Агаарын бохирдол ихтэй байгаагаас болоод хүүхдүүд ханиад томуу тусах нь ихэсч эцэг эхийгээ нэлээдгүй сандаргаж байгаа тухай сүүлийн үед хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр байнга явах болсон билээ. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол хамгийн ихтэй бүсээр Баянхошуу, Толгойт, Зуун айл, МҮОНРТ-н орчим нэрлэгдээд байна. Эдгээр газруудад гамшгийн шар дохио асаахуйц хэмжээнд хүрээд байгааг судалгааны байгууллагууд онцолж байна. Ингээд агаарын бохирдолтой холбоотой мэдээллийг хүргэж байна.
Улаанбаатар хот орчмын агаарын бохирдол үүсгэж байгаа нэгжүүд болон байгальд ялгаруулж байгаа /ихэнх/ хортой бодисуудыг танилцуулж байна.
1. Цахилгаан Дулааны Станцуудын ихэвчлэн утаа агаарт шууд гаргах ба энэ нь нийт гаргаж байгаа утааны 70%-д хүрдэг. Шууд хүнд үзүүлэх нөлөө бага боловч станцид ажиллагсадын хордлогын түвшин өндөр, гарч байгаа утаа байршилаас нь шалтгаалж Улаанбаатар хот орчимд тунарч үлддэггүй шийдлээр хийгдсэн. Гэвч салхиний чигээс хамаарч зарим үед тунардаг, тоосжилт үүсгэдэг. Хүлэмжийн хийг ихээр нэмэгдүүлэх үндсэн шалтгаан болдог. Түлш солих боломжгүй.
2. Гэр хороолол нийт 180,000 гаруй өрх зууханд гал түлж байгаагийн ….. айл энгийн зуухаар галладаг. …… Төслийн буюу бүрэн шатаадаг зууханд гал түлдэг ба нийт эдгээр зуухнуудаас гарч байгаа утаа болон тоосжилт хотын иргэдийн утааны хордлог эрүүл мэндэд үзүүлж байгаа нөлөөллийн 80% болдог. Ихэвчлэн чулуун нүүрс түлшиндээ хэрэглэх ба Хүхэрлэг хий – Нүүрстөрөгчийн дутуу исэл, Carbon monoxide (СО) ихээр гаргадаг. Carbon monoxide (СО) нь өнгөгүй, хийн байдалтай өмхий үнэртэй угаар юм. Чулуун нүүрсний дутуу шаталтаас үүдэлтэй, эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөлөл их байнгийн хордлогод оруулдаг.
Хүнд үзүүлэх нөлөө шууд үхэлд хүргэхгүй ч хордлогод оруулдаг ба энэ нь толгой өвдөх , Дотор муухайрах ,Толгой эргэх, Амьсгаа давчдах, Бие сульдах болон залхуу идэвхгүй байдалд оруулж илэрдэг . Цаашлааад сэтгэл зүйд нөлөөлж стресст оруулдаг төдийгүй бага насаныханд хүндээр нөлөөлдөг. Байнгын хордлогын байдалд байсаар эд эсүүдийн амьдрах чадварт муугаар нөлөөлж эд эсүүдийн үхэлд хүргэх төдийгүй хорт хавдар бусад хүнд өвчлөлүүдийн суурь нь болж байна.
3.Хүйтэн нөхцөлд ассан автомашинуудын утаа, Мөн 10 аас дээш насжилттай автомашинууд түлшээ бүрэн шатааж чаддагүй хөдөлгүүрийн хэвийн бус байдлаас үүдэн бензин, дизель түлшүүд болон тослох материалын хамтаар дутуу шаталт үүсгэн агаарт хүнд металлын хольц бүхий /үүнд төмөр, хар тугалга, хроник гм / СО СО2 карбон моноксид , карбон диоксид голчлон ялгардаг ба газрын түвшнээс дээш 1,2 метрт сууж хуримтлагддаг.
Хүнд үзүүлэх нөлөө их, бага насны дээрхи өндөртэй хүүхдүүд өртдөг. Ихэвчлэн хорт хавдарын суурь эд эсүүдийг үүсгэдэг Ихэвчлэн уушигны хорт хавдар хэлбэртэй байх нь бий.
NOx- мононитроген оксид NO ба NO2 хэлбэртэй байх ба астма, бронхит зэргээр хүний уушигийг гэмтээдэг.
г/ Цэвэрлэх байгууламж болон гэр хороололын ил муу усны нүх жорлонгоос гарсан зуны улиралд бохирыг хийн хэлбэрээр агаарт тархах хэлбэр юм. Маш олон тооны хордох бодиуудыг агаарт тараадаг ба ихэнх дотрын өвчнүүд, халдварт өвчнүүдийн суурь болдог.
Иймд агаарын бохирдлыг нэн даруй зогсоох эсвэл бохирдол багатай хот сууринд амьдрах шаардлагатай боловч хотын гэр хорооллын утааг автомашины утааны бохирдолыг даруй байхгүй болгох хүчин чадал, бололцоо байхгүй байна.
Дэлхийн бүх улсууд хүлэмжийн хийг багасгах хүчин чармайлт гаргаж байгаа боловч тодорхой үр дүнд хүрэхгүй улам бүр ихсэх төлөвтэй байна. Манай улсад ч агаарын бохирдол буурах төлөвгүй, харин ч зарим нэг аймгийн төвүүд хүртэл агаарын бохирдолтой болсон байна.
АГААРЫН БОХИРДЛООС СЭРГИЙЛЭХ
Агаарын бохирдолд хотын хүн ам бүгд өртөх ба утаагүй агаараар амьсгалж хотод амьдрах арга одоогийн байдлаар гарч ирээгүй байна. Утааны хорыг хүн бүр авч хохирч байна.
Агаар нь уушигны цулцунгуудаар нэвчиж хялгасан судсуудаар дамжиж, хүчилтөрөгч нь цусны улаан эс – гемоглобинд нэгдэж зөөвөрлөгдөн биеийн эд эсүүдэд хүчилтөрөгчийн О2 атомыг хүргэн өгч буцаагаад СО2-ийг буцаан авах циклд ордог байна.
Утаатай агаар дахь СО болон СО2 – ийн нэгдэл нь амьсгалын замаар дамжин уушгинд очин дээрхи үйлдэлтэй төстэйгээр явагдан улаан эсэд carboxyhemoglobin -карбоксигемоглобин болон биеийн эд эсүүдэд очин гэмтээж хордуулдаг байна.Энэ нь цаашлаад биеийн бүх эд эрхтнүүдэд очин хордлогод оруулах замаар гэмтээдэг байна.
Агаарын бохирдлоос үүсэх өвчлөлүүдийг ДЭМБ болон бусад ОУ-ын Эрүүл мэндийн байгууллагуудын гаргасан өвчлөлүүдийн жагсаалтад:
Зүрх, судасны өвчлөлүүд /зүрхний үйл ажиллагаа хямрах, шми инфакт харвалт гм/
Уушигны өвчлөлүүд /астма, бронхит, уушигний өвчлөлүүд, хавдарууд/
Хортой болон хоргүй хавдарын өвчлөлүүд
Хүүхдийн өсөлтөд нөлөөлөх өвчлөлүүд
Жирэмсэн эмэгтэйчүүд болон ургын хүчилтөрөгчийн дутмагшил /гипокси/, дутуу төрөлт зэрэг ордог байна.
НИЙТ ХҮН АМЫН ДУНД АГААРЫН БОХИРДОЛД ХАМГИЙН ИХЭЭР ХОРДОХ БҮЛЭГТ
1-рт Жирэмсэн эмэгтэйчүүд, хүчилтөрөгчийн нэмэлт хангамж байнга шаардагддаг, иймд дээрхи шингэн хүчилтөрөгчийн бэлдмэлийг хэрэглэх хордлого тайлах болон хүчилтөрөгчийн хангмж сайжруулах бүтээгдэхүүн хэрэглэж хэвших нь эхэд өөрт нь төдийгүй нярайн биед хэрэгтэй. Нярайн хүчилтөрөгчийн хомсдолоос үүсэх бүхий л хүндрэлүүдийг тээх явцад нь багасгах арилгах шаардлагатай байгаа юм. Эх хүчилтөрөгчийн хангамж сайн авбал тээх явц болон урагт сайнаар нөлөөлдөг.
2-рт Нярай болон бүх насны хүүхдүүд. Өсөлтийн явцад хүчилтөрөгчийн хангамж нэн хэрэгтэй. Бага насны хүүхдийг автозамын хажуугаар хөтлөж болон тэргэнд суулган авч явахгүй байх, Тэвэрч авч явах хэрэгтэй ба хүчилтөрөгчийн хангамж сайжруулах бүтээгдэхүүн хэрэглэх, өөрт нь таарсан идэвхитэй эсвэл спортын хөдөлгөөнийг хийлгэж хэвшүүлэх хэрэгтэй байна.
3-рт Өндөр настнууд, зүрх судасны өвчлөлтэй бусад өвчтэй иргэд болон хөдөлмөриийн нөхцлөөс шалтгаалах иргэд /зам талбайн цэвэрлэгчид цагдаагийн албан хаагчид, ил болон далд уурхайн ажилчид гм/ хүмүүст хордлого тайлах- антиоксидант үйлчилгээ авах болон хүчилтөрөгчийн хангамж сайжруулах бүтээгдэхүүн хэрэглэх шаардлагатай байгаа юм.
Иймээс бүх насны хүмүүс Антиоксидант буюу хоргүйжүүлэх үйлчилгээг байнга авч байх, хүчилтөрөгчийн хангамжаа сайжруулж байх хэрэгтэй.
АГААРЫН БОХИРДЛООС СЭРГИЙЛЭХ АРГУУД
Бүх насны хүмүүсийг агаарын бохирдлын хордлого болон гарч болзошгүй хүндрэлүүдээс зайлсхийх арга замуудыг хэлье.
1-рт Долоо хоногт хамгийн багадаа 1-2 удаа цэвэр агаарт гарч өөрт тохирсон идэвхитэй хөдөлгөөн хийх болон алхаж явж хүчилтөрөгчийн хангамжаа сайжруулах.
2-рт Агаарын бохирдлоос үүсч байгаа хордлогыг байнга тайлах антиоксидант үйлчилгээтэй бүтээгдэхүүн, хүнс, хүнсний нэмэлт тэжээл хэрэглэх.
3-рт Хүчилтөрөгчийн хангамж сайжруулах бүтээгдэхүүн хэрэглэж байх. Үүнд хүчилтөрөгчийн коктейль, шингэн хүчилтөрөгчийн бэлдмэл зэрэг бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхэд тохиромжтой.
4-рт Шаардлагатай тохиолдолд мэргэжлийн эмч нарын зөвлөгөөний дагуу эмийн бус эмчилгээ сувилгаа хийх өөрийн санаачилгаар идэвхитэй хөдөлгөөнийг хийж хэвших зэрэг нь хүчилтөрөгчийн хангамж сайжруулахад ач холбогдол өгдөг байна.
Агаарын Дотоод бохирдолд өрөө тасалгаан дахь агаар сэлгэлтийг гадаа салхитай утаагүй үеүдийг ашиглан байнга сэлгэлт хийх, тасалгааны агаар сэлгэлт хийлгүй 72 цаг болоход химийн хортой нийлмэлүүд үүсдэг нь бага насны хүүхдүүд болон өндөр настай хүмүүст их мэдрэг , биеийн дархлаанд муу нөлөөтэй байдаг. Агаар цэвэршүүлэгч хэрэглэх, агаар чийгшлийн хэмжиж таслгааны агаарыг чийгшүүлж байх хэрэгтэй байна.
Амьдарч байгаа тасалгаанд тамхи татахгүй байх, их хэмжээгээр агаар бохирдуулах зүйл хийгүй байх /жиш: үйлдвэрлэлийн зүйл явуулахгүй гал түлэхдээ дугуй хаймар зэрэг тортогих хэмжээгээр гаргадаг зүйл шатаахгүй байх/ зэрэг орно.
Хүний Их эмч Клиникийн профессор Б.Нарантуяа