Иргэний Зориг Ногоон намын дарга Ц.Ганхуягтай ярилцлаа.
-ИЗНН хурлаа хийж гурван даргаа сонголоо. Таны хувьд намын гурван даргын нэг боллоо. Цаашид ямар чиг баримтлан ажиллах бодолтой байгаа вэ?
-Манай намын 2012 онд батлагдсан дүрмээр нам нь гурав хүртэл даргатай байж болно гэж заасан байдаг. Дэлхийн ногоонтны хөдөлгөөн, ногоон намуудын жишгийг харгалзан ийм өөрчлөлт хийсэн байдаг. Хүчинтэй энэ заалтын хүрээнд ээлжит их хурлаар намын даргын сонгууль явуулж, нийт долоон хүн өрсөлдөн нууцаар санал хурааж намын нэг даргаар сонгогдлоо. Дүрэмд намын дарга нар нь хэн нэгнээсээ илүү эрх дарх эдэлдэггүй, нэн чухал асуудлаар ойлголцол зөвшилцлийг бүрдүүлэн төлөөллөө хэрэгжүүлнэ. ИЗНН нь намын дарга нараасаа хамаардаг бус удирдах бусад байгууллага Үндэсний хороо, Улс төрийн зөвлөлөөр асуудлаа нээлттэй хэлэлцээд шийдэн, энэ шийдвэрийг хэрэгжүүлэх, төлөөлөх талаасаа айхтар хүндрэл гарахгүй гэсэн үг.
-Намаа төлөөлөн Их хуралд суугаа гишүүдэд юу гэж захиас хэлж байх юм?
-Бид УИХ-д манай намыг төлөөлсөн гишүүдээ цаашид Гишүүдийн зөвлөл нэрийн дор бодлогын зөвлөмжөөр хангасанүйл ажиллагаа явуулахаар төлөвлөсөн.Шаардлагатай гэж үзвэл намын Улс төрийн зөвлөлөөс тодорхой асуудлаар чиглэл, зөвлөмж өгөх замаар улс төрийн үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлэхээр төлөвлөж байгаа. Ямар ч байсан өмнөх хоёр жил шиг байдал үргэлжлэхгүй болов уу.
Миний хувьд намынхаа ойн баяр, их хурлын үеэр хэлсэн үгэндээ, нэр дэвшин өрсөлдөн асуултад хариулахдаа “Ард түмнийхээ талд дуугарч, ард түмнийхээ эрх ашгийн төлөө ажиллана” гэдгээ илэрхийлсэн.
Өнөөгийн улс төрчид өөрсдийн амин хувийн эрх ашгаа улс үндэстэн, харьяалагддаг намаасаа дээгүүр эрэмбэлдэг болсноос үүдээд нийтийн баялгийг цөөн хэсэг өөрсдийн хөлжих хэрэгсэл болгон хувиргасныг бүгд мэддэг болсон. Нийтийн баялаг нийт олонхи болох иргэддээ хүртээлтэй байх, зөв, шударга тогтолцооны төлөө үгээ хэлж, байр сууриа илэрхийлэх болно.
-ИЗНН С.Оюун гэдэг нэг хүний нам гэсэн яриа эртнээс л гарсан. Энэ удаа ч мөн С.Оюун дарга намаа удирдахаар болсон байна. Энэ талаараа өөрөө “Ирэх онд сонгууль болох болохоор энэ чигтээ байсан нь дээр” гэсэн утга бүхий зүйлийг ярьсан байна лээ?
-Нэг хүний нам гэдэг үгийг өрсөлдөгчдийн зүгээс л гаргадаг шүү дээ. Бид хамтын шийдвэрээр ажлаа явуулдаг. Ялангуяа манай Улс төрийн зөвлөл зөвшөөрөөгүй тохиолдолд намын зарчмын байр суурийг илэрхийлэх бололцоо ямар ч даргад олдохгүй.
С.Оюун, С.Дэмбэрэл нарыг дахин сонгох болсон зарим шалтгааны талаар тодруулга хийх нь зөв болов уу. 2012 оны сонгуулийн үр дүнгээр ИЗНН нь Эвслийн Засгийн газарт багтан ногоон хөгжлийн бодлогыг төрийн хууль тогтоох, гүйцэтгэх засаглалын түвшинд аваачин, ногоон хөгжлийн асуудлыг Засгийн газарт ерөнхий чиг үүргийн хэмжээнд авч үздэг болсон, 2014-2020, 2020-2030 онуудад баримтлах ногоон хөгжлийн индикаторуудыг УИХ-аар тодорхойлуулж тогтоол батлуулсан нь Монгол Улс цаашид байгаль экологио хамгаалж, ногоон хөгжлөөр замнах суурь ач холбогдолтой алхам болсон гэж их хурлаас үзсэн. Энэ бодлогоо цаашид улам гүнзгийрүүлэн ажиллах, хүний эрхийг хамгаалах чиглэлд манай намын УИХ дахь төлөөлөл санаачилгатай ажиллаж байгааг дэмжсэн байр суурь түлхүү байсан учраас 2016 он хүртэл одоогийн дарга нарыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах санал давамгайлсан болов уу.Гэхдээ төрийн ажил руу хэт анхаарлаа хандуулаад намынхаа хөгжлийн асуудлыг орхигдуулж байсныг нэлээд шүүмжилсэн. Энэ шүүмжлэлийг УИХ-ын гишүүд маань хүлээж авсан.
-Ирэх онд сонгууль болно. ИЗНН хэрхэн оролцох бол. Улс төрийн намуудын болон Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тал дээр танай намын гишүүд ямар байр суурьтай байна?
-Ээлжит сонгууль ирэх жил тохиож байгаа. Зөв, шударга, эрдэм чадалтай, хамгийн гол нь эх орноо, ард иргэдээ энэрэн хайрлах зүрх сэтгэлтэй хүмүүс олноороо сонгогдон гарч ирээсэй гэж хүсч байна. Тийм хүмүүс ихэнх нь улс төрийн намаас гадуур өөрт оногдох ажил үйлээ чимээгүй гүйцэтгээд явж байдаг.
Миний ойлгож байгаагаар, ирэх жилийн сонгуулиар Засгийн эрхийг ээлжлэн барьж, өнөөгийн бидний амьдралын чанарыг бий болгоход гол үүрэг гүйцэтгэсэн намууд, улс төрчдөд чангахан сануулга өгөх болов уу. 1990-ээд оны их өөрчлөлтийн хүсэл эрмэлзэлтэй адил төстэй нөхцөл байдал бий болсон нь анзаарагдаж байна.
Энэ байдлыг үл тоон нөгөөх л хүч түрэн шийддэг зангаараа Сонгуулийн болоод Улс төрийн намуудын хууль, цаашилбал Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөд хандвал халуухан жинг ард түмэн маань тавих нь тодорхой. Манай намын хувьд парламентын сонгуулийг холимог системээ хадгалаад, мажоритари, пропорциональ харьцааг 38:38-аар тогтоовол тогтвортой байдлыг хадгалахад дөхөмтэй гэж харж байгаа. Үндсэн хуульд ямар өөрчлөлт орохоос хамаараад энэ тоо өөрчлөгдөж болох юм. Жишээ нь, Монгол Улс хоёр танхимтай парламентын тогтолцоотой болбол нэг танхим нь ард иргэдээсээ шууд сонгогддог, нөгөө танхим нь илүү мэргэжлийн байх утгаараа зуун хувь хувь тэнцүүлсэн байж болох юм. Цаашид үйл явц яаж өрнөхөөс хамаараад бид байр сууриа илэрхийлээд явна.
-ИЗНН Засгаас гарах асуудлыг хэлэлцэнэ гэсэн мэдээлэл явж байна. Намын гишүүд ямар байр суурийг илэрхийлсэн бэ?
-Энэ талаар тусгайлан хэлэлцүүлэг явж амжаагүй. Шинээр бүрдсэн Улс төрийн зөвлөл ярилцах байх. Шийдлийн гэх нэртэй энэ засагтай хамтран ажиллах гэрээ намууд хооронд байгуулагдсан. Юуны өмнө энэ гэрээний хэрэгжилт ямар байгааг дүгнэнэ.
-Шийдлийн Засгийн газрын үед танай нам нэг сайд, дэд сайдтай байсан. Одоо гэтэл сайдгүй, дэд сайдтай байгаад ямар бодолтой байна вэ?
-Миний хувьд сэтгэл тун дундуур байгаа. Сандал суудал гэхээсээ илүү сүржин даржин яриатай, хэлснээ хэрэгжүүлэхгүй, нэг тийм чадамж тааруу нөхдүүд байна л гэж үзэж байна. Улс орноо удирдаж чадалгүй Олон улсын валютын санд даатгах гэсэн хандлагатай байх шиг байна. Энэ тохиолдолд Засагт хамтрагч намууд эрхбиш зүгээр хараад суухгүй байлгүй дээ. Дампуурсан эсвэл дампуурах гэж байгаа улс оронд ОУВС туслах нэрээр улс орныг нь удирддаг. Хэрвээ үүн дээрээ тулбал бид ийм байдалд хүргэсэн нөхдүүд, тэр намуудтай нь хариуцлага ярихаас өөр аргагүй.
Э.ЭНХБОЛД
Монголын ногоон намын дарга О.Бум-Ялагчтай ярилцлаа.
Энэ сарын эцсээр БНХАУ, Япон болон Өмнөд Солонгосын Гадаад хэргийн сайд нар уулзаж, төрийн тэргүүнүүдийн гурван талт уулзалтыг зохион байгуулахаар болжээ. Тус улсын удирдлагууд 2011 онд нэг удаа уулзаж, Хойд Солонгосын цөмийн хөтөлбөрийн асуудлаар ярилцаж байсан юм. Уулзалтаар удирдлагууд маргаантай бүс нутаг болон эдийн засгийн асуудлаар зөвлөлдөхөөр болсон байна. Өмнөд Солонгосын Гадаад хэргийн сайд И Кюн Су “NHK” агентлагт “Энэ сардаа багтаан гурван улсын хамтарсан уулзалт Сөүл хотноо зохион байгуулагдах болно. Хэзээ гэдгийг нь Гадаад хэргийн сайд нар уулзаж, шийдвэрлэх болно” гэж ярьжээ. 
Монголын түүхийн эх сурвалжуудыг эмхэтгэн зургаан боть болгон хэвлэж, оны өмнөхөн нээлтээ хийсэн. “Монголын эх түүх” нэртэй энэхүү цуврал бүтээл Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачилгаар уншигчдын хүртээл болж байгаа юм. Боть болгон өөр өөрийн автортой. Тэдгээрийг жагсаавал, нэгдүгээр дэвтэр нь Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан хэл бичгийн томоохон төлөөлөгч Анандын Амарын “Монголын товч түүх”. Хоёр дахь боть нь түүхч, эрдэмтэн Базарын Ишдоржийн “Монгол Улсын хураангуй түүх”. Тэгвэл гурав дахь нь 1930-аад оны үед Судар бичгийн хүрээлэнд ажиллаж байсан өвөрлөгч эрдэмтэн Б.Буянчуулганы “Манж Монголын холбогдсон түүхт байдал” ном. Түүний энэ бүтээл нь тун сонирхолтой, түүхийн гол эх сурвалж гэж эрдэмтэд олзуурхдаг юм билээ. “Монголын эх түүх” цувралын дөрөв дэх бүтээл Шүүх яамны сайд асан, нэрт түүхч, Магсаржав Хурцын “Монгол Улсын шинэ түүх” ном. Дараагийн боть бол түүхч Лхамсүрэнгийн Дэндэвийн “Монгол Улсын товч түүх” бүтээл. Зургаа дахь дэвтэрт Х.Чойбалсан, Д.Лосол, Г.Дэгмид нарын 1940-өөд онд бичсэн “Монгол Ардын үндэсний хувьсгалын анх үүсэж байгуулагдсан түүх”-ийн тухай өгүүлнэ. 
Нэр хүндтэй, хамгийн олон хөгжөөн дэмжигчидтэй спорт бол хөлбөмбөг. Хөлбөмбөгийн ДАШТ олимпийн дайтай л болж өнгөрдөг. Энэ спортоос хөгжөөн дэмжигч гэж хэн бэ, фанат гэж ямар хүнийг хэлдэг вэ, легионер гэж юу байдаг вэ гэдгийг жинхэнээр нь мэдэрдэг. 2018 онд болох ДАШТ-ийх нь шалгаруулалт эхэлчихлээ. Наана нь хүн төрөлхтний эв нэгдлийн бэлгэ тэмдэг зуны олимпийн наадам болох байтал улс орнууд тийшээ биш Орост болох хөлбөмбөгийн тэмцээн рүү л харж байх шиг. Энэ удаад шигшээд ямар багууд үлдэх талаар, багуудын бүтэц бүрэлдэхүүний талаарх таамгууд явж байна. Манай тивийнхэн учраа, учраагаа олоод “үзэлцэж” эхэллээ. Монголын шигшээ баг Зүүн Тиморын багтай тоглоод 4:1-ээр хожигдчихов. Уг нь бидэнд хожих хувилбар байсан ч ур чадвар нь өссөөр байгаа тус багийн хаалганд нэр төрийн гоол л оруулаад амжсан. Тэмцээний хариу тоглолт энэ сарын 17-нд Улаанбаатарт болно. Тэр өдрийн тэнгэр мэднэ гэгчээр манайхан хаалгандаа бөмбөг алдахгүйгээр өрсөлдөгчийнхөө хаалгыг гурав, эсвэл дөрвөн бөмбөгөөр мялаачихад л тоглолтын хувь заяа манайх руу эргэчихнэ. Дахиад ялагдчихвал харамсалтай л юм. Хөлбөмбөгчид маань хурдтай, хараатай, хөгжөөн дэмжигчид маань цог золбоотой байвал ч ядах юм юу байх вэ гэх өөдрөг бодол төрнө. 17-ны өдөр нийслэл хотод маань жаахан салхитай, нэмэх хоёр хэм дулаан байна гэсэн цаг агаарын урьдчилсан төлөв байна. Гэхдээ хаврын тэнгэр аашаа хувиргаад цас оруулж, шуурга тавьж ч мэднэ. Агаарын хэм хасах руу, ядаж тэг болчихвол дулаан орны тиморчууд бээрээд хөдөлгөөн нь удааширч, манайд олз болж мэдэх юм. Хэрэв энэ удаад өрсөлдөгчөө итгэл төгс буулгаад авчихвал урагш нэг шат алхлаа л гэсэн үг. Монголын хөлбөмбөгийн багийн фанатууд ийн ярилцан хариу тоглолтыг хүлээж сууна. Хүмүүс яагаад энэ спортын төлөө ингэж сэтгэл зүрх, цаг заваа баран байж анхаарал хандуулдаг юм бэ. Олон мянган хүнийг өөртөө соронзон мэт татдаг энэ спорт бол дэлхийн хамгийн хүчтэй зэвсгүүдийн нэг. Дэлхий үзэл бодлоороо хуваагдчихсан байхдаа нэг нэгэн рүүгээ бууны ам чиглүүлсэн ч талбайдаа хоёр багаа өрсөлдүүлдэг байлаа. Нэг талаасаа хөлбөмбөг нь жинхэнэ эрчүүлийн наадаан, халз тулаан. Нөгөө талаар эх орноо сурталчлах аугаа боломж гэдэгтэй дэлхийн ихэнх орон санал нэгддэг юм. 
ОУВС-ийн Удирдах зөвлөлөөс Украинд тусламж үзүүлэх дөрвөн жилийн хөтөлбөрийн хүрээнд 17.5 тэрбум ам.доллар олгох шийдвэр гаргажээ. ОУВС эдийн засаг нь сүйрлийн ирмэгт тулсан Украинд хоёр дахь удаагаа тусламж үзүүлэхээр болсон нь энэ аж. Сангийн тэргүүн К.Лаггардын мэдэгдэлд, эхний ээлжинд олгох мөнгөний хэмжээ, хуваарийг дурдаагүй байна. ОУВС-ийн шийдвэр батлагдсанаар бусад хандивлагч зээл, тусламж олгох шийдвэрээ гаргана хэмээн шинжээчид үзэж байгаа юм. Украинд тусламж үзүүлэх хөтөлбөрийн нийт хэмжээ 40 тэрбум ам.доллар байх бололтой.
АНУ-ын Миссури муж дахь Фергюсон хотын цагдаагийн газрын гадна эсэргүүцлийн хөдөлгөөнд оролцогсод цагдаагийн хоёр ажилтныг буудан шархдуулжээ. Тус хотын цагдаагийн дарга Жон Белмарын хэлснээр, тэдний нэг нүүрэндээ, хоёр дахь нь мөрөндөө шархадсан байна. Мөн тэрээр шөнө дундаас хойш жагсагчид тарж эхлэх үед цагдаа нарын зүг гурван удаа буудсаныг хэлсэн байна. Үүний өмнө Холбооны хууль сахиулах байгууллагаас Фергюсон дахь цагдаагийн газрынхан арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах үзэл гаргадаг тухай тайлан гаргасны дараа цагдаагийн газрынх нь дарга огцорчээ.
3 дугаар сарын 11-ний өдрийн шинэчлэгдсэн мэдээгээр дэлхийн 10 улс (Либери, Сьерра-Леон, Гвиней, Мали, Нигери, Сенегал, Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго, АНУ, Испани, Их Британи)-д нийт 24348 хүн өвчилж, 10025хүн (41%) нас барсан байна. 3дугаар сарын 05-аас хойш 116 шинэ тохиолдолнэмэгдэн бүртгэгджээ. 
Монголын Хүний төлөө намыг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх тухай Х.Бат-Ялалт нарын хүсэлтийг Улсын дээд шүүх өчигдөр буюу гуравдугаар сарын 13-ны өдөр хянан хэлэлцжээ.
ХХААЯ-нд орон нутгаас мал төллөлт, төл бойжилтын мэдээ ирсээр байгаа аж. Одоогийн байдлаар улсын хэмжээнд 555.8 мянган эх мал төллөж, 546.3 төл буюу 1,369 ботго, 1,821 унага, 12.2 мянган тугал, 245.7 мянган хурга, 285.3 мянган ишиг хүлээн аваад байгаа гэнэ. Төл бойжилт 98.8 хувьтай байгаа аж.