Month: March 2016

НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 68-р чуулганаас хүнсний
ногоо, тосны ургамлын ангилалд хамаардаггүй, хуурай үрийг нь хүнсэнд хэрэглэдэг
буурцагт үр тарианы ач холбогдлыг олон нийтэд таниулан сурталчлах, хэрэглээг
дэмжихийг уриалан 2016 оныг “Олон улсын буурцагтны жил” болгон зарласан билээ.
Монгол улсад энэхүү үйл ажиллагааг Хүнс, Хөдөө аж ахуйн яам, НҮБ-ын Хүнс, хөдөө
аж ахуйн байгууллагын Монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газар, Ургамал газар
тариалангийн эрдэм шинжилгээний хүрээлэн, ХААИС, ШУТИС, Канад улсын Монгол дахь
ЭСЯ зэрэг байгууллагууд хамтран зохион байгуулж байна. Нээлтийн үйл ажиллагаанд
ХХААЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Ариунболд, НҮБ-ын ХААБ-ын Монгол дахь
орлогч суурин төлөөлөгч Кевин Галлагхер нар оролцож, үг хэллээ.

Энэ үеэр “Монгол улсын хувьд буурцагт ургамлын
тариалалт, хэрэглээ дэлхийн бусад орнуудтай харьцуулахад төдийлөн их биш
байдаг. Тиймээс “Төрөөс хүнс, хөдөө аж талаар баримтлах бодлого” болон
“Тариалангийн тухай хууль”-д заасанчлан нэг төрлийн ургамлуудыг дагнан тариалах
нь хөрсний үржил шимд сөрөг нөлөөтэй тул буурцагт ургамлыг сэлгээнд тарья, мөн
тэдгээр таримлыг дэмжиж малын тэжээл болгох зорилт тавин ажиллаж байгаа.
“Тариалангийн тухай хууль”-иар тариалангийн бүс нутгийн зааг тогтооё гэсэн
зохицуулалт орж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл, энэхүү бүс нутагт орон нутгийн
байгууллагуудаас шийдвэр гаргасан тохиолдолд Засгийн газар, ХХААЯ-наас асуудлыг
батлан цаашаа явна. Ингэснээр тухайн газар тариалангийн бүс нутагт эрчимжсэн
мал аж ахуй хөгжих боломж бүрдэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, газар тариалангийн
бүс нутагт эрчимжсэн мал аж ахуй хөгжснөөр тариаланчид буурцагт ургамал тарьж
хөрснийхөө үржил шимийг сайжруулна, нөгөөтэйгүүр худалдан авагч нь бэлэн байх
ач холбогдолтой юм” гэдгийг Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Ариунболд онцолсон
юм.

Буурцагт үр тарианы төрөл болох шош, вандуй,
эрдэнэшиш, сэвэг зарам (лентил) зэрэг буурцагтнуудыг дэлхийн олон орны хүн ам
эрт дээр үеэс эхлэн тариалж, хоол хүнсэндээ тогтмол хэрэглэх замаар ургамлын
гаралтай уураг, аминхүчлийн хэрэгцээгээ хангасаар ирсэн түүхтэй. Харин царгас,
хүцэнгэ гэх мэт буурцагт үр тариан төрлүүд нь мал амьтанд сайн чанартай, уурагт
тэжээл болдог учир тэжээлийн зориулалтаар хэрэглэгддэг. Эдгээрээс гадна
буурцагтан нь агаар дахь азотыг хөрсөнд хуримтлуулах онцгой чанартай учир
хөрсний үржил шимийг нэмэгдүүлж, байгаль орчинд эерэг нөлөө үзүүлдэг

Буурцагт үр тариаг олон сараар хадгалахад
тэжээллэг чанараа алддаггүйн зэрэгцээ дараа жилийн ургац хүртэл хүнсний
найдвартай нөөц болж чаддаг. Шош, сэвэг зарам зэрэг нь уургаар баялаг учир
махыг орлуулан хэрэглэх боломжтой ба өөх тос багатай, ханасан болон транс тос,
холестерол агуулдаггүй уургийн эх үүсвэр болдог. Тиймээс хорт хавдар, чихрийн
шижин өвчин үүсэхээс сэргийлэх, хоол боловсруулах эрхтэний үйл ажиллагааг
дэмжих зэрэг эрүүл мэндийн чухал ач холбогдолтой.

Агаар дахь азотыг хөрсөнд хуримтлуулах онцгой
чанараараа буурцагт үр тариа нь хөрсний үржил шимийг нэмэгдүүлдэг. Буурцагт үр
тариаг бусад төрлийн таримал ургамалтай сэлгэн тариалснаар тариалангийн талбай
дахь ургамлын биологийн олон янз байдал нэмэгдэж амьтан, шавьжны амьдрах таатай
орчинг бүрдүүлдэг. Түүнчлэн буурцагт үр тариа нь усалгаа бага шаарддаг.
Тухайлбал, тагтаан вандуй, баамбарын газрын шош зэрэг нь цөлийн үржил шим муу
хөрсөнд ч ургах чадвартай. Буурцагт үр тариа генетикийн төрөл зүйлийн хувьд маш
баялаг учир тэдгээрийн дундаас уур амьсгалын өөрчлөлтөд тэсвэртэй сортуудыг нь
сонгон тариалах боломжтой.

Буурцагт үр тариаг хүнсэнд хэрэглэх, зах зээлд
борлуулахаас гадна ургацын үлдэгдэл, хаягдлыг малын тэжээлд ашиглах
боломжтой. Түүнчлэн гахай, тахиа шувуу болон эрчимжсэн мал аж ахуйн тэжээллийн
үндсэн орц болдог. Уг ажлын хүрээнд “Пульс” ангилалын буурцагт үр тарианы
тариалалт, үйлдвэрлэл, боловсруулалтыг талбайд турших, ургамал хамгааллын цогц
аргад түшиглэн тариалалт хийх сургалт, туршилтын үйл ажиллагаан дээр Монгол улс
дахь Канадын ЭСЯ, тус улсын Саксечваны Их сургууль, ХААИС-ын Ургамал хамгаалал,
хөдөө аж ахуйн эрдэм шинжилгээний хүрээлэн, Элит үр ХХК зэрэг байгууллагуудтай
хамтран ажиллана.

Олон
улсын эмч нарын баярын өдрийн хүрээнд Эрүүл мэндийн салбарыг хөгжүүлэх,
хүн ардын эрүүл мэндийг сахин хамгаалах үйлсэд үр бүтээлтэй ажилласан эмч нарт
“Алтан чагнуур”-ын шагнал гардууллаа. Энэ жил “Алтан чагнуур”-ыг
авахаар 40 гаруй эмч нэр дэвшсэнээс шилдэг 10 эмчийг тодруулжээ.

Баян-Өлгий аймгийн нэгдсэн эмнэлэгийн нүдний их
эмч А.Күлиза л гэхэд гуравдугаар шатлалын эмнэлэгт хийдэг нүдний болор солих
хагалгааг аймагтаа амжилттай хийдэг. Их сургууль төгссөн цагаасаа хойш
аймгийнхаа эрүүл мэндийн салбарт тасралтгүй ажилласан түүний хөдөлмөрийг үнэлж
“Алтан чагнуур”-ын эзнээр тодруулсан байна.

Тэгвэл хуучнаар Нэгдүгээр амаржих газар буюу
“Нийслэл өргөө” амаржих газрын Эх барих эмэгтэйчүүдийн зөвлөх эмч
М.Энхтуяа эрүүл мэндийн салбарт 30 гаруй жил ажиллаж байгаа. Тэрээр сүүлийн 10
жилийн хугацаанд л гэхэд 11 мянга гаруй хүүхэд эх барьсан. Мөн эх хүүхдийн амь
нас эрсдэх магадлалтай 100 гаруй хүнд төрөлтийг амжилттай эх барьж авсан
байна.

Богд ууланд гал гарч байгаа талаар иргэд цахим сүлжээнд мэдээлсэн. Энэ талаар НОБГ-аас тодруулахад “Хан уул дүүргийн 11 дугаар хороо, Богинын ам гэдэг газар 5 га газрын хөрс шатаж байна гэсэн дуудлага Нийслэлийн онцгой байдлын газарт 16.18 цагт ирсэн. Дуудлагын дагуу Нийслэлийн онцгой байдлын аврах 14 дүгээр ангийн алба хаагчид галыг унтраахаар ажиллаж 17.30 цагт бүрэн унтрааж дууссан” гэв.

“Жудагт Монгол” холбооноос эв нэгдлийн цуглааныг өнөөдөр зохион байгуулав. Энэхүү жагсаалд Монголын Ардчилсан холбооны дарга Х.Баттулга УИХ-ын гишүүн Г.Уянга, Л.Эрдэнэчимэг нар ирж оролцлоо.

УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга “Миний хувьд баг хамт олноороо том төсөл хийх гэж эхлүүлсэн боловч харамсалтай нь төсөл зогслоо. Манай улс маш их түүхий эдтэй баян улс орон. Бид энэ түүхий эдээ зөв боловсруулвал эдийн засагт сайнаар нөлөөлөх байлаа. Харамсалтай нь бидний төслийг ерөнхий сайд ч ойлгосонгүй. Цаашид юу болох талаар мэдэхгүй байна. Би ч сайн ойлгохгүй байна” хэмээн өөрийн байр сууриа илэрхийллээ.

Жагсаалын үеэр УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга ард түмэнд хандаж үг хэллээ. Энэ үеэрээ тэрбээр Л.Энх-Амгалан, Сү.Батболд, Д.Цогтбаатар, Г.Батхүү, Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт, М.Энхсайхан гэх мэт гишүүдийг сонгож болохгүй гэдгийг онцолсон юм. Тэр дундаа “Та нар тогтоож аваарай. МҮАН-ын дарга М.Энхсайхан гэж хүн шүү” хэмээн онцгой анхаарууллаа.

Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Хайгуулын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдлийн дугаарыг цахим хэлбэрээр олгож эхэлснээс хойш нийт 3915 дугаар олгоод байгаа аж. Үүнээс дугаар авсан 1580 аж ахуйн нэгж хугацаандаа өргөдлөө гаргаагүй, дугаарын дагуу ирсэн 2335 өргөдлийг бүртгэн хянан шийдвэрлэжээ.

Тусгай зөвшөөрөл олгохоор шийдвэрлэсэн 1079 ширхэг (5.54 сая гектар буюу 26.5%), Тусгай зөвшөөрөл олгож болох эсэх талаар аймгийн Засаг даргаас санал авахаар хүлээж байгаа болон дэмжээгүй санал ирсэн шийдвэрлэгдээгүй нийт 579 (2.9 сая гектар буюу 13.8%), Тусгай зөвшөөрөл олгохоос татгалзсан 649 ширхэг, өмнөх өргөдөл нь шүүхийн маргаантай болон бусад шалтгаанаар хүлээгдэж буй 28 ширхэг өргөдөл байгаа аж.

Хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийн дугаарыг цахимаар олгох үйл ажиллагаа түр хугацаанд зогссон бөгөөд ойрын хугацаанд дахин олгож эхлэхээр төлөвлөжээ. Ашигт малтмалын тухай хуулийн дагуу ус, газрын тос, байгалийн хий, цацраг идэвхт болон түгээмэл тархацтай ашигт малтмалаас бусад төрлийн ашигт малтмал эрэх, хайх тусгай зөвшөөрөл олгохоор энэ сарын 4-ний өдөр 7 талбайд, мөн 24-ний өдөр 10 талбайд сонгон шалгаруулалт зарлажээ.