Month: June 2019

Бүгд Найрамдах Польш Улсаас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Кшиштоф Бойкотой ярилцлаа.

---

-Та Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид Элчин сайдаар ажиллах Итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барилаа. Танд баяр хүргэе!

-Тавдугаар сарын 28-ны өдөр миний бие Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид Элчин сайдаар ажиллах Итгэмжлэх жуух бичгээ барьсан. Энэ нь миний хувьд маш их хүндэтгэлтэй чухал үйл явдал боллоо. Учир нь польшуудыг сайн мэдэх, тэднийг байнга дурсаж байдаг, мөн тэдэнтэй хамтарч ажиллахыг хүсдэг ийм оронд Элчин сайдаар ажиллах болсондоо маш их баяртай байна.

Польш, Монголын харилцааг дундад зууны үеэс эхлэлтэй гэж хэлж болно. Польшийн эрдэмтэн судлаачид XIX зууны эхэн үеэс л Монгол орныг зорин ирж Монголын түүх, соёлыг судалж байсан. Хоёр орны хооронд 1950 онд дипломат харилцаа тогтоосон бөгөөд түүний 70 жилийн ой ирэх онд болно. Энэ ойг хоёр орондоо өргөн дэлгэр тэмдэглэхээр ярилцаж байгаа. Ойн хүрээнд эрдэм шинжилгээний хурал зохион байгуулахаас гадна өргөн хүрээг хамарсан бизнес уулзалт хийхээр төлөвлөж байна. Эдгээр арга хэмжээ нь хоёр орны хоорондын харилцааг хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой үйл явдал болно хэмээн найдаж байна.

-Таны хувьд Элчин сайдаар ажиллах хугацаандаа ямар ажлуудад гол анхаарлаа хандуулахаар байгаа вэ?

-Миний хувьд хоёр орны худалдаа, эдийн засгийн харилцааг өргөжүүлэхэд анхаарах болно. Энэ оны дөрөвдүгээр сард Европын Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын шугамаар “Улаанбаатар, Дарханд жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлье” гэсэн сэдэвт семинарыг Польшийн тал санаачлан зохион байгуулсан. Цаашид ч энэ талаар идэвхтэй ажиллана. Мөн хоёр орны хоорондын худалдаа, эдийн засгийн харилцааг хөгжүүлэхэд чухал түлхэц болох Польш улсын Хөрөнгө оруулалтын худалдааны агентлаг Улаанбаатар хотноо 2018 оны арванхоёрдугаар сард нээгдсэн. Энэ агентлаг нээгдсэнээрээ манай хоёр орны эдийн засгийн харилцааг тал бүрээр хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ гэж харж байгаа. Хоёр орны худалдааны эргэлтийг нэмэгдүүлэх зорилгоор ”Монгол бидэнд илүү ойрхон болж байна” уриан дор Польш, Монголын бизнес уулзалтыг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна.

Монгол Улс газар зүйн байрлалынхаа хувьд хоёр том гүрний дунд оршдог. Түүний өмнөд хөрш БНХАУ маш их бараа бүтээгдэхүүнийг экспортлохоос гадна импортоор авдаг. Энэ улстай хил залгаа оршиж байгаагийн хувьд Монгол Улсыг дэлхийн том зах зээлийн цонх нь гэж хэлж болно. Манай хоёр орон энэ чиглэлд хамтарч ажиллах бүрэн боломжтой юм.

Би танай улсад томилогдон ажиллахынхаа өмнөхөн өөрийн улсын Ерөнхийлөгчид бараалхахдаа “Элчин сайдын хувьд хоёр орны харилцааг одоогийн байгаагаас нь илүү өндөр түвшинд гаргахын төлөө чармайн ажиллах болно” гэдгээ хэлсэн. Энэ оны тавдугаар сарын 28-ны өдөр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчтэй уулзахдаа “Танай оронд Элчин сайдаар ажиллах хугацаандаа хоёр орны харилцааг тал бүрээр нь хөгжүүлэхийн төлөө чармайж ажиллах болно” гэдгээ мөн хэлсэн. Тиймээс миний тавьж байгаа зорилт хэрэгжинэ гэдэгт итгэлтэй байна. Монгол оронд ирээд хүмүүстэй уулзаж байхад монголчууд польшийн ард түмэнтэй харилцаагаа хөгжүүлье гэсэн сайхан хүсэл эрмэлзэлтэй, аливаа асуудалд нааштай ханддаг юм байна гэдгийг илүүтэй ойлгосон. Тиймээс би Монгол Улсад Элчин сайдаар ажиллах хугацаандаа хоёр орны харилцааг шинэ түвшинд аваачих боломжтой хэмээн найдаж байна.

-Хоёр орон боловсролын салбарт хамтран ажиллаад багагүй хугацааг өнгөрүүлсэн. Цаашид энэ чиглэлээр ямар ажлууд хийхээр төлөвлөж байгаа вэ?

-Хоёр орны харилцааны нэг чухал хэсэг бол боловсролын салбар юм. Боловсролын хамтын ажиллагаа хөгжихөд Монгол Улсаас манай оронд суралцан боловсрол эзэмшиж байгаа хүмүүс ихээхэн чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Бидний тооцоолсноор Польшийн их, дээд сургуульд 1000 орчим монголчууд суралцжээ. Одоогийн байдлаар Монгол Улсын Их сургууль БНПУ-ын дөрвөн их сургуультай хамтран ажиллаж байна. Мөн Варшавын их сургуультай хамтран ажиллах эхний алхамууд хийгдэж байгаа. Намайг баярлуулж байгаа бас нэг зүйл нь монгол залуус польш хэлийг эх орондоо сурч байгаа явдал юм. Миний хувьд өөрөө их сургуулийн багш хүн. Тиймдээ ч хоёр орны их, дээд сургуулиуд хамтын ажиллагаатай байгаа нь намайг их баярлуулж байгаа. Цаашдаа ч энэ салбарын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхийн тулд онцлон анхаарч ажиллах болно.

-Одоогоос 10 жилийн өмнө Бүгд Найрамдах Польш Улсын Элчин сайдын яам манай улсад үйл ажиллагаагаа явуулж байгаад татан буугдсан. Польшийн Элчин сайдын яам манай улсад дахин үйл ажиллагаагаа явуулах уу. Та энэ асуудалд ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Улаанбаатар дахь манай улсын Элчин сайдын яамны үйл ажиллагаа 2009 онд зогссон байдаг. Тиймээс миний бие Элчин сайдаар ажиллах хугацаандаа хаагдсан Элчин сайдын яамны үйл ажиллагааг сэргээхийн төлөө чармайж ажиллах болно. Энэ асуудлаар манай улсын Засгийн газар эцсийн шийдвэрээ гаргана. Хэдийгээр Улаанбаатар хотод манай Элчин сайдын яам байхгүй ч гэсэн хоёр орны харилцаа улс төр, эдийн засаг, соёлын салбарт маш сайн хөгжиж байгаа нь намайг баярлуулсаар байна.

-Польш хүмүүс Монгол орны талаар ямар мэдээлэлтэй байдаг бол?

-Монгол Улс Азийн орнуудаас ялгарах өөрийн гэсэн өвөрмөц онцлогтой. Тэр нь улс орноо ардчилсан замаар хөгжүүлэх зорилт тавьж, түүнийгээ амжилттай хэрэгжүүлж байгаа явдал юм. Ардчиллыг хөгжүүлэх үйлсэд илүүтэй анхаарч байгаа нь Азийн орнуудаас ялгарах түүний гол онцлог. Тиймдээ ч польш хүмүүс Монгол орныг өндрөөр үнэлж дүгнэж байдаг. Манай хоёр оронд ижил төстэй нэг зүйл байдаг. Монгол орны эдийн засгийн хөгжил Зүүн Өмнөд Азийн орнуудын дунд нэлээд хурдацтай хөгжиж байгаа гэж хэлж болно. Өнгөрсөн жилийн статистикийн мэдээгээр Монгол Улсын эдийн засаг долоон хувийн өсөлттэй байснаараа Ази тивдээ, манай улсынх 4.6 хувийн өсөлттэй байснаараа Европын орнууд дотроо өндөр байр суурь эзэлж байгаа юм. Ингээд сониноороо дамжуулж монголчуудтай уулзах боломж олгосон “Өдрийн сонин”–ны редакцийн хамт олонд талархал илэрхийлье.

Зуны дунд сар эхэлж, зулзаган ногоо ургаж ахуй цаг дор Завхан аймгийг зориод ирэв. Зургадугаар сарын 4-ний орой нийслэлээс хөдөлсөн биднийг маргаашийнх нь үдэд Улиастай хотын угтал хаалганаа Завхан аймгийн Засаг дарга Д.Батсайхан тэргүүтэй албаны хүмүүс угтлаа. Тэр өдөртөө Монгол Улсын төрийн шагналт, соёлын гавьяат зүтгэлтэн, дорнын их яруу найрагч Бэгзийн Явуухулангийн мэндэлсэн Алдархаан сумын Ар амны Тасархайн бууцны бэлд эгнүүлсэн хорь гаруй гэрт дөрөв таваараа байрлацгаав. Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт зохиолч, яруу найрагч Шаравын Бадарч, Мулцангийн Уянсүх, Аюурбуньяагийн Лхагва, МЗЭ-ийн шагналт зураач, яруу найрагч Мягмарын Амархүү бид тав нэгэн ам бүл болжээ. Гэртээ ороод харвал тооноор Тасархайн бууцны арын шовх элгэн улаан хад өнгийх нь сүрдэм. Аймгийн төвөөс арваадхан километр зайтай ч эл сайхан хайрханд янгир, шилүүс, ирвэс байдаг гэж байна шүү. Уулын гөрөөс байгаа газарт Улаан номын гайхлууд байх нь дамжиггүй л дээ. Ургахын улаан нартай уралдан боссон найрагчид унд зоогоо базаачихаад их найрагчийнхаа мэндэлсэн голомтын ардах байгалиас заяат хаан сэнтий мэт дөрвөлжин хадан суудалд тухалж бийр цаас нийлүүлж, билэг оюунаа уудлан, шүлэг юүгээн хэлхэцгээв. Цөөн хоромд туурвисан эл бүтээлүүдээр “Тасархайн бууцны шүлгүүд” гэсэн ном хэвлэх гэнэ. Явуу найрагчийн ерэн насны ойн баярын нээлтийг төрсөн бууцнаа нь хийсэн нь цаанаа л нэг ёслол төгөлдөр сайхан болов.

Цэцэгсийн анхилуун үнэрт намуухан сэвшээ хацар илбэж, дуниартсан өглөөний наранд агаар тэнгэр цэлмэн тэлмийгээд униартсан их холд ногооны хөөг цэнхэртэн нялхраад хүн бүхний царайд баярын мишээл тодорно. Уулын энгэрээр нэг тархан байрласан ерэн охид, хөвгүүд “Хөх манхан тэнгэрийг эзэгнэнхэн төрлөө, би” гэсэн “Би хаана төрөө вэ” шүлгийг уншихад дэлхийн дэвжээнд суудалтай утга уянгын их хаан Монголд заларсан нь юутай их хувь билээ гэсэн омголон бодол төрнө. Нээлтийн ёслолд УИХ-ын дэд дарга, нийслэл дэх Завханы нутгийн зөвлөлийн дарга Я.Санжмятав, аймгийн Засаг даргын Тамгын газрынхан, ардын уран зохиолч Тангадын Галсан, төрийн соёрхолт, Болор цомын тэргүүн шагналт яруу найрагч Цогдоржийн Бавуудорж, МЗЭ-ийн Удирдах зөвлөлийн дарга, соёлын гавьяат зүтгэлтэн, зохиолч Долгорын Цэнджав, “Явуухулан сан”-гийн тэргүүн Энхээгийн Чинзориг, соёлын гавьяат зүтгэлтэн, яруу найрагч Бямбажавын Хүрэлбаатар, Жүмпэрэлийн Саруулбуян, хэл бичгийн ухааны доктор, Монгол Улсын гавьяат багш, Утга зохиол судлаач, шүүмжлэгч Дашлхүмбийн Галбаатар, Болор цомын тэргүүн яруу найрагч Жамсрангийн Баяржаргал, Лхагвасүрэнгийн Хасар болон “Очирваанийн их эгшиглэн” яруу найргийн наадамд оролцогчид, хүндэт зочид гээд хоёр гурван зуугаад хүн оролцож, монгол түмнээ танигдсан Бямбаа, Бямбацогт, Гантигмаа нар яруу сайхан хөтөллөө. МЗЭ-ийн Удирдах зөвлөлийн дарга До.Цэнджав “Явуухулан бол магтаалын цагаан яруу найргийг утга уянгын сор болгож чадсан агуу суу билэгтэн” гэсэн бол ардын уран зохиолч Т.Галсан “Ерэн жилийн өмнө Тасархайн энэ бууцан дээр анчин Бэгз гуайн гэрт ерийн усан нүдтэн биш, оюун билгийн охин тэнгэрийн зараалаар билэг билгүүн төгөлдөр нэгэн хүү мэндэлсэн нь их Явуу. Энэ хүү унасан орчлонгоо тэс ондоогоор харж тэнгэрийн орон болгосон” гэж өгүүлэх нь бахдал төрүүлсэн.

Аймгийн Засаг дарга Д.Батсайхан найрагчдыг угтан авав. 2019.06.05

Яруу найрагч Ц.Бавуудорж “Хүрэл чоно улина” шүлгээ уншиж Явуудаа хүндэтгэл үзүүллээ. Морин хуурын найрал аялгуу хангай дэлхийг баясгаж, дэлхийд алдартай уртын дууч Хонгорзул гавьяатын шуранхай уулсын оргил дамжин дээд тэнгэр мандлын өехийд цуурайтах ажгуу. Нутаг орноороо овоглосон С.Батсүх гавьяат Бат-Энэрэл хүүгийн хамт Цаст их Очирваань хайрхан Отгонтэнгэрээ магтан бахдан дууллаа. Зургааны өдрийн морин цагт аймгийн номын сангийн үүдэн дэх их найрагчийн хөшөөнд цэцэг өргөх ёслол болсны дараа “Очирваанийн их эгшиглэн” яруу найргийн наадам боллоо. Энэ наадмын эхний шатанд 80 гаруй яруу найрагч сүүлийн таван жилд гаргасан ном болон Очирваань хайрханы тухай бичсэн шүлгээрээ оролцож, шилмэл 36 найрагч хоёрдугаар шатанд шалгарсан байсан. Наадмын хоёрдугаар шат Монгол Улсын төрийн шагналт зохиолч Ламжавын Ванганы нэрэмжит театрт болж, доктор Д.Галбаатар, Д.Сумъяа, яруу найрагч Б.Хүрэлбаатар, Завхан аймгийн Утга зохиолын нэгдлийн тэргүүн Б.Баяржавхлан, Д.Дарьсүхбаатар нарын нутаг угшилтай шүүгчид арван хутагтын хишигтэн яруу найрагчдыг тодрууллаа. “Мял гэгээн, Цагаан дарь эхийн хувилгаан Нацагшугарын Цэрэндондовын хишигтнээр МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Г.Ишхүү, Буурал багшийн хувилгаан Гончигийн Гэндэнжамцын хишигтнээр Хэнтий аймгийн Биндэр сумын уугуул, МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Балдансодномын Энхжаргал, Алт мөнгөн тамгат хамба гэгээн Ядамжавын Жамбалдоржийн хишигтнээр М.Амархүү, Арь гэгээн Бадраа овогт Чанравын хишигтнээр Монголын радиогийн сурвалжлагч, МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Маналсүрэнгийн Баттөмөр, Ар халхын алт мөнгөн тамгат Ялгуусан хутагт Данзинванчүгийн хишигтнээр Болор цомын эзэн Л.Хасар, Халхын наян найман шидтэн Наробанчэн Данзанлхүндэвийн хишигнээр яруу найрагч А.Мягмаржав, Дилав хутагтын хишигтнээр яруу найрагч Ч.Алтантүлхүүр, Жалханз хутагт Данзанчойжийванчүгийн хишигтнээр МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч О.Цэнд-Аюуш, Ачит ламын хувилгаан Хаст овогтой Вандандоржийн хишигтнээр ӨМӨЗО-ы Дээд Монголын яруу найрагч Б.Бүргэд, Билэгт ламын хувилгаан Батхүү овогт Дашдоржийн хишигтнээр МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Гомбожавын Бямбажав тус тус шалгарлаа.

“Явуухулан сан”-гийн шагналаар яруу найрагч Гантогтохын Лхагвадорж, Ванягийн Нэргүй нар шалгарсан бол Монголын Бурханы шашны анхдугаар богд, Өндөр гэгээн Гомбодоржийн Занабазарын соёмбо үсгээр бичсэн “Адистэдийн дээдийг хайрлагч Жанлавцогзол” номын өргөмжлөлт шагналыг яруу найрагч М.Уянсүх, Д.Сумъяа, А.Лхагва, Д.Оюундэлгэр, г.Сэр-Одын нэрэмжит шагналт яруу найрагч Э.Гантулга (миний бие энд багтана) нар хүртсэн юм. Найргийн наадмын дараа Улиастай хотын Гайхамшгийн гайхуулгын өргөө (музей)-нд Явуугийн мөнгөн жүнзний ёслол болж, хутагтын хишигт найрагчид сүү ууцгаав. Энд нэгэн зүйлийг зориуд бахархан тэмдэглэхэд зохиогдож буй бүхий л үйл ажиллагаа архи дарсгүй болсноороо онцлог байсан. Зургадугаар сарын 7-ны өдөр Алдархаан сумын нутаг дахь Таван булгийн ариун дагшин хяраас Очирваань хайрхан Отгонтэнгэр ууланд сүслэх ёслол болсноор дөрвөн зүг, найман зовхисоос цугласан найрагч, зочид нутаг нутгийн зүг жолоо залцгаалаа.

-ЖИЛД10 МЯНГАН ХҮН ТУТАМД 17-25 ТЭМБҮҮГИЙН ТОХИОЛДОЛ БҮРТГЭГДЭЖ БАЙНА-

ТЭМБҮҮ ӨВЧИНТЭЙ ДАЙН ЗАРЛАЖ БАЙНА

Тэмбүү өвчинтэй тэмцэх “Улаан тариа-2” аяныг орон даяар эхлүүлэхээр болсноо Эрүүл мэндийн сайд мэдэгдлээ. Тэрбээр хэлэхдээ”ЭМЯ, эрүүл мэндийн салбар бүхэлдээ өнөөдрөөс эхлэн бэлгийн замаар халдах халдвар, тэр дундаа тэмбүү өвчинтэй дайн зарлаж байна. Нийт бэлгийн замын халдварт өвчний дунд тэмбүүгийн эзлэх хувь 35-40 хувьтай байна. Жилд 50-55 төрөлхийн тэмбүүгийн тохиолдол илэрч байна. 1990 оноос өмнө хүн амынхаа 95 хувийг урдчилан сэргийлэх үзлэгт оруулж, 87 хувийг эмчилж байсан. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хоёр удаа УИХ-ын хаалттай хуралдаанаар бэлгийн замаар дамжих халдвар, тэр дундаа тэмбүү өвчний нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл өгч байсан. Мөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Х.Баттулга энэ чиглэлд анхаарлаа хандуулж байгаа. Хоёрын хоёр Ерөнхийлөгчийн үед үндэсний аюулгүй байдлын төвшинд яригдсан ч түүнээс цааш хэтэрсэнгүй. Бодит үйл ажиллагаа хийгдэхгүй байсаар өдийг хүрсэн. Л.Гүндалай сайдын үед мөн бэлгийн замын халдварт өвчинтэй тэмцэх асуудал өрнөж, бэлгэвч тараах аян явуулсан. Түүнээс хойш бодитой, дорвитой ажил хийсэнгүй. Зөвхөн ярианы түвшинд ярьж ирсэн” гэв.

Эрүүл мэндийн сайдын дэргэдэх зөвлөл болон ХӨСҮТ, мэргэжлийн бүх хүмүүс энэ чиглэлийн үйл ажиллагааг төрийн бодлогын түвшинд явах ёстой гэдгийг хүлээн зөвшөөрчээ. Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт гурван халдварт өвчинтэй тэмцэх зорилт оржээ. Элэгний вирус болон сүрьеэ, тэмбүү бэлгийн замаар дамжих халдвар. ХУД-ийн 15 дугаар сургууль дээр сүрьеэгийн 33 тохиолдол бүртгэгдэж байсан. Харамсалтай нь энэ үед 15 дугаар сургуулийн удирдлага энэ асуудлыг мэдээлсэн МҮОНРТ-ийн ММ агентлагийг худал мэдээлэл түгээсэн гэх үндэслэлээр шүүхэд өгчээ. Хэрвээ тэр үед нь тус мэдээллийг нуун дарагдуулаагүй бол өнөөдөр 15 дугаар сургууль дээр сүрьеэгийн тохиолдол 500 хүүхэд халдвар авах түвшинд очихгүй байсныг салбарын сайд хэллээ. 15 дугаар сургууль дээр гурван өдөр ариутгал халдваргүйжүүлэлт хийж,халдвар авсан бүх хүүхдүүдээ эмчилгээнд оруулж, эцэг эхтэй нь ойлголцоод эмчлэх үйл явц амжилттай явж байгаа гэв.

ТЭМБҮҮ ӨВЧНИЙГ ЯАГААД ЭРТ ЭМЧЛҮҮЛЭХ ЁСТОЙ ВЭ?

Тэмбүү өвчин хүний бүх эрхтэн, яс, үс, арьс салст, дотор эрхтэн тэр бүү хэл мэдрэлийн бүхий л эд эсийг гэмтээдэг. 1990 оноос хойш зах зээлийн нийгэмд шилжсэнээр нийгэм, эдийн засаг, анагаах ухаан, биологийн зэрэг олон шалтгааны улмаас өвчлөл дахин нэмэгдэх хандлагатай болж, өнөөдөр арван мянган хүн тутамд 17-25 тохиолдол болтлоо өсчээ. Төрөлхийн тэмбүү өвчин буурахгүй жилд 40-50 тохиолдол бүртгэгдэж байна. Хэдий тэмбүү ийм хор хөнөөлтэй нийгмийн өвчин боловч бүрэн эмчлэгддэг. Тархах гол шалтгаан нь уг өвчний 60 гаруй хувь нь далд хэлбэрээр оношлогддог. Тухайн халдвар авсан иргэнд ямар нэгэн зовиур шаналал илэрдэггүй учраас эмнэлэгт ханддаггүй аж.

1921 онд анхны “Яр тэмбүү өвчнөөс ард түмнээ салгая” гэсэн уриа гаргаж байжээ. 1927 онд Шастин докторын хийсэн судалгаагаар 600 мянган хүн амын 50 хувь нь тэмбүү өвчний халдвартай байх магадлалтай байна гэсэн судалгааг хийжээ. Мөн Хилтман, Голтен нарын эмчийн судалгаагаар төрсөн хүүхдийн гуравны нэг нь нас бардаг, 15-49 насны бүх эмэгтэйчүүдийн гуравны нэг нь жирэмсэлдэггүй, жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн гуравны нэгийнх нь ураг зулбадаг гэх судалгаа гарсан байна.

“УЛААН ТАРИА–2” БУЮУ ТӨРӨЛХИЙН ТЭМБҮҮГ УСТГАЯ АЯН ЭХЭЛЛЭЭ

“Улаан тариа-2” буюу төрөлхийн тэмбүүг устгая аян хоёр жилийн хугацаатай үргэлжлэх аж. Аяны зорилгынхоо хүрээнд хоёр том зорилтыг дэвшүүлжээ. Эхнийх нь, жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн хяналтыг сайжруулах, төрөлхийн тэмбүүгийн тохиолдлыг бууруулах. Хоёрдугаарт, хүн амын дундах тэмбүүгийн халдварыг оношилж, эмчилж бүрэн устгах. Тус үйл ажиллагааг зөвхөн эрүүл мэндийн салбар дангаараа хийхгүй. Салбар дундын үйл ажиллагаа, иргэдийн оролцоо маш чухал. Социализмын үед илрүүлгийг маш сайн хийдэг. Илрүүлснээ маш сайн эмчилдэг байжээ. Хавтилт халдаагч буюу халдвар тээгчийн цаана байгаа өвчтэй хүнийг олж эмчлэн уг үндсээр бүрэн эмчилж чадаж байсан гэнэ. Сүүлийн жилүүдэд тэмбүүгийн халдвар нэмэгдэх болсон шалтгаан нь архидан согтууралт, хувь хүний ухамсар, шинжилгээ өгдөггүй явдал, уул уурхайн компаниудад залуус олноороо ажиллах зэрэг зүйлсүүд нөлөөлж байгаа аж. Тиймээс дан ганц эрүүл мэндийн салбар энэ өвчинтэй тэмцээд хүчрэхгүй. Бүхий л салбаруудыг хамтран ажиллахыг уриаллаа. ДОХ, тэмбүү нь томуу, сүрьеэ шиг агаар дуслын замаар халдахгүй. Хувь хүний бэлгийн харьцаагаар дамждаг учир өөрсдийнхөө эрүүл мэндийн төлөө шинжилгээнд хамрагдан эрт илрүүлэгт орохыг мэргэжлийн байгууллагууд уриаллаа. Нэгэнт илрүүлэгтээ хамрагдаад илэрсэн бол эмчилгээгээ бүрэн гүйцэт хийлгэх шаардлагатай. Зориулалтын тариаг долоо хоногоор гурван удаа тарихад бүрэн эдгэрнэ. 1-2 удаа хийлгэхэд өвчний голомтыг сууриар нь дарахгүй халдварын голомт үлддэг гэнэ. Тариагаа гурван удаа хийлгэх ёстой товлолоороо хийлгэсэн бол араас нь зургаан сараас нэг жил хүртэлх хугацаанд эмч, эмнэлгийн хяналтад байх ёстой. Хамгийн гол нь эхнэр нөхөр, найз залуу, бүсгүй, хамтрагчаа хамт эмчлүүлэх нь чухал. Төрөлхийн тэмбүү буюу эхээс урагт дамжих тэмбүүг хянаж эдгээх амархан. Гэвч жирэмсэн эхчүүд хяналтандаа эрт ордоггүй, тодорхой суурьшсан хаяггүй зэргээсээ болж эхээс урагт халддаг. Улмаар ураг энддэг, дутуу төрдөг, цэврүү үсэрсэн мэт төрдөг байна. Жирэмсэн эх хяналтдаа эрт орж, илрүүлгээ эрт хийлгэн, зөв эмчилгээгээ хийлгэснээр ураг эрүүл төрөх боломжтой.

ИЛРЭХ ШИНЖ ТЭМДЭГ

Халдвар авсанаас 3-4 долоо хоногийн дараа өвчин үүсгэгч нэвтэрсэн газарт нь хөндүүргүй, нягт суурьтай тод улаан шархлаа буюу хатуу яр бий болдог. Хэсэг хугацааны дараа хатуу яр нь алга болдог. Гэвч энэ нь өвчин алга болсон гэсэн vг биш төдийгүй харин ч эсрэгээр идэвхтэй vржиж эхэлсэний шинж. Энэ үед өвчтөнд бие эвгүйцэх, толгой өвдөх, халуурах зэрэг шинж мэдрэгдэнэ.Өвчин нь цаашид арьсан дээрх тууралт гарах, гарын алга, хөлийн ул болон салстууд дээр жижиг хэмжээтэй шархлаа үүсэх шинж тэмдэгээр илэрнэ. Хэрэв өвчнийг эмчилэхгvй бол үе үе сэдэрч, тууралт нэг гарч, нэг оргүй алга болох зэргээр хоёр жил орчим ужгирах бөгөөд ямар нэг зовиур илрэхгүй байх нь ч бий. Өвчин эхэлсэн үеэс холдох тусам түр намдаж үе нь улам уртасна. Өвчний өдөөгч нь аль хэдийнэ бүх эд эрхтэнүүдэд нэвтэрч, мэдрэлийн систем, элгийг гэмтээхээр болсон байдаг.

Хэрэв өвчтөн огт эмчлүүлэхгvй, эсвэл эмчилгээг тохиолдлын чанартай хийлгэвэл өвчин даамжирч 3-4 жилийн дараа арьсны гүн давхаргыг хамарсан шархлаа биеийг нь бүрхэнэ. Аажмаар дотор эрхтэн, яс болон мэдрэлийн систем эвдэрдгээс зүрх болон судаснууд тэдгээрийн дотроос гол судас хамгийн их гэмтэнэ. Энэ үед гол судасны хана нь үрэвсэж, дээр нь кальци хуримтлагддаг. Өвчүүний ард өвдөх, амьсгаадах зэрэг зовиур мэдрэгддэг. Өвчний энэ шатанд нь эмчилгээ хийвэл эмгэг үйл явцыг зогсоож болох ч гэмтсэн эрхтэний үйл ажиллагааг бүрэн сэргээх боломжгүй.

ТЭМБҮҮ ӨВЧНИЙ ТАЛААРХ ХҮМҮҮСИЙН БУРУУ ОЙЛГОЛТ

Тэмбүү өвчнийг нэг туссан тохиолдолд цусанд орж эдгэдэггүй гэх. Тэгвэл мэргэжлийн эмч судлаачид эмчилгээгээ зөв хийлгэсэн тохиолдолд тэмбүү бол төгс эмчлэгддэг өвчин хэмээн зөвлөж байна. Хүмүүс тэмбүү туссан нэгнээ гадуурхах үзэл байдгаас шалтгаалан тэмбүүгийн эмчилгээг хийхдээ нэрийг нууцлан кодоор дуудан эмчилдэг байна.

ҮЗЛЭГ ШИНЖИЛГЭЭГ ХААНА ХИЙЛГЭХ ВЭ?

Өрхийн эрүүл мэндийн төвд анхан шатны шинжилгээг авна. Тэмбүү өвчнийг үнэ төлбөргүй урдчилан илрүүлэх ба ДОХ зэргийг түргэвчилсэн тестийн аргаар шинжилгээ хийж илрүүлнэ. Хэрэв илэрсэн тохиолдолд хоёр дахь шатны кабинетийн эмч нарт хандана. Түүнчлэн дээр дурдсан тариаг хийж төгс эмчлэгддэг. Халдвартай иргэн харьяалал хамаарахгүй ойрхон байгаа газрынхаа өрхийн эмнэлэгт бичиг баримттайгаа хандахад үзлэг шинжилгээг үнэгүй хийх юм байна.