Month: July 2014

Өнөө жилийн наадмын бөхийн барилдаан тун сонирхолтой байлаа. Наадмын өмнөхөн Дархан аварга цол хүртсэн А.Сүхбат барилдаж, шинэ цолтнууд төрж, үзүүр түрүүнд хэний ч таамаглаагүй хоёр бөх үлдэж бүтэн жилийн турш ярих сонинтой наадам болов. 

Тавын даваанд арслан Х.Мөнхбаатар өвөрмөцөөр дэвж наадамчин олныг баясгасныг энд дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Тэрээр Богдын үеийн Даншиг наадмын барилдаанд зодоглоод дэвж байгаа мэт хоёр хөлөө хойноо солибисхийн, биеэ ерөнхийд нь хөдөлгөөнд тааруулан найган тугаа тойрсон билээ. Түүний энэ дэвээ нь наадмын зүлэг ногоон дэвжээг чимсэн бас нэг үйл явдал болсныг ийн онцолж байна.

Бөх сонирхогчид “Арслан Х.Мөнхбаатар барилдаандаа ханамжтай, сэтгэл нь өөдрөг байхаараа ингэж дэвдэг юм. Өнөөдөр арслангийн сэтгэл санаа нь тогтвортой, бяр нь амтагдаад сайхан байгаа бололтой” хэмээцгээж байлаа.

Гэрэл зургуудыг Ц.Баяржаргал

Д.САР

Их Монгол Улс байгуулагдсаны 808 жилийн ой, Ардын хувьсгалын 93 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын өдрүүдэд нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээнд нийт 841 тээврийн хэрэгсэл наадамчин олонд үйлчилж байна. Үүнд: 83 чиглэлд  их багтаамжийн 593 , туслах 21 чиглэлд  бага оврын 165, зуслангийн 7 чиглэлд бага багтаамжийн 7, их багтаамжийн 10, баярын үйлчилгээнд 66 автобус ажиллаж буй.

Өнөөдөр буюу долдугаар сарын 13-нд Хүй 7 худаг руу явах иргэдэд зориулан Төв цэнгэлдэх хүрээлэн болон МУБИС-ийн автобусны зогсоолоос нэмэлт автобус явж байна.

Хүй 7 худаг руу өнөөдөр ”МУБИС”-ийн зогсоолоос  том оврын  20 автобус, “3,4-р хороолол”, “7 буудал”, “5 шар”, “ХМК”, “Офицерүүдийн ордон” гэсэн таван чиглэлээс  тус бүр дөрөв, нийт 20 автобус наадамчин олондоо үйлчилж байна.

Мөн өнөөдөр Дүнжингарав худалдааны төв, Дунд голын зогсоолоос ”RAILBUS” Хүй 7 худаг руу иргэдэд үйлчлэх тул Давааны өртөөний төмөр замын буудлаас Морь барианы газар хүртэл том оврын 5 автобус  наадамчин олонд “үнэ төлбөргүй”-ээр үйлчлэх бол Энхтайваны гүүрны урд Нарны хотхоны баруун зүүн талаас, Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын хойд талын зогсоолоос таксийн үйлчилгээг иргэдэд үйлчлүүлэх зохицуулалтыг Нийслэлийн Тээврийн газраас хийж байна.

Нийтийн тээвэр өнөөдөр буюу долдугаар сарын 13-нд хот дотор ердийн амралтын өдрийн  хуваариар ажиллана.

Тулгар төрийн 2223, Их Монгол Улсын 808, Ардын хувьсгалын 93 жилийн ой, Үндэсний Их баяр наадмын урианхай сурын харваанд газар газрын 160 гаруй мэргэн харваач цэц сорилоо. 

Урианхай сурын харвааны дүнг танилцуулья: 

 1-р байрт Урианхай сурын мэргэн, “Шинэ Налайх”, “Монбэт” багийн харваач Б.Мөнхтөр түрүүлж, урианхай сурын хошой мэргэний болзол биелүүллээ.

 2-р байрт Урианхай сурын хошой мэргэн, “Алдар” спорт хороо, Бригадын 016 анги, “Жем интернэшл” компанийн харваач Д.Мөнхгэрэл

3-р байрт “Хүч” спорт хороо, “АПУ трейдинг” компанийн харваач, Урианхай сурын спортын мастер Ц.Баасанхүү

4-р байрт Ховд аймгийн Дуут сумын харваач Д.Чулуунбат

 5-р байрт  Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын харваач Л.Мөнхцоож нар тус тус шалгарав.

Мөн энэ жилийн үндэсний их баяр наадмын үеэр Монгол улсын спортын мастерийн болзлыг Ховд аймаг Дуут сумын харваач Д.Чулуунбат, Ховд аймаг Мөнххайрхан сумын харваач Л.Мөнхцоож хангаад байна. Харин спортын дэд мастерийн болзлыг Ховд аймаг Дуут сумын харваач А.Мөнхбат, Дархан-Уул аймгийн “Шарын гол” компанийн харваач Ө.Баянбаатар нар тус тус биелүүлжээ. Буриад сурын харваанд нийт 140 гаруй харваач цэц мэргэнээ сорилоо.

 Эрэгтэй харваачдаас

1-р байр Дорнод аймгийн Сэргэлэн сумын уугуул Хэрлэн сумын харьяат, “Цацраг Трейд”, “Дорнын гэрэгэ” компанийн харваач З.Ариунбат 61 оноогоор

2- р байр Сэлэнгэ аймаг Ерөө сумын уугуул, Алдар спорт хороо, Жем интернейшнл компанийн харваач Б.Батбаатар 60 оноогоор

3- р байр Завхан аймаг Тосонцэнгэл сумын уугуул, Орхон аймаг, Эрдэнэт хотын харьяат МУГТ Даяр Дуурсах мэргэн Ш.Даваахүү 59 оноого

4- р байр Дорнод аймаг Баяндун сумын харьяат “Адуун чулуун” ХК, “Дорны Гэрэгэ” ХХК-ийн харваач, Буриад сурын хошой 

 мэргэн, Олон улсын хэмжээний мастер О.Сүхбаатар 59 оноогоор

 5-р байр Дорнод аймгийн Дашбалбар сумын уугуул, УБ хотын Баянзүрх дүүрэг, Бурхан халдун групын харваач Т.Баярмэнд 56 оноогоор тус тус эзэллээ.

Эмэгтэй харваачдаас

1- байр Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогох сумын уугуул, Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүрэг, Бурхан халдун группийн харваач Ж.Нямдаваа 55 оноогоор

2- байр Дорнод аймгийн Хөлөнбуйр сумын уугуул, Баяндун сумын харьяат, Дорнын гэрэгэ ХХК-ны харваач, Үндэсний сурын спортын мастер, аймгийн мэргэн Ч.Гандаваа 54 оноогоор

3- байр Өмнөговь аймгийн харьяат Таван толгой транс” ХХК, Ажнай корпорацийн харваач, үндэсний сурын МУ-ын мэргэн, 

спортын мастер С.Баярмаа 53 оноогоор

4- байр Сэлэнгэ аймгийн Ерөө сумын уугуул, Алдар спорт хороо, Жем интернейшнл компани, Зэвсэгт хүчний 167-р ангийн  харваач С.Энхтунгалаг 53 оноогоор

5- байр Дорнод аймгийн Дашбалбар сумын уугуул, УБ хот, Хан-Уул дүүрэг, Петровис компанийн харваач, үндэсний сурын  Монгол улсын мэргэн, спортын мастер Б.Бүтваан 44 оноогоор тус тус эзэллээ.

Үндэсний сурын харваанд эрэгтэй 270, эмэтгэй 130 гаруй харваач өрсөлдсөнөөс эрэгтэйчүүд төрөлд Орхон аймгийн Хангарьд спорт клубийн тамирчин, “Алтан Дорнод Майнинг сервис” компаний харваач, хошой мэргэн Л.Отгонбаяр тэргүүллээ. Дэд байрт “Алдар” спорт хороо, “ЖЕМ Интернэшнл компанийн харваач, спортын мастер Б.Батбаатар, гутгаар байрт Төв аймгийн “Зуун мэргэн” холбоо, “Мандухай цэцэн” компанийн харваач, спортын мастер С.Өлзийсайхан шалгарлаа.

Дөрөвдүгээр байрт “Монгол ус” ТӨК-ын харваач Б.Баярсайхан, тавдугаар байрт спортын мастер А.Төртогтох нар галгарав.

Харин эмэгтэйчүүдийн төрөлд “Чингис хааны дэлхийн академи” ТББ-ын харваач Монгол Улсын гоц мэргэн Х.Оюунчимэг тэргүүлсэн. Ингэснээр тэрбээр Үндэсний их баяр наадамд 4 жил дараалан түрүүлж, Гарамгай мэргэн цолны болзол хангасан.

Харин дэд байрт  “Алдар” спорт хороо, “ЖЕМ Интернэшнл компанийн харваач улсын мэргэн Д.Норжмаа, гутгаар байрт Чингэлтэй дүүргийн биеийн тамир, спортын хороо, “АПУ Трединг” компани, “Зэв алтан түрүү” багийн харваач спортын мастер И.Цэцэгмаа нар шалгарав. Дөрөвдүгээр байрт, “Шинэ Налайх” багийн харваач спортын мастер Б.Пунсалдулам, тавдугаар байрт, “Ажнай-Таван толгой” компанийн харваач спортын мастер О.Чинзүрх нар шалгарлаа.

Үндэсний Их баяр наадмын өдрүүдэд яаралтай түргэн тусламжийн 103 дугаарт энгийн өдрүүдтэй харьцуулахад хандалт, дуудлага их байжээ. 

Өдөрт нийт 3500-3800 хандалт ирсний заримд нь зөвлөгөө өгсөн бол 700-800 дуудлагат нь очиж үзлэг хийжээ.

Өчигдөр осол гэмтэл, хордлого гэдэс хямралын дуудлага харьцангуй их байжээ.

2014 оны долоодугаар сарын хоёрдугаар арав хоног

1.Хойт мөсөн далайн ай савын гол мөрөн

2014 оны долоодугаар сарын нэгдүгээр
арав хоногийн байдлаар Хөвсгөлийн уулсаас эх авсан Дэлгэрмөрөний усны түвшин
долоодугаар сарын 9-нд 66 см огцом нэмэгдэн үерийн түвшинд хүрсэн бол Эг, Бүгсий
зэрэг голын усны түвшин арав хоногийн аажим нэмэгдсэн хандлагатай болөмнөх арав
хоногт үерийн түвшинг давж байсан Үүр, Шишхэд голын түвшин арав хоногтоо 30 см
орчим буусан байна.

Хөвсгөлийн уулсаас эхтэй дээрх
голуудын арав хоногийн дундаж түвшинг өмнөх 2013 оны мөн үетэй харьцуулбал 5-50
см ахиу бол харин олон жилийн дундажтай харьцуулбал Эг голын дагуу 15-45 см
бага бол Дэлгэрмөрөн, Үүрийн гол 10 см ахиу байлаа.

Хангай нурууны араас усжих Идэр голын
дагууд болон Хануй голын усны түвшин өнгөрсөн арав хоногт хэлбэлзэл багатай,
голын адгаар арав хоногийн сүүлчээр бага зэрэг нэмэгдсэн явцтай өнгөрлөө.
Чулуут, Хойттамир, Урдтамир голуудын хувьд арав хоногийн эхээр ба сүүлчээр усны
түвшин 5-15 см нэмэгдэж олон жилийн дунджийг давсан байна.

Хангайн арын Идэр голын дагууд усны
түвшний арав хоногийн дундаж утгаар 2013 оны мөн үеэс 10 см доогуур, болон олон
жилийн дунджаас 20-50 см бага байна. Чулуут, Хануй, Хойд ба Урд Тамирын голын
арав хоногийн дундаж усны түвшин 2013 оны мөн үеэс ахиу ба ялангуяа Хойд ба Урд
Тамирын голын усны түвшин 40-50 см ахиу байна, гэхдээ олон жилийн дунджаас бага
түвшинд байгаа болно.

Хэнтэй нурууны баруун хажуугаас Туул,
Тэрэлж, Сэлбэ, Улиастай, Сөгнөгөр зэрэг голуудын хувьд арав хоногийн сүүлчээр
буюу Долоодугаар сарын 7-10-ны өдрүүдэд хоногтоо 5-95 см нэмэгдснээс Тэрэлж гол
Долоодугаар сарын 8-нд 99 см, Туул гол Улаанбаатар хот орчмоор сарын 9-нд өмнөх
өдрөөс 60 см тус тус нэмэгдэн үерийн түвшинг 30 см давсан байна.

Хэнтэй нурууны баруун хажуугаас эхтэй
дээрх голуудын өнгөрсөн арав хоногийн дундаж түвшинг өмнөх 2013 оны мөн үетэй
харьцуулбал Хүдэр, Хараа голуудын ойролцоо түвшинд байгаа бол Туул, Тэрэлж,
Сэлбэ, Улиастай, Сөгнөгөр, Шарын гол зэрэг голууд өмнөх оны мөн үеэс 10-40 см
ахиу байна. Харин арав хоногийн дундаж түвшинг олон жилийн дундажтай
харьцуулбал Туул адгаар олон жилийн дунджаас бааг зэрэг ахиу, бусад голууд олно
жилийн дунджаас доогуур түвшинд байна.

Сэлэнгэ мөрний уртын дагууд, голын эх
ба дунд хэсгээр усны түвшин арав хоногийн турш аажим буусан ерөнхий хандлагатай
боловч адгаар буюу Сүхбаатар хот орчмоор арав хоногийн дундуур 10 см орчим
нэмэгдсэн явцтай байлаа. Өнгөрсөн арав хоногийн дундаж түвшний утгаар Сэлэнгэ
мөрний эхээр буюу Тосонцэнгэл, Хутаг орчмоор олон жилийн дунджаас бага бол
голын дунд хэсэг, адгаар буюу Хялгант, Зүүнбүрэн, Сүхбаатар орчмоор олон жилийн
дунджаас 10-80 см ахиу байна.

Орхон голын хувьд голын эхээр буюу
Батөлзийт, Хархорин орчмоор арав хоногийн сүүлчээр усны түвшин хоногтоо 20-30
см нэмэгдэн Хархоринд үерийн түвшинд хүрсэн байна. Орхон голын дунд ба адгаар
усны түвшний хоногийн хэлбэлзэл бага, дунд хэсгээр аажим буурсан хандлагатай
бол адгаар буюу Сүхбаатар хот орчмоор усны түвшин аажим өссөн явцтай, арав
хоногийн турш нийтдээ 25 см нэмэгдсэн байна. Орхон голын арав хоногийн дундаж
түвшин өмнөх 2013 оны мөн үеэс 40-80 см ахиу, харин олон жилийн дундажтай
харьцуулбал голын эхээр ахиу, дунд ба адаг хэсгээр 30-40 см доогуур түвшинд
байна.

2.Номхон далайн ай савын гол мөрөн

Хэнтэй нурууны ар, зүүн, өврөөс усжих
Хурх, Барх, Эг, Онон, Хэрлэн голын дагууд усны түвшин хугацааны турш нэмэгдсэн
ерөнхий хандлагатай өнгөрсөн ба ялангуяа арав хоногийн сүүлчээр буюу
долоодугаар сарын эхээр 7-10-ны өдрүүдэд хоногтоо 5-60 см хүртэл нэмэгдснээс,
Хурх гол Долоодугаар сарын 7-нд өмнөх өдрөөс 43 см, Барх гол 8-нд 57 см,
Хэрлэнгийн эх буюу Мөнгөнморьтоор мөн 8-нд 50 см тус тус нэмэгдэн үерийн
түвшинг давсан байна.

Улз голын хувьд гол дунд хэсэг,
Дашбалбар орчмоор усны түвшний өөрчлөлтгүй шахам, тогтвортой байсан бол адгаар
буюу Эрээнцав орчмоор арав хоногийн турш хоногтоо 3-5 см нэмэгдсээр нийтдээ 25
см орчим нэмэгдлээ.

Их Хянганы нуруунаас эхтэй Халх голын
усны түвшин мөн арав хоногийн турш аажим өсөж, 20-35 см нэмэгдсэн байна.

Номхон далайн ай савын дээр дурьдсан
голуудын арав хоногийн дундаж түвшинг өмнөх 2013 оны мөн үетэй харьцуулбал Онон
голын цутгал болох Эг, Барх, Хурх голууд дунджаар 30 см ахиу бол Хэрлэн голын
дагууд 5-10 см бага байна. Харин голын хувьд өмнөх оны мөн үеэс 20 см ахиу
байна. Харин дээрх голуудын усны түвшин өнгөрсөн арав хоногийн дундаж утгаар
ерөнхийдөө олон жилийн дунджийн орчим байна.

3. Төв Азийн гадагш урсацгүй ай сав

Төв Азийн гадагш урсацгүй ай савын
голуудаас Ховд болон түүний цутгал Буянт гол өнгөрсөн хугацаанд үерийн
байдалтай өнгөрлөө. Хэдийгээр дээрх голуудын усны түвшин өнгөрсөн арав хоногт
буурсан хандлагатай өнгөрсөн ч Ховд гол эхээр буюу Өлгий орчмоор үерийн түвшинг
10 см, адгаар буюу Мянгад орчмоор үерийн аюултай түвшинг 70 см давсан байдалтай
байна. Буянт голын хувьд арав хоногийн эхний үер үерийн аюултай түвшинг Ховд
хот орчмоор 10-15 см давж байгаад усны түвшин аажим буурсан ч үерийн түвшинг
давсан хэвээр үлдлээ. Алтай нуруунаас усжих Эдгээр Сагсай, Турган, Харбут,
Чигэртэй, Булган голуудын хувьд усны түвшин арав хоногийн турш аажим буурсан
ерөнхий хандлагатай, арав хоногийн дундаж утгаар олон жилийн дундаж түвшинг
нийт нутгийн дунджаар 10 см орчим давсан байна.

Хугацааны сүүлчээр үерийн түвшинг
давж, Хархираа, Хариг зэрэг гол өнгөрсөн арав хоногийн турш үерийн түвшинг тус
тус давж үерлэв. Эдгээр голын усны түвшин энэ арав хоногт олон жилийн дундаж ба
2013 оны мөн үеийнхээс 10-20 см ахиу байна.

Хангай нурууны баруун ба өврийн
Чигэстэй, Богд, Завхан, Заг, Хүнгүй, Түй, Зүйл, Цагаантуруут, Онги зэрэг голын
усны түвшин мөн л өнгөрсөн хугацаанд хэлбэлзэл багатай, аажим буурсан нийтлэг
хандлагатай өнгөрлөө. Гэхдээ Таац, Байдраг гол Баянбүрд сум орчмоор арав
хоногийн эхний хагаст үерийн түвшинг 10-30 см давсан байдалтай хэвээр байна.

Увс нуурын сав газрын Хархираа,
Түргэн, Хариг голуудын хувьд усны түвшин арав хоногийн турш 5-20 см буурсан
хэдий ч Хархираа гол үерийн түвшинг 15-25 см давсан хэвээр байна. Энхүү сав
газрын Чигж, Баруунтуруун, Тэсголын усны түвшин өнгөрсөн арав хоногт 5-10
см-ээр аажим нэмэгдсэн явцтай байна.

Төв Азийн гадагш урсацгүй ай савын
голуудын энэ арав хоногийн дундаж түвшинг олон жилийн дундажтай харьцуулбал
Алтайн уулсаас эхтэй Ховд, Буянт голууд 30-80 см ахиу байхад Хангайн өврийн
хийгээд Увс нуурын хотгорын голууд олон жилийн дунджаас дунджаар 10-15 см бага
түвшинд байна.

  

УЦУОХ, Ус судлалын
сектор

Mонгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Тулгар төрийн 2223, Их Монгол Улсын 808, Ардын хувьсгалын 93 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын үндэсний сурын эрэгтэйчүүдийн харваанд түрүүлсэн Ховд аймгийн Булган сумын уугуул, “Хангарьд” спорт клубын харваач, Улсын хошой мэргэн Лхамжавын Отгонбаярт “Улсын гоц мэргэн” цол, эмэгтэйчүүдийн харваанд түрүүлсэн Хэнтий аймгийн Дадал сумын уугуул, Улсын гоц мэргэн Холхорын Оюунчимэгт “Улсын гарамгай мэргэн” цолыг тус тус олголоо.

Мэргэн харваачдад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж улсын цол, шагналыг гардуулан өгч баяр хүргэв. Мөн өсвөрийн харваачдад шагнал гардуулав.