Монголын оюутны холбооноос зохион байгуулдаг “Оюутны тангарагийн баяр” есдүгээр сарын 1-ний өдөр болно. Оюутны тангарагийн баярт Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг, БСШУ-ны сайд Л.Гантөмөр, НИТХ-ийн дарга Д.Баттулга нар оролцох юм байна. Мөн энэ үеэр “Оюутан цэрэг”, “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийн танилцуулгыг хийхээр төлөвлөжээ. Тав дахь жилдээ болж буй оюутнуудын тангараг өргөх ёслол Чингис хааны нэрэмжит төв талбайд 10:00 цагт эхлэх аж.
Month: August 2015
Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд “Гоё ном уншихад сэтгэл сэргэдэг” номын үзэсгэлэн худалдаа болох гэж байна. Хоёр дахь жилдээ зохион байгуулагдаж буй уг үзэсгэлэн худалдаа энэ амралтын өдөр буюу 29, 30-ны өдрүүдэд 17.00-20.00 цагт болох юм байна. “Интерном” номын дэлгүүрээс зохион байгуулдаг уг үзэсгэлэн худалдаанд бичиг хэрэг, хүүхдийн ном, уран зохиолын болон бусад төрлийн өргөн сонголттой номууд 10-40 хувийн хямдралтай худалдаалагдах юм байна.
Нийслэлийн иргэдэд цахим хэлбэрээр газар өмчлүүлэх дөрөвдүгээр ээлжийн бүртгэл явагдаж байна. 4 дүгээр ээлжинд Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Хан-Уул дүүргийн нийт 22 байршлын 8727 га газарт 28963 иргэнд газар өмчлүүлэх бөгөөд бүртгэл 08 дугаар сарын 25-ны өдөр 12 цагаас эхэлсэн юм. 14 хоногийн хугацаанд үргэлжилнэ. Энэ хугацаанд WWW.UMCH.UB.GOV.MN, WWW.ULAANBAATAR.MN сайтуудаар бүртгүүлэх боломжтой. Цахимаар газар өмчлүүлэх журмын дагуу 2013 оны 05 сарын 30-ны өдрөөс өмнө нийслэлийн иргэн болсон, өмнө нь газар өмчилж байгаагүй иргэд хамрагдана. Цахим газар өмчлөлийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг 1800-1285 тусгай дугаар болон 11 319215, 11 315334 утсаар холбогдож лавлаарай гэж Нийслэлийн Өмчийн харилцааны газраас мэдээллээ.
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Э.Бат-Үүл 2015-2016 оны хичээлийн шинэ жил эхлэх гэж байгаатай холбогдуулан замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах зохион байгуулалтын түр арга хэмжээ авахаар захирамж гаргалаа. Хичээлийн шинэ жилийн өмнөх хоёр долоо хоногт орон нутгаас нийслэлийг зорих иргэдийн тоо эрс нэмэгддэг бөгөөд автозамын хөдөлгөөнд ачаалал үүсч иргэд цаг хугацаа алдах эрсдэлтэй болдог.
Тиймээс өмнөх жилүүдэд авч хэрэгжүүлж байсан түр зохицуулалтыг хэрэгжүүлж байгаа юм.
9 дүгээр сарын өмнөх хоёр долоо хоногийн амралтын өдрүүдэд автомашины улсын дугаарын сүүлийн оронг тэгш, сондгойгоор ялган замын хөдөлгөөнд оролцуулахаар болсон. Тодруулбал, 08 сарын 29-н буюу бямба гарагт өглөөний 08.00 цагаас 20.00 цагийн хооронд автомашины улсын дугаарын сүүлчийн орон тэгш тоогоор (0, 2, 4, 6, 8) төгссөн автомашин хөдөлгөөнд оролцоно. Харин 08 сарын 30-н буюу ням гарагт сондгой тоогоор (1, 3, 5, 7, 9) төгссөн автомашин хөдөлгөөнд оролцоно гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
“Бат Зүү” ХХК- ийн сурагчийн дүрэмт хувцсыг зарим газрууд хуурамчаар үйлдвэрлэн хоёр дахин үнэтэй худалдаанд гаргасан гэнэ. Тус компанийн 39 мянган төгрөгийн үнэтэй дүрэмт хувцсыг 60 гаруй мянган төгрөгөөр борлуулж байгаад баригджээ. Тиймээс тус үйлдвэрээс товчин дээрх компанийн лого, нэрийг сайтар шалгахыг анхаарууллаа. Өнгөрсөн хугацаанд Замын-Үүдийн хилийн боомтоор 300 хайрцаг бүхий 17500 ширхэг сурагчийн дүрэмт хувцас оруулахыг завдсан хэрэг гарчээ. “Монголд үйлдвэрлэв” шошготой эдгээр сурагчийн дүрэмт хувцсыг гаалийн байгууллагад хүлээлгэн өгсөн байна.
Хичээлийн байргүйгээс III сургууль гурван он дамжин дөрөв, 16 дугаар сургууль дээр хуваагдан хичээллэсэн. Харин энэ жил III сургуулийн шинэ барилга ашиглалтад ороход бэлэн болоод байгаа. Мөн түүнчлэн УБТЗ-ын Олон улсын билетийн кассын байрыг цэцэрлэг болгож байгаа. Эдгээрийг сурвалжиллаа.
III сургуулийн хувьд есдүгээр сарын 1-нд хичээлийн байраа ашиглалтад оруулна гэж байсан. Гэвч зун бороо хур ихтэй байснаас ажил нь яльгүй сунжирч ирэх сарын 7-нд нээлтээ хийгээд хичээлээ явуулахаар болжээ. Уг сургууль нь 960 хүүхдийн багтаамжтай юм. Хоёр ээлжээр 2000 гаруй хүүхдийг хичээллүүлэх боломжтой. Мөн европ стандартын сургууль гэдгээрээ онцлог. Үүнийг барилгын зохион байгуулалттай нь холбож тайлбарлаж болох юм. Урлаг, спорт заал тус бүрдээ шүршүүртэй аж. Спорт заалны хувьд модон шалтай бөгөөд үүн дээрээ тусгай зөөлөвч дэвсэж өгчээ.
Ингэснээр хүүхэд спортын тэмцээнээр өрсөлдөж байхдаа унасан ч гэмтэхгүй юм байна. Түүнчлэн давхар бүртээ ариун цэврийн газартай. Мөн цайны газар нь ч сургуулиар дамжихгүй шууд гаднаасаа ордог хаалгатай юм байна. Тэндээ ахлах тогоочийн болоод хувцас солих өрөөнүүдтэй аж. Сургуулийнхаа голд тохижуулсан задгай талбайтай. Уг талбайд сурагчид хичээлийн завсарлагаанаар амрах, анги хамт олноороо янз бүрийн арга хэмжээ зохион байгуулах боломжтой гэнэ. Мөн хоёр, гуравдугаар давхартаа голдоо байх задгай талбайн дээгүүр корпус хооронд дамжих тунелтэй юм байна. Ерөнхийдөө барилгын хувьд коридор, амралтын талбай ихтэй, хүүхдийг гүйж тоглох зайг сайтар гаргаж өгсөн нь анзаарагдаж байлаа.
Биднийг өчигдөр тус сургууль дээр очиход хичээлийн байрны гуравдугаар давхар нь бэлэн болсон байв. Тус сургуулийн багш ажилчид ч ирчихсэн засал чимэглэлийн ажил нь дууссан өрөөнүүдийг цэвэрлэхэд оролцож байсан юм. Шинэ сургуулийн байрандаа хурдан орохын тулд хамтарч ажиллаж байгаа нь энэ гэнэ. Тэд “Гурван жил бусад сургуулийн байранд хичээллэсэн болохоор багш хүүхдүүдэд хүндрэлтэй зүйл байсан. Одоо ийм сайхан шинэ сургуультай болж байгаадаа баяртай байна. Сургуулийн барилгын ажлыг бага ч гэсэн түргэтгэхийн тулд багш нар барилгын ажлын дараахь цэвэрлэгээнд оролцож байгаа юм” гэлцэж байв. Хоёр болоод нэгдүгээр давхрын хувьд засал чимэглэлийн багахан ажлууд үлджээ. Сургуулийн урд талын талбайг тэгшитгэн цементэлж байв. Сургуулийн барилгыг барихдаа хашаан дахь моддыг аль болох авахгүй байхыг эрмэлзсэн гэнэ. Мөн сургууль руу орох машин замыг барихад бэлтгэсэн байв. Харин хойд талын хуучин хөлбөмбөгийн талбай байсан газрыг есдүгээр сарын 7 гэхэд тохижуулж амжихгүй аж. Тиймээс аравдугаар сард багтааж хүлээлгэж өгнө гэж гүйцэтгэгч компанийн зүгээс хэлж байлаа.
Сургууль нь байргүй болоход 400 гаруй хүүхэд шилжжээ
III сургуулийн захирал В.Хоролгараваас зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Танай сургуулийн өмнөх байр хэдэн хүүхдийн багтаамжтай байсан билээ?
-Өмнөх байр 960 хүүхдийн суудалтай байсан. Шинэ байр маань мөн 960 хүүхдийн суудалтай. Гэхдээ талбай бага хэмжээгээр томорч, анги танхимын тоо олширсон. Нийт сургалт явуулах 35 ангитай. Үүнд хоёр ээлжээр хичээллэвэл 70 бүлэг болно. Нэг бүлгийг 30 хүүхдээр тооцоход л 2100 хүүхэд суралцана гэсэн үг.
-Өмнө нь хэдэн сурагчтай байсан бэ?
-Сургуулийн хичээлийн байрыг нурааж бусад сургуулиудад тарахаас өмнө 1800 гаруй сурагчтай байлаа. Өнгөрсөн хаврын дүнгээр бол 1435 хүүхэдтэй байсан.
-Одоо шинэ байртай болж хүчин чадлаа нэмэгдүүлсэн болохоор нэгдүгээр ангидаа олон хүүхэд элсүүлэх үү?
-Шинэ байртай болж байгаатай холбоотойгоор өмнөх шилжсэн хүүхдүүд буцаж ирж байна. Мөн нэгдүгээр ангид бид таван бүлэг авахаар төлөвлөж байсан боловч өнөөдрийн байдлаар долоон бүлэг хичээллэх байдалтай болчихоод байгаа.
-Шинэ сургуулийн барилгын ажил ямар хугацаанд үргэлжлэв?
-Ер нь 2014 оны зургадугаар сарын 1-нээс барилгын үйл ажиллагаа эхэлсэн. Төсвөөсөө шалтгаалаад 2016 онд ашиглалтад орох байсан ч манай сургууль хугацаанаасаа өмнө ашиглалтад орж байгаа.
“Солонго” цэцэрлэг ирэх сарын 4-нд бүртгэлээ хийнэ
Үүний дараа хуучин УБТЗ-ын Олон улсын билетийн касс байрлаж байсан байрыг зорилоо. Арынх нь хаалгаар ороход нэгэн эмэгтэй “Энд билетийн касс ажиллахгүй байгаа шүү. Төмөр замын төв байр руу шилжсэн” гэсээр угтлаа. Уг хоёр давхар П хэлбэрийн байшин өмнө нь цэцэрлэг байжээ. Манай улс зах зээлийн нийгэмд шилжсэний дараа хувьчлагдаж билетийн касс болсон байна. Харин төмөр замынхан ажилчдынхаа нийгмийн асуудлыг шийдэх хүрээнд цэцэрлэг болгохоор шийдсэн бололтой. Гэхдээ дан ганц төмөр замынхны хүүхдүүдийг бус БГД-ийн IV хорооны иргэдийн хүүхдүүдийг ч хамруулах ажээ. Засварын ажил нь дотор засал чимэглэл дээрээ явж байлаа. Өмнө нь тасалбарын кассын барилга байсан болохоор өрөө тасалгаа бүхий албан конторууд байжээ. Үүнийг цэцэрлэгийн хүүхдийн орчин болгож өөрчлөхөд нэлээд ажил орж байгаа бололтой. Наад зах нь анги ангид нь ариун цэврийн өрөө байгуулах жишээтэй. Гал тогоо, анги танхим, хүлээн авах өрөө, ариун цэврийн өрөө гээд хүүхэд байлгах стандартын дагуу олон тасалгаа хийсэн байв.
“Солонго” цэцэрлэгийн эрхлэгч М.Баярмаагаас хэдэн асуултад хариулт авав.
-Энэ барилгыг хэзээ цэцэрлэг болгохоор шийдсэн юм бэ?
-Шийдвэр хэзээ гарсныг нь мэдэхгүй байна. Зургадугаар сарын 2-ноос эхлээд л өөрчлөх ажиллагаа явагдаж байгаа.
-Хичнээн хүүхдийн багтаамжтай цэцэрлэг болох бол?
-Найман бүлэгтэй, 200 хүүхдийн хүчин чадалтай цэцэрлэг байгуулагдана. Бага, дунд, ахлах, бэлтгэл тус тус хоёр бүлэг байх юм. Баянгол дүүргийн IV хорооны нийт хүүхдүүд хамарна. Гэхдээ төмөр замын ажилчдын хүүхдийг 70 хувьд, иргэдийн хүүхдийг 30 хувьд нь авахаар төлөвлөсөн.
-Хүүхдүүдээ авах бүртгэл нь эхэлсэн үү?
-Бүртгэл хийгээгүй байгаа.
Есдүгээр сарын 4-нөөс бүртгэл эхэлнэ. Тэгээд 20-д гаргаад хичээллэж эхлэхээр ажиллаж байна. Одоо засварын ажил 80 орчим хувьтай байгаа.
-Хэддүгээр цэцэрлэг болох вэ?
-Одоохондоо дугаар аваагүй. “Солонго” цэцэрлэг гэсэн нэрээр явж байгаа.
Тус цэцэрлэг 27 багш ажилтантай байхаар хүний нөөцөө батлуулсан гэнэ. Одоогоор гурван манаач, гурван ажилтан байгаа аж. Тэд туслан гүйцэтгэх компанийнхантайгаа хамтран засварын ажлаа хийж байв. Ерөнхийдөө гадаа тоглоомын талбайг засварлаж өгөх талаар дүүрэгтээ хүсэлт тавиад байгаа юм байна.
Гаднах талбайн хувьд өмнө нь албан байгууллага байсан болохоор наад зах нь шорон үзүүртэй хар төмөр хайстай аж. Эдгээрийг авч хүүхэд гадаа тоглоход гэмтэхээргүй байхаар тохижуулна гэдгийг ажилчид нь ярьж байлаа.
Ж.БАЯРСАЙХАН
Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
Өнгөрсөн зуны хугацаанд тасарсан “Сайдын цаг” уулзалтыг өчигдөр зохион байгууллаа. Энэ удаа БСШУ-ны сайд Л.Гантөмөр оролцож цаг үеийн мэдээллийг өгсөн юм. Түүний хэлснээр улсын хэмжээнд цэцэрлэгийн насны 250 мянган хүүхэд байгаа аж. Харин 218 мянга орчим хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдуулж 32 мянга гаруй хүүхэд гэртээ үлдэх бололтой. Ер нь сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдах хүүхдийн тоо хоёр жил тутамд 30 гаруй мянгаар нэмэгдэж байгаа нь цэцэрлэг, сургуулийн барилга барих хугацаа хүүхэд төрөх, сургуульд элсэх хурдаас удаан байна гэсэн статистик гарахад хүргэжээ. Энэ үзүүлэлт буурах бус эсрэгээрээ нэмэгдэх хандлагатай байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар жилд 80 мянган хүүхэд төрж байгаа бол удахгүй монголчууд жилд 100 мянган хүүхэд өлгийдөн авч эхлэх нь байна. Энэхүү ачааллыг даван туулах гол арга зам нь Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль гэдгийг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр онцолж байна. Уг нь хууль 2016 оны нэгдүгээр сараас хэрэгжинэ. Гэхдээ энэ хичээлийн жилээс хүүхэд харах үйлчилгээг нэвтрүүлэхийн тулд 2015 оны төсвийн тодотголд тодорхой хэмжээний санхүүжилт суулгахаар ажиллаж байгаа юм байна. Асуудал шийдэгдчихвэл цэцэрлэгт орж чадалгүй үлдсэн хүүхдүүдийг хүүхэд харах үйлчилгээнд хамруулснаар бүх хүүхэд сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдана гэж үзжээ. Харин сургуулийн өмнөх боловсролын хичээлийн хуваарийн тухайд “Цөм” хөтөлбөрийг нэвтрүүлж буй гэнэ. Энэ нь хүүхдийг сонирхолд нь тулгуурлан хөгжүүлэх ойлголт аж. Ингэснээр хүүхдүүд өөрийгөө илэрхийлэх, бие даах чадвараа хөгжүүлдэг дэлхийн фрактикт үздэг байна.
Бага боловсролын тухай мөн л “Цөм” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажээ. Энэхүү хөтөлбөрийг өнгөрсөн онд хэд хэдэн сургуульд туршиж, бүрэн шинэчилсэн байна. Энэ жилээс эхлэн улсын хэмжээнд хэрэгжүүлж эхлэх бөгөөд 20 мянга гаруй багшид энэхүү хөтөлбөрийг хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар сургалт явуулчихаад байгаа гэнэ. Түүнээс гадна сургуулиудын менежментэд өөрчлөлт оруулахаар ажиллаж эхэлжээ. Тухайлбал, олон ангитай цөөн элсэгчтэй сургууль хүүхдүүдээ хөгжүүлэхийн тулд сул ангиудаа хэрхэн ашиглах вэ гэдгийг эрт тодорхойлж үр дүнтэй ашиглах ёстой гэж үзжээ. Хэт олон хүүхэдтэй, цөөн ангитай сургуулиуд номын сан, музейг ашиглах болно. Үүнтэй холбогдуулан номын сан, үзвэрийн газруудыг ерөнхий боловсролын сургалтад ашиглахаар төлөвлөж байгаа юм байна. Байгаль шинжлэлийн ухааны зарим хичээлийг Байгалийн түүхийн музейд, Түүхийн музейд Түүх, нийгмийн ухааны хичээл заадаг цаг гаргахаар ажиллаж эхэлснийг Л.Гантөмөр сайд дуулгаж байв.
Харин төлбөрийн тухайд мушгин гуйвуулсан нэг асуудал яваад байгааг анхаарах ёстой байгааг өгүүлэв. Юу вэ гэвэл хоёр, гурав, дөрөвдүгээр курсын хүүхдүүдийн төлбөрийг 10-аас илүү хувиас нэмээгүй гэдгийг албан ёсоор салбарын сайд нь мэдэгдэв. Ер нь сургуульд орсных нь дараа төлбөр огцом нэмдэг байдлыг төрийн өмчийн сургуулиуд халж байгаа гэдгийг ч сайд өгүүлэв. Зөвхөн өндөр төлбөр гээд яригдаад байгаа нь нэгдүгээр курсын хүүхдүүдэд гарсан асуудал гэнэ. МУИС, Анагаахын сургуулиуд дээр 20-иос дээш хувиар нэмэгдсэн байна. Энэ хоёр сургууль руу төлбөрөө бууруулж, оюутнуудын суралцах орчныг сайжруулах чиглэлийг өгснөө тэрээр дуулгалаа. Мөн МУИС Байгалийн ухаан, Шинжлэх ухааны чиглэлээр суралцаж байгаа нэгдүгээр курсын оюутнууддаа 30 хувийн тэтгэлэг өгье, дотуур байрныхаа төлбөрийг 100 мянгаар хямдруулъя гэсэн саналыг ирүүлсэн ажээ.
Түүнийг ийнхүү мэдээлэл хийсний дараа сэтгүүлчид дараахь асуултад хариулт авав.
-Яг ямар шалтгаанаар их сургуулиудын төлбөр нэмэгдээд байгаа юм бэ?
-Тайлбар нь “Чанартай боловсрол авсан хүнийг нийгэм хүлээж байна” гэдэг. Ялангуяа МУИС-ийн тавьж байгаа асуудал нь “Бид хөтөлбөрөө олон улсын түвшинд магадлан итгэмжлэл хийлгэлээ. Олон улсын түвшинд магадлан итгэмжлэл хийлгэсэн хөтөлбөрийг цаашдаа тэр Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн түвшинд нь хадгалахын тулд бидэнд сургалтын төлбөрийн үндсэн бааз хэрэгтэй байна. Олон улсын түвшинд ажиллахын тулд ажиллаж байгаа багш нь дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн баймаар байна. Сурах бичиг, лаборатори, сургалтын технологи олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх ёстой. Тийм учраас төлбөр хүрэлцэхгүй байна. Өөрөөр хэлбэл чанар өгөхийн тулд төлбөрөө нэмэх шаардлагатай байна. Нөгөө талд огцом нэмэгдэж байгаа нэг хэсэг нь багш нараа хадгалах, сургалтынхаа чанарыг хадгалах шаардлагатай байна. Хуучин 40 мянган хүүхэд элсдэг байсан бол өнөө жил 20 мянган хүүхэд элслээ. Элсэгчдийнх нь 50 хувь байхгүй болчихоор тухайн сургууль дээр ажиллаж байгаа багш нараа цөөлөх хэрэг гарч байна. Зарим багш нараа чөлөөлөх ажил зохион байгуулахаар буцаад сайн багш олж чадахгүй. Нөгөөтэйгүүр сайн багш нараа гадагшаа алдах магадлалтай байгаа учраас бид төлбөрөө нэмэхээс өөр арга байхгүй” гэсэн тайлбарыг өгч байгаа.
-Цэцэрлэгт бүртгүүлэхэд арав хоног дугаарлаж зогсоод хүүхдээ оруулж чадалгүй харьж байгааг юу гэх вэ?
-30-аад мянган хүүхэд цэцэрлэггүй үлдлээ. Гэхдээ нөгөө талд нь 210 гаруй мянган хүүхдийг цэцэрлэгтэй болгож байна. Ард үлдэж байгаа хүүхдүүд эхний ээлжинд он гараад Хүүхэд харах үйлчилгээний хуулиар өөр, өөрийн гэсэн сургалтын орчинтой болно. Дараагийн ээлжинд концессын 72 сургууль, цэцэрлэгийн комплекс ашиглалтад орох юм бол 2016-2017 оны хичээлийн жилд сургууль цэцэрлэгийн хүртээмжийн асуудал нэг тийшээ цэгцэрнэ. Гэхдээ дахиад 100 мянган хүүхдийн элсэлт гэсэн том тоо хүлээж байгаа.
-Жуулчны визтэй гадаад хүн орж ирээд хувийн дунд сургуульд багшилж байна. Салбар яам нь үүнд хэрхэн анхаарах юм?
-Гадаад хэл, гадны хөрөнгө оруулалттай сургуульд үйлчлэх дүрэм журмыг гаргасан. Хяналтын ажил бол мэргэжлийн хяналт дээр хийгдэнэ.
-Зарим дунд сургууль гурван ээлжээр хичээллэдэг. Энэ асуудал энэ жил шийдэгдэж байгаа юу?
-Гуравдугаар сургууль 16 дугаар сургууль дээр хичээллэж байсан. Гуравдугаар сургууль ашиглалтад орж байгаа учраас 16 дугаар сургуулийн гурван ээлжийн асуудал шийдэгдэж байна. 31 дүгээр сургууль дээр байсан 11 дүгээр сургууль 10 дугаар сараас өөрийнхөө байранд орчихно. 73,38,14 дүгээр сургуулийн концесс хийгдсэн. Энэ жил ажил нь эхэлбэл дараа жил ашиглалтад орчихно. Сургууль, цэцэрлэгийн комплекс 13 ашиглалтад орж байгаа.
Л.Мөнхөө
УИХ-ын
гишүүн, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дэд дарга Д.Хаянхярваатай ярилцлаа.
-Сүүлийн үед
олны анхаарлын төвд байгаа зүйл мэдээж Өршөөлийн хууль болчихоод байна. Уг
хуулийг гаргах нь зөв гэж байгаа ч Ерөнхийлөгчийн хоригийн асуудал дээр байр
суурийн зөрүү ажиглагдаж байна л даа. Та харин уг хуулийг хэрхэн хүлээн авч
байгаа вэ?
-Монгол Ардын
намын бүлгийн байр суурь анхнаасаа тодорхой байсан. Манайхан бол уг хуулиар
цагаан захтнуудад өршөөл үзүүлж болохгүй гэдгээ илэрхийлж ирсэн. Эдийн засгийн
ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль батлагдан гарч байхад би өөрийн саналыг хэлж
байлаа. Учир нь өмч хөрөнгөө нуун дарагдуулсан хүмүүсийн дунд бизнесмэнүүд
байна гэдэгт би итгэхгүй байгаа л даа. Учир нь бизнесмэн хүн аль болох хөрөнгө
санхүүгээ ил байлгаж, нэг төгрөгийг 10 төгрөг болгохын төлөө явдаг тул өмч
хөрөнгөө нуугаад байх шаардлагагүй.
Тэгэхээр тодорхой
хугацаанд ажил албан тушаалаа ашиглаж ил далд хөрөнгөтэй болсон хүмүүст
чиглэгдсэн хууль гэж бодож байна.
Өршөөлийн хуулийг
хэлэлцэн батлахын даваан дээр авлига, хээл хахуулийг сүүлийн хэдэн жил авсан
байж магадгүй бүх хүмүүсийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгохоор өөрчилсөн. Ингэж
авлига авсан хүмүүсийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгох хуулийг оруулж ирж болдог юм
уу. АТГ-т шалгагдаж буй 400 гаруй хэрэг, авлига авсан гээд шүүхээр таслагдах
гэж байгаа гэх мэт томоохон хэргүүд бүгд Өршөөлийн хуулиар өршөөгдөх гэж байна.
Өршөөлийн хуулийн гол зорилго үүн рүү биш, одоо хоригдож буй жижиг зүйлээс болж
эрх чөлөөгөө хасуулсан хүмүүст зориулан энэ хуулиа гаргах ёстой. Энэ хүмүүсээ
Монголын төр нэг өршөөж, дахин алдаж эндэхээс нь сэрэмжлүүлэх хэрэгтэй. -Төрийн
тэргүүний зүгээс хориг тавиад байгаа. Уг хоригийг та хэрхэн хүлээж авч байна
вэ?
-Монгол Улсын
Ерөнхийлөгч Өршөөлийн хууль батлагдсаны дараа өөрийн үгээ хэлж хориг тавьж
байгаагаа мэдэгдсэн. Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд тавьж буй хоригоо ч гэсэн Их
хуралд хүргүүлээд байна. Миний хувьд Ерөнхийлөгчийн хоригийг бүрэн дүүрэн
дэмжиж байгаа. Манай бүлгийн зүгээс ч гэсэн хэвлэлийн бага хурал хийж
Ерөнхийлөгчийн хоригийг дэмжинэ гэдэг байр сууриа илэрхийлчихсэн.
-Гэхдээ
хоригийг хүлээгээд авчихвал шинэ Өршөөлийн хуульд хамрагдах боломжтой хүмүүсийн
тоо цөөрч анх удаа алдаж эндсэн хүмүүс хүртэл шоронгоос суллагдах боломжгүй гэж
байна?
-Тийм зүйл
байхгүй. Ерөнхийлөгчийн тавьсан хоригийн зүйл заалтуудыг уншсан. Төрийн
тэргүүний зүгээс зөвхөн авлига, хээл хахуультай холбоотой заалтууд дээр хориг
тавьсан. Бусад зүйл заалтууд өршөөлдөө хамрагдаад явна гэж ойлгож байна.
-Зүйл заалтууд
дээрээ авлига, хээл хахууль, хулгай гээд бүх зүйлийг нь нэг заачихсан юм билээ.
Тэгэхээр тусдаа өршөөлд хамрагдах боломжгүй байх аа. Энэ л асуудал болчихоод
байна л даа?
-Хууль нь өөрөө
агуулгын хувьд маш зальтай орж ирсэн. Өнөөдөр Монголын төр гэж байгаа л бол
үүнийг ялгаж, салгаж хуульд тодорхой өөрчлөлтүүдийг оруулж болно.
-Тэгэхээр Их
хурал хоригийг хүлээж авсны дараа Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт
оруулна гэсэн үг үү?
-Үнэхээр
шаардлагатай гэвэл нэмэлт, өөрчлөлт оруулж болно.
-“Шударга ёс”
эвслийн бүлгийн зүгээс Засгийн газраас анх өргөн барьсан хуулийн төслийг
шантаажлах маягаар өөрчилсөөр байгаад Н.Энхбаяр даргадаа зориулчихлаа гэдгийг
хэлээд байгаа. Хэлэлцүүлгийн шатанд МАХН-ынхан, “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн
зүгээс хуульд нөлөөлсөн үү?
-Өршөөл үзүүлэх
тухай хуулийг нэг хүнд зориулсан гэж хэлж чадахгүй. Харин нэжгээд хүмүүст
зориулсан хууль юм аа гэдгийг хүлээн зөвшөөрнө. Н.Энхбаяр даргатай холбоотой
асуудал Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд яаж орж ирсэн гэхээр өршөөх бус цагаадна
гэж байгаа. Хэрэв ингээд эхэлбэл тус бүлгийн зүгээс тодорхой нөлөөлөл үзүүлсэн
байхыг үгүйсгэхгүй гэж бодож байна.
-Гэхдээ нэжгээд
хүмүүс гэдэгт танай намын нөхдүүд ч гэсэн багтаж өршөөгдөх юм байна лээ?
-Өршөөлийн
хуулийг нам эвслээс салгаж харамгүй байгаа юм. Уг хуулийг батлан гаргахдаа
Ардын намын хүн өршөөгдөх нь больё. Ардчилсан намын хүн өршөөгдөх гээд байна
гаргахгүй гэсэн өнцгөөс хараад байх юм бол энэ хууль биш болно. Хууль
батлагдаад гарсан л бол хэний хэнбугай ч бай хамрагдаад, ялаа хөнгөлүүлэх нь
хөнгөлүүлээд, шоронгоос гарах нь гараад явах нь энэ хуулийн мөн чанар байх
ёстой.
-Уг хуулийг
ард түмэн үнэхээр хүсэн хүлээж байгаа. Урин дулаан цагт иргэддээ өршөөлөө
үзүүлэхгүй бол хүйтний улирал эхэлсэн үед эдийн засгийн асуудлаас эхлээд
хүндрэл гардаг гэж байна. Хориг юмаа бушуухан хэлэлцээд иргэддээ эрх чөлөөг нь
өгөхгүй бол хорих газарт байгаа хүмүүс бослого гаргах хэмжээнд хүрнэ гэдгийг ч
ярьж байна?
-Мэдээж хууль
гарсан л бол хэзээ хэрэгжиж эхлэх тэр хугацаанаасаа хэрэгжих ёстой. Хууль урин
дулаан цагт гарснаар эдийн засгийн хэмнэлт гарна гэж бодохгүй байна. Хугацаа
уртаслаа гээд хорих газруудын зардал өгөгдөөд явах байх. Өөрөөр нэг их
өөрчлөгдөөд байх юмыг харахгүй л байгаа. Өршөөлд хамрагдан шоронгоос гарч ирсэн
залуус бүгд ажилтай болно гэдэг юу л бол.
Манайд нэг дутагдалтай зүйл байдаг. Өмнө нь манай улс таван удаа
Өршөөлийн хуулийг батлан гаргасан. Гэсэн хэдий ч шоронгоос гарсан хүмүүсээ
нийгэмшүүлэх ажлыг хийж байгаагүй. Социализмын үед хорихоос гарч ирсэн
хүмүүсийг албан байгууллагуудад хариуцуулаад ажил хийлгэн амьдруулах гэж
ноцолддог байсан. Одоо бол тийм зүйл байхгүй. Өршөөлд хамрагдсан ч бай,
хамрагдаагүй ч бай хорих газарт орчихоод гараад ирэхэд нь зөв төлөвшүүлэх
төрийн ажил үгүйлэгдэж байгаа.
-Өмнөх таван
удаагийн хуульд хориг тавьж байгаагүй хэрнээ энэ удаагийн Өршөөлийн хуульд
хориг тавьж байгаа нь Н.Энхбаяртай холбоотойгоор ийм байдалд хүрлээ гэх юм.
Ерөнхийлөгчийг Прокурорын байгууллагын хурал дээр үгээ хэллээ гэсэн шүүмжлэл
байна?
-Энэ цаг үе нь
өөрөө сонин цаг үе юм байна гэж харж байгаа. Ялангуяа сүүлийн хоёр гурван
жилийн хувьд улс төр гэдэг зүйл Монгол Улсад тахал мэт буруу замаар явлаа.
Бизнесийн, иргэдийн гээд бүх талд улс төрийн талцлыг дээд цэгт нь тулгалаа. Энэ
нь гарцаа байхгүй улс төрийн хүчнүүдтэй холбоотой. Тэр дундаа Засгийн эрхийг
тэргүүлж байгаа АН-тай салшгүй холбоотой л доо. Тэдний хувьд Ардын намынхан
хоморголон халдаг л гээд байгаа. Гэхдээ анзаарч харвал 2012 оных шиг хоморголон
халалт хийж байгаагүй. Яг энэ өнцгөөс нь харвал Өршөөлийн хуулийг улс төрийн
талаас тайлбарлаж байна. Иргэдийн оюун санаа юунд бузарлагдаж байна вэ гэхээр
улс төрийн хийрхэл гээч нь савнаасаа халиад хэрээс хэтэрчээ, төр нь төр шиг
чадахаа байж. Улс төрийн нам нь улс төрийн нам шиг байхаа больчихож. Энэ өвчин
чинь төрөөс гарч буй бүх шийдвэрийг улс төрийн өнцгөөс тайлбарлаж, нийгэмд
буруу мэдээлэл өгдөг гажгийн илэрхийлэл байхгүй юу.
Гэхдээ Монгол
Улсын Ерөнхийлөгч баярын хурал дээр нь байна уу, ямар хурал дээр байна үгээ
хэлэхийг бид заахгүй. Төрийн тэргүүний хувьд хаана юу хэлэхээ мэдэж л хэлж
байгаа байх.
-Их хурлаар
Өршөөлийн хуулийн хориг ороод ирвэл УИХ дахь МАН-ын бүлэг хүлээж авах уу?
-Манай бүлэг
хоригийг хүлээж авна гэдэг дээр санал нэгдсэн.
Тэр ч утгаараа
хэвлэлийн бага хурлынхаа үеэр сэтгүүлчдэд мэдээлсэн. Манай бүлэг анхнаасаа
Өршөөл үзүүлэх тухай хууль, Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль
дээр байр суурийн асар зөрүүтэй явж ирсэн. Цагаан захтнуудад зориулж энэ
хуулийг батлан гаргахгүй шүү гэдгийг үргэлж хэлээд байгаа.
-Өршөөлийн
хуулийг хоригдож буй хүмүүсээс гадна ар гэрийнхэн нь хүлээж байгаа. Эрх
чөлөөгөө хасуулсан хүмүүс хэзээ нар харах вэ?
-Эрх баригчдаас хамаатай. Ээлжит бус чуулган хуралдуулж, Өршөөлийн
хуулийг батлан гаргана гэсэн. Гэтэл гэнэтхэн Засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн
албанаас нь болилоо гээд унасан. Аравдугаар сард ээлжит чуулганаар хэлэлцэнэ
гэсэн ч саяхнаас есдүгээр сарын зургааны дотор хэлэлцэх гэж байна, ээлжит бус орж
магадгүй шүү гээд Хуралдаан зохион байгуулах албанаас мессэж ирж байна. Одоо
бол эрх баригчид өөрсдөө энэ төрийн ажлыг жонхуу болгочихоод байгаа юм. Нэг
үгээр хэлбэл АН Ерөнхий сайдаа морь унасан толгойгүй хүн болгочихсон. Хаврын
чуулганы өмнө Ерөнхий сайд “Би Оюу толгой, Таван толгойг хөдөлгөнө” гээд
томоохон мэдэгдэл хийсэн. Гэтэл маргааш нь Их хурлын чуулганы нээлт дээр УИХ-ын дарга бут
цохиод, хэрэв тэгвэл огцруулна шүү гэсэн чинь хаячихсан. Тэгснээ “Би МАН-ын
зургаан сайдыг өргөн барихгүй. Хэрэв зургаан сайдыг өргөн барих юм бол би өөрөө
дагаад огцорно” гээд орилсон. Дараа нь гэтэл яав. Өөрөө зургаан сайдаа
огцруулах нэрээ өргөн бариад өөрөө ч огцорсон юмгүй үлдсэн. Сая яав. Ээлжит
чуулганаар асуудлаа шийднэ гээд хэлчихсэн чинь есдүгээр сарын зургааны дотор
ээлжит бусаар шийднэ гэчихсэн. Монгол Улсын энэ Ерөнхий сайд чинь алиа салбадай
болж дууслаа. Тэр хүнд хуулийн зөвлөх гэж байна уу. Төрийн ажлыг яаж явуулах
ёстой вэ гэдгийг зааж зөвлөж байгаа хүн байна уу гээд үзэхээр хүүхдүүдийн
хэлдгээр лөөлөө болж таарлаа. Ингэж алиа салбадай шиг, өөрийн толгойгүй юм шиг
яваад, хэн нэгэн хүн намынхаа даргын шантаажинд төрийн албыг залгуулж явна
гэдэг хэцүү. Ингэж Засгийн ажил явахгүй ээ. Үүнийг АН-ынхан маань ойлгож л
байгаа байх даа гэж бодох юм.
БНСУ-ын
цагдаагийн байгууллагаас Сөүлийн Түндэмүнд байрлах Монголтаунд байрладаг нэгэн
каргод нэгжлэг хийжээ. Энэ үеэр 15 тэрбум вон Монгол руу шилжүүлсэн байсан гэнэ.
Дээрх мөнгө хууль ёсных уу
гэдэг тус улсын хуулийн
байгууллагынхны анхаарлыг татаж байгаа
юм байна. БНСУ-ын Валютын тухай хуулиар
банк бус байгууллагаар гадаад руу мөнгө шилжүүлэг хийхийг хориглодог аж. Гэвч
тус улсад манай иргэд ажиллаж эхэлсэн цагаас эх орон руугаа каргоны газраар
мөнгө шилжүүлж ирсэн. Харин сүүлийн долоон
жилийн хугацаанд манай банкны зарим салбар БНСУ-д нээгдсэнээр мөнгө
гуйвуулахад асуудалгүй болсон билээ. Гэвч каргоны газраар дамжуулж мөнгө
шилжүүлэх явдал байсаар байгаа аж.
Тус улсын
Валютын тухай хуулийг зөрчсөн тохиолдолд 30 сая хүртэлх воноор
торгох хуулийн заалт байдаг гэнэ. Энэ хэрэгт каргоны эзнийг сэжиглэн гадуур
байцааж байгаа бөгөөд мөнгө гуйвуулсан монгол иргэнийг эрэн сурвалжилж эхэлжээ. Монгол руу гуйвуулсан дээрх 15
тэрбум вон нь хууль бус гэж БНСУ-ын цагдаагийнхан үзэж байгаа бөгөөд
энэ хэрэгт эрүүгийн хэрэг үүсгэн мөрдлөг явуулаад байгаа аж. Энэ хэргийг тус улсын Чүнгбүк аймгийн цагдаагийн газар
шалгаж байгаа юм байна. Учир нь каргоны эзэн тус аймагт амьдардаг тул оршин
суугаа газрынх нь хуулийн байгууллага
шалгаж байгаа бөгөөд Монгол Улсын иргэн, тээвэр зуучийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг
компанийн захирал 39 настай эмэгтэй Т-г
баривчилжээ. Т нь Сөүл хотын Түндэмүн дүүрэг дэх Монголтаунд байрлах
ачаа тээврийн компаниараа дамжуулан Монгол руу ердөө нэг хувийн хүүтэй мөнгө
илгээж байжээ. 2013 оноос өнөөг хүртэл 8241 удаагийн үйлдлээр 15 тэрбум воныг
илгээж, үйлчилгээний хураамжид 600 сая воны орлого олсон байна. Түүнийг хөдөө орон нутагт зоогийн
газар, ачаа тээврийн компани ажиллуулдаг 21 монгол иргэнтэй хамтран ажиллаж
байсан гэдгийг тогтоожээ. Ингэхдээ бусдын мөнгийг Монголд илгээсэн гэх хэрэгт холбогдоод байгаа юм. Дээрх иргэд
одоогоор гадаад руу мөнгө шилжүүлэхдээ бусдын нэр дээрх банкны дэвтэр
ашигласан, мөнгөн гүйлгээ хийсэн гэж буруутгагдаад байгаа бололтой. Мөн энэ тухайгаа тус хуулийн дагуу Солонгос улсын
Санхүүгийн хороонд мэдэгдээгүй, мөнгө
гуйвуулсан татвараа төлөөгүй зэрэг хэрэгт буруутгагдаж байгаа юм байна.
БНСУ-ын хуулийн
дагуу гадаад руу мөнгө шилжүүлэхэд заавал иргэний үнэмлэхтэйгээ өөрийн биеэр
банкин дээр очиж тодорхой бичиг баримт бөглөсний дараа мөнгөө илгээж, түүнийг
нь 2-3 хоногийн дараа хүлээж авдаг бол Монгол иргэд ямар нэгэн бичиг
баримтгүйгээр 10-хан минутийн дотор, бага хүүтэй мөнгө илгээдэг байсан байна.
Тиймээс үйлчлүүлэгчдийн тоо их бөгөөд тэдний дийлэнх нь тус улсад хууль бусаар
ажиллаж амьдарч байгаа монгол иргэд байжээ. Мэдээж хүү багатай, бичиг баримт шаардахгүй
хурдан шуурхай мөнгө гуйвуулдаг тул
хараар ажилладаг монголчууд тус каргог
сонгож байсан бололтой. Ар гэрийнхэн рүү нь мөнгө гуйвуулж байснаараа харин каргоны
эзэн бурууджээ.
Мөн Монголын хоёр иргэн эгч дүү Б, А нарыг
Сөүл хотын Куру дүүргийн цагдаагийн газар саатуулжээ. Тэд аялал жуулчлалын
визээр БНСУ-д зорчиж явсан гэнэ. Гэмт этгээдүүд дохиоллын систем суулгасан
хувцаснуудыг мэдрэхгүй байхаар зориуд тоноглосон цүнх ашиглан хулгай хийжээ.
Нийт найман удаагийн үйлдлээр 5 сая 620 мянган воны өртөг бүхий бэлэн хувцас,
гутал зэргийг хулгайлсан нь эхний мөрдөн байцаалтаар тогтоогджээ. Хэрэгт
холбогдсон хоёр иргэн 32, 36 настай эмэгтэйчүүд байсан гэдгийг хэргийг шалгаж
буй цагдаа нь мэдэгдсэн байна. Сонирхолтой нь хулгай хийсэн хоёр Монгол эмэгтэйн
тоноглосон цүнх нь дотроо хэдэн ч хувцас хийгээд дэлгүүрээс гарахад дохиоллын
систем нь ажиллахгүй байхыг шалгалтаар тогтоосон гэнэ.
Тэд сүүлийн хоёр
жил БНСУ-д ирж, очдог байжээ. Мөн хулгайлсан эд зүйлээ шуудангаар Монгол руу
илгээдэг байсан гэдгээ хүлээсэн гэнэ. Сөүл хотын цагдаагийн хэлтэс дээрх хоёр
бүсгүйг багагүй хугацаанд эрэн сурвалжилсан бөгөөд Монголтауны орчимд хулгай
хийхдээ ашигладаг цүнхээ авч явж байхад нь баривчилсан байна.
Ийнхүү БНСУ-д
ажиллаж буй монгол иргэд гэмт хэрэгт холбогдох нь буурахгүй байгаа аж. Албаны
хүний мэдээллээр БНСУ гадаадаас ажилчин авах бодлогоо чангатгаж байгаа. Энэ
хүрээнд Монгол Улсаас энэ жилийн хувьд 600 орчим ажиллах хүч авна гэдгээ тус
улсаас мэдэгдээд буй. Түүнээс гадна монголчуудын хувьд гурван сарын визээр тус
улс руу зорчиж, улмаар байнгын визтэй болох боломж олгож байснаа цуцалж
магадгүй гэх мэдээлэл ч бий. Одоогийн байдлаар Монголоос БНСУ-д хууль зөрчин
“харлаж” амьдарч байгаа иргэдийн тоо бусад улстай харьцуулахад хамгийн өндөр нь
гэнэ. 2014 оны аравдугаар сарын байдлаар нийт 23000 иргэн байгаагаас байнга
оршин сууж байгаагийн 30 хувь нь буюу 7000 орчим нь хууль бус аж. “Хараар”
ажиллаж буй иргэдийн тоо өссөнийг дагаад
монголчууд гэмт хэрэгт холбогдох нь ихэсч байгаа учир ЭСЯ-наас гэмт хэрэгт
холбогдож байгаа иргэдийн судалгааг нарийвчлан гаргаж эхэлжээ. Амиа алдсан
иргэдийн тоо, үйлдвэрлэлийн осол, эмнэлэгт өвчнөөр нас барж буй иргэдээс гадна
БНСУ-ын хуулийг зөрчин автомашины осол, архидан согтуурч танхайрах гэмт хэрэгт
холбогдон амь насаа алдаж буй иргэдийн тоо өссөн үзүүлэлт гарчээ.
Үүнтэй холбоотойгоор саяхан тус улсын цагдаагийн байгууллагынхан гадаадын иргэдээс гэмт хэрэгт холбогдсон байдлын судалгаа гаргасан байна. Судалгаагаар
манай улсын иргэд хамгийн их гэмт хэрэгт холбогдсон дүн гарчээ. 2011 онд
гадаадын 100 мянган хүн тутамд оногдох гэмт хэргийн 7064 хэрэгт нь Монголын иргэн холбогдсон байна.
Харин АНУ 6756, Канад 4124, ОХУ 3785 байгаа аж.
Энэхүү судалгааны
хүрээнд 2007-2011 оны хоорондох дүн мэдээг нэгтгэжээ. Үүнээс харахад 2007 онд
4518 гэмт хэрэгт манай иргэд холбогдсон бол АНУ 4300, Канад 3134, ОХУ-ын иргэд
2254 гэмт хэрэг үйлдсэн гэсэн тоо баримт гарчээ. Монголчуудын хамгийн ихээр
үйлддэг гэмт хэрэг нь залилан, хулгай аж. Хамгийн их харамсалтай зүйл нь 2014
оны дөрөвдүгээр улирлын байдлаар БНСУ-ын хууль хяналтын байгууллагаар хэрэг нь
шалгагдаж, хоригдож буй нийт 36 иргэнээс 20 нь ял эдэлж байгаа гэнэ.
Д.Маргад
Цэцэрлэгийн насны
хүүхэдтэй бүхэн сүүлийн хэдэн хоногийг уйлаан, хайлаан болж өнгөрөөлөө. Салбар
яам, боловсролын газрынхан ч “Хүрэхгүй цэцэрлэгийг яалтай билээ” гэцгээж
харууслаа илэрхийлэв. Бүртгэл наймдугаар сарын 24-нөөс эхэлнэ гэж сарын өмнө
зарласан ч эцэг, эхчүүд товлосон өдрөөс долоо, найм хоногийн өмнө гудас,
хөнжлөө дэвсээд цэцэрлэгийн өмнө тухлав. Дундаасаа нэгийгээ “дарга”-аар сонгож
дэс дугаартай цаасан дээр овог нэр бичүүлж, түүнийгээ хамгаалах гэж ээлжээр
манаанд гарцгаасан. Хоёр настай ахыг нь цэцэрлэгт оруулах гэж хоёрхон сартай
хүүхдээ хөхүүлээд цэцэрлэгийн гадна хонож байгаа эмэгтэйг харахад өрөвдөлтэй.
Цаг аргацаах гэсэн аавууд ажлаа тасалчихаад цэцэрлэгийн хашаанд өдөржин шөнөжин
даалуу, хөзөр тоглох нь бэрх. Хүүхдээ хараад гэртээ сууж болохгүй, хувийн
цэцэрлэгт төлбөрийг нь дийлэхгүй учраас төрийн цэцэрлэг бараадах гэж үйлээ үзэж
байгаа нь энэ.
Эцэг, эхчүүд
хэдэн арваараа цэцэрлэгийн гадна хонож, өнжих эмгэнэлтэй дүр зураг намрын
намарт давтагддаг. Намрын намарт л “Цэцэрлэггүй хоцорчихлоо” гэсэн уйлаан
хайлаан сонсогддог. Гаслантай нь хэдэн шөнө гадаа хонож, төчнөөн өдөр наранд
шарагдавч цэцэрлэг нь цөөн болохоор аав, ээж бүр хүүхдээ өгч чадалгүй үлддэг.
Ямар сайндаа цэцэрлэгийн хашаа сахиж гурав хоносон аав “Хашаа дагуулж татсан
олс түшиж гурван хоног зогссоны эцэст энэ цэцэрлэгийн хаалгыг татаж чадсан ч
тоо гүйцсэн гэдэг шалтгаар уйлаад гарлаа” гэж цахим хуудастаа бичиж үлдээх
билээ. Уг нь төр ард түмнээ цэцэрлэг, сургууль, эмнэлгээр хангах үндсэн
үүрэгтэй. Үүргээ биелүүлдэг бол хүүхэд бүр цэцэрлэгтэй байхсан. Харамсалтай нь
Монголын төр ард түмнийхээ төлөө юу ч хийдэггүй. Өнгөрсөн жил нийслэлд төрийн
өмчийн 189 цэцэрлэгт 63 мянган хүүхэд хүмүүжиж байсан. Харин хувийн буюу
төлбөртэй цэцэрлэгт 83 мянга 575 хүүхэд хамрагдсан. Энэ жил 20 цэцэрлэг л
шинээр нэмэгдсэн. Гэтэл цэцэрлэгийн насны 116 мянган хүүхэд хүлээж буй. Төрийн
өмчийн 220, хувийн 339 цэцэрлэгт нийтдээ
91 мянган хүүхэд л багтана. Цаана нь 27 мянган хүүхэд цэцэрлэггүй үлдэхээс
аргагүй гэсэн тоон баримтыг нийслэлийн Боловсролын газраас өгсөн. Ийм учраас
цэцэрлэгийн гадна олон хоносон эцэг
эхчүүдийн дугаарыг харгалзахгүйгээр сугалаа татуулж, азтай хүүхдийг цэцэрлэгт
авна гэсэн зарыг ч тараасан. Үндсэн хуулиараа үнэ төлбөргүй боловсрол эзэмших
эрхтэй ч төр өөрөө азтайд нь сургуулийн өмнөх боловсрол олгоно, азгүй нь гэртээ
бай гэдэг сонголтыг өглөө. Үүнийг эсэргүүцсэн эцэг, эхчүүд цуглаж тэмцэхдээ
хүрэв. “Газар эзэмшихэд сугалаа, байр авахад сугалаа, цэцэрлэгт ороход хүртэл
сугалаа. Монголд азгүй бол амьдрах арга алга” гэж залуус хошигнов. Инээдтэй мэт
боловч ийм эмгэнэлт дүр зургийг харсаар, дасан зохицож амьдарсаар байна.
Уг нь цэцэрлэгийн
асуудлыг шийдэхэд тун амархан. “Өдрийн сонин” урьд нь “Түшмэдийн ордонг түмний
эмнэлэг болгоё” гэж уриалж, бичиж байсан. Дүүргүүдийн захиргаа найм, есөн
давхар өндөр ордон бариулаад түшмэд нь тийшээ нүүж байхад өвлийн хүйтэнд нялх
үрс минь эмнэлгийн хонгилд чичрээд хэвтэж байлаа. Ханиад томуу ихэдсэн өвлийн
хүйтэнд бид Сүхбаатар дүүргийн шилэн ордонг “100 айл дахь” хүүхдийн эмнэлэг,
Хан-Уулын Засаг даргын тамгын газрын сүрлэг барилгыг Яармагийн навтархай
эмнэлэгтэй харьцуулж сурвалжлаад түшмэдийн том, том ордонг түмний эмнэлэг
болгоё гэж уриалж байлаа. Энэ санаа олон нийтийн анхааралд өртөж, нийгэмд үр
ашгаа өгсөн. Дээд түвшинд энэ санал дэмжигдэж Засгийн газрын X байрыг 150 ортой
хүүхдийн эмнэлэг болгох шийдвэрийг Засгийн газар өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар
сард гаргасан. Үүнтэй зэрэгцээд шинэ эмнэлэгт ажиллах хүүхдийн эмч, боловсон
хүчинг бэлтгэх үүргийг салбар яаманд өгсөн. Гэхдээ барилгын гаднах зогсоол,
дотоод засал зэрэг нь асуудал дагуулж гацчихсан юм билээ. Одоо үлгэр мэт
сонсогдож байгаа боловч яваандаа хэрэгжих зам нь нээгдчихсэн гэсэн үг.
Үүн шиг
цэцэрлэгийн асуудлыг яаж шийдэх вэ гэж үү. Шийдэл гаргахад цэцэн ухаан хэрэггүй
мэт санагдана. Хотоор дүүрэн байгаа баар, цэнгээний газруудыг цэцэрлэг болгоё.
Орон сууцны байр болгоны гадна хоёр, гурван давхар барилгатай баар, цэнгээний
газар байгаа. Нийслэлийн хэмжээнд 198 баар, 491 ресторан, зоогийн газар, 424
кароаке, 429 паб байдаг гэсэн дүн мэдээ бий. Сүүлийн үед баар, цэнгээний
газраар үйлчлүүлэх хүн цөөрсөн. Орой үдэш хоёр, гуравхан залуу пиво шимээд сууж
байдаг болсон. Үйлчлүүлэгчгүй шахам ажилладаг учраас эзэд нь алдагдал хүлээж
байгаа. Хүнгүй байснаас хаалгаа хаачихъя гэтэл хоёр, гурван давхар том барилгыг
ашиглахгүй байна гэдэг хайран. Тийм учраас Монголын төр баар, цэнгээний газрын
эзэдтэй гэрээ, хэлцэл хиймээр байна. Барилгыг нь төр түрээсэлж, цэцэрлэгийн
зориулалтаар ашиглах гэрээ хийх хэрэгтэй. Мэдээж, өдөрт 3-4 хүнд үйлчилснээс
илүү орлого олох гэрээг эзэдтэй нь хийг. Үр дүнд нь төр түмнээ цэцэрлэгээр
хангана. Баар, цэнгээний газрын эзэд түрээсийн мөнгө аваад явна.
Ийм түрээсийн
гэрээ хийгээд цэцэрлэгийн зориулалттай байр бэлэн болмогц цэцэрлэгт ажиллах
мэргэжлийн баг бүрдүүлэх нь дамжиггүй. Төр түрээсийн төлбөрөөс гадна байрны
ашиглалт, хүүхдэд оногдох хувьсах зардлыг нь өгөөд ажиллахад Улаанбаатар хотоор
дүүрэн улсын цэцэрлэг бий болно. УБТЗ-ынхан олон улсын билетийн кассын байраа
цэцэрлэг болгон тохижуулсан байна лээ. Засвараа удахгүй дуусаад энэ жил 300
гаруй хүүхэд хүлээж авах юм. Баар, цэнгээний газруудыг цэцэрлэг болгоход ийм
шуурхай арга хэмжээ авмаар байна. Үүний тулд төр сэхүүн зангаа хаях хэрэгтэй.
Ядуу байж цамаан загнаад нэмэргүй. Дэлгүүр, гуанзны дэргэд цэцэрлэг байж
болохгүй гэсэн цамаан стандартаа өөрчлөх хэрэгтэй. Тэгсэн цагт баар цэцэрлэг
болох ажил шуудраад ирнэ. Бүх хүүхдийг цэцэрлэгээр хангахад 1.2 их наяд төгрөг
хэрэгтэй. Энэ мөнгийг төр шууд гаргачихаж чадахгүй. Үүний оронд хоёр зуу гаруй
баарны түрээсийг төлөөд, хувьсах зардлыг нь хариуцаад түмнээ цэцэрлэгтэй
болговол иргэд өөрийнх нь төлөө ажилладаг төртэй гэдгээ мэдэрнэ. Монголын төр
ямаа бүрт таван мянган төгрөг өгч байсан түүх бий. Ямаанд өгдөг их мөнгөө яслид
өгөхөд харамсах хүн хаана ч гарахгүй.
Энэ санааг мэргэн
уншигч та хэрхэн тунгаах бол.