Month: September 2015

“Sweetymotion” хамтлагийн дуучин Г.Сүндэрмаатай ярилцлаа.

–Ц.Сарнай та хоёр амаржсанаас хойш танай хамтлагийнхан нам жим байгаа. Уран бүтээлдээ эргэн орох болж байгаа юу?

-Юуны өмнө танай сонины уншигчдад энэ өдрийн мэнд хүргэе. Хамтлагийн уран бүтээлийн тухайд гэвэл маш олон шинэ санаанууд байгаа. Хэд хэдэн сонирхолтой уран бүтээлийн санаа орж ирсэн. Бас тоглолтын саналууд ч ирж байна. Гэхдээ одоохондоо тус, тусынхаа эхлүүлсэн ажлыг жигдрүүлэх бодолтой байгаа. Мэдээж хэрэг уран бүтээлээ орхихгүй. Шинэ санаагаар дүүрэн байгаа болохоор удахгүй уран бүтээлээ сонсогч олондоо хүргэнэ. Одоогоор сүүлд гаргасан “Зүрхэн аялгуу” цомогт орсон 11 дуугаа сонсогч олондоо хүргэх тал дээр анхаарч ажиллаж байна.

–Таны хувьд фэйсбүүк хуудсаар дамжуулан охид, бүсгүйчүүдэд дасгал зааж байгаа. Дуучин хүн гэнэтхэн дасгал заагаад эхлэхээр олон хүн гайхсан байх?

-Яг нэг жилийн өмнө гэртээ хүүхдээ харж байгаа ээжүүдэд зориулан бие бялдраа хөгжүүлэх дасгал хөдөлгөөн зааж өгөх юмсан гэх бодол төрсөн. Хүүхдээ төрүүлээд удаагүй байгаа ээжүүд тэр бүр хүссэн цагтаа гэрээсээ гараад байж чаддаггүй шүү дээ. Тиймээс тэдэнд туслах үүднээс өөрийн мэддэг бүхнээ хуваалцахаар шийдсэн юм. Мөн цаг наргүй ажиллаж фитнест явж чаддаггүй бүсгүйчүүд байдаг. Тэдэнд зориулаад гэрийн нөхцөлд, ямар ч дасгалын хэрэгсэлгүйгээр биеэ хөгжүүлэхийг заахыг хүссэн. Түүнийгээ ажил хэрэг болгоод өдөр тутамд хийх анхан шатны дөрвөн цуврал хичээл бэлдлээ. Түүнийгээ “Юнивишн”, “Скай медиа” хоёрт байршуулсан байгаа. Илүү олон хүнд хүргэх үүднээс, басхүү хийж байгаа ажлаа танилцуулахын тулд фэйсбүүк хуудсаа идэвхтэй ажиллуулж байна.

–Та өөрөө хэзээнээс эхлэн фитнесээр хичээллэх болсон юм бэ?

-Багаасаа л дасгал, хөдөлгөөн хийх дуртай хүүхэд байлаа. Өсвөр наснаасаа эхлэн тууштай хичээллэж гэртээ дасгал хийдэг байсан. Тэр үед фитнес клубүүд ч цөөхөн байлаа. Миний мэдэхийн “Тайхар” клуб байсан. Уг нь тэнд очоод мэргэжлийн багш нараар заалгах хүсэл их ч амждаггүй байсан юм. Өглөөнөөс орой болтол хичээлтэй учраас гэртээ өөрийгөө хөгжүүлэхээс өөр арга байгаагүй.

–Таны төрсний дараах зургийг хараад үнэхээр биширсэн. Хүүхэд төрүүлсэн мөртлөө гэдэсний зургаан булчингаа ийм гоё хадгалж үлдэж болдог юм байхдаа л гэж бодож байлаа?

-Баярлалаа. Зарим хүмүүс зөвхөн тамирчид л гэдэсний булчингаа хөгжүүлсэн байдаг мэтээр ойлгодог. Үнэндээ ямар ч насны хүмүүс гэдэсний булчингаа хөгжүүлэх боломжтой. Миний анзаарснаар дасгал, хөдөлгөөн хийж эхлэхээсээ өмнө сэтгэл зүйгээ бэлдэх хэрэгтэй. Яагаад дасгал хийхийг хүсэж байгаа, юуны тулд хийх хэрэгтэй вэ гэдгээ бүрэн ойлгож ухамсарласны дараа дасгалаа эхэлбэл эрч хүчтэй болж залхуурахгүй. Ер нь гэдэсний булчингаа гаргахад хугацаа их шаарддаг юм байна лээ. Гэхдээ хүн бүрийн бие өөр учраас харилцан адилгүй. Зарим хүнийх маш хурдан гараад ирдэг. Зарим нь туранхай мөртлөө булчин нь удаан ялгардаг. Тэгэхээр хүний биед байгаа өөхний хэмжээ, хооллолт, амьдралын хэв маяг гээд олон зүйл нөлөөлдөг гэсэн үг.

–Хүмүүс танаас голдуу ямар зөвлөгөө авдаг вэ?

-Бүсгүйчүүд маань ихэвчлэн жингээ яаж хасах талаар асууна. Бас зөв хооллолт болон биеийнхээ булчинг хэсэгчлэн хөгжүүлэх тухай их асуудаг. Харин сүүлийн үед нялх биетэй ээжүүд маань төрсний дараах дасгал, хөдөлгөөнтэй холбоотой асуулт их тавьж байна. Анзаараад байхад бүсгүйчүүд маань өөртөө маш их анхаарал тавьдаг болжээ. Би ч чадах чинээгээрээ өөрийн туршлагаасаа, мэдэрсэн зүйлээсээ хуваалцаж байгаа. Хүмүүст зөвлөж байгаа болохоор сүүлийн үед нэлээн их зүйл уншиж, судалж байна. Сурсан, мэдсэн зүйлээ бусадтайгаа хуваалцах маш их таалагдаж байгаа.

–Таны зөвлөгөөг уншиж байхад шинэ зүйл их байдаг. Хүүхэд төрүүлсэн ээжүүдийг далайн байцаатай шөл уугаарай гэснийг хараад монгол бүсгүйчүүдэд хэр тохирох юм бол гэж бодсон?

-Дээр хэлсэнчлэн хүүхэд төрүүлсэн ээжүүд маань ихэвчлэн хооллолт болон дасгал хөдөлгөөний талаар асуудаг. Миний нэг бодол байдаг л даа. Эмэгтэй хүн яагаад хүүхэд гаргасан гээд жин нэмж, өөрийгөө арчилж тордохоо больж, өөртөө цаг гаргахгүй байх ёстой
гэж. Эмэгтэй хүн болгон үзэсгэлэнтэй шүү дээ. Хүүхэд гаргахаасаа өмнө ямар байсан яг тэр гоо сайхнаа хадгалж үлдэх хэрэгтэй. Гоё ганган хувцасладаг байсан бол тэр хэвээрээ л байвал сайхан. Хүүхэд төрүүлсний дараа улам л гоё болох ёстой гэж боддог. Мэдээж хэрэг хүүхдэдээ анхаарал тавиад завгүй болдог л доо. Дээрээс нь гэр орны ажил, гэрийн эзэгтэйн үүрэг гэж бий. Энэ бүхэн эх хүний, эхнэр хүн болсны аз жаргал шүү дээ. Гэрээ цэвэрлээд, хүүхдээ хараад, нөхрийнхөө хоолыг бэлдэж өгөх
үнэхээр сайхан санагддаг. Амьдралын
хамгийн том аз жаргалыг
мэдэрдэг болохоор тэр. Үүнийхээ хажуугаар
өдөр бүр өөртөө зориулаад
ядаж 30 минут гаргах хэрэгтэй.
Өөрийнхөө төлөө хөдөлмөрлөх ёстой.
Энэ бүхэн бүр цаашлаад
гэр бүлийн тогтвортой байдалтай ч
холбоотой гэж боддог юм.

–Хилийн
чанадад амьдарч байгаа бүсгүйчүүдэд зориулан дасгалаа онлайн хэлбэрт оруулсан байна лээ. Олон хүн хандаж байна уу?

-Гадаадад амьдарч байгаа бүсгүйчүүддээ
зориулан “Youtube” сувгаар дасгалаа зааж
эхэлсэн юм. Дасгал хийх
хүсэлтэй бүсгүйчүүд маань тодорхой хэмжээний
төлбөр төлөөд үздэг байсан
юм. Харин яг одоогоор
тодорхой шалтгааны улмаас онлайн хичээл
маань түр завсарласан.

–Та өөрийн гэсэн фитнес клуб нээх үү?

-Ийм санаа төлөвлөгөөнд байгаа. Өөрийн гэсэн
фитнес клубтэй болно гээд
бүр төсөөлчихсөн. Иймэрхүү тохижилттой, өнгө төрхтэй байна
гэдгийг нүдэндээ харчихсан.

Миний сургалтад хамрагдсан бүсгүйчүүд маань өөрөө өөртөө
сэтгэл хангалуун, итгэлтэй, амьдралын зөв хэв маягтай,
урам зоригтой байна гэж төсөөлдөг.
Мөрөөдөхөөрөө дандаа инээж явдаг,
аз жаргалтай сайхан бүсгүйчүүдээр хүрээлүүлсэн
байна гэж хардаг юм.

-“Sweetymotion” хамтлагийн
бүсгүйчүүд маш гоё, зөв биетэй. Ийм болоход таны нөлөө байсан л байх даа?

-Магадгүй.
Ер нь бид гурав
бие биедээ зөвөөр нөлөөлж
чаддаг. Хамтлаг гэдгийн гол
үндэс суурь нь нэгийгээ
дэмжиж, урам зориг өгч
дутуугаа нөхөх шүү дээ.

–Гэр
бүлийнхээ хүнийг танилцуулахгүй юу?

-Миний хувийн амьдрал хүмүүст
тийм ч сонин биш
байлгүй дээ. Нөхөртэйгөө, хоёр
охинтойгоо хамт аз жаргалтай
амьдарч байгаа.

–Таныг
хүүхэдтэй болоход гэр бүлийн тань зургийг худалдаж аваад сэтгүүлийн нүүрэнд гаргая гэсэн санал ирж байв уу?

-Тийм санал ирж байгаагүй
юм байна. Тэгээд ч
тийм санал ирэхээс нь
өмнө охиныхоо зургийг фэйсбүүк хуудсандаа
байршуулчихсан.

–Ярилцсанд баярлалаа.

Жүжигчин Б.Базарраг­чаат­ай ярилцлаа. Тэрээр “Бид мартахгүй”, “Ирж яваа цаг”, “Мандах нарны туяа”, “Уул усны үр сад” зэрэг олон киноны гол дүрийг бүтээсэн юм. Түүнийг цаг үеийнхээ төлөөлөл болсон уран бүтээлч гэдэгтэй хэн ч маргахгүй биз ээ. Б.Базаррагчаа нэлээдгүй хугацаанд харийн нутагт ажиллаж амьдарч байгаад ирсэн билээ. Ингээд түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.

-“Бид мартахгүй”, “Ирж яваа цаг” зэрэг киногоор тань хүмүүс өөрийг тань андахгүй. Эдгээр кинонд тоглож анх жүжигчин болох гараагаа эхэлсэн ч гэдэг. Тухайн үед гол дүрийн жүжигчдийг хэрхэн сонгодог байсан юм бэ?

-Би 1985 оноос кино урлагийн босгыг алхсан хүн. Энэ зам мөрийг Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Халтарын Дамдин найруулагч нээж өгч байлаа. 1985 онд Х.Дамдин найруулагч “Бид мартахгүй” киногоо хийх гээд дүрээ хайж явахад нь азаар би таарч сонгогдсон юм. Гэхдээ дүр сонгох асуудлыг ганц найруулагч шийдчихдэггүй байсан. Дүрийнхээ ач холбогдлоос хамаараад Монгол кино үйлдвэр, Соёлын яам, Намын төв хороо шийддэг байсан үе. Ямар ч байсан фото шалгаруулалтад орлоо. Олон ч хоног өнгөрлөө. Хүн л юм чинь кинонд тоглохыг мөрөөдөж байлаа. За кинонд тоглох өнгөрч. Ямар ч байсан цэргийн хувцастай уран сайхны ганц гоё зурагтай болж үлдэх юм байна гэсэн ухааны юм бодож байтал 45 хоногийн дараа дахиад шалгаруулалтад ороодох гээд дууддаг байгаа. Анх удаагаа камерын өмнө гарч байгаа нь тэр. Шалгаруулалтад богино хэмжээний видео тоглолт хийгээд орлоо. Тэгсэн тэнцчихсэн. Ингэж л “Бид мартахгүй” киноны Аюушийн дүрийг бүтээж байлаа.

–Тэр үед та армийн хүн байсан гэв үү?

-Тийм. Иргэний хамгаа­лалт­тай 122 дугаар ангийн офицер байлаа шүү дээ. Дараа нь алдарт найруулагч Бунтар гуайн “Ирж яваа цаг” киноны Готовын дүрд тоглох болсон. Үүнтэй зэрэгцээд ангиасаа хөөгдөх асуудал яригдаж эхэлдэг юм байна.

–Яагаад?

-Цэргийн хүн урлаг уран сайхан хөөгөөд төрийн ажлыг цалгардуулж болохгүй шүү дээ. Би ч нэлээн сахилгагүй офицер байсан (инээв). Ингээд “Ирж яваа цаг” кинонд тоглосныхоо дараа эргэлт буцалтгүй кино урлагийн тогоонд нэгдсэн дээ. Армиасаа хөөгдөхөд Х.Дамдин найруу­лагч мөн л намайг дагуулж Монгол кино үйлдвэрт оруул­сан. Миний өдий зэрэгтэй яваа маань Х.Дамдин найруу­лагчийн гавьяа. Би хэзээ ч мартдаггүй. Цаг ямагт Х.Дамдин найруулагчдаа баярлаж явдаг. Намайг кино үйлдвэрт жүжигчнээр ороход Дамдинбазар гуай, Дагийранз гуай, Карма эгч, Элбэгсайхан, Нэргүйбаатар гуай гээд кино урлагийн аваргууд бүгд п байсан.

–Та чинь тэгэхээр мэргэжлийн жүжигчин биш байж таарах нь ээ?

– Хүмүүс надаас асуудаг л даа. Та мэргэжлийн жүжигчин үү, аль сургууль төгссөн гээд л. Надад жаахан эмзэг тусдаг л даа. Мэдээж би хэн бэ гэдгийг үзэгчид, ард түмэн мэдэж байгаа шүү дээ. Яахав тэр агуу уран бүтээлчдийн дунд шууд усанд хаясан чулуу шиг хаячихаар болгохоос өөр замгүй шүү дээ.

–Өмнө нь нэг кинонд тоглоод үзчихсэн учраас “Ирж яваа цаг” киноны Готовт тоглоход нэг их бэрх­­шээл тулгараагүй биз дээ?

-Сандрахаас илүүтэйгээр залуу насны биеэ тоох одооныхоор бол “од”-ын өвчин тусах аядаж байсан юм болов уу. Гэхдээ Лувсан, Дашпэлжээ ахаас эхлээд мундгууд намайг юу гэж давраах вэ. Тухай бүрт нь хандыг маань дардаг байлаа. Одоо бодоход тэр болгон сургалт болдог байж дээ. Энэ кинонд Маралмаа хэлдэг ш дээ. Готов нь авна уу, Шадав нь авна уу. Би лав аавыгаа асрах минь гээд. Үүгээр үзэгчид сайн мэддэг. Тэр үедээ би мэдээгүй. Сүүлд харж байхад сайн ч болсон, үзэгчдэд ч их хүрсэн байсан.

-“Мандах нарны туяа” кинонд жанжин Сүхбаатарын дүрийг бүтээсэн байдаг. Та Д.Сүхбаатар жанжны дүрийг бүтээхдээ судалгаа их хийсэн үү?

-Тухайн үед найруулагч Х.Дамдин гуай намайг урлагт оруулахаас гадна кино урлагт цохих хүч болсон бүтээлүүдийнхээ гол дүрд тоглуулж байсан. Жил бүрийн наадмаар гардаг “Тод магнай”, “Цэц магнай”, “Гарьд магнай” цуврал кино шиг Х.Дамдин гуай Сүхбаатартай холбогдолтой “Үүр цайхын өмнө”, “Тэмцэл”, “Өглөө” гээд цуврал кинонууд хийж байсан юм билээ. Нэг цуврал болох “Мандах нарны туяа” киноныхоо жанжин Сүхбаатарын дүрд тоглуулсан. Түүхэн, тэр дундаа монголын домог болсон агуу жанжны дүрийг бүтээнэ гэдэг хэн бүхэнд олдоод байх хувь заяа биш байх. Түүхэн дүрийг бүтээхдээ жүжигчин бүр өөрийн арга барилаар гаргахыг зорьдог. Уулын мод өндөртэй, намтай гэдэг шиг нэг хэвэнд цутгасан юм шиг адилхан байхгүй шүү дээ. Тэгээд ч Дамдин гуай надад “Чи Сүхбаатарын тухай нэг ч кино үзэж болохгүй. Сүхбаатарын дүрд тоглосон жүжигчинтэй ч уулзаж болохгүй. Зөвхөн өөрийнхөө өнцгөөр л жанжны дүрийг бүтээ” гэсэн. Яагаад гэвэл ганц хоёрхон кинонд тоглосон хүн бусдын тоглохыг харчихаад дагаж, дуурайх гээд байдаг муу талтай гэж зөвлөсөн. Багшийнхаа дагуу хэрвээ би амьдрал дээр эх орон, ард түмнээ удирдсан жанжин байсан бол гэж бодож тоглосон доо. Эцсийн мөчид сайн тоглосон үгүйг үзэгчид л шүүдэг шүү дээ. Ер нь ямар ч уран бүтээлд тоглосон хүн нийгмээ сайн таних нь чухал. Хулгайч хүн ямар харцтай байх уу, худалч хүн ямар зальтай байх уу гээд мундаг жүжигчдийг хараад байхад нэг ёсондоо сэтгэл зүйч л болчихож байгаа юм шиг.

–Эндээс харахад Х.Дамдин найруулагч таны нэг чанарыг нэлээд олзолсон юм шиг. Танд энэ тухайгаа хэлж байсан уу?

-Мэдээж надаас бага ч гэсэн авьяас олж хараад тоосонд үнэхээр баярладаг. Би нэг удаа Дамдин найруу­лагчийг телевизэд ярилцлага өгч байхыг үзсэн. Тэгэхэд “Би ихэнх кинондоо яагаад Базаррагчааг авч явдаг байсан бэ гэвэл түүний нүд их ухаалаг” гэж хэлж байсан. Зурагт үзэж суусан хүн чинь өөрийгөө магтахыг сонсоод их эвгүй болдог юм байна лээ. Ичээд, нүүр улайгаад, ийш тийшээ хүн харчихвий дээ гээд л (инээв).

–Таныг жүжигчин Золбоот^­той их андуурдаг гэсэн. Үнэн үү?

-Намайг кинонд тоглох болсноос хойш хоёр жилийн дараа Золбоот гэдэг жүжигчин гарч ирсэн. Би нэг удаа Монгол кино үйлдвэрт нэг кинонд дуу оруулангаа телевиз үзэж суутал “Хүүе энэ кинонд чинь би хэзээ тоглолоо” гэж бодсон ш дээ.

–Ямар кино юм бэ?

-“Эзэнгүй айл” гээд олон ангит кинонд Золбоот тоглож байсан хэрэг л дээ. Намайг Солонгост байхад Золбоот ирж уулзаж байсан. Би энд ирээд ч түүнтэй уулзсан. Манай хүн “Базаррагчаа, би хоёр хүний хос морьтой явдаг ш дээ. Намайг хөдөөгөөр тоглолтоор явахад хүмүүс нөгөө Аюуш, Готовт тоглосон жүжигчин мөн биз дээ гэдэг. Би мөн гээд л хэлчихдэг” гэж ярьж байсан. Надаас бас зарим хүн “Эзэнгүй айл” кинонд тоглосон биз дээ гэж асуудаг. Залуудаа үнэхээр адилхан төрхтэй байсан санагдсан.

–Та аль нутгийн хүн бэ?

-Аавыгаа дагавал Завханы Цагаан­чулуутын хүн болно.Ээж бол Сүхбаатар аймгийн хүн. Аав Л.Бямбажав, ээж Г.Бүлтэн гээд сайхан буурлууд бий.

–Нийгэм өөрчлөгдөх үед зөвхөн та гэлтгүй урлагийн олон сайхан авьяаст­нууд амьдралын эрхээр Солонгосыг зорьсон байдаг. Таны хувьд харийн нутагт хэдэн жил болоод ирэв?

-Эх нутгаа орхиод 17 жил болсон. Би 1997 онд эхнэр­тэйгээ хамт хоёр жил болоод 20 мянган ам.доллартай болоод ирье гэсэн зорилготой хилийн дээс алхсан. Тэгсэн хорин жилийн хугацаанд хоёр хүүхэдтэй болоод ирлээ дээ.(инээв). Монголдоо үнэхээр сайхан байна.

–Тэнд ямар ажил хийж байсан бэ?

-Солонгост монголчууд ямар ажил хийдэг үү, тийм л ажил хийнэ.

–Хэр мөнгө хураасан бэ?

-Удсан хүмүүсээс мөнгөний талаар битгий асуугаарай. Цөөхөн жил бол хэдэн төг­рөг гүрийгээд цааш нь хий­дэг. Олон жил болоод ирэхээр цалингаа аваад л байр, хүүхдийн цэцэрлэгийн төлбөр гээд л хэрэглээндээ өгөөд таардаг. Хүнээс гуйхгүй болоод л байдаг. Харин тэндээс би ганц авууштай юмтай ирсэн. Би интерьер дизайны чиглэлээр чамгүй юм сурсан.

–Барилгын салбарт ажиллаж байжээ?

-Тийм. Миний ажиллаж байсан компани дампуураад гурвуулаа ажлын байр ч үгүй үлдчихсэн. Нөгөө хоёр нь Солонгос. За ингээд яах вэ гэж бодож байтал хоолны газар байгуулах гэсэн юм, танайх энэ чиглэлийн компани биз дээ гээд нэг хүн хүрээд ирлээ. Би чадахгүй мөртлөө “Тийм ээ. Би хийж чадна” гээд хэлээд захиалга авчихсан. Манай нөгөө хоёр Монголд дизайнераар төгссөн хүн гээд намайг хэлчихсэн. Ямар ч байсан зургийг нь гаргаад хийгээд өгсөн чинь санаанд нь нийцсэн. Тэрнээс хойш нэлээн олон хоолны газрын интерьерийн ажлыг гүйцэтгэсэн шүү. Монголд ирээд хүртэл зүгээр явахгүй энэ баганыг нь ингээд, тэр хананд нь ийм өөрчлөлт хийгээд, ингэж гэрэл суурилуулаад гээд бүр хобби болчихсон.

–Кино хийхээр Солонгост очсон уран бүтээлчдэд та нэлээн сэтгэл гаргаж тусалж, зарим асуудлыг нь зохицуулж өгдөг байсан гэж ярихыг хэд хэдэн хүнээс сонсч байсан?

-Тэгэлгүй яахав. Урлагийн­хантайгаа холбоо, харилцаатай байсан. Найруу­лагч, жүжигчин О.Бат-Өлзий “Чиний эзгүйд” киноныхоо зураг авалтаар Солонгост очиход эхнэр бид хоёр бага­хан хэсэгт тоглосон. Мөн “Өдөр өдрийн нар” олон ангит киноны^­­хон очсон. Ер нь Монголоос мэргэжил нэгт нөхдөө очиход эхнэр бид хоёр банштай цай чанаад халуун саванд хийгээд л хаана зурганд гарч байна тэнд нь яваад л очино. Их гоё халуун уулзалт болдог байлаа.

–Одоо юу хийж байна. Эргээд кино урлагтаа иржээ?

-Эхнэр “Сити” дээд сургуульд багшилж байгаа. Би интерьерийн ажил хаа нэг хийнэ. Ерөнхийдөө ирсэн жилээ ажиглах маягтай байлаа. Яаж, юу хийж амьдар­­вал боломжтой вэ гэж. Киноны тухайд өнгөрсөн хав­раас ганц нэг дүр бүтээлээ. Найруулагч Б.Чингүүний “Учрал” кинонд аавын дүр, Боловсрол телевизийн бүтээл “Хөгжилтэй гэр бүл” олон ангит кинонд туслах дүр, О.Бат-Өлзийгийн “Маш нууц” киноны хорих ангийн даргын дүрийг бүтээгээд байна. Одоо “ТВ5” телевизийн бүтээж буй хоёр хурандаагийн амьдралыг харуулсан олон ангит киноны гол дүрд тоглож байна. Зураг авалт явагдаж байна.

–Олон жилийн дараа эргээд энэ салбарт ирэхэд ямар мэдрэмж төрж байна вэ?

-Дахиад төрсөн юм шиг л мэдрэмж төрж байна. Өмнө нь би натурт гарахад томчуудад сандлыг нь зөөж, цай хоолыг дөхүүлдэг байлаа. Тэгсэн яг эсрэгээрээ эргэчихэж. Өөрөө цай зөөлгөдөг болж (инээв). Дүрийн хуваарилалт хүртэл шижигнэсэн сайхан залуугийн дүрд тоглодог байсан бол огцом уналт хийж золтой л өвөөгийн дүрд буучихсангүй. Арай гэж л нэг согтуу аавын дүрд буулаа. Ямар сайндаа зарим кино албаны ганц нэг менежер “Та удахгүй “од” болно. Зүтгээд байгаарай” гэдэг. Би ч цаашлуулаад “Ах нь “од” болно гээд их хичээж байгаа шүү” гэнэ. Хуучны зарим нэг жүжигчин нүд ирмээд л. Хөгжилтэй юм их тохиолдож байна (инээв).

–Урлагт таны орон зай хэр үгүйлэгдэж вэ?

-Би өөрийгөө тас мартагд­сан гэж бодож байсан. Гэтэл Готов, Аюушийн дүрээр минь намайг хүмүүс санагалзаж байсан нь мэдрэгдсэн. Яахав танихгүй нь мэдээж танихгүй. Тэр үедээ би жүжигчин хүний мэдэрч чадаагүй зүйлийг мэдрээгүй өнгөрсөн байсан.

–Юуг тэр вэ?

-Базаррагчаа гэдэг хувь хүнээс илүүтэйгээр бүтээсэн дүр минь нийтэд хүрч, дүрээрээ ард түмэнд хайрлагдаж явдаг юм байна. Тэрнээс Базаррагчаа хэн байх нь чухал биш.

–Энэ олон жил хүний нутагт хар ажил хийхийн оронд урлагтаа зүтгэсэн бол гэсэн харамсал төрдөг үү?

-Ирээд бодогдсон. Гэхдээ би харамсах дургүй. Ер нь хүмүүс гавьяа шагнал талаас нь илүүд харж чи байсан бол өдийд гавьяат болчихсон байхгүй юу гээд ярьж байна. Би гавьяат болох гэж жүжигчин болоогүй. Хүний хорвоо мөнх биш шүү дээ. Хожим үр хүүхэд, нутаг усныхан маань намайг ийм дүр бүтээсэн гээд ярьж байх надад юунаас ч илүү сайхан санагддаг. Тийм л дурсамж үлдээхийг хүсч байна. Тиймээс би өнгөрөөсөн цаг хором бүрээ нөхөж олон сайхан дүр бүтээхийн төлөө эрч хүчээр дүүрэн ажиллах болно.

-“Түмэн эх” чуулгын дуучин Батжаргал гээд дүү тань усанд үйж амиа алдсан гэдэг?

-Би дүүгийнхээ тухай бодох, дурсах бүртээ их эмзэглэдэг. Дүү минь миний сэтгэлд том хэрнээ хоосон орон зайг үлдээгээд одсон. Дүү маань дуучдынхаа дунд өсч өндийж яваад яг эрин үедээ золгүй явдлаар хорвоогийн мөнх бусыг үзсэн нь үнэхээр харамсмаар. Би тухайн үед ирж чадаагүй.

–Тухайн үед яг юу болсон юм бол оо?

-Миний дүү чуулгынхан­тай­гаа тоглолтоор Эрдэнэт орчихоод буцах замдаа Орхоны гүүрний ойролцоо саатсан юм билээ. Их халуун байсан гэсэн. Сэрүүцэх гээд голд ороод үйчихсэн гэсэн. Хэрвээ өнөөдөр байсан бол…(хоолой нь зангирч яриагаа өндөрлөв).

-“Аз хур” номын их дэлгүүр хэрэглэгчдийн шаардлагад
нийцсэн номыг хүргэнэ-

Намрын нартай
дулаахан өдрүүдийн нэг нь өчигдөр
байлаа. Энэ өдрийг гэгээлэг, өнгөлөг болгосон олон үйл явдлаас “Аз хур” номын
их дэлгүүрийн нээлтийг онцолж байна. Сүүлийн үед “Мөнхийн үсэг” группын харьяа “Аз хур”
хувьцаат компани дэлгүүрээ өргөтгөн дэлхийн жишигт нийцсэн номын их дэлгүүр
нээнэ гэсэн зар, мэдээлэл ном сонирхогч, номын хорхойтнуудын анхаарлыг татаж
байсан байх.

Манай нийслэл
хотод “Интер ном”, “Мажестик” зэрэг номын дэлгүүрийг эс тооцвол уншигч,
үйлчлүүлэгч­дийнхээ хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн, номоо үзээд, уншаад авах тав
тух, боломжоор хангасан номын дэлгүүр ховор.
Цөөхөн номын дэлгүүрүүдэд ороход хүмүүс давчуухан зайд, хоорондоо
мөргөлдөн, зогсоогоороо ном уншиж байгаа харагддаг. Түүнчлэн хайсан ном
олдохгүй, номоо тухтайхан уншаад сонгох боломжгүй зэрэг хүндрэл, бэрхшээл
гардаг билээ. Тэгвэл “Аз хур” номын дэлгүүр нь энэ бүх асуудлыг шийдсэн дэлхийн
жишигт нийцсэн номын дэлгүүр болж чаджээ. Дэлгүүрийн нийт талбайн хэмжээ нь
1000 м.кв юм байна. Үндсэн дэлгүүрийн
тасаг, гадаад номын тасаг, хүүхдийн номын хоёр тасаг, бичиг хэргийн худалдааны
тасаг, кафе гэсэн зургаан тасалгаанаас бүрдэнэ. Нарны гүүрийн зам дагуу, Саруул
худалдааны төвийн урд буюу хуучин “Мөнхийн үсэг” группын хэвлэх үйлдвэрийн
байранд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа.

Анх очиход
“гаднаа ч, дотроо ч их цэвэрхэн, тухтай
юм аа” гэх сэтгэгдэл хамгийн түрүүнд төрлөө. “Мөнхийн үсэг” группын хэвлэх
үйлдвэрийн доод талын хоёр давхарт номын их дэлгүүр нь ажиллаж байгаа юм байна.
Нэгдүгээр давхарт үндсэн худалдааны тасгууд, хоёрдугаар давхарт нь оффис нь
байрлах аж. Дэлгүүр нь нийтдээ зургаан тасалгаатай, 15-20 мянга гаруй нэр
төрлийн номтойгоор нээлтээ хийж байгаа гэнэ.
Тухайлбал, үндсэн номын худалдааны тасаг, хүүхдэд зориулсан хоёр тасаг,
гадаад номын тасаг болон кафе гэсэн зургаан тасагтай.

Үндсэн номын
тасагтаа лангуу, тавиуруудаа номын төрөл жанраар их эмх цэгцтэй байрлуулжээ.
“Гэр бүл хувь хүний хөгжил”, “шинжлэх ухаан, танин мэдэхүй”, “намтар сургааль,
дурдатгал”, “мэргэжлийн ном, гарын авлага”, “гадаадын уран зохиол”, “Монголын
уран зохиол”, “эдийн засаг”, “соёл уламжлал”, “эрүүл мэнд, хоол”, “сэтгүүл”,
“яруу найраг, шүлэг”, “нийгэм, улс төр”, “шашин, гүн ухаан” гээд арав гаруй
төрөл, жанраар номнуудаа ангилсан байна.

Энд бусад номын
дэлгүүрүүдээр худалдаалаг­даж байдаг Хиллари Клинтоны “Миний амьдралын түүх”,
“Үллис”, Томас Фридман “Дэл­хий бөөрөнхий биш”, “Дайн ба энх”, “Зуун жилийн
ганцаардал” тэргүүтэй дэлхийн шилдэг зохиолуудаас гадна Монголын нэрт
зохиолчдын бүтээлүүд цөм тавигджээ. Мөн их дэлгүүрийн нээлтийг тохиолдуулан
“Болор судар” хэвлэлийн газраас “20 дугаар зууны шилдэг романууд” цуврал,
“Дэлхийн сонгодог зохиолууд”, “Сонгодог жүж­гийн дээжис” зэрэг олон шинэ
бүтээлүүдийг хэвлэн, уншигч­дадаа бэлэг барьж байна.

“Аз хур” их
дэлгүүр бяцхан үйлчлүүлэгчдээ их анхаарал хандуулсан харагдаж байв. Эднийх
хүүхдүүдэд зориулан 0-6 насны хүүхдийн тасаг, зургаагаас дээш насны хүүхдийн
гэсэн хоёр ч тасаг гаргажээ. Хүүхдэд зориулсан гэдэг утгаараа зургаагаас доош
насныхны тасаг нь багачуудын анхаарлыг татах зураг чимэглэлээр дүүрэн байх
бөгөөд тавиур нь ч гэсэн хүүхдийн гар хүрээд авахаар тохиромжтой юм байна. 0-6 насны
хүүхдийн тасагт голдуу үлгэрийн ном, сонсдог ном, зурагт ном, хүрч мэдэрдэг
ном, буддаг ном гээд балчир насны хүүхдийн хэл, яриа, сэтгэхүйг хөгжүүлэхэд
зориулсан номнууд байгаа бол зургаагаас дээш насны хүүхдийн тасагт сурах бичиг,
танин мэдэхүй, үлгэрийн ном, IQ хөгжүүлэх ном, гадаад хэл дээрх номнууд байлаа.
Энэ хоёр тасагт одоогийн байдлаар 20 гаруй мянган ном байгаа аж.

Бичиг хэргийн
худалдааны тасагт нь бүх төрлийн үзэг, бал харандаа, дэвтэр, хуанли, баллуур,
бичгийн цаас, цавуу гээд бичгийн хэрэгслийн зүйл зарагдаж байна. “Мөнхийн үсэг”
групп нь өөрийн нэрийн тэмдэглэлийн
дэвтрүүдийг олон жил хэвлэн гаргаж байгаа бөгөөд бичиг хэргийн тасагтаа
тэмдэглэлийн дэвтрийн бүхэл бүтэн лангуу нээж өгчээ. Гадаад номын тасаг нь бусад номын
дэлгүүрүүдийн гадаад хэл дээрх номын тасгаас харьцангуй том юм. Эндээс орос,
англи, хятад, япон гээд олон улсын хэл дээр бичигдсэн гадны томоохон ном
зохиолыг олж уншиж болно.

Уг номын их
дэлгүүрийн бас нэгэн онцлог тал нь цахим
ном унших тусгай булантай. Энэ буланд интернет кафе шиг өөд өөдөөсөө
харсан ширээ сандал байрлуулсан байх
бөгөөд цахимаар ном уншихад зориулан ухаалаг гар утас, таблет, I pad зэрэг
хэрэгслүүдийг байршуулжээ. Том ном барьж унших дургүй хүмүүс цахим номноос
дуртай зохиолоо олж уншиж чадах аж. Гэхдээ цахим номыг зөвхөн энд гэлтгүй
ухаалаг утас, таблет барьдаг бүх хүн ямар ч орчинд уншиж чадна. Өөрийн утас,
таблет дээрээ “App store” юм уу “Play store”
цэснээс “Azbooks” аппликейшнийг үнэгүй татсанаар ийм боломж нээгдэх юм.

Номын дэлгүүрт орохоор сууж байгаад номоо уншаад сонгочих сандал
олддоггүй зовлон бий. Харин эднийх энэ асуудлыг бүрэн шийдэж бараг лангуу
болгоны хажууд зөөлөн буйдан тавьжээ.
Мөн худалдан авагчдын тав тухыг хангахад зориулан үндсэн худалдааныхаа
тасгийн дээр жижигхэн кафе нээсэн байна. Энэ кафед кофе ууж суунгаа, сонгосон
номоо гарчиглачих боломжтой аж. “Аз хур” номын их дэлгүүрийн гүйцэтгэх захирал
Б.Энхжаргал “Хичнээн хямралтай үе хэдий
ч төлөвлөгөөнийхөө дагуу их дэлүүрээ нээж хүмүүст хүргэлээ. Номын цагаан буян
түшнэ гэж манайхан ярьдаг болохоор үйл ажиллагаа маань яваандаа жигдрээд явах
байх. Бид гол нь үйлчлүүлэгчдийнхээ тав
тухыг хангаж, үйлчилгээгээ сайжруулан дэлхийн стандартад нийцүүлэхийг зорьсон”
гэдгийг онцоллоо. “Аз хур” номын их
дэлгүүрт 20 гаруй үйлчилгээний ажилтан, зөвлөх ажиллаж байгаа юм байна.

“Хэрэглэгчдийн
зүгээс зарж байгаа номнуудын чинь хуудас салаад байна, найруулга муу байна гэх
санал ирдэг тул цаашдаа зохиолчдодоо
тодорхой шаардлага тавьж, хамтран
ажиллана. Ирсэн ном болгоныг худалдаанд тавихгүй” гэдгийг тус дэлгүүрийн
удирдлагууд хэлж байв. Мөн нээлтийн ажиллагаанд Т.Галсан гуайн “Олон улсын
жишгийг дагаж борлуулалтгүй номыг худалдаанаас гаргах, хувь бууруулах зэрэг
арга хэмжээ авч ажиллуулахыг бодоорой” гэснийг цаашдын үйл ажиллагаандаа тусгах
болно гэсэн юм.

“Аз хур” номын их
дэлгүүрт зохиолчид номоо тавиулахын тулд 20-25 мянган төгрөгийн шимтгэл төлөх
юм байна. “Бид зохиолчдоо дэмжих үүднээс өндөр шимтгэл ноогдуулахгүй. Цаашдаа ч
зохиолчдоо дэмжих үүднээс олон маркетингийн ажил явуулна” гэдгийг мөн тус
компанийн гүйцэтгэх захирал хэлсэн.

Олон улсын номын
томоохон дэлгүүрүүдэд долоо хоног бүрийн шилдэг, хамгийн их борлуулалттай номыг
зарладаг. Манайд “Интер ном” номын дэлгүүр
ийм үйл ажиллагаа явуулдаг билээ. Энэ жишгээр “Аз хур” номын дэлгүүр ч
долоо хоногийн хамгийн их уншигчидтай номыг тодруулж байх гэнэ.

Нээлтийн
ажиллагааны тухайд. “Аз хур” номын их дэлгүүрийн нээлт ерөнхийдөө халуун дулаан
уур амьсгалтай болж харагдсан. “Зохиолч бичээч, яруу найрагч уран бүтээлийн анд
нөхөд, номын найзуудыг уулзуулсан, халуун дотно яриа өрнүүлсэн уулзалт болж
байна” хэмээн нээлтэд хүрэлцэн ирсэн хүндэт зочид хөөрөлдөж байв. Нээлтийн
ёслолд “Мөнхийн үсэг” группын дарга Б.Батцэцэг, “Аз хур” компанийн гүйцэтгэх
захирал Б.Энхжаргал тэргүүтэй удирдах зөвлөлийн хүмүүсээс гадна нэрт яруу
найрагч, зохиолч П.Бадарч, Т.Галсан, Б.Баабар, Б.Цэнддоо, яруу найрагч
Ш.Ичинхорлоо, шог зураач С.Цогбаяр тэргүүтэй алдартнууд хүрэлцэн ирсэн юм.

Тус номын их
дэлгүүрийг үүсгэн байгуулагчдын нэг
Б.Батцэцэг нээлтийн ёслолд үг хэлэхдээ “Аз хур” компаниа байгуулсан
түүхээсээ хуваалцсан. Тэрбээр 2003 онд анх ахтайгаа нийлээд компаниа байгуулж
байжээ. “Тухайн үедээ компанийнхаа
нэрийг сонгох гээд Я.Цэвэл гуайн толь эргүүлж байхдаа анх “аз” гэдэг
үгийг түрүүлж харсан юм. Дахин хуудас эргүүлтэл “хуралдах” гэсэн үг гарч “Аз
хур” гэдэг нэрийг олсон. Энэ нэрийг маань П.Бадарч тэргүүтэй ойр дотно байдаг
яруу найрагчид их бэлгэшээсэн тул компаниа ийн нэрлэхээр болсон. Энэхүү нэрний
маань бэлгэшээлээр компани маань өнөөдөр өргөжин, анхны номын их дэлгүүрээ нээж
та бүхэндээ хүргэж байна” хэмээн тэрээр ярьсан юм.

Түүнчлэн нээлтийн
ёслолын ажиллагаанд анхны номын их дэлгүүрийг сонирхох, ном худалдан авах гэсэн
хүмүүс ч их хүрэлцэн ирсэн байв. Тэр дундаа номын их дэлгүүрийн нээлтийн үеэр
хямдралтай ном худалдаалах байх гэж найдлага тавьж ирсэн хүмүүс багагүй байлаа.
Гэхдээ “Аз хур” номын дэлгүүрийн нээлтэд хямдралтай худалдаа явагдсангүй.

Үнийн хувьд бусад
номын худалдааны газруудтай адил буюу хэвлэх үйлдвэрүүдийн цаанаас тогтоож
өгсөн үнээр худалдаалж байна. Харин өөрийн үйлдвэрээс гаргаж буй номнуудаа
харьцангуй хямдхан худалдаална гэдгээ мэдэгдсэн.

Монголын
сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн хүндэт ерөнхийлөгч, Хубилай хааны нэрэмжит
шагналт Ц.Дашдондов:

-“Аз хур”
номын их дэлгүүрийн нээлтийн талаар сэтгэгдлээ хуваалцана уу?

-“Аз хур” номын
их дэлгүүрийн нээлтийн ач холбогдлыг бид сайн ойлгох хэрэгтэй. Номыг хүмүүст
хүргэх гэж гаргадаг. Түүнээс биш агуулахад хадгалаад байхгүй. Номыг хүмүүст
хүргэдэг гол суваг нь номын дэлгүүр юм. Хаа газар гадны номын яармаг худалдаа,
дэлгүүр дээр их ач холбогдол өгч байдаг
нь учиртай. Сая хараад, би ямар их
хөгжсөн хэвлэх үйлдвэр, дэлгүүр вэ гэж бодлоо. Орчин цагийн хэвлэх үйлдвэр ямар
байдаг тэр түвшинд хүрсэн юм шиг байна.
Би эдний хэвлэх үйлдвэрээр 30 гаруй ном хэвлүүлсэн. Гар, сэтгэл нийлсэн
гавшгай хамт олон байгаа юм. Хүнийг харж танихгүй хандаж танина гэсэн үг
байдаг. Хоёрдугаарт, ном бол мөнхийн хөшөө. Айл айлд байдаг, хүний тархинд
хоногшчихдог учраас. Энэ үүднээс “Аз хур” их дэлгүүрийн нээлтийн ач холбогдлыг
дутуу үнэлж яагаад ч болохгүй юм шүү.

-Энэ үйл
ажиллагаа зохиолч, сэтгүүлч, анд нөхдийг уулзуулсан үйл явдал боллоо гэж бас
ярьж байна.

-Нэртэй зохиолч,
том сэхээтэн, том дипломатч, нийгэм улс төрийн хүмүүс их цугласан байна. Энэ
нь өнөөдрийн арга хэмжээ асар чухал ач
холбогдолтой, хүмүүст үр өгөөжтэй зүйл гэдгийг хэлээд байна.

Үйлчлүүлэгч:
М.Энхээ

-Шинэ номын
дэлгүүр ямар санагдаж байна?

– Ер нь их тохь
тухтай, аятайхан юм байна. Таалагдлаа. Гэхдээ миний хайж ирсэн ном алга байна.

-Та ямар ном
хайсан юм бэ?

-Би одон орон
судлалын ном хайж ирсэн юм, алга. Бас ерөнхий боловсролын сургуулийн хэвлэлтээс
гарсан шиэн сурах бичгүүд хараахан ирээгүй байх шиг байна.

-Үнийн хувьд
ямар байна?

-Бусад дэлгүүртэй
адил­хан, дундаж үнэтэй юм. Би хувьдаа их дэлгүүр гэхээр үнэтэй байх болов уу
гэж бодож байлаа. Санал гаргамаар нэг зүйл гэвэл оюутнуудад хөнгөлөлт гаргаж
өгч байх хэрэгтэй юм шиг. Оюутнууд том том судалгааны ном авах гэхээр 60
мянгаас дээш үнэтэй байдаг. Гурван ширхэг ном тутамд тийм хөнгөлөлттэй ч гэх юм
уу, уян хатан бодлого баримталбал зүгээр юм.

“Аз хур” номын их
дэлгүүр нь мөн нээлтийнхээ үйл ажиллагааг угтан, өнгөрсөн долоо хоногт нийтийн
тээврийн хэрэгслүүд дотор болон автобусны буудлуудаар 5000 гаруй ном тараан
хэрэглэгчдэдээ бэлэг барьжээ. Түүнчлэн
цаашдаа ч сар болгон энэ өдөр номын урамшуулалт худалдаа болон хэрэглэгчдийг
дэмжсэн үйл ажиллагаа явуулах юм байна. Тэд маргааш “Номын найзууд” клубээ нээх
гэнэ.