Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан,спортын яамнаас өгч байгаа мэдээллээр I-VIIдугаар ангийн сурах бичиг нөхөн хангалтаар бүрэн хэвлэгдэж, Боловсрол, соёлын газруудад хүргэгдсэн бол VIII-IX дүгээр ангийн сурагчид ашиглах сурах бичгийг хэвлэж эхэлсэн аж. Наймдугаар сарын 18-н гэхэд хэвлэгдэж дуусах юм байна. Хичээлийн шинэ жил эхлэхэд дээрх сурах бичгүүд бүгд орон нутагт хүргэгдчихсэн сурагчид авч ашиглах боломж бүрдэнэ гэж БСШУС яамны салбар хариуцсан мэргэжилтэнгүүд мэдээллээ.
Month: August 2016
УИХ-ын гишүүн Н.Оюундарьтай ярилцлаа.
-Таны хувьд УИХ-ын гишүүнээр анх удаагаа сонгогдоод байгаа. Ямар ажлууд дээр түлхүү анхаарал хандуулахаар төлөвлөж байна вэ?
-Мэдээж Монгол ардын намын мөрийн хөтөлбөр гэж бий. Намын мөрийн хөтөлбөрөө Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр болгоно гэсэн итгэлээр сонгогчид бидэнд саналаа өгсөн. Миний хувьд Улсын Их Хурлын Аюулгүй байдал, гадаад бодлого, Хууль зүйн байнгын хороонд харьяалагдан ажиллаж байгаа. Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал дээр Монгол Улсын гадаад бодлогыг тодорхой заасан байдаг. Үүний дагуу залгамж чанараа тууштай явуулах нь зөв. Эрхзүйн хувьд Засгийн газраас өргөн барьсан дипломат албаны тухай, олон улсын гэрээний тухай гэсэн хоёр хуулийн төсөл байгаа. Түүнийг Засгийн газар эргүүлж авч УИХ-д дахин өргөн барина байх. Урьд өмнөх Их хурлын гишүүдийн боловсруулсан хуулийн төслүүдээс жишээ нь Гадаад харилцааны тухай хуулийг эргэн харж илүү боловсронгуй болгох зайлшгүй шаардлагатай. Гадаад харилцааны хувьд олон асуудал бий л дээ. Тухайлбал, хоёр хөрштэйгөө харилцах харилцаа нэлээд тэргүүлэх чиглэл болно. Бид БНХАУ-тай стратегийн иж бүрэн харилцаатай. ОХУ-тай стратегийн харилцаатай байдаг. Сая Ерөнхийлөгч Ташкентад Эдийн засгийн коридор байгуулах тухай бичиг баримт дээр гарын үсэг зурлаа. Үүнийгээ цааш нь хэрэгжүүлэх тал дээр Гадаад харилцааны яам болон бусад гүйцэтгэх засаглал маань ажиллана байх. Бидний хувьд тэр эдийн засгийн коридорыг бодлогоор хангаж өгөх ёстой.
-Энэ эдийн засгийн коридор орон нутагт ч өгөөжөө өгөх байх?
-Тийм. Тэр тусмаа би Сэлэнгэ аймгаас сонгогдсон гишүүн. Эдийн засгийн коридорын хүрээнд Улаанбаатар төмөр замыг дагасан ажлууд явагдана. Эдийн засгийн коридор гээд тарифын болон тарифын бус хөнгөлөлтүүдийг эдлэхээс гадна энд маш их шинэлэг харилцаанууд үүснэ. Манай Сэлэнгэд Алтанбулагийн чөлөөт бүс бий. Чөлөөт бүсээ эдийн засгийн коридортой тэр тусмаа төмөр замтайгаа холбож бодлогоор чиглүүлж өгөх нь бидний цаашдын зорилго байна. Сэлэнгэ аймгаас сонгогдсон гишүүд нь тэр, энэ нам гэж харьяалагдахаасаа илүү хамтын хүчээр нутаг усаа хөгжүүлэх, бас улс орондоо өөрийн гэсэн хөгжлийг авчруулах тал дээр сайн хамтарч ажиллана гэсэн ойлголттой явж байгаа. Мөн Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд орсон хүний хувьд байнгын төвийг сахих үзэл дээр бид нэлээд нухацтай хандах нь зүйтэй болов уу гэж ойлгодог. Монгол Улс өөрөө хоёр том хөршийн дунд оршин тогтнодог учраас маш идэвхтэй дипломат бодлого явуулах хэрэгтэй. Сая Гадаад харилцааны сайдыг томилох үйл явцад би бас тэр тухай санал бодлоо илэрхийлсэн. Манай улс нөгөө хөгжиж байгаа 77 улсын бүлэгт л ордог болохоос биш өөр бусад бүс нутгийн интеграцчилал, байгууллагуудад ордоггүй. Тиймээс үүнийг бид парламентын түвшинд нэлээд чиглүүлж явах нь зүйтэй болов уу гэсэн ойлголттой байгаа. Хилийн чанадад амьдарч байгаа монголчуудынхаа ч гэсэн эрх зүйн орчинг нь сайжруулах тал дээр ажиллах нь зүйтэй. Тухайлбал, хилийн чанадад ажиллаж амьдарч байгаа хүмүүс маань тэр болгон нийгмийн даатгалд хамрагддаггүй. Буцаад Монголдоо ирэхэд тэднийг ажилд авдаггүй. Тэр их олсон мэдлэг туршлагыг нь ашигладаггүй гэх мэтийн асуудлууд гардаг.
-Тэгвэл Хууль зүйн байнгын хороонд орж ажиллах болсон нь ямар учиртай вэ?
-Шинэ гишүүний хувьд би Хууль зүйн байнгын хороонд орж ажиллах болсондоо туйлын баяртай байгаа. УИХ-ын гишүүн гэдэг маань аж ахуйн ажил хийдэг биш харин эрхзүйн орчин бүрдүүлдэг. Манай мөрийн хөтөлбөрт бол олон хуулийн төслүүдийг санаачлахаар тусгасан байгаа. Наад зах нь гэхэд нийгмийн хамгаалал дээр ач санах тухай хууль байна. Аж ахуй дээр атрын аянг үргэлжлүүлэн явуулна гэсэн хөтөлбөрүүд байж байна. Мөн мах, сүүний хөтөлбөрүүдийг үргэлжлүүлнэ. Тэгэхээр хөтөлбөрүүдийг боловсруулах, үндэсний хэмжээний хууль эрхзүйг нь бүрдүүлэх ажлууд бидний нуруун дээр ирж байгаа болов уу. Иймэрхүү байдлаар л ажиллаж эхлэхээр төлөвлөөд байна. Ард түмнээс бид ямар байдлаар саналаа авсан тийм байдлаараа хариулах ёстой. Тийм учраас олны талархлыг хүлээсэн мөрийнхөө хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр ажиллана.
-Таны ярианд гадаад харилцаатай холбоотой олон зүйл хөндөгдөж байна. Энэ өмнө нь Гадаад хэргийн дэд сайдаар ажиллаж байсантай холбоотой юу?
-Зөвхөн нэг салбар гэж ойлгож болохгүй л дээ. Би мөн байгаль орчны чиглэлээр цөөнгүй жил ажилласан. Хамгийн чухал нь аливаа мэдээлэл, туршлагыг тухайн орчинд нь амьдарч байгаа ард иргэдээсээ л авах нь зүйтэй байдаг. Миний хувьд орон нутагт байгаа тойргийн ард иргэд маань юу хүсэн хүлээгээд байна вэ гэдгийг л олж мэдэх хэрэгтэй болов уу гэж ойлгож байна. Тиймээс тойрогтоо улирал болгон судалгааны ажлууд хийхээр болсон. Яг УИХ-аар хэлэлцэх гэж байгаа хуулийн төслүүдийн талаар ард иргэд маань юу гэж бодож байгаа саналыг нь тусгаж байнгын эргэх харилцаатайгаар ажиллана.
-Монгол Улсын эдийн засаг маш хүнд байгааг дээр дооргүй ярьж байна. МАН-ын мөрийн хөтөлбөрт цалин, тэтгэвэр нэмэгдүүлэхээс эхлээд нийгмийн халамжийн чиглэлд түлхүү анхаарахаар тусгасан байсан. Гэтэл гадны хөрөнгө оруулалт тасарчихсан, 2017 оноос бондын эргэн төлөлтийн асуудал эхэлнэ гээд байдаг. Тэгэхээр амлалт хэрэгжих боломжтой юу?
-Бид хэд амаргүй ачаа үүрч байгаа. Би өөрөө эдийн засагч хүн. Өнөөдөр бид чинь зээлжих эрхийнхээ хувьд Б2 ангилал руу орчихсон байж байна. Ядаж түүнийг Б1 рүү байдаг юм уу нэмэх тал руугаа оруулах хэрэгтэй. Аливаа улс орон хөгжихийн тулд ямар нэгэн байдлаар зээл авдаг. Гэхдээ тэр зээл эдийн засгийн эргэлтэд орохдоо буцаад мөнгө олдог тийм салбар руу хөрөнгө оруулалт болох хэрэгтэй. Зах зээлийн мэдрэмжтэй байх нь чухал алхам юм. Нөгөө талаас шинэ Сангийн яам, Сангийн сайд болон УИХ-аас гэж байгаа Статистикийн газар, Монголбанкны удирдлагуудын хамгийн түрүүнд хийх ёстой зүйл бол яг үнэн бодитой тоог ард иргэддээ яг жинхэнээр нь гаргаж өгөх шаардлагатай.
Өнгөрсөн дөрвөн жил эрх баригчид ядуурал их биш байна гэсэн байдлаар хандсан. Үнэхээр ядуурал тэгж их багасаад байна уу, инфляци байхгүй байгаа юм уу гэдгийг яг үнэн бодитоор гаргаж өгөх нь хамгийн эхний алхам байх болов уу. Өвчтөн байлаа гэхэд өвчнийхөө оношийг тодорхойлоогүй байж дараагийнхаа алхмуудыг хийж чаддаггүйтэй адилхан яг одоогийн байдлаар эдийн засаг ямар байдалтай байна гэдэг үзүүлэлтүүдийг тодорхой гаргаж ирэх хэрэгтэй. Ингэснийхээ дараа ямар бодлого явуулах вэ гэдгээ тодорхойлох ёстой. Тэгвэл гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг ч олж авна.
-Мөн халамжийн талаар амласан амлалтуудаа биелүүлэх бололцоо бүрдэнэ?
-Мэдээж бид өргөс авчихсан юм шиг энэ жилдээ эсвэл ирэх ондоо түүнийгээ хийж чадахгүй болов уу. Иргэдийн амьдрал ахуй ямар болчихоод байна. Бидний гадаад дотоодод тавьсан өр зээл хэр их байгаа юм. Үүнийгээ бид хэзээ төлөх юм гэдгийг нарийвчлалтай тооцож үзэх хэрэгтэй. Ингэхгүй бол шууд бид маргаашнаас эхлээд нийгмийн халамжийн амласан амлалтуудаа биелүүлнэ гэвэл бидэнд өгсөн тоон мэдээллээс харахад хэцүү л болно байх даа.
-Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүдийг сонгох үйл явц явагдаж байна. Одоо дөрвөн сайдаа томилж амжаагүй байгаа. Дөрвөн сайдын нэр орж ирсэн боловч Авлигатай тэмцэх газраас ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэсэн шалтгааны улмаас нэрийг нь буцаасан. Дараагийн дөрвөн сайдыг хэзээ оруулж ирэх бол. Иргэдийн хувьд МАН давхар дээлгүй, мэргэжлийн Засгийн газар байгуулна гэж байсан амлалтаасаа буцлаа гэсэн байдлаар шүүмжлэлтэй хандаж байна л даа. Таны хувьд Засгийн газрын бүтэц болон бүрэлдэхүүн дээр ямар байр суурьтай байна вэ?
-Засгийн газар УИХ-д ажлаа тайлагнадаг. Түүн дотроо олонхи болж байгаа МАН-д тайлагнаж таарна. Эцэст нь бид дөрвөн жилийн дараа УИХ-ын сонгуулиар ард түмнээр дүнгээ тавиулна. Одоогийн байдлаар бол бидний хувьд нэр нь дөнгөж тодорч хэлэлцэгдээд эхэлсэн улсуудыг энэ нь сайн байна, тэр нь муу байна гэж хэлж огт болохгүй. Яагаад гэвэл эд нараар бид огт ажил хийлгэж үзээгүй байгаа. Нөгөө талаар бид чинь бас боловсон хүчний их нөөцтэй нам. Тиймээс хэн нэгэн хүнийг гэнэт гаргаад ирээгүй. Боловсон хүчин дотроосоо шалгаруулсан процессоороо явагдсан. Биднийг бүгдийг нь нарийн шүүлтүүрээр оруулсан. Тэр сайдад нэр дэвшсэн дөрвөн хүний хувьд тухайн ажлыг хийхэд л эрх ашгийн зөрчилтэй гэж байгаа. Түүнээс биш ямар нэгэн байдлаар өөр эрүүгийн чанартай гэдэг юм уу, бусад буруу зөрүү зүйл огт байсангүй. Харин ч эсрэгээр магадгүй хувийн хэвшилд ажиллаж байгаад өөрсдөө бүтээн байгуулалтыг хийчихсэн, чадчихсан тийм улсуудыг оруулж ирж байгаа нь МАН-ын хувьд зоригтой алхам байсан байж ч магадгүй. Энэ нь өөрөө нэг шинэ уур амьсгал, давалгаа оруулах тийм ч юм байсан байж болно. Яахав бусад сайд нарын хувьд ч заримд нь сошиалаар нэлээд шүүмжлэл цацагдаж байна лээ. Тэднийг үгэн сумаар буудахаас илүү монголчууд бид нэг нэгэндээ бас хүлээцтэй хандаж энэ юуг хийж чадах вэ гэдгийг эргэж хардаг, сонсдог байх нь зүйтэй юм болов уу. Тэр АТГ-аас эрх ашгийн зөрчилтэй гэдэг нь бол тухайн салбартаа өөрөө юм уу ах дүү, хамаатан садан, ураг төрөл нь бизнестэй гэсэн зүйл. Гэтэл өнөөдөр хувийн хэвшил эрхэлдэггүй хүн цөөхөн шүү дээ. Өөрөө биш юм гэхэд гэр бүлийн хүн, ах дүү нар нь ямар нэгэн хэмжээгээр бизнестэй байгаа. Бид чинь зах зээлийн нийгэмд орсон болохоор энэ чинь дэлхий нийтийн хэмжээнд байгаа практик шүү дээ. Аливаа зүйл шатлалтай явдаг гэдэг үүднээс төрийн байгууллагын шатлалаар дамжиж орсон бол зүгээр байсан байх л даа. Гэхдээ ингэж нэр дэвшигчдийг элдвээр хэлээд байгаа уур амьсгал нь надад жаахан буруу л санагдсан.
Ж.БАЯРСАЙХАН
Монголын хүндийн өргөлтийн хоёр дахь мастер, пауэрлифтингийн Дэлхийн мастеруудын аварга шалгаруулах тэмцээнээс зургаа, мастеруудын Дэлхийн цомоос найм, Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс долоон алт хүртсэн Олон улсын шүүгч, Олон улсын хэмжээний мастер Б.Цэгмэдтэй ярилцлаа. Тэрбээр наян нас хүрч яваа ч пауэрлифтингийн мастеруудын Дэлхийн рекордыг тогтоож Монголынхоо нэрийг дуурсгасаар яваа юм.
-Та пауэрлифтинг буюу хүчний гурван төрлийн мастеруудын ангилалд дэлхийн 66 удаа рекорд эвджээ. Танд баяр хүргэе?
-Би хүндийн өргөлтөөр 60 жил хичээллэсэн. Харин хүчний гурван төрлөөр 2010 оноос тууштай хичээллэж байна. Учир нь энэ төрлөөр мастеруудын зэрэгт рекорд тогтоох боломж их байсан юм. Миний хувьд энэ сарын 1-3-ны хооронд ОХУ-ын Челябинск хотод хүчний гурван төрлийн Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцож 14 рекорд эвдсэн. Мөн энэ сарын 7-10-ны хооронд Новосибирскт болсон “Дэлхийн цом”-ын тэмцээнд оролцож 19 рекорд эвдлээ. Энэ жил манай Хүндийн өргөлтийн холбооны 60 жилийн ой тохойж байгаа юм. 76 настай ахмад тамирчны хувьд энэ ойгоо нийт 33 рекорд эвдсэн амжилтаар угтаж байна даа. 2013 оны Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний амжилтыг оролцуулбал нийт 66 удаа рекорд эвдсэн байна.
-Ямар тэмцээнүүдэд оролцож байсан бэ?
-Монголд 2006 онд хүчний гурван төрлөөр улсын аварга шалгаруулах тэмцээн зохион байгуулахдаа анх удаа мастер ангиллаар зохион байгуулсан юм. Тэр үед суулт, таталтаар хоёр мөнгөн медаль хүртсэн. Дараа нь 2010 онд Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд рекорд тогтоосон. Мөн 2013 оноос дэлхийн рекорд тогтоож эхэлсэн. 2013 оны арваннэгдүгээр сард АНУ-ын Флорида мужийн Вест Палм Бийч хотод зохион байгуулагдаж байсан Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд амжилттай оролцсон юм. Уг тэмцээнд хамгаалалтын дан хувцастай, бэхжүүлсэн хувцастай төрөлд 70-74 насны -75 кг-ын ангилалд гурван алтан медаль хүртсэн. Түүнчлэн дан хувцастай төрөлд шилдэг мастерын цом хүртэж байлаа. Дэлхийн аваргын тэмцээнд 20 гаруй орны 800 орчим тамирчин оролцсон. Үүнд Монгол Улсаас таван тамирчин оролцож найман алт, хоёр мөнгө, хоёр хүрэл медаль хүртэж байсан түүхтэй.
-Та хүчний гурван төрлөөрөө хэд, хэдэн кг өргөж рекорд тогтоосон бэ?
-Би хүчний гурван төрлийн суултанд 220 кг өргөж дэлхийн мастеруудын дээд амжилт үзүүлсэн. Харин шахалтанд 105 кг, таталтанд 195 кг өргөсөн. Нийтдээ 520 кг өргөж байсан. Гэхдээ саяын хоёр тэмцээнд энэ амжилтдаа хүрч өргөөгүй, дээд тал нь 465 өргөсөн. Гэсэн ч мастерын зэрэглэлд буюу 40-өөс дээш насны ангилалд түрүүлсэн.
-Яагаад хүндийн өргөлтийн спортыг сонгон хичээллэв. Анхны багшийнхаа тухай дурсаач?
-Миний багш Аюурзанын Гунгаа гэж хүн байсан. Монголд хүндийн өргөлтийг үүсгэн байгуулсан хүмүүсийн нэг. Энэ спортоор хичээллэх болсон тухайд гэвэл, 1956 онд Улаанбаатарт дөрвөн ерөнхий боловсролын сургууль байсан юм. Тэр дөрвөн сургуулийн 1000-аад хүүхдээс бяртай, тэнхээтэйг нь шалгаруулж хүндийн өргөлтөөр хичээллүүлж эхэлсэн. Түүнд би шалгарч 16-тайгаасаа л энэ спортоор хичээллэж эхэлсэн дээ. Хамгийн анх Москвад тэмцээнд оролцож дөрөвдүгээр байранд орж байлаа. Би бага насандаа мал хариулж өссөн учраас хотын хүүхдүүдийг бодвол бяр тэнхээтэй байсан болов уу.
-Та аль нутгийн хүн бэ?
-Би Баянхонгор аймгийн Гурванбулаг сумын харьяат. Миний аавыг Паламын Магсаржав гэдэг, их бяр тэнхээтэй хүн байсан. Нутгийн олон их малтай учраас баян Магсар гэдэг байсан. Би зургаан настайгаасаа л өвлийн хүйтэнд хонио хариулдаг байсан юмдаг. Ээж минь надад нэг хонины нэхийгээр дээл хийж өгөхөд яг таарсан гэж сүүлд ярьж байсан. Нэг түүх ярихад урьд манай нутгийг Пүрэв гүний хошуу гэдэг байж. Нэг удаа Пүрэв ноён нүүж нутгийн бөхчүүд, бяр тэнхээтэй залуус тусалж гэнэ. Гэтэл буух газар нь их том чулуу байсан бөгөөд нөгөө хүчтэнүүд өргөж дийлэхгүй байж л дээ. Тиймд Пүрэв ноён “Энэ чулууг өргөсөн хүнд байдас өгнө” гэж л дээ. Харин тэр чулууг аав минь “Ямар ч хүнд зүйлийг хөлөндөө хүчээ тааруулж өргөдөг юм” гээд ганцхан өргөөд холдуулчихсан гэдэг. Аав минь бага залуу учир Пүрэв ноён байдас ч өгсөнгүй, харин таван литрийн гуулин данхаар дүүрэн мөсөн чихрээр шагнасан юм гэнэ лээ. Би 1958 онд нийгэмлэгүүдийн аварга шалгаруулах тэмцээнд ороод түрүүлсэн юм. Тэр тэмцээнийг аав минь үзчихээд “Би залуудаа өргөчих л байсан юм байна” гэж билээ.
-Хүчний гурван төрлөөр хичээллэдэг таны үеийн тамирчин хэр их байдаг бол?
-Миний үеийн болоод надаас ахмад тамирчин байдаггүй. Харин надаас хэд дүү тамирчид бий. Олон улсын чанартай тэмцээн уралдаанд явахад хүмүүс “Ийм насны хүн ингэж амжилт үзүүлнэ гэж байдаг юм байх даа” гээд их гайхаж, бас зургаа даруулахыг хүсдэг. Зарим хүмүүс “Манай аав, ээж танаас дүү мөртлөө явж чаддаггүй” гэхийг их л сонсож байсан. 2011 онд тэмцээнд оролцоод жингээ үзүүлж байх үед хоёр шүүгч нь “Энэ хүнийг 70 хүрсэн гэхэд үнэмшмээргүй” юм гэж байсан. Би энэ бяр чадалтай, эрүүл чийрэг байдлыг монгол хүний гентэй л холбоотой гэж боддог. Тиймээс өөрийнхөө хэмжээнд монгол хүний генийг дэлхийд таниулж байгаа гэж ойлгож байна. Намайг тэмцээнд явах тухай УБТЗ-ын нэгдүгээр орлогч А.В.Ушаков сонсоод л надад туслахаар болж “Монголын спортыг дэлхийд сурталчлахад хоёулаа хувь нэмрээ оруулах болно“ гэсэн юм. Тиймээс цаашид амжилт үзүүлэхийн тулд хариуцлагатай байж бэлтгэлээ таслахгүй, тууштай байхыг хичээж байна.
-Та ямар албан тушаал хашиж байсан бэ. Ажлынхаа хажуугаар бэлтгэл сургуулилтаа хэрхэн зохицуулдаг байв?
-Би төмөр замын инженер мэргэжлээр Москвад сургууль төгссөн. Төмөр замын удирдах газар 20-иод жил ажиллаад одоо гавьяаны амралтандаа амарч байгаа. Тэгсэн ч зүгээр сууж чадахгүй спортоороо хичээллэсээр л байна. Мөн ажлын хамт олон минь олон улсын тэмцээн уралдаанд явахад минь их тусалдаг. Саяхан Төмөр замын гадаад харилцааны гадаад алба байгуулагдсаны 50 жилийн ой болсон. Би гадаад харилцааны албанд ажиллаж байх үедээ Москва-Улаанбаатар, Москва-Бээжингийн суудлын галт тэрэгний бэлтгэлийг хангаж явуулж байсан. Энэ бол миний хөдөлмөр, санаачилга, бүтээсэн том зүйлийн минь нэг юм. Тэр үед хүндийн өргөлтийн шигшээ багийн тамирчин байсан учраас Спортын төв ордон дээр бэлтгэлээ хийдэг байлаа. Бас томилолтоор явах үедээ Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатарт мөн Чойрын арван жилийн сургуулиудад очиж штанг дээр нь бэлтгэлээ хийдэг байсан. Харин Сайншандад очвол орос цэргийн ангийн штанг дээр бэлтгэл хийн аль болох тасалдаггүй байлаа. Одоо “Алагтай цэцэн” клубт бэлтгэлээ базааж байгаа.
-Танд бэлтгэл сургуулилт хийхэд хүндрэлтэй зүйл байдаг уу?
-Би орос телевиз, сонин сэтгүүлд гарсан эрүүл мэндэд тустай, амжилт үзүүлэхэд хэрэг болохуйц бүхий л зөвлөгөөг уншиж, судалдаг. Зөв хооллож биеийн хүч тэнхээ сайжруулах эм бэлдмэл тогтмол хэрэглэж мөн бэлтгэл сургуулилт тогтмол хийдэг болохоор даралт ихэснэ гэсэн зүйл байдаггүй. Харин хүчний спорт учраас өвдөгний гэмтэл авах тохиолдол байдаг.
-Манай хүндийн өргөлтийн тамирчдын амжилт сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж байна. Энэ талаар таны бодол?
-Манай хүндийн өргөлтийн тамирчид сүүлийн жилүүдэд амжилттай байна. Удахгүй олимп болох гэж байна. Ази тивийн аварга болсон М.Анхцэцэг маань их юм дуулгана гэдэгт итгэлтэй байгаа. Би медаль авах бүртээ урам аваад илүү хичээгээсэй гэсэндээ залуучууддаа очиж үзүүлдэг юм. Энэ бол миний хариуцлага гэж боддог. Мөн Монголын пауэрлифтингийн “Алагтай цэцэн” клуб олон улсын хэд хэдэн холбоодтой харилцаа холбоо тогтоож, энэ спортыг хөгжүүлэхэд их хувь нэмэр оруулж, тамирчдын амжилт ч сайжирч байна. Манай тамирчид олон улсын чанартай тэмцээнд явахад алтан медальгүй буцаж ирдэггүй.
О.Ариунцэцэг
“Хуучин цагт алдар цолтой бөхчүүд наадмыг минь зориод, наадамчин олныг хүндэтгээд ирэхэд баярладаг байлаа. Одоо харин ард түмнийг хэрхэн доромжилж, өөрсдийгөө гутаах гэж байгаа бол гэхээс дургүй хүрдэг юм” гэх яриа учир мэдэх олон хүний амнаас гарах болжээ. Монгол төрийн наадмын чимэг, монгол соёлын дархлаа болсон бөхчүүд маань ингэж нэрээ хугалж, суу алдраа захын нэг наадмын тоосонд булж орхисон нь харамсмаар. Одоогоос хэдэн жилийн өмнө санагдана. Бүсийн наадам гэж хангай, говийн аймгуудад зохиогдсон. Бөхчүүд хуваагдаж очин барилдаад хавтгайрсан найраа хийж, тухайн нутгийн ард түмнийг ёстой нэг доромжлох шиг болсон.
Наадмын дэвжээгээ нулимуулсан түмэн голомтоо самруулсан юм шиг үнэндээ хорсолтой хоцордог юм билээ. Манай редакци руу утасдаад “бидний хайрлаж хүндэтгэдэг бөхчүүд гэдэг чинь ийм хүмүүс байна” гэж цөхөрсөн янзтай дуулгаж байв. Тухайн үед “Бүсийн наадам ба монгол бөхийн мөхөл” хэмээх нийтлэл “Өдрийн сонин”-д гарч байлаа. Харин түүнээс хойш аймгуудын наадам залуу хүчтэнүүдийн тулаан болсон уу, яасан бүү мэд. Ямар чиг л байсан чимээ аниргүй болчихсон. Шижигнэсэн залуучууд түрүүлж, үзүүрлэн цол аваад, улсын цолны төлөө барилддаг, тэр жамаараа явсан байх. Өнөө жил АСЕМ-тай холбоотойгоор аймгуудын наадам хойшилсон нь улсын цолтой бөхчүүдэд таван төгрөгийн ашиг олох боломжийг нь нээгээд өгчихөв үү гэлтэй.
Улсын наадмын дараахан Сэлэнгэ аймгийн наадам болсон. Уг наадамд Увс аймгийн Давст сумын харьяат, улсын арслан П.Бүрэнтөгс, Говьсүмбэр аймгийн харьяат, улсын арслан Д.Азжаргал тэргүүтэй хүчит бөхчүүд зодоглосон. Сэлэнгийнхэн төрийн наадмын түрүү үзүүрт шалгарсан хүчит бөхчүүд ирлээ. Наадам ч үзүүштэй сайхан болох нь ээ гэж өнөө л итгэдгээрээ итгэн хүлээж байв. Тэгтэл юу болсон гэж санана. Улсын наадамд төвөггүйхэн долоо давж, наймын даваанд Архангайн Пүрэвдагвад тахимаа өгсөн Бүрэнтөгс арслан дөрөв даваад л Цогбаяр гэж залуу бөхөд унаад өгдөг байгаа. Бүрэнтөгсийг наадмаар уйлахад нь сэтгэлдээ харуусалтай байсан хүмүүс, сумын цолтой бандид элэг бүсээ тайлахад нь бүр чиг байдалд орчихов. 2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны түүхт 800 жилийн ойгоор Б.Бат-Эрдэнэ аваргыг дотуур этэх уран гоё мэхээр бөгсөөр нь суулгаж ес давсан Азжаргал мөн л Тулга гэж залууд тахимаа өгчихлөө. Хоёр арслангаас гадна залуу харцага, начингууд бас л дуу дуугаа аваад сумын цолтнуудад үсрээд өглөө. Ингээд Сэлэнгийн наадамд зодоглосон улс, аймгийн алдар цолтой 256 бөхөөс хоёр залуу бөх шалгарч үлдэж байгаа юм.
Хэдхэн хоногийн өмнө Багануурын наадам боллоо. Завхан аймгийн Их-Уул сумын харьяат, Улсын гарьд Б.Гончигдамба, Төв аймгийн Баянхангай сумын харьяат, улсын заан Б.Батмөнх, Говь-Алтай аймгийн Эрдэнэ сумын харьяат, улсын заан Б.Соронзонболд, Хөвсгөл аймгийн Тосонцэнгэл сумын уугуул улсын харцага Ц.Содномдорж, Төв аймгийн Баянцогт сумын харьяат, улсын харцага Ө.Даваабаатар нарын хүчтэнүүд зүүн баруун жигүүрийг магнайлан барилдав. Гончигдамба уу, Содномдорж уу эсвэл Даваабаатар уу гэж таавар уралдуулж суусан наадамчдын хөөр баяр ердөө дөрвийн даваанаас нам дарагдаж, хавтгайрсан найраатай наадмаа харахаас ч дургүй нь хүрч эхэлжээ. Ялангуяа шөвгийн дөрөвт Гончигдамба, Содномдорж хоёрыг нэг нэг залууд элэг бүсээ тайлахыг нь харсан наадамчид элэг рүүгээ өшиглүүлсэн юм шиг, гол нь зурагдаад наадмын дэвжээнээс арилж өгсөн байна.
Энэ жилийн аймгуудын наадмын өнгө нэг иймэрхүү. Хоёр жилийн өмнө байна уу даа, Монголын ихэнх сум ерэн жилийн ойгоо тэмдэглэж, сумын наадмын бөх гэдэг зүгээр л жүжиг болоод өнгөрч байсан. Хот хүрээ, холын Америкаас хүртэл сумынхаа ойд, ижий аав, эцэг өвгөдийнхөө нутагт халуун сэтгэл өвөрлөж ирсэн наадамчдыг хэдэн “тэнэг” бөх доромжилдгоороо доромжилсон. Олон жижиг алдаа явж явж нэг том алдаа болон тэсэрч дуусдаг юм гэдэг. Бөхчүүд минь жаахан учиртай, ултай суурьтай, бодолтой байхгүй бол монгол соёлын дархлаа алдагдах аюулд хүрэх вий. Өнөөдрийн хэдэн халтар цаас зуу зуун жилийн түүхтэй Монголын өв соёлын дэргэд чухам юу юм бэ. Мөн хүний амьдралын урсах он жилүүдтэй харьцуулахад бас юу билээ. Ёстой юман чинээнд хүрэхгүй зүйл шүү дээ.
Бөх хүнд өөрийн гэх нэр төр, ард түмний итгэл хайр, дээрээс нь монгол төрийн хүндэтгэл гэж том зүйл бий. Манайхны хэлдгээр найраагаар ч байна уу, өөрийн хүчээр ч байна уу, улсын наадамд тав давсан залууд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаж, Монголын төр цол чимгийг нь өгдөг. Төрдөө үнсүүлсэн хэн бүхэнд төрийн их хүндэтгэл, түмний ивээл хайрыг дааж явах их хариуцлага ирдэг. Гэвч энэ их хүндэтгэл, хариуцлага, ёс горимыг бөхчүүд нэг л үл ойшоосон, харин ч бүр эсрэгээр нь авлига, хээл хахууль, ашиг хонжооны талбар мэтээр бодож, ашиглах болжээ.
Улсын цолтой бөх залуу бөхөд тахимаа өгч болно. Тэр бүгдэд найраа хийлээ, наадамчин олноо доромжиллоо гэж шууд хүлээж авч болохгүй нь мэдээж. Мөн ахмад бөхчүүд цаашид өндөр цолонд хүрэх магадлалтай залуучуудыг дэмждэг, буулт хийдэг ёс монгол бөхийн дэвжээнд эртнээс хадгалагдаж ирсэн. Харин улсын наадмын түрүү үзүүрт яригдаж, бөхийнхөө хувьд жинхэнэ ирэн дээрээ яваа залуу хүчтэнүүд илт буулт хийж, худлаа барилдахыг наадамчин олон хүлээн зөвшөөрдөггүй. Хүлээн зөвшөөрөх ч ёсгүй. Монгол наадам гэдэг хоёрхон хүний хоорондын тохиролцоо, өгөө авааны асуудал биш юм. Ер нь тэгээд улсын алдар цолтой бөх өөрийгөө, эсвэл өрсөлдөгч бөхөө бодох бус ард түмнээ хүндэтгэж, бөхийнхөө дэвжээг цэвэр ариун байлгахыг сахин хамгаалж, үнэнч шударга барилдах учиртай.
Тийм атал аймаг, сумын наадамд аварга арслан нь ч мэдэгдэхгүй, тоосон дунд нь хутгалдаад явж байдаг бол үнэндээ гутамшиг шүү дээ. Бөх хүн бүдүүн өвсөнд гэдэг. Унахгүй хэн байхав. Гэхдээ таван халтар цаасанд “унах” л ичгэвтэртэй санагдаад байгаа юм. Аварга, арслан, гарьд гэдэг монгол бөхийн эрхэм сайхан цол. Энэхүү алдар цолыг хүртсэн идэр залуу хүчтэнүүд ид хавыг гайхуулан барилдах хэрэгтэй. Ямар ч наадамд зодоглосон бөхийн ариун дэвжээгээ хүндэтгэж, түмэн олноо баясгах нь зүйн хэрэг. Улсын наадамд үнэн хүчийг үзүүлээд аймаг, суманд очихоор “бяр” нь дуусчихдаг өрөвдмөөр ч юм шиг, ичмээр юм шиг, инээдтэй юм шиг тийм сонин байж болохгүй биз дээ. Энэ бүхэн эцэстээ өөрсдийгөө доромжилж, монгол бөхийн голомтоо үгүй хийх алхам юм. Өнөө цагийн бөхчүүд эл бүгдийг ойлгож, бөхийн эрхэм дээд цол, өв уламжлал, жудаг ёсыг элдэв бусын бохир мөнгө, хэрүүл жатганд бузартуулалгүй авч явахыг бөхөө дээдэлдэг ард түмэн шаардаж байна.
Б.Батболд
ЕВРОПЫН ХӨЛБӨМБӨГИЙН АВАРГА
ШАЛГАРУУЛАХ ТЭМЦЭЭНИЙ МӨРӨӨР
Спортын “өндөр” жилийн гол үйл явдлуудын
нэг болох Евро-2016 пижигнээд өнгөрснөөс хойш хэсэг хугацаа ард үлджээ. Бусад, бусадтайгаа
харьцуулахад бага гоолтой, хамгаалалт голлосон уйтгартай тэмцээн болж өнгөрсөн гэж
зарим нэг нь дүгнэж байгаа ч санал нийлэхгүй байх хэд хэдэн шалтгаан байх буюу.
Юуны өмнө бид Хорват, Уэльс, Исландын хөлбөмбөгийн шигшээ багууд хэрхэн ард түмнээ
баярлуулж чадсаныг харсан. Тэд хичнээн цоглог наадсан гээч. Олон жилийн туршид дээрээс
доош харж ихэмсэг ханддаг байсан том ах англичууд нь аль эрт хасагдаад гэртээ харьчихсан
байхад өмнө зүгийнх нь жижигхэн дүү уэльсчүүд дайчин тоглосоор алттай дүйцэхүйц
хүрэл медальд хүрснийг уйтгартай гэж хэлэх үү. Исландын бавгар сахалтай загасчид
нутагтаа сансрын нисгэгчид шахуу хүмүүс очлоо. Исландчууд багаа хичнээн хүнээс шилж
сонгож энэ том тэмцээнд илгээсэн бэ гэдгийг энгийнээр харьцуулж жишье гэвэл Баянзүрх
дүүргийн ард иргэд дундаасаа шигшээ баг гаргаад ЕАШТ-д явуулж байгаатай адил юм
шүү дээ.
300 мянган хүн амтай Исланд улсын ихэнх иргэн хар багаасаа мал аж ахуй,
загас агнуурт мэргэшсэн болохоос ширэн бөмбөг хөөж бойжоогүй гэх. Гэтэл тэд Европын
шилдэг наймд багтаж бүхнийг гайхуулж байхад уйтгартай байлаа гэх үү. Италийн хөгшчүүл
ухаантай, зальтай, асар их боловсролтой, залуухан дасгалжуулагчаа даган Испанийг
унагааж Германыг чичрүүлсэн тэр шөнө лав уйтгартай байгаагүй. Гэхдээ хамгийн том
гайхамшиг нь Португалийн шигшээ багийн ялалт, Роналдугийн амжилтыг харсан тэр агшин
байлаа. Тийм ээ, тэднийг сохор сугалааны аз түшсэн. Эхнээсээ шүүмжлэл дагуулсан
хамгаалах чиглэлийн тактикийг тэд сонгосон. Хэсгийн тоглолтууддаа Сантушийн бодлогыг
ойлгоогүй хамгаалагч нар хэрхэн хөглөж буйг хараад Роналду ч дахиад л шигшээ багтайгаа
хамт гонсойлгох нь дээ гэж бодож байсныг нуух юун. Эхний өдрүүдийг санаж байна уу.
Португальчууд харьцангуй зөөлөн хэсэгт нэг ч хожил аваагүй. Роналду Исландын шигшээ
багийн эсрэг тоглохдоо хожлын байж болох 11 метрийн цохилтыг алдсан. Дараа нь исландчуудыг
хамгаалахаас өөр зүйл мэдэхгүй амьтад гэж хэлсэн нь хэвлэлийн баахан хүмүүсийг өөрийн
эсрэг чиглүүлсэн. Сэтгүүлчийн микрофоныг булаан авч нуур руу шидээд, хэвлэлийнхэнтэй
дуугарахгүй гэж зөрүүдлээд. Ер нь Роналду өөрийнхөө чадах түвшнээс доогуур тоглосоор
байгаад ЕАШТ-ийг өнгөрөөсөн нь үнэн. Гэвчиг тэр хүнийг ямар гэмтэл бэртэлтэй тоглож
байгааг телевиз мэдрүүлж чадахгүй тул хөндлөнгөөс шүүмжлэх нь өрөөсгөл юм.
Яг одоо дэлхий дээр урьд өмнө төрж
байгаагүй хосгүй авьяаслаг хоёр хөлбөмбөгч зэрэгцэн оршиж нэг нэгнийгээ хурцлан
тоглож байгаа билээ. Хүмүүс ихэвчлэн гадаад үзэмжээр нь үнэлж Роналдуг ихэмсэг,
дээрэлхүү, моод хөөсөн ганганцар гэх ба Мессиг даруухан, гэмгүй, нөхөрсөг нэгэн
хэмээн дүгнэх гээд байдаг. Бараг л бурхан, чөтгөр хоёр гэх нь холгүй. Энэ нь үнэнээс
хол зөрүүтэй бөгөөд саяын ЕАШТ зарим талаар үүнийг батална. Харьцуулж харах уу.
-Өвдөгний гэмтэл, баруун шагайн
гэмтэл, гуяны арын булчингийн гэмтэл гэсэн гурван төрлийн зовлонтой байсан түүнийг
эмч нар энэ удаагийн ЕАШТ-д оролцож болохгүй гэж зөвлөж байсан. Тэр сүүлчийн тэмцээн
хүртэл тоглож байгаад яг эмч нарын хэлснээр гуяны арын булчингийн гэмтлээ сэдрээж
нэг хэсэг жагсаалаас гарлаа. Мэдсээр байж ийм хохирол амсахдаа мөнгөний төлөө л
лав зүтгээгүй юм шүү. Учир нь ЕАШТ-ий дараа өөрт оногдсон шагналын 600 мянган еврогоо
НҮБ-ын буяны санд хандивлачихсан. Нэр хүндийн төлөө гэвэл бага зэрэг үнэнд ойртоно.
Гэхдээ ялалтын тавцанд гарсны дараахь ярилцлагадаа “Би 2004 оноос хойш энэ цаг үеийг
хүлээлээ. Хэзээ нэгэн цагт Португалийн ард түмнийг жаахан ч гэлээ баярлуулж чадна
гэж боддог байлаа. Одоо би хамгийн аз жаргалтай хүн” гэж хэлсэн нь түүнийг юуны
төлөө, хэний төлөө Франц руу очив оо гэдгийг бэлээхэн хэлж байна. Энэ үйл явдлаас
хэд хоногийн өмнө Месси Америкийн цомын финалд торгуулийн цохилт алдаж Чилийн багт
хожигдон мөнгөн медаль руу гулссаны дараа “би Аргентины шигшээд дахин тоглохгүй,
зодог тайллаа” гэж гомдоллож байлаа.
Роналдуг муулагчид “нүцгэн биеэ
гайхуулах дуртай” гэж байнга хэлдэг. Энд ч гэсэн сайн талыг олж харж болно. Хэрвээ
анзаарсан бол түүний бие дээр жаахан ч гэлээ шивээс байдаггүй. Учир нь Криштиану
Роналду гэгч залуу Улаан Загалмайн нийгэмлэгт цусаа тогтмол өгдөг “алтан донор”
бөгөөд энэ байгууллагын дүрэм ёсоор бол донор хүн цус өгөхөөс 4-12 сарын өмнө шивээс
хийлгэж болохгүй гэдэг юм байна. Месси шивээстэй.
-Роналдугийн аав бор дарсанд дурлаж
хорвоог орхисон, ах нь бас уух дуртай дээр нь хар тамхи хэрэглэдэг байсан тул тэр
бүхий л аргаар тэмцэж ахыгаа зөв замд оруулж чадсан. Хүмүүст зөв амьдрахыг тогтмол
зөвлөдөг түүний твиттер гучин сая дагагчтай. Мессид твиттер байхгүй.
-Роналдугийн буяны байгууллагуудад
тараасан мөнгө хэдийнэ арван сая ам доллар давсан бөгөөд энэ тал дээр түүнтэй эн
зэрэгцэх хөлбөмбөгч байхгүй. Та бүхэн бас анзаарсан л байх. Нөгөө “килограмм гель”
түрхсэн үс үе, үе сонин янзын хагалгаануудтай болоод байдгийг. Муулагчид тоглох
гэж моод үзүүлчих юм байна л даа гээд бичдэг юм. Энд байгаа гурван төрлийн зураг
нь тархины хагалгаанд орсон хүүхдүүдийн сорвийг дуурайсан хэлбэр юм. Эдгээрийн мэс
ажиллагаа, эмчилгээний зардал гэх овоо их мөнгийг Роналду даасан бөгөөд нийтийн
анхаарлыг ядуу хүмүүсийн зовлонд хандуулах гэсэн нэгэн төрлийн дуу хоолой юм билээ.
-Эцэст нь Роналду хамгийн өндөр
цалинтай хөлбөмбөгч, түмэн төрлийн зар сурталчилгааны нүүр царай болдог мөртлөө
хэзээ ч татвар, шимтгэлтэй холбоотой хэрэгт орооцолддоггүй. Сайн өмгөөлөгч, менежер
хажууд нь байдаг юм болов уу. Мессигийн санхүүгийн асуудлыг аав нь хариуцдаг тул
байнга асуудал үүснэ. 2007-2009 оны хооронд татвараас зугтсан хэргээр 4.1 сая евро,
2010-2012 оны хооронд орлогоо нуусан гэж 25 сая еврогийн торгуульд унаж байсан тэр
саяхан бас л ийм хэргээр 21 сарын хорих ял тэнсэнгээр сонслоо. Энэ олон жил өөрийнхөө
санхүүд юу болж байгааг мэдэхгүй бүхнийг аавдаа даатгаад компьютер тоглоод сууж
байсан гэвэл арай л худлаа болох гээд байна.
Месси шиг байгалиас заяасан авьяасгүй
ч гэлээ эцэж цуцалгүй хөдөлмөрлөж, бэлтгэл хийж, бэрхшээл бүхнээ даван, зорилгодоо
хүрэхэд ганц авьяасаар хол явахгүй гэдгийг баталж өгсөн Европын аварга Криштиану
Роналду хэрвээ бурхан биш юм бол чөтгөр л лав биш юмдаг.
Д.БАТ-ЭРДЭНЭ
Өчигдөр буюу даваа гаригт Сирийн Алеппо хотод тусламжийн зүйл хүргэх гэж явсан Оросын онгоцыг буудан унагажээ. Онгоцон дотор таван хүн явж байсанбөгөөд бүгд амиа алдсан байна. Оросын батлан хамгаалахын сайдын мэдэгдэж буйгаар онгоц тусламжаа хүргээд буцаж явах замдаа ийнхүү буудуулан газарт унажээ. Энэ нь Орос, Сири хоёрын хоорондох хамгийн том хохирол болж байгаа юм байна.
О.ӨНӨР
Бүгд Найрамдах Өмнөд Судан улсад явагдаж буй НҮБ-ын мандаттай энхийг сахиулах ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэх багийн бүрэлдэхүүнд Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын 11 алба хаагч багтсан билээ. Тэгвэл өчигдөр эдгээр алба хаагчдыг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын үйл ажиллагаанд ШШГЕГ-ын Тогтоол гүйцэтгэх газрын дарга, хурандаа П.Хосбаяр, Захиргааны удирдлагын газрын дарга, хурандаа М.Алтан-Очир, Албаны сургалт, дадлагын хэлтсийн дарга, хурандаа Д.Алимаа нар байлцаж, үүргээ амжилттай гүйцэтгээд ирэхийг хүссэн юм.
Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын алба хаагчид 2008 оноос эхлэн энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцож эхэлсэн бөгөөд Сьерра Леоне, Төв Африкийн Бүгд найрамдах Улс, Афганистан, Чад, Бүгд Найрамдах Судан, Бүгд Найрамдах Өмнөд Судан Улсуудад нийт 100 гаруй алба хаагч үүрэг гүйцэтгэсэн байна.
О.ӨНӨР
Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний алба хаагчид, Япон Улсын Өөрийгөө хамгаалах хүчний хуурай замын цэргийн инженерүүдийн хамтарсан “Зам” хамтарсан сургууль хоёр дахь жилдээ амжилттай эхэллээ.
Хамтарсан сургуулийн нээлтэд БХЯ-ны Гадаад хамтын ажиллагааны газрын дарга, бригадын генерал Ч.Сосорбарам, Зэвсэгт хүчний Хуурай замын Ерөнхий командлагч, бригадын генерал Б.Амгаланбаатар нарын БХЯ, ЗХЖШ-ын удирдлагууд, манай улсад суугаа Японы Элчин сайдын яамны албаныхан оролцов. Хамтарсан сургууль 45 хоногийн хугацаатай үргэлжилнэ.
Өнгөрсөн жил “Зам” хамтарсан сургуулийг зохион байгуулж, Японы цэргүүд зам барих ур ухаанаа хоёр сар гаруйн хугацаанд манай цэргүүдэд заасан бол энэ удаа сургалтаа улам чамбайруулж, лавшруулан зааж өгөхөөр ажиллаж байгаа аж.
О.ӨНӨР
Боловсрол, соёл, шинжлэх
ухаан, спортын яам нь найман газар, долоон хэлтэстэй үйл ажиллагаа явуулахаар
болж бүтэц нь батлагджээ. Харьяанд нь Соёл урлагийн газар, Биеийн тамир
спортын газар гэсэн хоёр том салбарын хэрэгжүүлэгч агентлаг байгуулагдана,
бүтэц зохион байгуулалтыг нь удахгүй салбар хариуцсан сайдын тушаалаар шийдэх
аж. Энэ тухай Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд Ж.Батсуурь
өчигдөр/2016.08.01/ хэвлэлийнхэнд мэдээллээ.
2016 оны сайдын багцад их засварт зориулж 6.8 тэрбум төгрөг
батлагдсан юм байна. Нийт 89 төсөл арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөснөөс 49
нь орон нутагт эрх олгогдож ажил нь хэвийн үргэлжилж байгаа аж. Мөн одоогоор 23
обьектын их засварын ажил бүрэн дуусчээ. Үүнд 10 сургууль, долоон цэцэрлэг,
дөрвөн шинжлэх ухааны байгууллагын их засварын ажил хамаарч байна. Бусад ажлыг
наймдугаар сарын 15-нд дуусгах чиглэл өгчээ.
Концессын гэрээгээр нийслэлийн 14, 32, 73, 38 дугаар сургуулийг
барьж байгаа бол 33 дугаар сургуулийн өргөтгөлийг ч уг жагсаалтад багтаан ажил
нь эхэлжээ.
Өмчийн хэлбэрээс үл шалтгаалаад жил бүрийн намар их, дээд
сургуулиуд сургалтын төлбөрөө нэмдэг ч энэ хичээлийн жилд хуучнаар нь хадгалах
тохиролцоонд хүрсэн гэж салбарын сайд нь онцолсон юм.
“Уул усны домог” тоглолт энэ сарын 6-нд Сүхбаатарын талбайд болно. Энэхүү тоглолтод орон нутгаас болон нийслэлийн дүүргүүдээс шалгарсан 350 уран нугараач оролцож монголын уран нугаралтыг геннисийн номонд бүртгүүлэхээр зорьж байгаа билээ. Тоглолтод оролцох 350 нугараач, 24 багшийн хамт уран нугаралтын мастер, Ардын жүжигчин, Төрийн соёрхолт, зууны манлай уран нугараач Г.Норовсамбуу гуайн удирдлаган дор Улаанбаатар чуулга, “Отгоо” студи, Аса цирк, Хаан банкны байранд бэлтгэл хийж байгаа юм байна. Тоглолтын ерөнхий найруулагчаар нийслэлийн “Улаанбаатар” чуулгын дарга, соёлын тэргүүний ажилтан Р.Мөнхсайхан ажиллаж байна.
Тоглолтонд нийт 20 гаруй студийн 350 хүүхэд нугараач оролцох бөгөөд цаг 30 минут үргэлжлэх аж.
“Уул усны домог” тоглолтод дэлхийд алдартай Нарны циркийн “O” шоунд оролцож байгаа уран нугаралтын одод оролцоно. АНУ-ын Лас Вегаст тоглож байгаа “О” шоуны дасгалжуулагч багш Монголын анхны хос нугараачдын нэг, “Монте Карло”-оос хамгийн анхны шагналыг эх орондоо авчирсан Ж.Эрдэнэчимэг, 1990 онд Парис хотоос Тагтаатай нугаралтаар мөнгөн медаль авчирч байсан Ундармаа, одоо АНУ-д ажиллаж амьдарч байгаа нугараач Н.Тунгалаг нар ирж оролцохоо албан ёсоор мэдэгджээ.
О.ӨНӨР