Categories
мэдээ цаг-үе

Монголчууд багийн тоглолтоор амжилт үзүүлэх найдвар байгааг манай сагсчид харууллаа

БНСУ-ын Инчон хотноо Азийн  XVII наадамд оролцож байгаа манай эрэгтэй сагсчид талбайн  эзэн багтай хийсэн тоглолт шуугиан дэгдээж байна. Урд өдөр нь  манай шигшээ баг  хэсгийн эхний тоглолтоо Азийн АШТ-ий мөнгө, хүрэл медальт Йорданы эсрэг хийж, 84:73-ын харьцаагаар ялалт байгуулсан. Манай сагсчид дэлхийд чансаагаараа 28-д жагсдаг Йорданы багийг ялсан нь монголчуудад урам зориг өглөө. Энэ тоглолтын дараа манай  зарим хөгжөөн дэмжигч  дасгалжуулагчид хандан фейсбүүкээр  зөвлөгөө өгөөд авлаа. Нэгэн хөгжөөн дэмжигч “Манай залуус мундаг байна аа. 

Гэхдээ дасгалжуулагч аа, сүүлийн дөрөвдүгээр үед хоёр ч гол довтлогч таван алдаанаас болж суусан. Тамирчдыг алд­са¬ны дараа загнаад байх юм. Мөн хэтэрхий баярлаад байна аа. Йорданыг хожсон нь том ялалт мөн. Харин хэт баярлачихаар дараагийн тоглолт гарч өгөхгүй шүү дээ” хэмээн сануулсан байна лээ. Үнэхээр манай сагсчид Азийн шилдэг баг болох БНСУ-ын багийг барсангүй юу эсвэл мөнөөх хөгжөөн дэмжигчийн сануулсанчлан өмнөх өдөр нь  хэт баярласнаас болоод тоглолт гарсангүй юу талбайн эздийг сөхрүүлж чадсангүй.   

Ялангуяа Солонгост ажил¬лаж амьдарч буй мон­голчуудын хувьд энэ тоглолт онцгой учир  утгатай байв. Талбайн эзэн багтай тоглохын өмнөхөн  нэтээр Солонгост байгаа монголчуудын дунд өөрийн багаа балиашиглах уриалга эрчтэй түгсэн. “Монголчууд Солонгост мөнгө хураах гэж биш медаль авах гэж ирлээ” гэсэн өгүүлбэр олон монголчуудад  омогшил төрүүлээ дээ. Үнэхээр ч энэ наадамд Монголын баг тамирчид медаль хурааж эхэл­сэн. Манайхан аль хэдийнэ дөрөв дэх алтан  медаль, гурван мөнгө, зургаан хүрэл медаль хүртээд байна. 

Юутай ч манай сагсчид Азийн наадамд амжилт үзүүлж, монголчууд багийн спортод амжилт үзүүлж чадна гэдэг найдвар төрүүллээ. 

Хэрэв манай сагсан бөм­бөгийн баг талбайн эздийг хожвол шөвгийн наймд шал­гарах болзлоо хангах байв. Гэхдээ  шигшээ наймд манайх шал­гарч чадлаа.  Нэтээр явж байгаа уриалгад  “Монгол, Солонгосын сагсан бөмбөгийн эрэгтэй багийн  маш хариуцлагатай тоглолт маргааш болно. Монгол, Солонгос балиашигуудын хооронд бас давхар тэмцэл болох юм. Нутгийн дэвжээн дээр нь кимчинүүдийг хожиж, тамирчдаа өөрийн оронд байгаа юм шиг халуун дулаанаар угтаж, цагаан хувцсаар жигдэрч, Монголынхоо далбааг авч очоод бөөнөөрөө дэмжицгээе” гэсэн байлаа. Үнэхээр  Монго¬лын хөгжөөн дэмжигчид  хэлэлц¬сэн ёсоороо баг тамирч¬даа талбайд орж ирэхэд дуу шуутайхан угтаж,  танхимыг гайхашруулсан.  Хэлэлцсэн  ёсоороо манай  олонхи хөгжөөн дэмжигчид цагаан футболкоор гангарсан харагдана. Учир нь  манай тамирчид цагаан, БНСУ-ын баг хар өнгийн өмсгөлтэй тоглосон юм.  БНСУ-ын сагсан бөмбөгийн шигшээ баг Азийн шилдэг багийн тоонд багтдаг  болохоор манайхан тэднийг шууд буулгаж авах аргагүй л дээ.  Талбайн эзэн багийнхан манайхнаас нуруугаар өндөр байсан нь гол давуу тал гэж үзэгчид байсан. Гэхдээ манай гол тоглогч Б.Билгүүн тэдний өөр нэг давуу талыг ажигласан байна лээ. Тэрбээр  Монгол Улсын шигшээ багт ажиллаж байсан  солонгос дасгалжуулагчийн дэмжлэгтэйгээр  БНСУ-д сагсан бөмбөгийн  сургалтад хоёр жил хамрагдсан  аж.  Б.Билгүүн урьд нь хэвлэлд ярихдаа “Өмнөд Солонгосын баг хурдтай тоглодгоороо онцлогтой. Мөн хүүхдүүдийг 11-12 настайгаас  нь цуг байрлуулж, бэлтгэл хийлгэдэг. Тиймээс  тэд бие биенээ бараг харцаараа ойлголцдог гэж хэлж болно. Энэ нь тэдний давуу тал. Хэрэв манайхан тэдэн шиг бэлтгэл хийвэл хожих боломжтой” гэсэн удаатай.    

Манай баг тамирчид эхний үед ялалт байгуулсан ч сүүлийн үеүдэд хожигдож эхэлсэн. Тоглолтын дөрөв­дүгээр үе шувтрахад онооны харьцаа 67:90 болов. БНСУ-ын эрэгтэй сагсан бөмбөгчид манай сагсчдыг яллаа.  БНСУ-ын баг өнөөдөр  Йорданы багтай тоглоно. 

 Азийн наадмын сагсан бөмбөгийн тэмцээнд оролцож байгаа Монгол Улсын эмэгтэй шигшээ багийн хувьд  хоёр дахь тоглолтод текникийн хожил авлаа.  Монгол-Катарын тоглолт өчигдөр болох байсан бөгөөд Катарын багийн таван тоглогч гивлүүртэй тогло­хыг хүсчээ. Гэвч зохион байгуулах хорооноос тэднийг талбайд гивлүүртэй тоглохыг зөвшөөрөөгүй байна. Тиймээс манай багт техникийн ялалт өгсөн юм.  Олон улсын сагсан бөмбөгийн холбооны   дүрмийн дагуу ямар ч тамирчин толгой¬доо өмсгөлтэй тоглохыг хориглодог. Энэ нь тамирчдыг шашнаар нь ялгаварласан  хэрэг биш агаад аюулгүй байдлын үүднээс мөрдсөөр ирсэн дүрэм гэнэ. Манай  эмэгтэй багийнхан Казахстаны багийг мөн буулгаж авлаа.  Маргааш Непальтай тоглох юм.

Энэ удаагийн Азийн наадамд Монголын сагсан бөмбөгийн холбоо эрэгтэй, эмэгтэй бүрэлдэхүүнээ илгээсэн билээ. Эрэгтэй баг 12, эмэгтэй багш 11 хүний бүрэлдэхүүнтэй Солонгосыг зорьсон юм. 

Тивийн олимп гэгддэг дөрвөн жилд нэг удаа болдог энэ наадамд манай улсаас спортын 23 төрөлд 250 тамирчнаа илгээсэн билээ.

Б.ЭГШИГЛЭН 

Categories
мэдээ цаг-үе

Ц.Цогт: Шүүхийн ерөнхий зөвлөл өөрөө шүүгчдийн эрхзүйн байдлыг дордуулсан

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч Ц.Цогттой ярилцлаа.

-Та twitter-тээ “Шүүхийн
ерөнхий зөвлөл шүүхийн ерөнхий зовлон боллоо” гэж жиргэсэн байсан. Чухам юу нь зовлон
болоод байна вэ?

-“Дуугүй гүйдэг нохой, тогтоол ус хоёроос болгоомжил” гэдэг үг байдаг
шүү дээ. Шүүхийн шинэтгэлд эхнээс нь оролцсоны хувьд зөв сайн хэрэгжээсэй гэсэн
үүднээс л үгээ хэлсэн хэрэг, зарим нэг дарга их эмзэг хүлээж авсан болтой. Би Үндсэн
хуулийн дагуу байгуулагдсан байгууллагыг төлөөлж ажиллаж байгаа хүмүүсийг хариуцлагаа
ухамсарлаж ажиллаасай л гэж бичсэн. Шүүхийн шинэтгэлийн хэрэгжилтийг эргэж ярих
цаг болжээ. Энэ асуудлыг хариуцаж хэрэгжүүлэх ёстой Шүүхийн ерөнхий зөвлөл байгуулагдаад
жил гаруй хугацаа өнгөрчээ. Хараад байхад Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хуулиар хүлээлгэсэн
олон зүйлийг хэрэгжүүлж байгаа ч, шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдлын
асуудлыг шүүхийн шинэтгэлийн хүрээнд арай явцуу байдлаар харж, хэрэгжүүлээд байх
шиг. Шүүхийн шинэтгэлийн асуудал шүүхийн үйлчилгээг хүлээж авдаг, шүүхээр явдаг
хуульчид гээд бүх хүнд хамааралтай болохоос нэг хэсэг хүмүүсийн дүгнэж ярих сэдэв
биш л дээ.  2009 онд шүүхийн шинэтгэл ярьж
эхэлснээс хойш ажлын хэсэгт орж хуулийн төсөл боловсруулсны хувьд бодож, хэлмээр
хэдэн зүйл байгаа.

-Шүүхийн шинэтгэл учир
дутагдалтай байна гэж үү?

-Аливаа байгууллагын үйл ажиллагаан дахь Хууль дээд­лэх зарчмын хэрэгжилтийг
хэмжих шалгууртай байх ёстой. Үүнийг нэг талын шалгуураар хэмжихгүй. Нөгөө талаас
шүүхийн шинэтгэлийн хуулийн хэрэгжилттэй холбоотой асуудлаар ярихаар эсэргүүцэгч
мэтээр хүлээж авч болохгүй л дээ. Үг сөрсөн бүхэн дайсан байдаггүй. Ингэж хүлээж
аваад байвал загас мэт дуугүй байхыг шаардсан байдал үргэлжлэх болчихоод байна.
Өмнө нь шүүхийн байгууллагын үйл ажиллагааны талаар маш хатуу шүүмжлэл хэлдэг байсан.
Тухайн үед ч загас мэт байхыг шаарддаг л байлаа. Загас мэт дуугүй байхыг шаардаж
байгааг адилхан шүүмжилж байсан хүмүүс өнөөдөр Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд гарч ирчихээд
дахиад ийм шаардлага тавьж байгаа нь утгагүй байна.

-Шүүгчдийн хараат бус
байдлыг хангах үндсэн үүрэгтэй байгууллага нь Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Гэтэл шүүгчдэд
дуугүй байх шаардлагыг тавьж байгаа нөлөөндөө оруулах гэсэн оролдлого гэж үү?

-Шүүгчдийг нөлөөндөө оруулна ч гэж юу байх билээ. Шүүгчид тийм ч
амар хүмүүсийн нөлөөнд ороод байдаг хүмүүс биш. Гэхдээ шүүмжлэл хэлсэн хүмүүстэй
ёс зүйн асуудал ярина гэдэг ч юм уу, эсхүл бид томилох чөлөөлөх эрхтэй хэн ч гэсэн
энүүгээр дамжих өдөр ирнэ гэсэн шиг хандлага байгаа бол одоо юу хэлэх вэ дээ. Шүүхийн
ерөнхий зөвлөлийн гол чиг үүрэг нь Үндсэн хуульд заасны дагуу шүүхийн бие даасан,
хараат бус байдлыг л хангах ёстой. Шүүхийн бие даасан, хараат бус байдлыг хангахын
тулд юу хийж чадаж байна вэ гэдгээр л тэр байгууллагын ажлыг дүгнэх учиртай.
2013 онд Украйнд болсон Олон улсын шүүгчдийн хурлаар Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн талаар
тогтоол гарсан. Үүн дээр энэ байгууллага шүүх, шүүгчдийг гадна болон дотоодын нөлөөллөөс
хамгаалах үндсэн үүрэгтэй гэдгийг тодорхойлж өгсөн. Мөн тус байгууллага нь өөрөө
хараат бус байж, шүүх бусад эрх мэдлийн хооронд уялдуулагч байна гэж тодорхойлсон.
Шүүх гэхээр бүх юмнаас ангид байна гэж байхгүй шүү дээ. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл шүүх  чиглэсэн аливаа сөрөг муу зүйлийг сааруулж, зарим
нэгийг нь өөрсдөө шингээж давж гарах ёстой. Тийм ч учраас шүүх, шүүгчийн хараат
бус байдлыг хамгаалж эрх мэдэлтнүүдтэй үзэлцэхэд нь хэрэг болно гэж хуулиар тэднийг
төрийн өндөр албан тушаалтанд хамруулсан. Өөр байгууллагуудын аливаа сонирхол, асуудлыг
шүүгчдэд хүргэх, халдаах ёсгүй. Ийм ч үндэслэлээр бид хуулийн төслөө боловсруулж
батлуулсан. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гурван гишүүнийг шүүгчдээс бүрдүүлдэг, нэгийг
Хууль зүйн сайдын санал болгосноор, нөгөөг нь Хуульчдын холбооны саналаар бүрдүүлдэг
байхаар хуульчилсан. Гэтэл харамсалтай нь 2013 оны тавдугаар сарын 2-нд шат шатны
шүүгчдээс сонгох сонгуулийн үйл ажиллагаа эмгэнэлтэй болчихлоо. Үүнд тухайн үед
зохион байгуулалт хариуцсан байгууллага, оролцсон хүмүүс тодорхой хэмжээгээр буруутай.

-Шүүхийн ерөнхий зөвлөл
өөрөө шүүгчдийн томилгоог хийхдээ шүүгчдийн хараат бус байдалд халдаад байна гэж
үү?

-Томилогдсон шүүгчдийг Мэргэшлийн хорооны эсвэл Ёс зүйн хорооны шийдвэрээр
л огцруулах, өөрийнх нь зөвшөөрлөөр шилжүүлэх ёстой. Түүнээс Шүүхийн ерөнхий зөвлөл
ямар нэгэн шалтаг шалтгаан хэлээд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлээд явж байгаа шүүгчдийн
эрх зүйн байдлыг дордуулсан нь тун харамсалтай. Шүүхийн хуулиудад туссан шүүхийн
захиргаа гэдэг нэр томьёо бол шүүх, шүүгчийг захирах гэсэн утга огт агуулаагүй.
Энэ буруу практикийг хэн ч ямар байдлаар ашиглаж, шүүхийн хараат бус байдалд халдах
гэж зорих юм билээ таашгүй шүү дээ ирээдүйд.

-Яг ямар шийдвэрээрээ
шүүгчдийн эрх зүйн байдлыг дордуулчихсан хэрэг вэ?

-Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс 2013 оны 12 дугаар сард гаргасан шийдвэрээр
Мэргэшлийн хороо, Сахилгын хорооны шийдвэр гараагүй байхад нэр бүхий шүүгчдийг сэлгэн
ажиллуулах шийдвэр гаргачихсан. Шүүгчийн өөрийнх нь зөвшөөрөлгүйгээр сэлгүүлж байгаа
нь нэг ёсны “чих хатуу нөхдүүдийн чихийг зөөллөж” байгаа хэрэг мөн. Олон улсын практикт
ч буруу гэдгийг нь Африкийн зарим улсуудын жишээгээр тогтоосон. Хоёрдугаарт, шүүгчдийн
томилгоонд шүүгчдийн мэргэшсэн байдлыг маш сайн анхаарах учиртай байсан. Хуульд
энэ талаар хангалттай заасан ч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүд үзэмжээрээ сонголт
хийгээд байна. Хуульд ил санал хураана гэж заачихаад байхад хэн нь ямар санал өгсөн
нь одоо ч далд байгаа. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл тухайн шүүгчийг томилсон, эсвэл татгалзсан
шалтгаанаа тайлбарладаг байх ёстой. Шүүхийн шинэчлэлийн нэг чухал хэсэг нь энэ байсан,
өмнө сонгон шалгаруулалт болох дөхөхөөр л яригддаг байсан “Өө тэр болох юм гэнэ
гэж яригдаад, тэгээд л тэр хүн нь болдог байсан” буруу практикийг өөрчилнө л гэж
хууль хийсэн, энэ хүмүүс гарч ирсэн. Одоо тэгээд эргээд хардаа, тэр юм арилаагүй
л байна.

-Таны хэлснээр шүүгчдийн
“чихийг зөөллөж” сэлгүүлэн ажиллуулсан нь, санал нь нууц  байгаа нь иргэдэд ямар хохиролтой юм бэ. Эцсийн
дүндээ шүүх иргэдэд хэр үйлчилж байгаагаар нь дүгнэх байх.

-Шүүгчийн чихийг хатуу байлгахын тулд түүнийг томилдог, дэвшүүлдэг
Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн чих хатуу байх ёстой. Ийм байж шүүхээр үйлчлүүлж байгаа
иргэд хөндлөнгийн оролцоогүйгээр хэргээ бодитоор хэрэгжүүлж чадна. Шүүгчтэй холбоотой
аливаа шийдвэр гаргахдаа ядаж шүүгчдээс санал авчихдаг байх хэрэгтэй. Шүүхийн ерөнхий
зөвлөлийн эрх мэдэл бол хувь гишүүдийнх нь биш хуулийн эрх мэдэл юм шүү дээ. Яагаад
тийм шийдвэр гаргасан, санал өгсөн нь ил тодорхой биш болохоор хүмүүс таалагдсан
хүнээ гаргадаг гэдэг нөгөө урьдны байдал үргэлжилсээр байна гэж ярих нь зөв ш дээ.
Хуулиар нэр дэвшигч, өрсөлдөгчдийг  сонгохыг
Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүдийн үзэмжид үлдээгээгүй юм шүү.

-Хууль зүйн сайд хуулийн
шинэчлэл ярьж, цагдаагийн байгууллагад сэлгээ хийхэд хурандаа нар эсэргүүцэж, шүүмжилж
байсан. Шүүхэд сэлгээ хийхэд бас шүүх дотор бас ийм хандлага байгаа юм биш биз?

-Шүүх, цагдаа хоёрыг харь­цуулах боломжгүй. Шүүгчид шинэтгэл шаардлагатай
гэж, өөрсдөө төсөл дээр нь сууж хуулийн төсөл боловсруулсан. Нөлөөллийн мэдүүлгийг
шүүгчид өөрсдөө санаачилж, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийг байнгын ажиллагаатай болгох
санал гаргаж ажил болгуулсан. Хамгийн гол нь хуулийн хэрэгжилт хуультайгаа наалдах,
хуулийн үзэл баримтлалын дагуу ажил хэрэг болж илрэх ёстой. Гадна байхдаа шүүхийг
болохгүй байна гэж хашгирч хашгирчихаад дотор нь орж ирээд хийхээрээ нөгөө шүүмжилж
байсантайгаа адил ажил хийвэл шал худлаа шүү дээ. Шүүх бие даасан, хариуцлагатай
байх нь монгол гэрийн хоёр багана шиг чухал юм шүү дээ. Энэ тунг тааруулахын тулд
л Шүүхийн ерөнхий зөвлөл ажилладаг байх ёстой. Ингэж ажиллаж байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй
болчихоод байна. Хууль зүйн сайд ч тэр шинэчлэлийг анх санаачилсан хүний нэгийн
хувьд, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийг бүрдүүлэхэд хуулиар оролцоотойн хувьд бас эргэж
бодох л хэрэгтэй байх.

-Шүүгчдийн цалин хэдэн
сая төгрөгөөр тоологдох болсон гэсэн. Тиймээс ч хуульчид шүүгч болохыг илүүд үзэж
байгаа болов уу. Үүнтэй холбоотой шүүгчдийн томилгоо хардлага, сэрдлэг дагуулдаг
юм болов уу?

-Бодит байдал дээр шүүгчид тийм өндөр цалин авч эхлээгүй л байна.
Тохирсон цалингүй ажил хулгайчдыг төрүүлдэг гэсэн герман хэлц үг бий. Шүүгч өөр
ажил хийж орлого олж болдоггүй учраас тохирсон цалингаа авах ёстой. Нөгөө талд шүүгчид
зөв шударга ажилласны цаана нийгмээрээ хожих ёстой. Үүгээрээ нийгэмд илүү ашигтай
болдог. Тиймээс Шүүхийн тухай хуулиар шүүгчийн цалинг ямар байхыг шийдчихсэн шүү
дээ, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл шийдээд байгаан биш.

-Шүүх шударга байснаас
ухаалаг байсан нь дээр гэж манай сонин бичсэн. Шүүгчид ухаалаг байж, амьдралд ойр
шийдвэр гаргах тал дээр та ямар бодолтой байна вэ?

-Шүүгчийг хууль баримтлах, хууль хэрэглэхийг шаарддаг. Шүүгч хуулиа
шударга ёсны үнэлэмжид нийцүүлж зөв хэрэглэх нь ухаалаг байх асуудал юм шүү дээ.
Жишээлбэл, Газрын тухай хуулиар гэрчилгээ аваагүй бол газар эзэмших эрхгүй этгээд
болдог. Гэтэл амьдрал дээр гэрчилгээгүй ч 10, 20 жил тэр газар дээр амьдарчихсан.
Засгаас гэрэл цахилгаанаар хангаад өгчихсөн. Тэгтэл 10, 20 жилийн дараа өөр нэг
этгээд уг газрыг эзэмших гэрчилгээ авчихаад шүүхээр явлаа гэж бодъё. Ийм тохиолдолд
шүүгч хуулийн нэг л заалтын дагуу гэрчилгээгүй хүнийг шууд нүү гэвэл ухаалаг биш
шийдвэр болно. Хуулийн бусад заалттай уялдуулж яг ямар заалтыг нь хэрхэн хэрэглэвэл
шударга шийдвэр болох вэ гэдгийг бодох л учиртай.

-Танд Шүүхийн ерөнхий
зөвлөлд ажиллаж байгаа хүмүүсийг шүүмжлэх хувийн ашиг сонирхол байгаа юм биш биз?

-Би тэр хүмүүстэй бүгдтэй шахуу хамт ажиллаж байсан. Гэхдээ би нэг
захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны талаар бухимдах нь хэнд хамаатай билээ.
Эцэст нь Шүүхийн ерөнхий зөвлөл өөрийгөө өөр талаас нэг хараасай. Эрх мэдэл, хийж
байгаа ажил нь өөрсдийнх нь биш хуулийн хүсэл зорилгоор явах ёстойг ухаараасай гэсэндээ
л ярьж байгаа юм. Шүүхэд доороос нь эхлээд 10 гаруй жил ажилласны хувьд болж бүтэхгүй
байгааг хэлэх нь зөв гэж бодсон юм. Над шиг бодолтой олон шүүгч бий, хэлж байгаа
нь л би байх.

Ц.ӨРНӨХ

Categories
мэдээ цаг-үе

Сири дэх “Лалын улс”-ыг бөмбөгдсөөр байна

Уржигдар буюу өнгөрсөн даваа гаригаас АНУ  холбоотнуудынхаа хамт Сири дэх “Лалын улс” бүлгийнхний эсрэг цэргийн ажиллагаа эхлүүлсэн тухайгаа мэдэгдсэн билээ. АНУ-ын зэвсэгт хүчний ерөнхий командлалын газраас ийм шийдвэр гаргаж, үүнийг Ерөн­хийлөгч Б.Обама дэмжсэн юм. Уг цэргийн ажиллагааны хамгийн гол зорилго нь Сири болон Иракийн газар нутгийн дийлэнх хэсгийг мэдэлдээ авсан “Лалын улс”, “Жебхат ан-Нусра” бүлгийг устгах яв­дал юм. Үүнд АНУ-аас гадна Йордани, Бахрейн, Саудын Арави, Арабын Нэгдсэн Эмират зэрэг Арабын таван орон оролцож байгаа билээ. 

Сирийн “Ал-Маядин” телевизийн мэдээлснээр бөмбөгдөлтийн үеэр “Жебхат ан-Нусра” бүлгийн Абу Юсеф ат-Турки хэмээх нөлөө бүхий удирдагчдын нэг амь үрэгдсэн байна.  Тэрээр Сирийн Идлиб хот дахь нэгэн орон сууцны байшинд цэргүүдийнхээ хамт байрлаж байсан гэнэ. Сирийн хүний эрхийн асуудлаарх судалгааны төвийн мэдээлснээр цэргийн ажиллагааны үеэр “Жебхат ан-Нусра” бүлгийн 50 цэрэг амь үрэгдсэн бөгөөд тэдний дунд гадаадын хөлсний цэргүүд ч байсан гэнэ. Пентагоноос гаргасан мэдэгдэлд агаарын довтолгоонд АНУ-ын Персийн булан болон Улаан тэнгист байрлаж буй усан цэргүүд оролцож, “Raptor” бөмбөгдөгч, сөнөөгчөөс гадна “Tomahawk” пуужин  ашиглаж байгааг дурдсан юм. “Raptor”-ийг тав дахь үеийн бөмбөгдөгч хэмээн нэрлэдэг. Харин “Tomahawk“ пуужинг АНУ цэргийн ажиллагаануудад байга хэрэглэсээр ирсэн юм. 

АНУ-ын эхний бөмбөгдөлт нэг цаг гаруй үргэлжилжээ. Хэсэг завсарласны дараа бөмбөгдөлтийг үргэлжлүүлсэн байна. 

Одоогийн байдлаар лалын бүлгийнхний байгаа 20-иод газарт агаараас цохилт өгчихөөд байгаа. Зарим эх сурвалжийн мэдээлж байгаагаар бөмбөгдөлтийн үеэр лалын бүлгийн 40-70 дайчинг устгаснаас гадна тэдний төвлөрч байсан газрууд нь бөмбөгдөлтөд өртөж юу ч үгүй болсон гэнэ. Харин Арабын эх сурвалжууд  30-40 дайчин амь үрэгдэж, 15 зэвсэг техник нь үгүй болсон хэмээн мэдээллээ. Уг ажиллагааны үеэр 24 жирийн иргэд өртөж амь үрэгдсэн байна.  

АНУ нь цэргийн ажилла¬гаагаа эхлүүлэхээсээ өмнө энэ тухай НҮБ болон Сирид урьдчилан мэдэгдсэн юм. Сирийн эрх баригчид үүнийг анхнаасаа эсэргүүцэж байсан  тул АНУ ч хариу тайлбар хийжээ. Сирийн одоогийн эрх баригчдыг  хууль бус хэмээн үзэж байгаа тул тэднээс цэргийн ажиллагаа явуулах талаар зөвшөөрөл авах шаардлага байгаагүй хэмээн Вашингтон мэдэгдсэн. “Лалын бүлэг” Иракийн газар нутгийг мэдэлдээ аваад зогсохгүй жирийн ард иргэдийн амь насыг хороож байгаа тул үүнийг яаралтай зогсоох шаардлагатай байгаа. Тиймээс НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс ч зөвшөөрөл авах шаардлагагүй хэмээн  үзсэн байна.

Үүний хариуд “Лалын улс” бүлгийнхэн өөрсдийнхөө радиогоор мэдэгдэл хийхдээ барууны орнууд тэр дундаа АНУ, Франц, Канадын иргэдийг хайр найргүй устгахыг уриалсан байна. Түүнээс гадна хүнийг үй олноор устгадаг зэвсэг хэрэглэх болно хэмээн мэдэгджээ. 

“Лалын улс” буюу “Ирак, Левантын лалын улс” бүлэг нь 2006 онд байгуулагджээ. Ирак дахь 11 лалын бүлэг нэгдэн тэмцэж шариатын хуультай лалын улс байгуулах зорилго тавьсан байна. Тус бүлэг нь 2013 оноос Сирид Ерөнхийлөгч Б.Асадын эсрэг дайн зарласан юм. Өнөөдрийг хүртэл алан хядах ажиллагаа явуулсаар иржээ. Ирак дахь АНУ болон НАТО-гийн цэргүүдийн эсрэг алан хядах ажиллагаа зохион байгуулсаар иржээ.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

“Астра буйлдинг”-ийнханд шаардлага хүргүүлэв

-УГ КОМПАНИЙНХАН
БАРИЛГЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТАВАН ЗААЛТЫГ ЗӨРЧИЖ БАЙНА-

“Өдрийн сонин”-ы редак­цийн байрны яг хажууд “Аст­ра буйлдинг” гэх
офисс, орон сууцны барилгыг барьж байгаа. Энэ барилгыг эхэлс­нээр ойр орчинд нь
ажиллаж, амьдарч байгаа хүмүүсийн эрх зөрчигдөөд удаж байна. Тодруулбал, “Өдрийн
сонин”-ы сэтгүүлчид байгалийн гэрэл үзэхгүй, тоос шороо, чимээ шуугиантай орчинд
ажиллаж байгаа юм. Барилгын эргэн тойронд бай­гаа компаниудын ажилтнууд ч ийм байдалд
ажиллаж байгаа билээ. Мөн тус барилгын ард талд байдаг “ХААН” банкаар үйлчлүүлэгч,
“Өдрийн сонин”, “Үндэсний шуудан” сонины уншигчид, автобус хүлээж байгаа иргэд,
хүүхдүүд айдас түгшүүрт автаад байна. Нэг байгууллага хууль зөрчиж барилга барьж
байгаагийн балгаар маш олон хүний эрх зөрчигдөж байгаа учраас “Өдрийн сонин”-ы ажлын
хэсэг өчигдөр “Астра буйлдинг” гэх барилгыг барьж байгаа компанийнханд шаардлага
хүргүүллээ. Ингэхдээ “Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа барилга хоорондын зай стандарт
хэмжээг зөрчин, хэт ойр барьж байгааг “Өдрийн сонин”-ы сэтгүүлч, ажилчид эрс эсэргүүцэж
байна” гээд хууль зөрчиж байгаа барилгын ажлаа зогсоохыг шаардсан юм.

Монгол Улсын барилгын норм ба дүрэм, Орон сууцны барилгын зураг төсөл
төлөвлөлтөд 2-4 давхар барилга хоорондын зай хамгийн багадаа 15 метр байх ёстой
гэж заасан байдаг. Таваас найман давхар бол барилга хоорондын зай 21 метр, есөн
давхарт 32 метр, 12 давхарт 45 метр, 16 хүртэл бол 62 метрийн зайтай байх стандарт
мөрдөж байгаа юм. “Өдрийн сонин”-ы редакцийн барилга нь таван давхар, “Астра буйлдинг”
гэх барилга одоогоор 13 давхар баригдчихаад байгаа. Тэгэхээр стандартаар 21-ээс
62 хүртэлх метрийн зайтай байх ёстой. Гэтэл “Өдрийн сонин”-ы редакцийн байрнаас
арав хүрэхгүй метрийн зайтай байгаа нь Монгол Улсад мөрдөж буй норм, дүрмийг ноцтойгоор
зөрчиж буй юм. Одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж буй энэ норм, дүрэм нь барилгын цонхтой
талуудын хоорондох зайг зааж өгсөн юм. “Өдрийн сонин”-ы редакцийн байр, “Астра буйлдинг”
гэх компанийн барьж буй барилга ч цонхтой талаараа арав хүрэхгүй метр зайтай байгаа
нь стандартын зөрчил юм. Харин цонхгүй талаараа галын нормоор зайг тогтоох стандарттай
байдгийг энд хольж, хутгах боломжгүй юм.

Монгол Улсад үйлчилж байгаа Барилгын тухай хуулийн аравдугаар зүйлд
Барилгын зураг төсөлд тавих шаардлагыг тусгасан байдаг. Уг зүйлийн 10.1.1-д “Зургийн
даалгавар, зураг төсөл зохиох норм, дүрэм, технологийн даалгавар, тоног төхөөрөмжийн
паспорт, газрын зөвшөөрөл, инженер-геологийн судалгааны дүгнэлт, техникийн нөхцөлийн
дагуу зохиогдсон байх ёстой” гэж заасан. Гэтэл “Астра буйлдинг” гэх барилгын компанийнхан
эхнээсээ норм, дүрмээ зөрчиж зураг төслөө гаргасан байгаа нь хуулийг уландаа гишгэж,
үл тоомсорлож буй хэрэг юм. Мөн 10.1.5-д “Усан хангамж, ариутгах татуурга, цахилгаан,
дулаан, холбооны хэрэгсэл, байгалийн гэрэл ашиглах боломжийг хязгаарлаагүй” байх
ёстойг заасан. Хэрвээ уг барилга баригдвал “Өдрийн сонин”-ыхон болон хуучнаар “Ардын
эрх”-ийн байранд ажиллаж байгаа бүх хүн байгалийн гэрэл ашиглах ямар ч боломжгүй
болж байгаа юм. Тиймээс “Астра буйлдинг” гэх барилгынхан байгалийн гэрэл ашиглах
боломжийг хязгаарлаж байгаагаараа хууль зөрчиж байна.

Барилгын тухай хуулийн
есдүгээр зүйлд Барилга байгууламжид тавих шаардлагыг заасан. Уг зүйлийн 9.1.1-д
“Хүн ажиллаж, амьдрах таатай нөхцөл бүрдүүлсэн, түүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй,
аюулгүй байдлыг хангасан шаардлагад нийцсэн байх ёстой” гэж заасан байдаг. Гэтэл
ойролцоох барилгуудад ажиллаж, амьдарч байгаа иргэдийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж,
аюулгүй байдалд нь заналхийлж байгаа нь хууль зөрчиж байгаа гэсэн үг. Мөн
9.1.2-т норм, дүрмийг хангасан зураг төслийн дагуу баригдсан байхыг шаардсан байгаа.
“Астра буйлдинг”-ийнхны барилгын зураг төсөл норм, дүрмээс ангид байгааг дээр онцолсон
билээ. Барилгын тухай хуулийн 9.1.4-т “Зэргэлдээ барилга байгууламжийн ашиглалтын
хэвийн нөхцөл байдлыг алдагдуулаагүй байх шаардлагад нийцсэн байх ёстой” гэж заасан.
“Астра буйлдинг”-ийн зэргэлдээ байгаа барилга, байгууламж байгалийн гэрэл харахгүй,
тоос шороотой, дуу чимээн дунд байгааг дээр дурьдсан. Энэ мэтээр “Астра буйлдинг”
гэх барилгынхан зөвхөн зураг төслөөрөө Монгол Улсад мөрдөж буй норм, стандартыг
үл ойшоож, Барилгын тухай хуулийн 9.1.1, 9.1.2, 9.1.4, 10.1.1, 10.1.5-т заасныг
зөрчиж байгаа юм.

Хүний эрхийн түгээмэл
тунхаглалын гуравдугаар зүйл, Монгол Улсын Үндсэн хуульд “Хүн бүр амьд явах эрхтэй”-г
тунхагласан. Энэхүү эрхийг хэрэгжүүлэх гол нөхцөл нь эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах
нөхцөл баталгааг бүрдүүлдэг билээ. Тиймээс ч Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн
2-т “Эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас
хамгаалуулах эрхтэй” гэж заасан. Энэ эрхийг хангахын тулд Барилгын тухай болон Орон
сууцны тухай хуулиудад зааснаар барилга байгууламж нь хvний ажиллаж амьдрах таатай
нөхцөлийг бvрдvvлж, хvний эрvvл мэндэд сөрөг нөлөөгvй, аюулгvй байдлыг хангасан
байх, гудамж, талбай, амралт, зугаалга, биеийн тамирын зориулалттай газар, цэцэрлэг
зэрэг нийтийн эдэлбэрийн газрыг чөлөөтэй ашиглах нөхцөлийг хангасан байх, дуу чимээ,
доргио, утаа, хорт хий, хог хаягдал, цацраг идэвхт бодис, хөрсний бохирдлоос хvрээлэн
байгаа орчныг хамгаалахад чиглэсэн байх зэрэг шаардлага хангасан байх учиртай. Гэтэл
“Астра буйлдинг” гэх барилгынхан хүний үндсэн эрхийг ноцтой зөрчиж, аюултай эрсдэлтэй
орчинг бүрдүүлээд байгаа. Уг барилгын таваас дээш давхар нь орон сууцны зориулалттай
гэж буй юм. Хэрвээ тийм бол оршин суугчдынхаа эрхийг ч ноцтой зөрчих байдал бий
болчихоод байгаа. Монгол Улсад мөрдөж байгаа норм, дүрмээр орон сууцны барилгын
нийт талбайн 30-аас дээш хувь нь автомашины зогсоол байх учиртай. Гэтэл барилгын
ойр хавьд автомашины зогсоол байхгүйг иргэд мэднэ.

Хотын ерөнхий төлөвлөгөөний газар, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын
газар зэрэг байгууллагууд хуулийг уландаа гишгэж, дур зоргоороо авирлан өдөр, шөнөгүй
барилгын ажлаа үргэлжлүүлж байгаа “Астра буйлдинг” гэх барилгын ажлыг шалгаж, зогсооно
биз ээ.

 Ц.ӨРНӨХ

Хууль бусаар барьж буй барилгыг нураах эсэхийг
хот шийднэ гэв

Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас нийслэлд баригдаж байгаа барилгын
хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, ашиглагдаж байгаа дүүжин краны насжилт болон зөвшөөрлийн
талаар мэдээлэл хийсэн юм.

Он гараад нийслэлд барилгын өргүүртэй холбоотой ослоор гурван хүн,
липттэй холбоотой ослоор хоёр, крантай холбоотой ослоор гурван хүн амиа алдаад байна.  Барилгын ажлын явцад өргүүрийг дүрмийн дагуу ашиглахгүй,
мэргэжлийн бус хүн ажиллуулж байгаа нь ослын шалтгаан болж байгаа юм байна.

Хүйтний улирал эхэлж байгаа болохоор барилгын ажил гүйцэтгэгч компаниуд
үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлж байгаа аж. Гэвч ингэж ажиллахдаа хөдөлмөрийн аюулгүй
байдлыг хангахгүй байгаа нь осол гарах тохиолдол нэмэгдэх бас шалтгаан болж байгааг
Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрынхан сануулж, 
барилгын захиалагч, гүйцэтгэгч гээд аль аль тал нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг
чанга мөрдөж ажиллахыг анхааруулсан юм.

“Өдрийн сонин”-ы байрны хажууд “Астра буйлдинг”
гэх байгууламжийг барьж эхлээд буй. Энэ барилга баригдаж эхэлснээр ойр орчинд нь
ажиллаж амьдарч байгаа хүмүүсийн амьд явах баталгаа алдагдаж эхлээд байгаа талаар
“Өдрийн сонин” өчигдрийн дугаарт мэдээлж, хууль бус барилгын ажлаа зогсоохыг шаардсан
билээ.

Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хэвлэлийн хурлын үеэр тус газрын
Барилга байгууламж, эрчим хүчний хяналтын хэлтсийн дарга Г.Батбаатараас зарим зүйлийг
тодрууллаа.

-“Өдрийн
сонин”-ы байрны хажууд “Астра буйлдинг” гэх байгууламжийг хууль бусаар барьж байна.
Энэ талаар манай сонин өөрийн байр сууриа илэрхийлж барилгын ажлаа зогсоохыг шаардаад
байна. Та үүн дээр ямар тайлбар хэлэх вэ?

-Та бүхэн гомдол, хүсэлт гаргаад байна шүү дээ. Гомдлоо гаргахаар
тань мэргэжлийн хяналтын байцаагч очиж шалгаж үзээд норм, дүрэм журмыг зөрчсөн эсэх
талаар албан ёсны дүгнэлт гаргана. Очиж нөхцөл байдалтай нь танилцаагүй байгаа болохоор
одоо шууд хууль зөрчсөн байна гэж хэлж болохгүй. Та нар гомдлоо даруй гаргавал очиж
шалгана.

-Хэрвээ
тус байгууламжийг хууль бусаар барьсан, дүрэм журам зөрчсөн нь тогтоогдвол нурааж,
буулгана гэсэн үг үү?

-Манай байгууллага хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавина. Эхлээд барилга
барихын тулд газраа авдаг. Дараа нь дээр нь барилга барихаар болбол Хотын ерөнхий
төлөвлөгөөний газарт зургаа үзүүлэхээр ерөнхий архитектур нь баталчихдаг. Хажуу
талын байгууламжаасаа хэдэн метрийн зайтай байх эсэхэд нь Хотын ерөнхий төлөвлөгөөний
газар хяналт тавьдаг. Тус газрын Дэд бүтцийн хяналтын албанаас барилгын ажлаа эхлүүлэх
зөвшөөрлөө авдаг. Ингээд барилга барьж эхлэнгүүт нь бид очиж шалгалт хийдэг. Тэгэхээр
та бүхэн тухайн байгууламжийг нураалгана гэж байгаа бол тэр асуудлыг хот өөрөө хариуцна
гэсэн үг.

Яагаад гэвэл ямар ч юм ерөнхий төлөвлөгөө, төлөвлөлтөөсөө л эхэлдэг
шүү дээ гэв.

 Д.САРУУЛ

Гэрэл зургийг

Ц.МЯГМАРСҮРЭН 

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Энэтхэг ардчилалтай орон юм, харин бидний ардчилал ч дээ нэг л “гэмтэй”

Энэтхэгт БНХАУ-ын дарга Си Жиньпин айлчилж 20 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийх боллоо. Энэтхэг бол  яах аргагүй Азийн хоёр дахь том гүрэн. Харин  энэ  гүрэн ардчилалтай орон гэдгийг Си Жиньпиний айлчлалын үеэр дэлхий нийт тод харав. Энэтхэгчүүд БНХАУ-ын даргыг “Free Tibet” гэсэн лоозон барьж угтлаа. “Free Tibet” гэдгийг “Түвдийн эрх чөлөө” гэж  орчуулж болох юм. Жагсагчдын өмссөн футболк дээр “Си одоо Түвдийг чөлөөл”, “Хэлэлцээр хий” гэж бичсэн байсан бөгөөд гартаа Түвдийн далбааг барьсан байв. Үүнийг хараад Энэтхэгийн ард түмэн биднээс илүү ардчилсан  гэдэг нь харагдсан.

 Манай улсад БНХАУ-ын дарга айлчлахад ийм лоозон барьсан хүн харагдаагүй.  Бүгд л Си дарга бидэнд юм өгч магадгүй. Айлчлалынх нь үеэр энэ муу Түвд, Өмнөд монголчууд гай болж мэднэ гэж өлөн царайлж өлөв долов хийж  гарыг нь  дагуулж харсаар угтсан. Бидний сэтгэхүй л өлөн байгаа болохоос биш  бид тартагтаа тулж ядарчихаагүй, ард түмэн.

Хэн нэгэн  зүгээр  харж үздэг  гэсэн гэнэн үлгэрт 90 жил бүүвэйлэгдсэн ард түмний сэтгэл ийм байхаас ч яах вэ дээ. Ах дүүгийн найрамдалт харилцаа хэмээх үзэл суртал дунд, ЗХУ-ын харьяанд 90 жил болсон. Энэ 90 жил бидэнд бэлэнчлэх сэтгэлгээ л өгсөн. Үүнээс болж тэжээвэр мал шиг болсон сэтгэхүйтэй бидэнд үнэт зүйлс гээч юм байхгүй болжээ. Хэн хаана өгөх гэж байгаа тухай сонсогдоно,  түүн рүү горьдсон нүдээр харж, ёс суртахуунаа нулимсаар ирлээ. Тэгэхээр бидний ардчилал ч хуурамч юм уу даа гэж бодоход хүрэв. 

Дашрамд дурдахад манай улсад суугаа БНХАУ-ын Элчин сайдад нэг зүйл хэлмээр байна.  Си даргыг ирэх сургаар зам дагуу тарьсан мод хатаж байна лээ шүү. Түүнийг та нар услаарай. Манай дарга нар худлаа дүр эсгэж замын хажуугаар  мод суулгасан болохоос жинхэнээсээ тариагүй юм шүү. Бас гоё зам тавьж даргаа  угтсан даа, та бүхэн мэдэж байгаа. Одоо тэр замыг ч хуулаад хаячихсан, мод нь үхэх юм шиг байна лээ. Дарга нар маань тэр зам, модыг одоо  таг мартчихсан байгаа. Харин дараагийн даргаа хэрхэн гоё угтаж авах вэ гээд гүйж яваа.

Г.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Илгээлтийн эзэд

Хэрвээ чи асахгүй юм бол

Хэрвээ би асахгүй юм бол

Хэрвээ бид бүгдээрээ асахгүй юм бол

Хэн энэ харанхуйг гийгүүлэх ёстой юм бэ?

Назым Хикмет

Дээхнэ үед эвлэлийн илгээлт гэж байв даа.Залуучуудыг хөдөө явуулдаг. Малыг
хураан нийгэмчилснээс болж хөдөө хүн тогтохоо больжээ. Гэтэл ард түмнээс хураан
авсан малаа хэн нэгнээр хариулуулах хэрэгцээ
нам засагт гардаг юм байгаа биз дээ. Ингээд хотшил, эрдэм соёл руу хошуурах
залуусыг хошгируулах, ховсдох, догиохын дундуур малчин, хоньчин болгодог нам, засгийн кампанит ажил сэдэгдсэн хэрэг. Ер нь тэдний ихэнх нь дуунд гардаг шиг “малчнаар
торойсоор” үлдэнэ дээ. Үндэстнээрээ өгсөж явсан иргэншлийн шатнаас эргэн үсэрч нүүдэлчний
хот руу шидэгдэх хувь заяа нь өрөвдөм. Дахин сонголт хийх, илгээлтээ эргүүлж өгөөд
хот сууриндаа харих боломж үндсэндээ хаагдмал.

Зарим нэг онцгой хувь заяатайг нь их, дээд сургуульд оруулж, депутатаар
сонгож үзүүлэн болгоно. Гэхдээ ийм хувьтныг бодох бүрий “хүний төрөл бол зүүний үзүүрт будаа тогтох шиг
олдохуйяа бэрх” гэсэн судрын мөр л санаанд буудаг юм.

Уул нь аль ч гүрэн, төр засагт
хүнд хүчир ажил хэрэг рүү эрч хүчтэй залуусыг уриалан дуудах хэрэг гардаг, уриалдаг
ч, илгээдэг ч ажгуу. Гагцхүү ёс суртахуунаараа
л хоорондоо ялгагддаг.Одоо эмч, багш нарыг хөдөө ажиллуулах гээд янз бүрийн юм амладаг
болж. Хүссэн сонирхсон нь гэрээ хийгээд явдаг, дургүй хүрвэл гэрээгээ цуцлаад ирдэг.
Гэхдээ гурван жил сууна гэж бүлтрэн байж баахан юм хусчихаад бултах гэвэл гэрээнд
заасан хариуцлагаа хүлээж л таарна л даа. Хэвийн л зүйл.

Америкийн энхтайвны корпусынхан бас л нэг маягийн илгээлтийн эзэд.
Тэд өөрийн хүслээр эр зориг, амьдрах чадвараа
сорьж, хал үзэж хат суухаар дэлхийн хамгийн буурай хоцрогдсон орныг зорьдог. Тэд
зочны ёсоор биш тэндхийн хүний ёсоор амьдран хүмүүнлэгийн үйлст зүтгэнэ гэж тохирдог.Сайн
дурынхан хугацаатай бол харин илгээлтийн
эзэд хугацаагүй, эргэх замгүй.

Хувь заяаны илгээлтээр хүний
хорвоод мэндлэгсэд гэж бий. Тийм хүмүүс “бурхад ямар ч дүрээр заларч болно” гэлээ
гэдэг шиг язгууртны хантааз, жолоодогчийн гаанс, слесарчийн хүрэм, хоньчны шилбүүртэй
ч бидний дунд ирдэг. Тэднийг бид танихаасаа танихгүй нь их. Хувь тавилангийн илгээлтийн
эздийн зарим нь насан туршдаа их үйлсийг бүтээсээр, нэр нь цуурайтсаар явдаг. Зарим
нь ганцхан өдөр ганцхан цагт хүний түүхийг эргүүлэлцэж өгөөд алга болдог, мартагддаг.

Аугаа үйл хэргээ урт удаан үргэлжлүүлдэг хүмүүсийн нэр алдар мөнхөрч,
үйл хэрэг нь хойч үеийнхээ дуурайл болж, зураг хөрөг нь түүх шасдирт ордог.

Түүх үргэлж сайжирч, хүн ямагт ухаажих тийшээ явдаг ажгуу. Ер бусын
жигтэй учрал тохиолоор огцом сонин эргэх хүний түүх үргэлжлэхийн хэрээр гайхамшгийг
бүтээсэн атлаа гавьяа нь үл ажиглагдах, дорхноо мартагдах баат­руу­дыг үнэлж хүндлэх
болжээ, ялангуяа өрнө­дийн соёлын ай савынхан. Лондоны Вестминстрийн сүм дэх нэр
нь үл мэдэгдэх цэргийн шарилаас эхлээд Москвагийн Кремлийн тэндэх нэргүй баатрын мөнхийн бамбар хүртэл иймэрхүү баатруудын алдрыг сануулж байдаг аа.

Бид ч гэсэн тийм баатруудтай.Чингэс хаан, Богд хаан, Жалханз, Данзан,
Бодоо, бас Сүхбаатарыг бид мэднэ. Бидний түүхийг эргүүлж, залж шинэ шинэ үеийг оройлон
эргүүлэх тавилан эдэнд ноогдож байж. Харин
тэднийг тойрон хүрээлж, дагаж ирсэн, мянган сайн гавьяа байгуулахаас эхлээд ганцхан
зөв алхам хийгээд дууссан баатруудыг харин бид
нэрлэж мэдэхгүй. Ямар ч л байсан аль аль нь бидний хувь заяаг өөрчлөх илгээлтийг
өвөрлөж төрсөн улс гэдгийг бол мэднэ.

Өдгөө 1990 оны ардчилсан хувьсгалын ой тохиож байна.Энэ хувьсгалыг
оройлсон, түүчээ нь болсон хүмүүсээр би бахархдаг. Өнгөрсөн хойно янз янзаар ярих
хүн ч зөндөө л байдаг, угаасаа ч тэгдэг л жамтай хойно.

Энгүүнээр бодоод үзье л дээ. Юу ч хийсэн өөрийгөө зөвтгөх дархан
эрхээр хам­гаалагдсан тогтоцын өмнөөс босох, ялангуяа улаан хувьс­галд дургүй байсан гэх шалтгаанаар, цаашдаа дургүй хүн гаргахгүй гэсэн бодлогоор Монголын
насанд хүрсэн таван эр хүн тутмын нэгийг буудан хороосон туршлагатай байгууллагыг
сөрөн зогсох амархан юм гэж үү?

Жирийн нэг хурал дээр, байдаг л нэг даргыгаа шүүмжлэхэд хүртэл ямар
хэцүү байдаг билээ дээ? Надад юм саначих бол уу? Цаашдаа ахиж дэвшихэд нөлөөлөх
бол уу гээд түмэн болгоомж, мянган айдас сэтгэлд хургаж, их төлөв “За даа ингэж
хар толгойдоо булуу хураасанд орвол мөрөөрөө явах нь өлзийтэй” гэсэн дүгнэлтэд хүрдэг
дээ.

Тийм атал буутай, хууль­тай, цагдаатай шоронтой ба буудах, хорих,
цагдуулах, эцэст нь энэ бүхнийгээ зөвтгөх хууль­тай тогтоц руу “Чиний буруу, зайл”
гэж хэлэх ямархан гэж бодогдоно вэ? Танд.

Бас “Дэлхий даяараа со­циализм нуран унаж байсан учраас Монгол орон
ардчиллын зам руу орох нь гарцаагүй байсан, ардчиллын хэд бол яахав дээ” гэж ярьцгаах
юм. Тэднийхээр бол нэг өглөө л ардчилсан болчихоод сэрэх байсан юм шиг, улс төрийн
товчооныхон “Бодоод байхнээ бид та нарыг үнэмлэхүй эрхтэй жолоодох нь буруу юм шиг
санагдчихлаа. Таминь сөрөг нам байгуулаад аль. Тэгээд энэ засгийн жолоогоо эргүүлж
авна уу” гээд хадаг яндар болчихсон зогсож байх юм шиг, Дотоод яамны чекистүүд
“ За та нарыг тагнасан нь ёстой осол болжээ. Одоо дуртай дуртайгаа бурцгаа, Өвөөг
чинь буудсаныг бол ойлгоно биз дээ? үб аа” гээд үнсэх байсан юм шиг…Чингэстэй
Чингэсгүй Монголын тулгар төр байгуулагдах
байсан юм шиг, Богдтой Богдгүй тусгаар тогтнолоо зарлах ч байсан юм шиг,
Сүхбаатаргүй Сүхбаатаргүй 21 оны хувьсгал ялах л байсан аятай… Цаашлаад аавтай
аавгүй олдож, ээжтэй ээжгүй төрөх л байсан гэдэг шиг. (энэ өгүүлбэрийг био­технологи,
колонийн аргатай холбож тайлбарлаад тэнээд
явчихваа, таминь)

Тийм болохоор би 1990 оны ардчилсан хувьсгалыг оройлсон чин зоригтнуудаас
эхлээд, уухайлсан баатрууд, халуунаар дэмжигчдэд, ухаа­ран ойлгогчид бүгдэд баяр
хүргэмээр байна. Хувьсгалыг оройлсон нь гавьяа, тэсгим хүйтэн өдрийн жагсаалд зориглон
очсон ч гавьяа, “Намын үүрийн идэвхтэн юм уу, дотоодыг хамгаалахын агенттай таарчих
вий” хэмээн айсхийж малгайгаа дарж өмсөөд очсон ч байг гавьяа, “Ардчилсан холбооны
хүүхдүүдийн зөв юм даа” гэж уртаашаа ганц
хүнд ярьсан ч гавьяа, юу ч хийгээгүй, юу ч яриагүй байг хамаагүй гэхдээ “Намын эсрэг
бүлгийг дараад аль” гэж хянан шалгахад за­хидал бичээгүй байхад л гавьяа… хувьсгал
шинэчлэл гээч мянга мянган хүн байх л учиртай газартаа байсны шанд биелдэг үйл хэрэг.
Харин үр жимсийг нь бүгдээрээ, жад­лан эсэргүүцэгчид хүртэл амсаж хүртэж болдог найрын ширээ.

Та нарт хувьсгал удирдахаас эхлээд, үндэсний улстөрч хөвүүд болох
хүртэл, зах хязгаарын бяцхан суманд зууны
турш ноёлсон улаан тугтай зэрэгцүүлээд цэнхэр далбаагаа намируулахаас аваад шийдвэрлэх
ганц жаг­саалд хойхнуур зогсох хүртэл түмэн
янзын тавилан оноож бурхан бидэнд илгээсэн билээ.

Та нарын нэр ус судар шастирт
мөнхрөхөөс эхлээд сураггүй мартагдах хүртэл түмэн тавилантай. Гэхдээ л та нар бол
бурхны илгээлтээр төрөгсөд. Монгол үндэстнийхээ
хувь тавиланг шинэчлэхээр илгээгдэгсэд. Хувь
тавиландаа эзэн байж, ухаарах л хэрэгтэй
өдрөө ухаарч, ирэх л ёстой цагтаа ирж, байх л хэрэгтэй газраа байж байсны чинь төлөө
та нартаа талархъя. Та нар минь хувь тавиландаа, бурхны илгээлтэндээ эзэн байж чадсан
билээ. Тийм болохоор хувь тавилангийнхаа өмнө нүүр бардам зогсох эрхтэй.

Ээ дээ мөн ч цөөхөн хүнд Бурхны өөдөөс дальдрахгүй харах тавилан
ногддог юм даа.

2009 оны
12 сарын 9

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Багшийн ярьсан жишээ

Нэрт зохиолч Дарамын Батбаяр оюутан ахуйд хичээл заадаг байв. Тэрбээр  “Инээж хөхрөлдсөн залуу хос автобусанд орж ирлээ. Бүсгүй  “Би чамд хайртай” гэж бичихэд цонхон дээрх цан нүцгэн  хурууных нь мөрөөр уур савсан хайлж харагдав. Харин залуу савхин бээлийтэй гараараа “Би ч бас хайртай” гэж бичлээ”. Энэ жишээг татаад багш тэдний  хэн нь хайрандаа  үнэнч байгаа  тухай ярьдаг байв. Онцолж яриад буй тэр зүйлийн юу нь агуу гэдгийг тэр үед  мэддэггүй  байж. Залуу нь бээлийтэй, бүсгүй нь  бээлийгүй байгаа л биз. Тэглээ гээд хэн нь үнэн сэтгэлээсээ хайртайг  таах аргагүй мэт  бодогддог байлаа. Одоо бол энэ тухай эргэцүүлдэг  болж. Хайрыг халуу дүүгсэн гар, ханцуй доторх  гар хоёроос хэрхэн мэдрэхийг энэхүү энгийн жишээгээр  их зохиолч бээр амьдралд хөл тавьж буй оюутан бидэнд ойлгуулахыг хичээсэн нь өчигдөрхөн  хэлсэн мэт сэтгэлд тод үлджээ. Хос хоёрын хайр өчүүхнээс мэдрэгдэж байгаа биз.  

Г.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ

Categories
мэдээ улс-төр

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Унгар, Эстонийн Ерөнхийлөгч нартай уулзлаа

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн
Элбэгдорж есдүгээр сарын 24-нд буюу өчигдөр хоёр талын хэд хэдэн уулзалтыг
хийлээ. Бүгд Найрамдах Унгар Улсын Ерөнхийлөгч Янош Адертай хийсэн уулзалтын
эхэнд Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж ирэх жил хоёр улс дипломат харилцаа тогтоосны 65
жилийн ой болж буйг онцлоод Монгол, Унгар орон эртнээс холбоотой, уламжлал
ойролцоо улсууд болох талаар ярилаа. Мөн оюутан суралцуулах талаар ярилцаж,
хоёр улсын оюутнууд хамтран судлах зүйлс олон байгааг дурдав. Унгар улс нь
Европдоо Монгол судлалын төв болж явдаг юм. Түүнчлэн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж
Унгар улс Элчин сайдын яамаа Улаанбаатар хотноо дахин нээхээр болсонд
талархалтай хандаж буйгаа илэрхийлэв.

Унгарын Ерөнхийлөгч Я.Адерийн хувьд
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийг Давосын эдийн засгийн чуулганы Усны менежментийн
хурлыг даргалж байхад нь харж, усыг ариг гамтай ашигладаг нүүдэлчний
уламжлалаас суралцах зүйл их байгаа талаар  бодож байснаа дурсав. Мөн
биотехнологийн салбарт монголчуудтай туршлага хуваалцахдаа бэлэн байгаагаа
илэрхийлж, Биокомбинатын шинэчлэлд хамтран ажиллахад таатай байна хэмээлээ.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Миланд болох Ази, Европын дээд хэмжээний
уулзалтад оролцоод буцах үедээ буюу ирэх аравдугаар сарын 17-18-нд Бүгд
Найрамдах Унгар улсад хийх ажлын айлчлалын үеэр бусад зүйлийг дэлгэрүүлж
ярилцахаар тохирлоо.

Үүний дараа Эстони улсын Ерөнхийлөгч
Тоомас Хендрик Илвестэй уулзсан юм. Хүн амын хувьд Монголтой ойролцоо Эстони
улс цахим засаглалаараа дэлхийн хэмжээнд тэргүүлэгчдийн тоонд ордог.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Эстонийн цахим засаглалын тогтолцооноос туршлага
хуваалцах хүсэлтэйгээ илэрхийлж, цаашид мэдээллийн технологийн салбарт
харилцаагаа өргөжүүлэх боломж бийг дурдав. Мөн тус улсын шатдаг занар ашиглаж
ирсэн арга замыг сонирхож байгаагаа илэрхийлэв. Эстонийн Ерөнхийлөгч Тоомас
Хендрик Илвесийн хэлснээр тус улс зуу гаруй жилийн өмнөөс занар боловсруулж
ашиглаж иржээ. Туршлага их, технологи нь сайжирч чаджээ. Цахилгаан эрчим
хүчнийхээ хэрэглээний 95 хувийг, шатахууны хэрэглээний 50 хувийг занараас
гаргаж авдаг байна. Өнгөрсөн жил Эстони улсын хүлээж байсан “Цахим эрх чөлөө
эвсэл”-ийг даргалах үүрэг одоо Монгол Улсад ирээд буй. Эстонийн зүгээс Азийн
орнуудыг эвсэлдээ нэмж оруулах тал дээр хичээн ажиллахыг хүсэв. Мөн цахим эрх
чөлөөний талаар НҮБ-ын тогтоол санаачлан гаргах тал дээр хоёр тал хамтран
ажиллах боломжийн талаар ярилцав.

Ирэх жилийн тавдугаар сард манай
улсад болох “Цахим эрх чөлөө эвсэл”-ийн хуралд Эстонийн Ерөнхийлөгч 
Тоомас Хендрик Илвес өөрийн биеэр оролцох юм.

Categories
мэдээ улс-төр

“Ахмадуудад тулгамдаж буй асуудлууд”-ыг хэлэлцэж байна

Хүн
амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яам, Монголын ахмадын  чөлөөт холбоотой
хамтран “Ахмадуудад тулгамдаж буй асуудлууд” сэдэвт хэлэлцүүлэг зохион байгуулж
байна.  Нийслэлийн дүүргүүд болон 21 аймгийн ахмадын байгууллагын
удирдлагууд, төлөөлөгчид оролцож байгаа энэ хэлэлцүүлэгт Ерөнхий сайд
Н.Алтанхуяг оролцож, үг хэллээ.

Ерөнхий
сайд ахмадуудад хандаж өнгөрсөн хоёр жилд үнэ тогтворжуулах, төрийн хүнд
суртлыг арилгах болон бүтээн байгуулалтын чиглэлээр хийсэн ажлуудаа тоймлон
танилцуулж, тус хэлэлцүүлгээс ахмадуудын нийгмийн хамгааллын чиглэлээр гарсан
санал санаачилгыг тусган Засгийн газрын хэмжээнд эрх зүйн баримт бичиг болгох,
цаашлаад хуулийн төсөл боловсруулан УИХ-д өргөн барих боломжтой гэдгээ
хэллээ. 

Хэлэлцүүлэгт
оролцогчид Ахмад настны нийгмийн хамгааллын тухай хууль, эрх зүйн асуудал болон
ахмад настны тэтгэвэрийн зээл, зээлийн хүүгийн асуудал гэсэн үндсэн хоёр
сэдвийн хүрээнд санал солилцох юм.  Өнөөдрийн байдлаар 55 ба 60-аас дээш
настай эмэгтэй, эрэгтэй 168 500 орчим ахмад байна. Бусад нөхцлөөр тэтгэвэрт
гарсан иргэд нэмэгдээд 240 гаруй хүн тэтгэвэр авч байгаагийн 68-аас дээш хувь
нь тэтгэвэр барьцаалсан банкны зээлтэй байна. Хэлэлцүүлгээс тэтгэвэрийн зээл
авагчдын мэдээллийн санг сайтар бүрдүүлж, зээл олгох үйл ажиллагааг
боловсронгуй болгох, бичиг баримт, гэрээг ахмад настай хүнд ойлгомжтой байхаар
энгийн хялбар, нэг загвартай болгож, зардал, хугацааг багасгах, тэтгэвэрийн
зээлийг бүх банкууд олгодог нөхцөл бүрдүүлж өрсөлдөөн бий болгох зэрэг
асуудлуудыг боловсруулж, холбогдох байгууллагуудад хүргүүлэхээр хэлэлцэж байна гэж
Засгийн газрын хэвлэл мэдээлэл олон нийттэй харилцах албанаас мэдээллээ. 

Categories
мэдээ нийгэм

Гэмтэж бэртсэн таван хүүхэд тутмын нэг нь эмнэлэгийн тусламж авч чадалгүй энддэг


Бага
насны хүүхдийн эндэгдлийг бууруулахад нийгмийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх тухай
Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал Засгийн газрын гишүүдэд танилцууллаа. Үүнтэй
холбогдуулан салбарын бодлогодоо нийгмийн эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх
арга хэмжээг тусгаж ажиллахыг холбогдох яамдын сайд нарт даалгалаа. Түүнчлэн,
Эрүүл мэндийн үндэсний зөвлөлөөс саяхан баталсан “Хүүхдийг осол гэмтлээс
сэргийлэх үндэсний стратеги (2014-2016)”-д тусгагдсан чиг үүргийнхээ дагуу
тодорхой ажлууд хэрэгжүүлэхийг яам, агентлаг, нийслэл, нутгийн захиргааны
байгууллагуудад үүрэг болголоо.

Төрөөс
явуулсан бодлогын үр дүнд 2000 оноос хойш 5 хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл
тогтвортой буурсан ч Говь-Алтай, Өмнөговь, Ховд, Увс, Сүхбаатар, Баян-Өлгий,
Баянхонгор, Өмнөговь, Увс аймгуудад улсын дунджаас өндөр байна. Нийслэлд 160
мянган өрх тус бүр жилд 5 тонн нүүрс түлж, 60 хувь нь гэртээ тамхи татдаг бол
хөдөөгийн өрхийн дөнгөж 17% нь ундны цэвэр усны эх үүсвэртэй байгаа нь хүүхдийн
өвчлөлийн анхдагч шалтгаан болж байна. Хүүхдийн эндэгдлийн зонхилох шалтгааны
2-рт ахуйн осол, золгүй тохиолдол орж, гэмтэж бэртсэн 5 хүүхэд тутмын нэг нь
эмнэлгийн тусламж авч чадалгүй нас барж байна.

Энэ
мэтчилэн судалгаа, дүнгээс харахад ахуйн зөв дадал зуршил болон нийгмийн
хариуцлагаас хүүхдийн эрүүл мэнд, эндэгдлийн түвшин хамаарах хандлага байгаа
тул хүүхдийг асран хамгаалах чиглэлээр ухуулга, мэдээллийн ажлыг өргөжүүлэх
шаардлагатай юм. Ерөнхий сайдаар ахлуулсан Эрүүл мэндийн үндэсний зөвлөлөөс
саяхан баталсан “Хүүхдийн осол гэмтлээс сэргийлэх үндэсний стратеги”
бодлогын баримт бичигт энэ чиглэлээр ажил хэрэгжүүлэх салбар дундын хамтын
ажиллагааг зохицуулж өгсөн юм.