Month: April 2017

УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэлтэй ярилцлаа.

-Өргөдлийн байнгын хорооны хуралдаанаар СӨХ-той холбоотой асуудлыг хэлэлцсэн байна. энэ үeэр СӨХ-г төрд авах дүгнэлтэд хүрсэн гэх мэдээлэл байгаа. Eр нь СӨХ-той холбоотой гомдол тасардаггүй. Хэрэв төрд авбал энэ байдал арилах уу. хууль эрх зүйн орчин нь яаж сайжрах вэ?

-Юуны өмнө Өргөдлийн байнгын хороо Сууц өмчлөгчдийн холбоог төрийн мэдэлд авах шийдвэр гаргаагүй гэдгийг хэлье. Байнгын хороо дангаараа шийдвэр гаргахгүй. Аливаа хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг УИХ хэлэлцэж олонхиороо шийдвэр гаргана. Зарим УИХ-ын болон ажлын хэсгийн гишүүдийн зүгээс СӨХолбоод иргэд, оршин суугчдын хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлж ажиллаж чадахгүй байна. Тиймээс Орон сууцны конторт харьяалдаг болбол иргэд, оршин суугчдад илүү дөхөм болох юм биш байгаа гэдэг санал гаргаж байсан. Хэлэлцэж ярилцах үед гишүүдээс янз бүрийн санал гарч олонхиороо оновчтой шийдвэрт хүрдэг. Тиймээс хэлэлцүүлгийн үед гарсан саналыг шийдвэр гэж яаран ойлгож болохгүй. Өргөдлийн байнгын хороонд сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд нийслэлийн Баянгол, Баянзүрх, Сүхбаатар, Хан-Уул дүүргийн нийт 467 иргэнээс Сууц өмчлөгчдийн холбооны үйл ажиллагааны талаар өргөдөл ирсэн. Ер нь энэ талаар ШӨХТГ-т ч өргөдөл тасралтгүй ирдэг юм билээ. Өргөдлийн агуулга нь СӨХ үндэслэлгүй төлбөр нэмж байна. Иргэд, оршин суугчдын цэвэр, цэмцгэр амар амгалан орчинд амьдрах боломжийг бүрдүүлэхгүй байна. Цахилгаан шат, дээвэр засахгүй байна. Жижүүр муу ажиллаж байна, цэвэрлэгээ хийхгүй байна гэх зэрэг гомдол давамгайлж байна. Өргөдлийн байнгын хороо 2016 оны арванхоёрдугаар сарын 14-ний өдөр 04 дүгээр тогтоолоор Засгийн газарт чиглэл өгсөн. Бид Засгийн газарт өгсөн чиглэлийн хэрэгжилт, биелэлтийн явцтай өнөөдийн хурлаараа танилцлаа. ШӨХТГ, БХБЯам, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар энэ хугацаанд 240 гаруй СӨХ-ны үйл ажиллагаатай танилцаж шалгалт хийсэн байна. СӨХолбоод хуулийн дагуу 20 жил ажиллаж энэ хугацаанд тодорхой үр дүн гарсан. Цаашид энэхүү хуулийг боловсронгуй болгож, сайжруулах шаардлага байгаа нь ажлын хэсгийн дүгнэлт, хэлэлцүүлгийн үеэр харагдаж байна. Тухайлбал, СӨХ хуулийн этгээд биш учраас үйл ажиллагаанд нь төрийн байгууллагаас аудит хийж болдоггүй.

Иргэдийн гомдлыг барагдуулдаггүй, шүүмжлэлтэй өргөдлүүд л нэмэгдээд байдаг нэг ийм дүр зураг бий болжээ. Нөгөө талаас иргэд, оршин суугчид маань СӨХ-ны хуралдаа оролцдоггүй, шахаж ажиллуулж чаддаггүй талаар нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй 800 СӨХ-ны 240-д нь шалгалт хийсэн ажлын хэсэг дүгнэж. Үүнийг төрийн ажил гэж ойлгож байна. Иргэд, оршин суугчдаа мэдээллээр хангах, хуулийн талаар таниулах ажлыг төр хийх ёстой. Энэ чиглэлээр “Барилгын хөгжлийн төв” ТӨҮГ ажиллахаар болсон байна. За энд бас нэг шийдвэрлэх ёстой чухал асуудал бий. СӨХ ямар ажил хариуцах вэ. Иргэд оршин суугчдаас авсан үйлчилгээний төлбөрөөр цахилгаан шат, дээврийн засвар, сантехникийн шинэчлэл, орон сууцны дулаалга зэрэг хөрөнгө мөнгө шаардсан ажлыг хийж чадах уу. Үйлчилгээний зардал, хураамжийн мөнгийг хэрхэн тогтоох уу зэрэг олон асуудлын шийдлийг олохын тулд, олон жил хэл ам дагуулж, иргэдийг бухимдуулж буй асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд бид ажиллаж байгаа хэрэг шүү дээ. Барилгын компаниуд орон сууц ашиглалтад өгөхдөө хэдийнээ СӨХ байгуулчихсан байдаг юм байна. Энэ нь эхний гурван жил шинээр ашиглалтанд орсон сууцанд засвар, үйлчилгээ гарсан тохиолдолд барилга барьсан компани зардлыг хариуцдаг учраас өөрсдийн төлөөлөл бүхий СӨХ байгуулах сонирхолтой байдагтай холбоотой аж. Ингээд гурван жилийн дараа оршин суугчид гэнэт л өөрсдөө СӨХ байгуулахад зардал мөнгө шаардсан засвар үйлчилгээний ажил овоорсон байдаг тухай иргэд ярьж байна. Энэ мэтчилэн Өргөдлийн байнгын хороо СӨХ-той холбоотой, иргэд оршин суугчдын тав тухтай амьдрах нөхцөл бүрдүүлэх хууль эрхзүйн шинэчлэл хийх талаар УИХ-ын гишүүд, төрийн болон төрийн бус байгууллага, иргэд, СӨХ-ны төлөөллийг оролцуулан хуралдлаа. Орон сууцны тухай, СӨХ-ны тухай зэрэг хуульд өөрчлөлт оруулах ажлын хэсэг энд гарсан олон санаа оноог тусган хуулийг боловсронгуй болгоно гэдэгт итгэлтэй байна.

-Уг нь СӨХ-ны тухай хууль байдаг биз дээ. Хуульд ямар цоорхой байна?

-Сууц өмчлөгчдийн холбоо анх 1997 оноос байгуулагдсан. Улсын хэмжээнд 2015 оны байдлаар сууц өмчлөгчдийн 1022 холбоо үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Үүнээс 881 нь нийслэлд, 141 нь орон нутагт ажиллаж байна. Ажил төрөл нь хэвийн явж байгаа 776, жигдрээгүй 246 холбоо байна. 2003 онд батлагдсан “Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хууль”-д үнэ тарифыг тодорхой баталж, тогтоогоогүй, хариуцлагын талаар тодорхой заалт байдаггүй. Тухайлбал, нэг өрхөөс авах сууц өмчлөгчдийн холбооны хураамж, тарифыг бүх гишүүдийн хурлаар хэлэлцүүлж тогтооно гэж заасан байдаг нь иргэд, оршин суугчид, СӨХ-ны хооронд ихээхэн маргаан дагуулдаг. Тухайлбал, Сууц өмчлөгчдийн холбоод нь нэг м/кв-ийн үнийг 60-300 төгрөг буюу нэг айл дунджаар 4500-80000 төгрөгийн хооронд хураамж төлдөг байхаар тогтоосон байдаг нь саяын ШӨХТГазрын хяналт шалгалтаар илэрсэн. Сууц өмчлөгчдийн холбооны гүйцэтгэх захирлууд үнэ тарифаа баталж, тогтоосон тухайгаа тайлбарлахдаа Монголын сууц өмчлөгчдийн холбооны дээд зөвлөлийн тогтоосон жишиг тарифаар тогтоодог гэж тайлбарлаж байна. Гэтэл Монголын сууц өмчлөгчдийн холбооны дээд зөвлөл нь хуулиар өөрт олгогдоогүй эрхийг эдэлж тариф тогтоож мөрдүүлсэн зэрэг нэлээд зөрчлүүд байна. Тэхээр СӨХ-ны тухай хуульд цаг үетэйгээ нийцсэн нэмэлт өөрчлөлтийг хийх зайлшгүй шаардлагатай байгаа юм.

-СӨХ-г оршин суугчдаас байгуулах ёстой юу. Аль нэг мэргэжлийн байгууллага удирдах нь зүйтэй юү?

-Арав гаруй жил мөрдөгдөж буй хуулиа хэрэгжүүлэх шаардлага байгаа юм билээ. Хувийн өмчийн байгууллагыг төрийн байгууллага удирдах нь оновчгүй, зах зээлийн зарчимд нийцэхгүй. Гэхдээ холбоо нь ажилладаггүй иргэдийн эрх ашгийг хохироож, СӨХ-ны удирдлага нь эрх мэдлээ хэтрүүлж байгаа зэрэг дутагдлыг засах чиглэлд хууль хэрэгжүүлэх үүрэгтэй байгууллагууд идэвхтэй ажиллах шаардлагатай байгаа.

Эн түрүүнд хууль эрхзүйн орчинг боловсронгуй болгохоор ажиллаж байна. БХБЯамны газрын дарга О.Лхагвацэдэнгээр ахлуулсан салбарын байгууллагуудын төлөөллөөс бүрдсэн хуульд өөрчлөлт оруулах төсөл боловсруулах ажлын хэсэг байгуулагдан хэдийнэ ажилдаа оржээ.

-Өнөөдөр СӨХ-ны төлбөр хороолол, хотхоны зэрэглэлээс хамаараад харилцан адилгүй байдаг. Энэ асуудлыг яаж зохицуулах ёстой вэ?

-СӨХ үйлчилгээний зардал, төлбөрийг үндэслэлгүй нэмж байна гэсэн гомдол байнгын хороонд ирсэн өргөдөлд нийтлэг байна.Төлбөрийн бодит хэмжээг хэрхэн гаргах чиглэлд ажлын хэсэг ажиллахаар болсон.Байнгын хороо хуралдааны тэмдэглэлээр Засгийн газарт өгсөн чиглэлдээ энэ заалтыг оруулсан байгаа.

-Орон сууцнуудын гаднах талбайг СӨХ нь зарсан тохиолдол гарч байсан гэсэн. Тэдэнд ийм эрх мэдэл байхгүй биз дээ?

-Нийтийн зориулалттай газрыг дур мэдэн зарж худалдахыг хуулиар хориглосон байдаг.Харамсалтай нь зарим СӨХ-ны дарга нар дундын өмчлөлийн газрыг дур мэдэн зарсан тухай гомдол өргөдлүүдийн дунд мөн байна. Иргэд энэ асуудалд сонор сэрэмжтэй хандахаас гадна орон сууцыг газартай нь иргэдэд өмчлүүлдэг байх саналыг зарим гишүүн гаргаж байсан.

Ажлын хэсэг энэ асуудлыг судлахаар болсон.Зарим гишүүд хуулийн төсөл боловсруулж эхэлж байгаагаа энэ үеэр дуулгаж байна лээ. Өргөдлийн байнгын хороо иргэдийн өмнө тулгамдаад байгаа чухал асуудлаар ажиллаж байна. Бүхэл бүтэн гэр бүлийн амар амгалан, цэвэр сайхан орчинд амьдрах асуудал учраас оффшороос дутахгүй ач холбогдолтой гэж үзэж байгаа. 2017 ондоо багтаан хуулийн эрхзүйн орчинг сайжруулахын төлөө ажиллана гэж хуралдаанаар шийдвэрлэсэн.

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Цаг тавиу, ноолуур үнэтэй, малчид бийлэгжүү байна. Төл хүлээн авах ид үеийг гарзгүй давсан малчид ноолуурын мөнгөө өвөрлөн нийслэл хот, зах зээлийн газрыг зорин панз наймаа үсэргэж эхэлсэн сурагтай. Да хүрээ захаас унаагаа юүлж, олон улсын худалдааны төв Нарантуулаас хувцас, хүнсээ базааж, “Малчин” компанийн нэрийн дэлгүүрээс нарны зайн технологийн сүүлийн үеийн загварыг ачаалаад нутаг буцдаг ажээ. Ноос ноолуурын улирлыг дагаад арилжаа наймааны гүйлгээ сайжирдаг учраас наймаачид ч бараа таваараа ахиу базааж, Улаанбаатар хотыг зорих малчдын их цувааг хүлээж суудаг цаг юмсанж. Өчигдөр Да хүрээ болон Нарантуул зах, “Малчин” компанийн бөөний төвүүдээр явахад малчид битүү хөлхөөгүй ч арилжаа наймааны эрчим аль хэдийнэ нэмэгдсэн дүр зурагтай байлаа.

Да хүрээ захад ачааны машин зонхилж, хоёр сая төгрөгөөс дээш үнэтэй хуучин машин худалдаалах гэсэн ченжүүд ойртсон бүхнийг ээрч байна. Шинэ хром жийж, шляпан малгай духдуулсан малчин түлхүүрийнх нь оосорыг хазаж үзэхээс бусдаар шалгаж, наймаагаа хагалах гэсэн ченж горьдлогын харц чулуудан автомашиныхаа аль сайныг магтана. Яг автомашин аваад мөнгө төгрөгөө солилцож байгаа нь цөөн ч авахаар сонирхож яваа хүмүүс олон байлаа. Шинэ машин худалдаалдаг зогсоолын замын эсрэг талд амьжиргаа цагаанаас эхлээд портер, пронтер гээд төрөл бүрийн ачааны тэрэг худалдаалагдаж байна. Малчдын гол унаа амьжиргаа цагаан дөрвөн сая орчим, портер 7-9 сая, нумтай пронтер 11-12 сая төгрөгийн үнэтэй байв. Ачааны тэрэг арай ихээр гүйгддэг улирал ч гэлээ үнэ нь өнгөрсөн хэдэн сараас өсөөгүй байгааг ченжүүд дуулгаж байна. Бас татвар нэмэгдэхээс өмнө унаагаа юүлэхийг малчдад уриалж байна билээ.

Өчигдрийн байдлаар автомашины ченж Бат-Эрдэнэ зогсоолоосоо хоёр амьжиргаа цагаан, нэг портер гаргаад байв. Амьжиргаа цагаануудыг хувийн компани худалдан авч байгаа бол портерыг Дорнод аймгийн малчин худалдаж аваад явжээ. Бат-Эрдэнийн өгүүлж буйгаар хамгийн гүйлгээ сайтай, хамгийн ядаргаатай худалдан авагчтай улирал гэнэ. Ядаргаатай гэдэг нь хөдөөний хүмүүс машин худалдаж авахдаа хурдан морь шинжихээс дор зүйл болдог ажээ. Ер нь малчидтай наймаа хийнэ гэдэг нэлээд бэрх даваа гэнэ. Ченжүүд зогсоолд байгаа машиныхаа дугуй руу өшиглүүлэх хамгийн дургүй. Гэтэл энэ байтугай юм болж наймаа нь хэрүүлээр дуусах тохиолдол ч олонтаа тохиолддог байна. Гэхдээ л “Мөнгөний төлөө өвлийн хүйтэн, хаврын хавсаргыг үл огоорон зогсоо бид хүний ая олохгүй байна гэж юу байх вэ. Толхилцож, тохиролцоод ч болов өгөөд л явуулдаг. Энэ жил арай эрт малчид нийслэлийг зорьж байгаа бололтой. Бас шинэ машин авах хандлагатай байна. Өнгөрсөн жил ноолуурын үнэ хямд байсан учраас хуучин машины зах руу явчихаад байсан бол өнөө жил хандлага арай өөр ажиглагдаж байгаа. Ойрын арав хоногоос энэ зах тэр дундаа хуучин болон ачааны машины зогсоол бараг хоосорно доо” хэмээн Бат-Эрдэнэ өгүүлж байлаа.

Булган аймгийн Дашинчилэн сумын иргэн М.Батсүх

Харин Нарантуул зах орчмын дэлгүүрүүд “Малчны дэлгүүр”, “Малчны төлөө”, малчдад зориулсан цахилгаан барааны “Татах хүч” дэлгүүр гэх мэтээр хаягаа өөрчлөөд эхэлжээ. Дүүрэн шуудай үүрсэн, дүүрэн тор мөрөвчилсөн нөхөд бусадтай мөргөлдөж, шүргэлдээд малчид зах дотор содноос содон. “Сайн явж байна уу” гээд ойртож очвол хамаг бүхнээ хамж хумиад, эргэж харан харсаар хурдан гэгч нь алхсаар алга болж өгнө. Залилагч болоод хулгайчаас болгоомжилж байгаа нь тэр байх. Малчдыг хэн нэгэн өдөж хоргоохгүй бол тааваараа гэгч нь алхаж таарсан бүхнээ сонирхон имэрч, тэмтэрч, малтаж маажиж чанарыг шалгасаар зах хэсэхийг ёстой л үзүүлж байна. Нүдний шил байсан ч зүүж үзэн зохиж байгаа эсэхээ шалгадаг бололтой. Энэ цагт хурдан морины болоод гэрийн эд хэрэглэл, зуны хувцас хамгийн их гүйлгээтэй байдаг ажээ. Малчид ирэх нь ирж гүйлгээ сайжирч байгаа ч оргил үе нь хараахан болоогүй байгаа аж. Наймаачид бараагаа аль болох ихээр татаж оргил үе эхлэхийг тэсэн ядан хүлээж сууна.

Нарантуул зах дээр Булган аймгийн Дашинчилэн сумын иргэн М.Батсүх ирсэн байхтай таарлаа. Тэрээр хүүхэд, хүүхнүүдийн хөнгөн нимгэн хувцас базаахаар охины хамтаар иржээ. М.Батсүх ноолуураа килограмм тутмыг нь 82 мянга 500 төгрөгөөр өгч өнөө жил орлого нь огцом нэмэгдсэн байна. Зуугаад килограмм ноолуур тушааж багагүй мөнгө өвөртөлснөө ч ярилаа. Тэднийх өнгөрсөн жил шинэ тэрэг авсан учраас унаа унашны асуудалд ойрын гурван жилдээ толгой өвдөхөөргүй болсон аж. Үүний зэрэгцээ хөдөө нутагт татвар нэмэгдэж, бараа бүтээгдэхүүний үнэ тэнгэрт тулна гэсэн мэдээлэл хэдийнэ түгжээ. Тиймээс ч зөвхөн хувцас, хоол хүнсээ баахан базааж аваад буцахаар нийслэлийг зорин ирсэн аж. Эв нь таарвал бас шинэ мотоцикль аваад уначих санаатай гэнэ. Мотоциклийн хувьд Мустанг-5 ховордож, Дайюун зэрэг шинэ загварын мотоциклиуд ихээр иржээ. Сая зургаан зуун мянган төгрөгөөс хоёр сая төгрөгийн үнэтэй байна.

Чин зоригт малчны төлөө уриатай “Малчин” компанийн хувьд мөн л оргил үедээ бэлтгэсээр. Бөөний төвийн салбарт нь бараа сонирхож яваа малчин таарсангүй. Гэхдээ мотоцикль, худгийн помп, нарны толь, аккумулятор зэрэг бүтээгдэхүүнүүдийг савлаж, захиалагчдад нь өгч явуулахаар зэхэж байлаа. Эднийх малчдад зориулан шинээр Сэнкэ-150 мотоцикль болон цэнхэр хөлдөөгч оруулж иржээ. Харин нарны зайн технологи өнгөрсөн оныхоос шинэчлэгдэж өөрчлөгдөөгүй байгаа юм байна.

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Зам, тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбат саяхан болсон яамны шуурхай хуралдааны үеэр Хөөт-Бичигтийн төмөр зам, Улаанбаатар-Дарханы автозамын бүтээн байгуулалтыг эхний ээлжинд яаралтай эхлүүлэх үүрэг өгчээ. Үүнээс Хөөт-Бичигтийн төмөр замын бүтээн байгуулалт Монгол орныхоо байгаль, зэрлэг амьтны төлөө гэсэн сэтгэлтэй хүн бүрийн анхаарлын төвд байна. Учир нь, энэ төмөр зам баригдсанаар нүүдлийн тууртан амьтад, ялангуяа цагаан зээрийн нүүдлийг таслах бодит аюул байгааг мэргэжлийн хүмүүс сэтгэл зовнин хэлж байгаа юм.

1955 онд Улаанбаатар Замын-Үүдийн төмөр замыг тавьснаар Ази-Европыг холбосон хамгийн дөт замтай болсон ч олон зууны турш тааваараа бэлчиж байсан цагаан зээрийн сүргийг баруун, зүүн хэсэгт хуваасан гашуун түүх бий. Эрдэмтдийн судалгаагаар нутгийн баруун хэсэгт үлдсэн цагаан зээрийн сүрэг үрэгдсээр одоо бараг байхгүйтэй адил болжээ.

Хэдийгээр түүх ийм баримт өгүүлж байгаа ч нутгийн зүүн хэсэгт үлдсэн зээрийн үндсэн сүргийг аврах боломж байгаа юм. Тодорхой хэлбэл, нүүдлийн тууртан амьтдад зориулсан гарц байгуулах стандартыг Монгол Улс төв Азийн орнуудаас анх удаа гурван жилийн өмнө баталсан. Стандарттай болсноор дэлхийд ховор хулан, хар сүүлт, цагаан зээр, монгол бөхөн зэрэг амьтдын нүүдэлд авто болон төмөр зам саад учруулахгүй байх боломж бүрдсэн билээ. Харамсалтай нь, энэ стандартыг одоо эхлэх Хөөт-Бичигтийн төмөр замд хэрэгжүүлэх эсэх нь бүрхэг байна.

Уг нь Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг байгаль хамгаалах байгууллагууд хамтарч зэрлэг амьтны нүүдэл, шилжилт хөдөлгөөнийг тасалдуулахгүй, амьдрах орчинг алдагдуулахгүй байх чиглэлээр зөвлөмж боловсруулан холбогдох байгууллагад 2016 оны сүүлчээр хүргүүлсэн юм билээ. Энэ зөвлөмжийг Монголын мундаг биологичид, эрдэмтэд хамтарч гаргасан бөгөөд Хөөт-Бичигтийн төмөр зам барих төслийнхөн уриалгахан хүлээн авч техник эдийн засгийн үндэслэл хийх Хятадын төмөр замын зураг төслийн гуравдугаар товчоонд шилжүүлэн өгнө гэдгээ албан ёсоор илэрхийлжээ. Эрдэмтдийн ярьснаар зөвлөмжийг бодит судалгаанд үндэслэж гаргасан бөгөөд ойлгомжтойгоор тайлбарласан байна. Үүнд, нэгдүгээрт, Хөөт-Бичигтийн чиглэлийн төмөр замыг хамгаалалтын торгүй барихыг санал болгосон нь учир шалтгаантай. Одоо ашиглагдаж байгаа Улаанбаатар-Замын-Үүдийн төмөр замыг галт тэрэгний хөдөлгөөний ослоос урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хоёр талаар нь өргөст тор босгосон ажээ. Өргөст тор нь зэрлэг амьтдын шилжилт хөдөлгөөнийг хязгаарладаг төдийгүй үхэл хорогдолд нөлөөлдөг маш том хүчин зүйл болох нь судалгааны дүнд батлагдсан юм байна. Тухайлбал, 2016 оны эхний хоёр сард их хэмжээний цас орсны улмаас зүүн аймгуудаас цагаан зээр баруун тийш нүүдэллэн төмөр замын торонд тулж улмаар 5000 гаруй зээр торонд өлгөгдөж үхсэнийг судалгаагаар тогтоосон бөгөөд сэг зэмийг олон машинд ачиж газарт булжээ. Энэ бол наад захын жишээ.

Хамгийн гол нь төмөр зам барихдаа “Тал хээр, говь цөлийн бүсийн авто болон төмөр зам дагуу зэрлэг амьтдад зориулсан гарц байгуулах” улсын стандартыг хэрэгжүүлэхийг санал болгосныг Байгаль орчин, аялал жуулчлал, Зам тээвэр, хөгжлийн яамны удирдлага хүлээн авч энэ ажлыг үр дүнд хүргэх Ажлын хэсэг байгуулжээ. Эхэндээ идэвхтэй байсан ч сүүлдээ Ажлын хэсэг бараг хуралдахаа больсон байна. Төмөр зам барих ажил эхлэх гээд байдаг, гэтэл стандартыг хэрэгжүүлэх эсэх нь одоо ч тодорхойгүй байна. Албаны эх сурвалжийн мэдээлснээр Хөөт-Бичигтийн төмөр замын техник, эдийн засгийн үндэслэлийг Хятадын төмөр замын зураг төслийн гуравдугаар товчоо хийж дуусаад манайд хүлээлгээд өгчихсөн аж. Шинэ төмөр замыг өргөст торгүйгээр барих болсон тухай албан бус мэдээ л сонсогдож байгаа бөгөөд энэ талаар тодорхой тайлбар хийх албан тушаалтан алга. Бүгд таг чиг. Аливаа зүйл хаалттай байх тусмаа хардлага төрүүлдэг. Мэдээж хятадууд техник, эдийн засгийн үндэслэлийг гоомой хийхгүй нь тодорхой. Сүүлийн жилүүдэд Хятад улс ногоон хөгжилд ихээхэнанхаарал хандуулах болж төрийн бодлогоо үүнд чиглүүлээд байгаа билээ. Хятадууд бүтээн байгуулалт хийх үндэслэл, шаардлагыг тухайн улсын стандарт, хууль журамд нийцүүлэн хийдэг нь тэдний төрийн бодлогын салшгүй нэг хэсэг бөгөөд улсын нэр хүндтэй холбоотой байдаг учир тун няхуур ханддаг.

Энэ төмөр замыг ямар санхүүжилтээр барих нь тодорхойгүй байгаа. Буцалтгүй тусламж өгөхгүй нь тодорхой тул ямар ч төрлийн сонголт байсан Монгол Улс ирээдүйд зээлээр төлж таарна. Тэгэхээр хамгийн түрүүнд зардал хэмнэх гэж оролдох нь тодорхой. Эмзэглэх зүйл биш, энэ бол байх л асуудал. Харин хэмнэлт нэрээр нүүдлийн тууртан амьтдад зориулсан гарц барих зардлыг уян хатан тооцолгүйгээр хасвал хойшид харамсаад баршгүй ноцтой асуудал үүсэхийг шийдвэр гаргагчид анхааралдаа авах хэрэгтэй байна. Яагаад гэвэл, төр засгийн шийдвэрүүдийн дийлэнх нь олны сэтгэлд нийцдэггүй нь тухайн ажлын мөн чанарыг сайн ойлгоогүй түшээдээс болдог билээ. Чухамдаа ийм учраас л гарцны асуудлыг шийдвэр гаргагчид анхааралдаа авах нь чухал гээд байгаа юм. Судлаачид, мэргэжилтнүүд ямар төрлийн гарц байх, хаана барих боломжтойг тодорхойлоод өгнө. Гэтэл энэ талаар ямар ч ойлголтгүй хэдэн түшмэд хэт үнэтэй байна гээд байх ёстой чухал гарц барих зардлыг хасчихвал яах вэ. Сайн ойлголцож, шийдвэр гаргагч том дарга нарт “үүрэг, сануулга” өгөхгүй бол ийм үйл явдал гарцаагүй тохионо.

Хөөт-Бичигтийн төмөр замыг барих ажилд заавал анхаарч үзэх бас нэг онцлог байгаа. Энэ бол монголчууд өөрсдөө “дураараа дургиад” барьчих төмөр зам биш. Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүнүүдийн тохиролцсон гурван улсын хооронд эдийн засгийн коридор байгуулах ажлын нэг хэсэг юм. Энэ ажлын хүрээнд төмөр замын таван төслийг Монголд хэрэгжүүлнэ. Алдах эрхгүй төсөл гэхэд болно. Хэрвээ эдгээр төмөр замыг барихдаа тууртнуудын нүүдлийн замыг хааж, үүнээс болж олон мянган амьтан амьдрах орчингүй хаягдвал олон улсын байгаль хамгаалах байгууллагуудын хүчтэй шүүмжлэлд өртөж эдийн засгийн коридор байгуулах том төслийн нэр хүндийг монголчууд сэвтүүлэх аюултай. Манай төрийн тэргүүний нүүр улайна, улсын нэр хүндэд ч муугаар тусна. Тиймээс энэ асуудлыг Зам тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбат, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Д.Оюунхорол нар эрх, үүргийнхээ дагуу анхааралдаа авч ажилламаар байна. Монгол орон олон зууны турш зэрлэг амьтан, ургамлын өлгий нутаг байж хүн ард нь байгальтайгаа шүтэлцэн амьдарсаар ирсэн түүхтэй. Энэ агуу филиософийн үнэ цэнийг алдагдуулахгүй байлгах нь монголчууд бидний үүрэг. Хөөт-Бичигтийн төмөр замыг нүүдлийн тууртан амьтдад ээлтэйгээр барьж чадвал нэг талаар улсын нэр хүндэд тустай, нөгөө талаар дараа, дараагийн төмөр замын ажилд зөв жишиг болох ач холбогдолтой билээ.

Г.БАТЗОРИГ