн засгаараа байлддаг болчихсон байна. Энэ бол нэг талаараа Монгол Улсын хувьд том сургамж. Олон улсын байгууллагуудын нэгдсэн арга хэмжээ гэдэг маш хүчтэй байдгийг л харуулж байна.
-Том эдийн засагтай орны хувьд том уналт хүндрэлтэй гэлээ. Тэд унасан эдийн засгаа яаж сэргээх тухайд эдийн засагчийн хувьд хэрхэн харж байна?
-Компанийн хувьд ийм зүйл тогтол байдаг. Дампуурах нь хоёр өдрийн ажил. Буцаж сэргэх нь 10 жилийн ажил гэж. Улс орнууд я мөн ялгаагүй, ийм л зүйл тохиолдоно. ОХУ-ын эдийн засаг тавхан өдрийн дотор сүйрлийн хэмжээнд хүрлээ. Хэрхэн сэргэх вэ, яаж хурдан босох вэ гэдэг дээр тодорхой шийдэл харагдахгүй байна. Ямар ч тохиолдолд, цаашид ямар ч үйл явдал өрнөсөн бай эдийн засгийг сэргээхийн хувьд цаг хугацаа их шаардана. Ойрын тав арван жилдээ энэ хямралаас гарахгүй. Маш их эдийн засгийн болон худалдааны алдагдалтай явах байх.
-Энэ том гүрний эдийн засгийн уналт манайд нөлөөлөх үү. Яаж нөлөөлөх бол, айдас дайны хажуугаар бидэнд байна шүү дээ?
-Орос Украин руу дайны үйл ажиллагаа явуулсантай холбоотойгоор дэлхийн бараг бүх улс орон Оросыг буруутгаж мэдэгдэл гаргасан. Гэтэл Монгол ганцаар Оростой хийн хоолойны асуудлаар хамтран ажиллах гэрээ байгууллаа. Үүнийг олон нийт шүүмжилж байна. Нэг талаар зөв. Манайх дайн хийж байгаа улсыг дэмжсэн байр суурь илэрхийлж байгаагаас ялгаагүй. Нөгөө талд яагаад манайх ийм байдалд оров гэхээр Монгол өнөөдөр ямар ч өрсөлдөх чадваргүй болсны илрэл. Тэр гэрээг Монголын Засгийн газар аргагүй байдалд ороод л хийсэн байх. Хүсч биш, шахалтаар, хүнд нөхцөлийн улмаас дайн болж байхад ОХУ-тай эдийн засгийн том гэрээг үзэглэнэ гэдэг сонин үзэгдэл.
Эдийн засагт үнийг тогтоогч үнийг хүлээн авагч гэж хоёр тал байдаг. Жишээ нь, Орос бол үнийг тогтоож байна. АНУ, Европын холбоо, Япон, Солонгос ч тэр. Нөгөө талд үнийг хүлээн авагч улс гэж байгаа. Ямар үнэ тогтооно, түүнийг хүлээж авдаг. Тэр нь Монгол Улс. Тийм ч учраас Монгол Улс дэлхий нийтийн харилцаанд ямар ч нөлөөгүй байна. Украины дайныг дэмжлээ ч, дэмжихгүй байлаа ч ямар ч өөрчлөлт байхгүй. Нэг ёсондоо манай улсын өрсөлдөх чадвар бүр тэг болчихсон.
-Оросын эдийн засгийн уналтаас манайд ирэх хүндрэлийн хувьд?
-Оросын энэ хүндрэл Монголд орж ирнэ. Оростой холбоотой нефтийн асуудал байна. Үүн дээр хүндрэл гарна. Хэдийгээр алдагдалдтай ч худалдааны наймаа хийгддэг. Үүн дээр төлбөр тооцоо, логистик гэх мэт асуудлууд гарна. Зөвхөн Орос гэлтгүй дэлхий нийтийг хамарсан санхүүгийн зах зээл гэдэг маш их хэмжээний тодорхой бус байдал үүсгэж, дээр үнийн өсөлтийг бий болгож таарна. Энэ нь Монгол Улсын Засгийн газар бусад банк, компаниудын санхүүжилтэд сөргөөр нөлөөлнө. Хамгийн харамсалтай нь үүнийг зогсоох ямар ч боломжгүй.
-Ямар гарц байна вэ?
-Ямар ч гарцгүй. Нэг сэтгүүлч, нэг эдийн засагч яриад шийдэх асуудал биш. Монголын төр ч өнөөдөр дийлэхгүй. Монгол Улс чинь бараа үйлдвэрлээд экспортод гаргадаг улс биш. Бэлэн бараа л гаднаас авч хэрэглэдэг. Ямар ч дотоодын үйлдвэрлэл байхгүй. Монгол Улс дотоодын үйлдвэрлэлгүй болсон гэж олон жил ярьж хэлж ирсэн. Үүний л гор өнөөдөр гарна.
Ер нь Оросын дайнтай, дайнгүй Монгол Улс хэзээ нэгэн цагт хүндрэх л байсан. Харин я энэ дайн хугацааг нь богиносгоод ирж байна. Харин бид өнгөрсөн 30 жил эдийн засаг, геополитикийн хувьд асуудалгүй гэж явж ирсэн, дахиад ч энэ чигээрээ явж болно гэж бодож байсан.
-Тусгаар улс байна даа, арга зам байж л таараа?
-Монгол Улс сүүлийн 30 жил ямар ч эдийн засгийн бодлогогүй явж ирсэн гэж хэллээ шүү дээ. Эхний 15 жил донор орнуудын хандив тусламжаар явлаа. Дараагийн 10 жил уул уурхай гэж явлаа. Энэ хугацаанд эдийн засгийн суурь асуудлаа ерөөсөө цэгцлээгүй. Улс гэдэг үйлдвэртэй, ажлын байртай байх ёстой. Түүгээрээ нэмүү өртөг бүтээдэг, илүү гарсан бараа бүтээгдэхүүнээ гадагшаа гаргаж валют олдог байх ёстой. Ийм гол юмаа орхигдуулж явсан.
Үүний гол буруутан нь Монголын төр. УИХ-ын гишүүд эдийн засгийн бодлогоо хаячихсан. Тулга тойрсон төсвийн хуваарилалт л ярьж ирсэн биз дээ. Сургууль, цэцэрлэг, хөшөө барья. Гэрэл тавья, соёлын төв барья гэсэн аж ахуйн шинж чанартай ажил руу явчихсан. Эдийн засаг гол хүндрэл бол гажуудлаа засахгүй бол жил ирэх тусам тэр нь томроод л байдаг. Монголын хувьд тийм л зүйл болчихсон. Хэрэв манайх үндэсний үйлдвэрлэлтэй байсан бол нэг, хоёр жил ямар ч асуудалгүй амьдрах байлаа.
-Үүнийг сая ковидын үед Эрээний хил хаагдахад улсаараа мэдэрсэн л дээ?
-Харин тийм. Үндэсний үйлдвэрлэлгүй улс орон гадаад орчинтой шууд хамааралтай болчихдог. Дор хаяж салатны байцаа, броклигоо тарьж чаддаггүй улс Монголоос өөр байхгүй.
Пүрэв гаригт Орос, Украины засгийн газрын төлөөлөгчдийн хоёрдугаар ээлжийн яриа хэлэлцээ Беларусийн нутаг дэвсгэрт болжээ.
Энэ уулзалтаар талууд дайны талбараас энгийн иргэдийг нүүлгэн шилжүүлэхэд зориулж хүмүүнлэгийн коридор гаргахаар тохиролцсон байна.
“Талууд түр гал зогсоох замаар хүмүүнлэгийн коридор хамтран үүсгэх тохиролцоонд хүрлээ. Орос, Украины талууд удахгүй уг коридорыг зохион байгуулахад ашиглах харилцаа холбооны шугамыг бий болгоно” гэж Украины ерөнхийлөгчийн зөвлөх Михайл Подоляк уулзалтын дараа мэдээлжээ.
Оросын төлөөлөгчдийн тэргүүн Владимир Мединский ийм тохиролцоонд хүрснийг батлаад бусад хэд хэдэн асуудал дээр мөн нэгдсэн ойлголтод хүрснийг мэдээлсэн байна.
Гэхдээ талуудын аль аль нь яриа хэлэлцээ хүлээж байсан үр дүнд хүрээгүйг илэрхийлжээ.
Украины төлөөлөгчид гуравдугаар ээлжийн яриа хэлэлцээг ойрын үед зохион байгуулахаар Оросын талтай тохиролцсоныг дуулгасан ч тодорхой тов хэлээгүй байна.
Эх сурвалж: BBC, ТАСС
18 настай охины толгой дээр кофе асгасан гэх иргэн Б.Ариунзаяагийн өмгөөлөгч Л.Баттогтохтой ярилцлаа.
– Цагдааг ёс зүйн журмынхаа дагуу ажиллаач гэсэн шаардлага тавьсан болгоныг нийгмээр нь ингэж үзэн ядуулдаг болох уу –
-Иргэн Б.Ариунзаяа бусдын толгой дээр кофе асгаж буй 10 орчим секундын бичлэг нийгмийн сүлжээнд цацагдсан. Энэ үйл явцаас хойш таны үйлчлүүлэгчийг нийгмээрээ зүхлээ. Хэргийн газар яг юу болсон юм бэ?
-Тухайн кофе шопод Б.Ариунзаяаг орж ирэхэд нэг давхарт гурван охин, нэг залуу өөдөөс нь хараад сууж байсан юм билээ. Тэр гурван охин нь нийлж, бичлэг хийгээд шоолж инээлдсэн. Тэр нь өөрөө өдөөн хоргоож байгаагийн хэлбэр юм. Овоо босгоогүй бол шаазгай юунд суух билээ. Өдөөн хоргоосон үйлдэл нь миний үйлчлүүлэгчийн сэтгэл зүйд нь маш их нөлөөлж, дөрвийн эсрэг ганцаараа байж суух аргагүй болтол нь хоргоосон байна шүү дээ. Гэмт хэргийн шалтгаант холбоог тогтоодог. Энэ хэргийн шалтгаант холбоо нь гаднаас орж ирэхэд нь нэг нь хэл амаар доромжлоод, бичлэг хийгээд, нөгөөдүүл нь дагаж шоолж инээх нь тэр хүнийг маш эвгүй байдалд оруулж байгаа юм. Тэгээд Б.Ариунзаяа “Намайг таньдаг юм уу. Яагаад бичлэг хийгээд, шоолоод байгаа юм бэ” гэтэл өөдөөс нь нулимж, гутаан доромжилсон. Тэгэнгүүт нь тэсэхээ байгаад тийм үйлдэл гаргасан байна лээ. Энэ нь хуулийн хүрээнд харилцан зөрчил үүсч байгаа нэг хэлбэр. Нөгөө охин кофе асгуулаад түлэгдсэн гээд шүүх эмнэлэгт хандчихсан байгаа. Цуг байсан залуу нь Б.Ариунзаяагийн эрх чөлөөнд бас халдсан юм байна лээ.
-Яаж халдсан юм бэ?
-Б.Ариунзаяагийн гарынх нь булчин хэсэг хөхөрсөн байна лээ. Харилцан үйлчлэл явагдсан байхгү
тэр залуу б.ариунзаяагийн биед халдсанаар хөнгөн гэмтэл гарах юм бол эрүүгийн тухай хуулиар шийдэгдэх асуудал шүү дээ. хөнгөн гэмтэл гэж тодорхойлогдохгүй бол харилцан үйлчлэл гэдэг утгаараа зөрчлийн хуулийн 5.2-т заасны дагуу танхайрч байгаа нэг хэлбэр. хоёр талын харилцан үйлчлэлээр үүссэн. Хоёулаа шүүх эмнэлгээр явж байгаа.
-Байцаагч болон Б.Ариунзаяа нарын хооронд үл ойлголцол үүссэн юм билээ. Тухайн үйлдлийг та өмгөөлөгчийн хувьд хэрхэн харж байна вэ?
-Цагдаагийн байгууллагын дотоод ёс зүйн журам гэж бий. үүний 2.3 гэж заалт байгаа. энэ зохицуулалтаар хэрэг мөрдөгч, мөрдөн байцаагч хэргийн оролцогч буюу гэрч, хохирогч, холбогдогчидтой хүнлэг бус харьцахыг хориглоно. Өөрөөр хэлбэл, хэнтэй ч цагдаагийнхан хүндэтгэлтэй харьцана гэж заасан. ёс зүйн журам зөрчсөн бол дотоод хяналтын алба гэж шалгадаг байгууллага бий. хэрэв тэр нь эрүүгийн гэмт хэргийн шинжтэй бол мөрдөн байцаах газраас тухайн цагдааг шалгана. Ёс зүйн алдаа гаргасан бол тухайн байгууллага арга хэмжээ авна. би энэ асуудлыг юу гэж харж байна гэхээр эрүүдэн шүүж байгаа хэлбэр орсон. эрүүдэн шүүх нь хоёр хэлбэртэй. бие эрхтний буюу сэтгэл санааны гэсэн. хэлбэрийг яаж тогтоодог вэ гэхээр хэрэг мөрдөгч, мөрдөн байцаагч, прокурор зэрэг хуулийн байгууллагын субьектүүд өөрсдөө хэн нэгэн гэмт хэргийн оролцогчийг ямар нэгэн гэмт хэрэгт буруутгах санаа зориг агуулж байгаа, хөтөлж байцаалт авах байдлаар, эсвэл буруу тал руу нь мушгиж яллах гэж байгаа энэ байдлыг эрүүдэн шүүх хэлбэр гэдэг. монголчууд эрүүдэн шүүнэ гэхээр с.зоригийн хэрэг дээр гардаг шиг зодож нүдээд, балбаад, айдаст автуулна л гэж ойлгодог. сэтгэл санааны эрүүдэн шүүх байдал нь тэр хүнийг сэтгэл зүйн дарамтад оруулж, ямар нэгэн хэлбэрээр дарамтлан тухайн хэргийг батлах гэж байгаа хэлбэр юм.
Иргэн Б.Ариунзаяагийн хувьд цагдаагийн байгууллагын ажилтан сэтгэл зүйн дарамтад оруулж байгаа хэлбэр юм. Утсыг нь цохиж эрх чөлөөнд нь халдаж байгаа нь, янз бүрээр айлган сүрдүүлэх нүүрний хэлэмж гаргахыг сэтгэл зүйн дарамт гэж үздэг. Сэтгэл зүйн дарамт үзүүлж байна гэдэг нь өөрөө эрүүдэн шүүх хэлбэр гэдгийг хуулинд зохицуулчихсан байдаг.
Энэ асуудлыг дотоод хяналт шалгалтын хороо нь яаж шийдэхийг бид мэдэхгүй. Эсвэл гэм буруугийн хэлбэр байна гэж үзвэл энэ нь өөрөө хэлбэрийн бүрэлдэхүүнтэй гэмт хэрэг гэж явдаг. хэрвээ хэлбэрийн бүрэлдэхүүнтэй гэмт хэрэг гэсэн дүгнэлт гарвал дотоод хяналт нь биш, улсын мөрдөн байцаах газрын тусгай субьект шалгана гэсэн үг. Ер нь хэн ч бай гэмт хэрэгт шалгагдаж байгаа этгээдийг цагдаагийн байгууллагын ажилтан хүндэтгэлгүй харьцаж байгаа нь өөрөө бодит факт.
-Б.Ариунзаяаг бичлэг хийж цацах ёсгүй байсан мэтээр олон нийт дүгнээд байгаа. Хуулиндаа тийм заалт байдаг уу?
-Бичлэг хийхийг хориглоно гэсэн хуулийн заалт байхгүй. Мөрдөн байцаалт өгч байхдаа тухайн иргэн тэмдэглэж авч болно. Өгсөн мэдүүлгийнхээ зургийг авч, бичлэг хийж болно. Үүнийг хуулиар хориглосон зүйл байхгүй. зөвхөн хувь хүний болон төрийн нууцтай холбоотой хэргийг л хориглодог юм. Бусад тохиолдолд нээлттэй байдаг. шүүх хурлын процесс явагдахад нээлттэй, хаалттай гэдэг шүү дээ. нээлттэй бол олон нийт монгол улсын 3.4 сая хүн үзнэ л гэсэн үг. үүнтэй адил энэ чинь нээлттэй зүйл. Тэр байтугай байцаагч өөрөө асуултаа гараараа бичээд, зураглал үйлдээд өгсөн ч болно. энэ нь хувь хүний л асуудал.
-Гэтэл Монгол Улсын насанд хүрсэн иргэний үйлдсэн хэргийг хаа хамаагүй ааваар нь цоллож, энд тэндхийн хуучин бичлэг гаргаж ирж олон нийт рүү турхирч байгаа нь ямар учиртай юм бэ.Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Тийм жишиг тогтоод байна. тэрний тэр гэж нийгмээр нь, нийтээр нь зүхүүлэх тактиктай болсон. жишээ нь, ц.элбэгдоржийн хүүхэд байсан байна. у.хүрэлсүхийн охин тамхины цогоор хүүхэд түлдэг байсан гээд янз бүрийн мэдээлэл явдаг. үндсэн хуулинд шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдох хүртэл хэнийг ч гэм буруутайд тооцохгүй гэж байгаа. үндсэн хуулийн хоёрдугаар бүлгийн 16.14-т зааснаар Шүүхээс гэм буруутай нь тогтоогдоогүй бол хэнийг ч гэм буруутайд тооцохгүй, гэм буруутны ял зэмлэлийг түүний төрөл төрөгсөд, аав ээж, ахан дүүс, найз нөхдөд нь халдаан хэрэглэхийг хориглоно гэсэн заалт бий. гэтэл энэ хэргийг нэг тал руу нь хэлбийлгэж яваад байгаа. аль ашигтай мэдээлэл болгоныг түүж авч цацаад байгаа нь аавынх нь ажил төрөл, эзэмшсэн мэргэжлийг гутаан доромжлох, харлуулан нийгэмд нэр хүндийг нь унагах гэсэн үйлдэл л гэж харж байгаа. Ер нь бол иргэн бүр эрх зүйн этгээд. Үүнийг яагаад хэлэв гэхээр Г.Батбаяр гэдэг хүн тусдаа амьдралтай. тусдаа амьдралтай. энэ хоёр хүн бие биенийхээ амьдралд оролцохгүй л гэсэн үг. гэтэл иргэн б.ариунзаяаг зөрчил гаргасныг төрсөн эцэгт нь нялзааж, албан тушаал, нэр хүндэд нь халдаж байгаа нь буруу юм. буруу жишиг бүр хэвшил болж тогтож байна. одоо цагдааг ёс зүйн журмынхаа дагуу ажиллаач гэсэн шаардлага тавьсан болгоныг нийгмээр нь ингэж үзэн ядуулдаг болох уу.
-Зөвхөн энэ хэрэг дээр маш олон бичлэг ар араас нь гаргаж олон нийтээр үзэн ядуулж байгаа нь ямар учиртай юм бэ. Энэ олон бичлэгүүдийг хаанаас гаргаж цацаад байгаа гэж бодож байна вэ?
-Ер нь бол цагдаагийн байгууллага ганц энэ хэргийг яагаад ингэж олон нийтээр зүхүүлээд байгаа вэ гэдэг нь эрүүдэн шүүдэг үйлдлээ нуун дарагдуулах гэсэн явдал. Яагаад гэвэл энэ бичлэгүүд цагдаагийн ёс зүйн асуудал хөндөгдсөний дараа гарч эхэлсэн. найз нөхдөөс нь энэ хүүхэдтэй холбоотой бичлэг байна уу гэж асуугаад, урьд нь юу ярьж байсныг нь оруулахгүйгээр чухал гэсэн хэсгийг нь тасдаж тавиад байгаа. миний үйлчлүүлэгчийн найз нөхөдтэй нь хүртэл үгсэн хуйвалдаад, зохион байгуулалттай хамтран ажиллаж буй гэсэн хардалт төрж байгаа.
-Гэтэл мөрдөн байцаах ажиллагаа дуусаагүй, байцаалтаа ч бүрэн өгч амжаагүй байхад 1800 оюутны гарын үсэг цугласан. МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн захиргаа иргэн Б.Ариунзаяагийн асуудлыг хэлэлцэж сургуулиас хөөх шийдвэр гаргасан байна лээ?
-Энэ бол сурч боловсрох эрхэд халдаж байгаа хэлбэр. жишээ нь, сүхбаатарын талбай дээр хүн шатаж үхсэн. тэрний бодит фактыг хэн хариуцаж байгаа юм. хэн ч хариуцаагүй. Өнөөдрийг хүртэл явж л байна. Төрсөн эцэг нь гэж цоллоод байгаа г.батбаяр охиноо хүн алсан байсан ч өмөөрнө. үхтэл үр харам гэж ямар ч хүн тэгнэ шүү дээ. одоо бас өмгөөлөгч авчихсан гээд дахиад л нүдэх байх. Ер нь хүн алсан байсан ч, улс төрийн гэмт хэрэгтэн байсан ч өмгөөлөгч авах эрх нь нээлттэй. миний хувьд бол үүрэгт ажлаа л хийж байгаа хүн. Өмгөөлөгч гэдэг хүний үүрэг хуулийн байгууллагын ажилчид ямар хууль зөрчиж байгаа вэ гэдэг дээр хяналт тавьдаг статустай этгээд.
-Сургуулиас хөөх шийдвэр нэгэнт гарсан. Одоо та бүхэн ямар арга хэмжээ авах вэ?
-нь өөрөө захиргааны хэргийн тухай хуулийн 27, 28 дугаар заалтыг зөрчиж байгаа. тухай хуулийн ерөнхий концесс нь аливаа хэрэг захиргааны хэрэг, акцтай холбоотой асуудлыг шийдэхдээ эхлээд заавал сонсох ажиллагаа явуулдаг. Сонсох ажиллагаа нь тухайн болсон процессыг ярилцахыг хэлээд байгаа юм. яг хэн нь буруутай вэ гэдгийг тогтоох ёстой. Өөрөөр хэлбэл, тэнд шүүх хурал шиг мэтгэлцээн явуулах юм. хэн буруутайг тогтоож байж ёс зүйн дүрэм, эсвэл сургуулийн дотоод дүрэм зөрчсөн үү гэдгээ шийдвэрлэнэ. Гэхдээ энд гэм буруутай нь тогтоогдсон ч сургуулиас хөөх үндэслэл болох ёсгүй.
Энэ асуудал шүүхээс гэм буруутай нь тогтоогдоогүй байна. Гэтэл Төрийн албаны тухай хууль, Эрүүгийн тухай хуулиар ямар зохицуулалттай гэхээр төрийн албан хаагч шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдсоны дараа ажлаас халдаг биз дээ. Ажлаас халах гол үндэслэл нь шүүхийн тогтоол. Гэтэл гэм буруутай нь тогтоогдоогүй байхад тухайн иргэнийг сургуулиас хасаж байгаа нь буруу.
Нэгэнт сургуулиас хасах шийдвэр гаргасан мөртлөө одоо сонсох ажиллагаа хийнэ гэсэн шийдвэр гарсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, хуульд заасан чиг үүргээрээ биш алгасаад явж байна. тэр сонсголоор тухайн оюутан дотоод журам зөрчсөн эсэхийг шийднэ. гэтэл хөөх шийдвэр гаргачихаад араас нь сонсох ажиллагаа явуулна гэдэг нь бүхлээрээ хуульд зааснаар хүчингүй. асуудлаар бид Захиргааны хэргийн шүүхэд хандана.
-Зөвхөн кофе асгасан гэх хэргийн талаар мэдүүлэг авах гэж дуудсан мөртлөө ар араас нь баахан хэрэг гаргаж ирээд, элдэв бичлэг тавиад байгаа нь ямар учиртай гэж бодож байна?
-Тэр бүх хэрэг тогтоогдоогүй юм чинь худлаа. хүний нэг алдаан дээр дөрөөлөөд гүжирдэх, гүтгэн доромжлох, нэрийг нь мушгин гуйвуулах, гутаах зорилготой яваад байгаа нэг хэсэг байна шүү дээ. гэм бурууг шүүх тогтоох ёстой болохоос олон нийт, цагдаа, өөр хэн ч юм тогтоодоггүй. Олон нийт бөөнөөрөө нийлж нэг хүн рүү довтлоод байх нь хэний эрх ашгийн үүднээс юм бэ. тухайн иргэний сэтгэл санаа одоо маш хүнд байгаа. ганц б.ариунзаяа ч биш, гэр бүлээрээ сэтгэл зүй нь хямарсан байдалтай байна.
-Б.Ариунзаяаг гэмшсэн шинжгүй бүжиглээд байна гээд дахиад нэг бичлэг гараад ирсэн нь ямар учиртай юм бэ?
-Тэр бичлэгийг найзуудынхаа групп чат руу л явуулсан юм билээ. найзууд нь “яасан сэтгэл санаа миа байна уу. Чи доошоо орчихсон уу. Хямарчихсан уу гээд л янз бүрээр бичсэн чат нь бий. Тэгэхээр нь нөгөө найзууддаа л миа харагдчихгүй юмсан гээд явуулсан бичлэг нь гадагшаа тарчихсан юм билээ.
Аргын тооллын гуравдугаар сарын 4, Сугар гариг. Билгийн тооллын 2, Могойг хүлэгч одтой, улаан луу өдөр. Өдрийн наран 7:28 цагт мандан, 18:40 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр эе эвээ ололцох, хамтын хөдөлмөр эхлэх, гэрээ хэлцэл байгуулах, найр хурим хийх, бэр гуйх, инж өгөх, авах, үнэт эрдэнийн зүйл авах, лус тахих, бороо хур оруулах, зэтгэрийг номхотгох, хөгжмийн зэмсэг урлахад сайн. Гүүр тавих, газар ухах, цөөрөм байгуулахад муу.
Өдрийн сайн цаг нь бар, луу, могой, бич, тахиа, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Модон хохимой өдөр.
Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлэрхэг, ялимгүй цас орж, зөөлөн цасан шуурга шуурна. Өдөртөө үүл багасна, цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 20-22 градус, бусад хэсгээр 15-17 градус, өдөртөө 3-5 градус хүйтэн байна.
Хур тунадас: Төв, зүүн аймгуудын нутгаар үүлэрхэг, бусад нутгаар солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө төвийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар, өдөртөө зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр цас орж, цасан шуурга шуурна.
Салхи: Ихэнх нутгаар баруун хойноос секундэд 7-12 метр, говь, тал, хээрийн нутгаар түр зуур секундэд 16-18 метр хүрч ширүүсэж, шороон шуурга шуурна.
Агаарын температур: Шөнөдөө Увс нуурын хотгор болон Тэс голын хөндийгөөр 28-33 градус, Дархадын хотгор, Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Байдраг, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр 17-22 градус, цас багатай газар болон говийн бүс нутгийн баруун өмнөд хэсгээр 4-9 градус, бусад нутгаар 12-17 градус, өдөртөө Увс нуур болон Дархадын хотгор, Тэс голын хөндийгөөр 12-17 градус, Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Идэр голын хөндий, Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар 6-11 градус хүйтэн, Алтайн өвөр говиор 4-9 градус, говийн бүс нутгаар 0-5 градус дулаан, бусад нутгаар 1-6 градус хүйтэн байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлэрхэг, өдөртөө үүл багасна. Цас орохгүй. Салхи шөнөдөө баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө 13-15 градус, өдөртөө 2-4 градус хүйтэн байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Шөнөдөө үүлэрхэг, ялимгүй цас орно. Өдөртөө үүл багасна, цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө 18-20 градус, өдөртөө 4-6 градус хүйтэн байна.
Өглөө бүр тантай хамт байдаг “Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаар 16 нүүрээр хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.
“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт МУИС-ийн Олон улсын харилцаа,
нийтийн удирдлагын
сургуулийн багш, доктор С.Баясгалан “Украин Оросын
цэргийг
зогсоож чадаад
байгаа учраас
эцсээ хүртэл
тулалдана гэсэн
зориг орчихоод
байна” гэснийг VII нүүрээс үргэлжлүүлж уншаарай.
Кофе асгасан гэх иргэн Б.Ариунзаяагийн
өмгөөлөгч Л.Баттогтох “Цагдаагийн
байгууллага ингэж
олон нийтээр
зүхүүлээд байгаа
нь эрүүдэн шүүдэг
үйлдлээ нуун
дарагдуулах
гэсэн явдал” гэлээ.
Монгол Улсын
Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж “Ардчилсан
намыг эрх баригчид
институцийн хувьд алга
болгох гэж оролдож байна” хэмээн “Улс төр” нүүрт ярилаа.
“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Дайн, гутамшиг хоёроос
гутамшгийг нь сонгосон ард түмэн
хоёулангийнх нь лайг үүрдэг” гэв.
Уул уурхайн дэд сайд О.Батнайрамдал “Дэлхийн зах
зээл дээр өсч байгаа шатахууны
үнийн өсөлт аажмаар орж ирэх нь
тодорхой. Үүнээс зайлсхийх ямар ч
боломжгүй” гэлээ.
МҮОХ-ны үйл ажиллагааг
шалгуулахаар анх удаа Олон
улсын спортын арбитрын
шүүхэд хандлаа.
Украины Киев хотын их сургуулийн оюутан Г.Марал “Энд тэндгүй бөмбөг дэлбэрч айдас, түгшүүр
төрүүлсэн өдрүүд ард үлдлээ” хэмээснийг III нүүрээс уншаарай.
Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login/
Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаараас уншаарай.
Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. Мөн “Мөнгөн завъяа” дахь сонин борлуулах цэг, Сансрын үйлчилгээний төв дэх сонин борлуулах цэг, Хан-Уул дүүргийн 19 дүгээр хорооллын үйлчилгээний төвд байрлах сонин борлуулах цэг, Саппорогийн “Миний дэлгүүр” дэх сонин борлуулах гол гол цэгүүдээс худалдан авч болохыг дуулгая. Түүнчлэн “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.
Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.
Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээллийг аваарай.
“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 19001987-гоос лавлана уу
“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ