Month: July 2018

Өнгөрсөн сарын нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг Үндэсний статистикийн хороо, Нийслэлийн статистикийн газраас зарлаад байна. Тэдний мэдэгдэж байгаагаар манай улсын инфляци 7.2 хувь, Улаанбаатар хотынх 8 хувь болж өсчээ. Хоёр жилийн өмнө МАН-ыг засаг барихаас өмнө инфляци хэд байсныг сөхөж харлаа.

Тухайн үед буюу 2016 оны зургадугаар сард инфляци 1.6 хувь байж. Хоёрхон жилийн дотор 6.4 хувиар өсчихсөн гэсэн үг. Инфляци өсөхийн хэрээр иргэдийн худалдан авах чадвар буурдаг зүй тогтолтой. Тэр утгаар нь харвал хоёрхон жилийн дотор инфляци 6.4 хувиар цойлсон нь худалдан авах чадварт илт сөргөөр нөлөөлөхөөр үзүүлэлт гэж эдийн засагчид онцоллоо.

Гэхдээ инфляци үүнээс ч өндөр хувиар өссөн байх магадлал өндөр гэсэн хар тэдний дунд байгаа юм. Бүр тодруулж хэлбэл инфляци нэг оронтой тоонд биш хоёр оронтой тоо руу орсон гэсэн хар сэр хүчтэй байна.

Луувангийн үнэ 228 хувь, төмснийх 182 хувиар өсчээ

Инфляцийг хэмжих нэг том үзүүлэлт нь иргэдийн худалдан авдаг өргөн хэрэглээний барааны үнэ. Бид МАН засаг барьсан буюу 2016 оны зургадугаар сарын өргөн хэрэглээний барааны үнийн жагсаалтыг сонирхлоо. Тухайн үед нэг ам.долларын ханш 1982 төгрөгтэй дүйж байж. Харин өнөөдөр ногоон валютын ханш 24 хувиар өсч 2463 төгрөгт хүрээд байна. Хоёр жилийн өмнө “Алейка” дээд гурилын үнэ нэг кг нь 1310 төгрөг байсан бол өнөөдөр 1600 төгрөг болжээ. Гурилын үнэ 22 хувиар өссөн гэсэн үг. Өргөн хэрэглээний барааны үнэ дээд талдаа 228 хувь, доод талдаа 18 хувиар өсчихөж. Ингээд үнийн өсөлтийн жагсаалтаа үргэлжлүүлье. 228 хувиар өсч рекорд тогтоосон нь монгол лууван. Хоёр жилийн өмнө 825 төгрөг байсан монгол лууван өнөөдөр 2705 төгрөгөөг худалдаалагдаж байна.

Үнийн өсөлтийн амжилтаараа луувангийн дараа төмс жагслаа. 660 төгрөгөөр худалдаж авдаг байсан төмсөө бид өнөөдөр 1860 төгрөгөөр авч хүнсэндээ хэрэглэж сууна. Төмсний үнийн өсөлтийн хувь нь 182 гэдэг бол маш том тоо. Байцааны үнэ хоёр жилийн дотор 99 хувь болж өсчээ. 1475-аас 2935 төгрөг болоод цойлчхож. Хүрэн манжингийн үнийн өсөлт 91 хувиар хэмжигдэж байна. Хоёр жилийн өмнө 2350 төгрөгөөр худалдаж авч иддэг байсан хүрэн манжинг бид өнөөдөр 4490 төгрөгөөр авч байгаа.

Удахгүй сэрүү орж гэр хорооллынхон түлээ түлшээ хэрэглэж эхэлнэ. Нүүрс, модны үнэ төмс, хүнсний ногоонуудын араас жагслаа. Түлээний модны үнэ 93 хувиар өсчээ. Нэг шуудай түлшний модыг 1500 төгрөгөөр авдаг үе ард хоцорчээ. Хоёрхон жилийн дотор шуудай модны үнэ 1425 төгрөгөөр өсч 2950 төгрөг болжээ. Хоёр жилийн өмнө Налайхын нүүрсийг 1700 төгрөгөөр авдаг байсан бол одоо 3000 төгрөгөөс буухгүй. Үнийн өсөлтийн хувь нь 78. Нүүрсний үнэ бараг 80 хувиар өсчихсөн гэсэн үг.

Түлээний модны үнэ хоёр нугарч, дизелийн ханш 23 хувиар цойлоод байна

Жагсаалтыг цааш үргэлжлүүлье. “Сүү” компанийн цөцгийн тосыг олон айл хүнсэндээ хэрэглэхээр худалдаж авдаг. Хоёр жилийн өмнө 3255 төгрөг байсан цөцгийн тосны үнэ өнөөдөр 5245 төгрөг байна. Элсэн чихрийн үнэ ч өндөр өсөлттэй гарлаа. Хоёр жилийн өмнө кг нь 1785 төгрөг байсан элсэн чихрийг өнөөдөр 2560 төгрөгөөр зарж байна. Монголчуудын хамгийн ихээр хэрэглэдэг өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүний нэг бол сүү. “Сүү” компанийн савласан сүү нэг литр нь 2075 төгрөг байсан бол хоёр жилийн дараа буй өнөөдөр 2625 төгрөгт хүржээ. 27 хувиар өссөн гэсэн үг. Задгай сүүний үнэ бүр хаданд гарчээ. Хоёр жилийн өмнө 1335 төгрөгөөр зарж байсан задгай сүүний өнөөдрийн ханш 1765 төгрөг байна. Нийтдээ 32 хувиар өсчээ. Тарагны үнэ 17 хувиар нэмэгджээ. Нэг литрыг нь 2100 төгрөгөөр зардаг байсан бол өдгөө литр нь 2450 төгрөг гэж байгаа. Махны үнэ төрлөөсөө шалтгаалаад 15-22 хувиар өссөн юм байна. Долларын ханш өсөхөд дотоодын мах, сүүний үнэ яагаад өсчхөв өө гэсэн асуулт гарч ирж таарна. Дотоодын бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөд нөлөөлдөг нэг том шалтгаан бий.

Тэр нь шатахууны үнэ. Бензин, дизель, газ түлшний үнэ өсөнгүүт дотоодод үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүний үнэ дагаад өсдөг номтой. Наад зах нь гэхэд л “Сүү” компани сүүний тэргүүддээ шатахуун хийж хөдөөнөөс сүүгээ татна, үйлдвэрлэсэн сүүгээ дэлгүүрүүдэд түгээхдээ мөн л шатахуунаар тээвэрлэнэ. Шатахууны үнэ инфляцид, үнийн өсөлтөд нөлөөлдөг нь цаанаа ийм олон шалтгаантай. Өмнөх засгийн үед инфляцийн эсрэг үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэхдээ шатахууныг онилсны цаад учир нь энэ байв. Хөтөлбөр хэрэгжүүлсний үр дүнд шатахууны үнэ хөдлөөгүй, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсч цойлоогүй гэсэн тайлбарыг эдийн засагчид өгдөг. Харин хөтөлбөр зогссон сүүлийн хоёр жилд түлш шатахууны үнэ 13-33 хувиар өсчээ. Хоёр жилийн өмнө АИ 92-ын үнэ 1534 төгрөг байсан бол өнөөдөр 1734 төгрөг байна. Харин АИ 95 шатахууны үнэ 1730-аас 2043 төгрөг болж өссөн байх юм. Дизель түлш 1640-өөс 2014 төгрөг болж өссөн статистик гарлаа. Газ түлшний хувьд хамгийн өндөр буюу 33 хувиар цойлжээ. Хоёр жилийн өмнө 900 төгрөгөөр зарагдаж байсан бол өнөөдөр 1200 төгрөгөөр худалдаалагдаж байна. Бид үнэ ханшийн мэдээллийн эх үүсвэрээ Нийслэлийн статистикийн газрын цахим хуудаснаас авч харьцуулалт хийлээ.

Долларын өсөлтөөр бол инфляци 10 хувь давжээ

Дээрх жагсаалтаас анзаарахад долларын ханш төгрөгийн эсрэг 24 хувиар чангарчхаж. Төгрөгийн ханш тэр хэрээр суларсан гэсэн үг. Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн жагсаалтыг хийтэл цочмоор өндөр тоонууд гараад ирлээ. Зуу хол давсан, бүр 200 гарсан хувийн үнийн өсөлт гэдэг тайван суух тоонууд биш. Иргэдийн худалдан авах чадвар навс унасныг энэ тоонуудаас харж болно. Ийм нөхцөлд инфляци наймхан хувьтай гарах нөхцөл байхгүй , хоёр оронтой тоо руу орчихсон дэгдэж яваа нь бараг л тодорхой байна.

Инфляцид нөлөөлдөг шалтгааны нэг нь валютын ханш. Ханш 10 хувиар хөдлөхөд арванхоёр сарын хугацаанд дунджаар дөрвөн хувийн инфляци үүсдэг гэсэн тооцоолол байдаг юм байна. Хоёр жилийн дотор ханш 24 хувиар хөдөлсөн гэж өмнө мэдээлсэн. Тэгэхээр инфляци дор хаяж 9.5 хувиар хөдөлсөн гэсэн тооцоо гарч байна. Инфляцийн хувьд хоёр жилийн өмнө 1.6 хувь байсан гэхээр өнөөдөр инфляци дор хаяж 10.6 хувьд хүрсэн байж таарах нь. Манайх шиг худалдааны бизнестэй улсад валютын ханш инфляцид богино хугацаанд нөлөөлдөг гэж эдийн засагчид хэлж байна. Худалдааны бизнес хоёр сарын дотор эргэлддэг учраас ийм нөлөө үзүүлдэг аж. Бид өнгөрсөн жилүүдэд валютын ханш инфляцид хэрхэн нөлөөлж байсан талаар статистик сөхлөө. Валютын ханшийн өсөлт инфляцид 2013 оны дунд үеэс нөлөөлж, 2014 оны дунд үе хүртэл үргэлжилж байж.

Ерөнхийдөө 2014 оны хоёрдугаар хагасаас саарсан зураг харагдлаа. 2013-2014 онд ногоон валютын ханш өсч байхад “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр” хэрэгжүүлсэн учраас инфляци 30-40 хувьд хүрээгүй гэсэн тайлбарыг эдийн засагчид хэлж байна. Уг хөтөлбөр инфляцийг онилсон байсан учраас инфляци галзуураагүй гэсэн тайлбар дуулддаг. Түүнээс биш гурван их наяд төгрөг эдийн засагт нийлүүлчхээд байхад инфляци хэдэн арван хувиар өсөх учиртай. Дахин хэлэхэд үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр инфляцийг онилсон учраас ийм эрсдэл үүсээгүй аж.

Нийслэлийн Сонгино хайрхан дүүргийн Жаргалант тосгоны Эрүүл мэндийн төвийн эрхлэгч, эрүүлийг хамгаалахын тэргүүний ажилтан Н.Сүрэнчулуунтай ярилцлаа. Түүний эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж буй хичээл зүтгэлийг үнэлж “Алтан гадас” одонгоор шагнажээ.

-Та аль нутагт төрж өссөн хүн бэ. Эмч мэргэжлийг хэрхэн эзэмшиж байсан талаар ярилцлагаа эхэлье?

– Монгол орны үзэсгэлэнт байгальтай газруудын нэг Дундговь аймагт төрж өссөн. Тэндээ 10 жилийн сургуулиа дүүргэж байлаа. Ажил амьдралын гараагаа ч төрсөн нутгаасаа эхлүүлж байсан.

-Эмч гэх хариуцлагатай мэргэжил рүү таныг хэн хөтөлж оруулж байв. Хүүхэд байхдаа эмч болохыг мөрөөдөж байв уу?

-Эмч гэдэг бол өөрийн тань хэлснээр бахархалтайн хажуугаар нь өндөр хариуцлагатай сайхан мэргэжил шүү. 10 жилийн хүүхэд байхад ямар нэгэн мэргэжлийн гоё сайхныг харж мөрөөддөг шүү дээ. Би эмч хүн гэдэг маш хүндэтгэлтэй бусдад сайхан харагддаг, буянтай мэргэжил учраас л үүнийг сонгосон. Миний бага байхад гэр бүлийнхний минь бие чилээрхэхэд эмч, сувилагч нар ирж анагаадаг байсан учраас энэ мэргэжилд илүү татагдсан байх гэж өөрийгөө санадаг юм. Хэн нэгэн хөтөлсөн гэхээс илүү өөрөө гоё сайханд нь татагдсан хэрэг.

-Эмч мэргэжлийг эзэмшихэд амар байгаагүй болов уу. Таны үед энэ салбарын мэргэжилтнүүдийг хэрхэн бэлтгэж байв?

-Эрүүл мэндийн чиглэлийн сургуулийн оюутнууд өглөө лекцэд суугаад залгуулаад үдээс хойш практик, дадлагын хичээлдээ ордог. Хүний амь настай холбоотой мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа учраас багш нар нь ч хариуцлагатай ханддаг байсан. Бусад мэргэжлийн сургуулиудтай харьцуулахад анагаахын сургуулиуд практик дээр суурилдгаараа онцлог. Бидний үед ч тийм байсан. Одоо ч хэвээрээ. Харин оюутнууд нь цаг үеэ дагаад технологи, хэлний мэдлэг илүү болсон байх . Бид багш нарынхаа лекцийг нэг бүрчлэн гараараа бичиж тэмдэглэдэг байлаа шүү дээ. Өнөөдөр хүүхдүүд гар утсаараа лекцийг бичлэг хийх, файлаар авдаг болсон. Хүний хөдөлмөрийг хөнгөвчилж, цаг хугацаа хожиж байгаа давуу тал юм даа. Гэхдээ миний оюутан байхад багшийн лекц гүйцэд тэмдэглэж авахад толгойд илүү үлддэг байсан. Тийм ч учраас тэр үед чадвартай мэргэжилтнүүдийг бэлтгэж гаргасан юм шиг санагддаг.

-Жаргалант тосгоны эмнэлэгт хэдэн оноос ажиллаж эхэлсэн бэ?

-Би сургуулиа төгсөөд Дундговь аймагт ажиллаж байгаад 2004 онд Сонгино хайрхан дүүргийн Жаргалант тосгоны Эрүүл мэндийн төвд дотрын эмчээр ажиллахаар ирсэн. Хүн ам цөөнтэй, дээр үеийн хөдөөний сумын бороо дусдаг барилгатай эмнэлэг шиг л орчин намайг угтаж байсан. Иргэд нь ийм орчинд хэвтэж эмчлүүлэхээс цааргалдаг байж билээ.

-Жаргалант тосгоны эмнэлгийн барилгыг шинэчлэхэд их хичээл зүтгэл гаргасан гэсэн. Тухайн орчинд ажиллахад хүндрэлтэй байсан хэрэг үү?

-Хэцүү байсан л даа. Бүр хүндэрсэн өвчтөнүүд л ирнэ. Иргэд нь ямар нэгэн өвчнөөс сэргийлж эмнэлэгтээ очиж шиэжилгээ өгөх ховор байсан. Улмаар хөөцөлдөж тус орон нутгийн удирдлагуудын тусламж дэмжлэгтэйгээр шинэ эмнэлэг бариулж байсан даа. Өнөөдөр тэр эмнэлэг маань хэвтэн эмчлүүлэх 15 ортой стационарийн хэсэг, анхан шатны тусламж үйлчилгээ үзүүлэх амбулаторийн хэсэгтэй, 361-н гарамд салбар эмнэлэгтэй, хороо тосгоны 10000-аад иргэдэд эрүүл мэндийн боловсрол олгох ба эмнэлгийн анхан шатны тусламж үйлчилгээг үзүүлээд явж байна. Мөн жилд дунджаар 500-550 хүнд стационарийн үйлчилгээ, 17000-20000 хүнд амбулаторийн тусламж үйлчилгээ 120-140 хүүхдэд 540-550 удаагийн дархлаажуулалтын үйл ажиллагаа явуулдаг. Эмнэлэгт нэн тэргүүнд шаардлагатай байсан сургалтын кабинет, лабораторийн өрөө, бариа засал, физик эмчилгээний өрөө, ажиллагсдын алжаал тайлах өрөө зэргийг байгуулан үйл ажиллагааг нь жигдрүүлэн эмчилгээ үйлчилгээндээ ашиглаж байна.

-Жаргалант тосгоны ахмад настнууд эрүүл мэндийн төвийнхөө үйл ажиллагаанд сэтгэл хангалуун байдаг юм билээ. Өндөр настнуудад хэр их анхаарал халамж тавьж ажилладаг вэ?

-Манай эмнэлэг тосгоныхоо 750-800 хүнд алсын ба ойрын дуудлагын үйлчилгээ үзүүлж сар бүр хөдөө багаар тойрч өндөр настан болон 0-5 насны хүүхэд жирэмсэн эхчүүдэд урьдчилан сэргийлэх үзлэг хийж хяналтад авах үйлчилгээ үзүүлж хэвшсэн. Ахмад настнуудад шаардлагатай тохиолдолд сувилагч гаргаж үйлчлүүлдэг. Хүүхэд, хөгшид, бие давхар эхчүүд өвчлөлд өртөх магадлалтай байдаг учраас илүү анхаарч ажилладаг.

-Танай орон нутагт ямар өвчлөл элбэг байна вэ?

-Улирлаа дагаад тохиолдож байгаа өвчлөлүүд өөр өөр л дөө. Халуун дулааны улиралд бага насны хүүхдүүд гэдэсний халдварт өвчин тусах нь олон. Харин хүйтний улиралд ханиад, томуу тусах гээд байдаг. Мөн иргэдийн дунд дотор эрхтэн элэг, цөс, ходоодны өвчлөл сүүлийнүед нэмэгдэх хандлагатай байгаа.

-Энэ төрлийн өвчлөлөөс сэргийлэх талаар ямар үйл ажиллагаа явуулж байгаа вэ?

-Энэ бүхнээс сэргийлж хөдөө багаар тойрч айл өрхүүдэд эрүүл мэндийн зөвлөгөө өгч байгаа. Иргэд бага насны хүүхдийг гэдэсний халдварт өвчнөөс сэргийлэхийн тулд ариун цэвэр сайн сахиж, эрүүл хоол хүнс хэрэглэх нь чухал. Хоол хүнсийг худалдаж авахдаа сонголтыг зөв хийж гарал үүслийн бичигтэй, тээвэрлэлт, хадгалалтын горим баримталдаг, ариун цэврийн нөхцөл газраас авах хэрэгтэй. Өргөн хэрэглэдэг өндөг, хиам, зайдас, зууш зэрэг түргэн гэмтэх хоол хүнсийг хөргүүргүй нөхцөлд борлуулж байвал худалдаж авахаас татгалзах нь зүйтэй. Энэ мэт энгийн зүйлсийг мөрдөхөд гэдэсний халдварт өвчинд өртөхгүй байх боломжтой.

-Цаашид ямар зорилго тавьж үйл ажиллагаагаа явуулж байна вэ?

-Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмжийг дээшлүүлэх, эмнэлгийн ирээдүйн зорилго, зорилтыг тодорхойлж, хэтийн төлөвлөгөө гарган үе шаттайгаар шийдвэрлэж, магадлан итгэмжлэлээ дөрвөн жилийн хугацаатайгаар авч ажиллаж байна.

-Хүн эмчлэхэд авьяас чухал уу. Аль эсвэл мэдлэг, туршлага чухал байдаг юм болов уу. Хүмүүс тэр гуай үнэхээр авьяастай эмч гэж ярьдаг шүү дээ?

-Аль аль нь байх ёстой л доо. Эмч хүн зөвхөн авьяастай байгаад мэдлэг байхгүй бол яах билээ. Энэ мэргэжлийн хүнд хувийн зан чанар, туршлага гэдэг үнэхээр чухал. Эмчлүүлж буй иргэд өвчнөөсөө болж солиорох, ухаанаа алдах, элдэв буруу зөрүү ярих гээд өчнөөн зүйл болно шүү дээ. Тэр болгонд эмч хүн нуруутай байж мэдэрч, тохирсон зөвлөгөө өгч, шаардлагатай эмчилгээг цаг алдалгүй хийж байх хэрэгтэй. Эмч хүн мэдрэмжтэй байх шаардлагатай.