Саяхан Мэргэжлийн сумогийн хаврын башё Осака хотноо болж, шинэхэн сэкивакэ Тэрүнофүжи Гантулгын Ган-Эрдэнэ их аварга Хакухог давж, барилдааны сүүлийн өдрийг хүртэл сонирхолтой болгож олныг хөгжөөж чадсан билээ. Тэмцээнийг 13 даваа, хоёр унаатай дуусган, дайчин барилдаан, гарамгай барилдааны хоёр тусгай шагналыг хүртэж жинхэнэ шуугиан тарьсан. Тэрбээр 1992 оны гуравдугаар сарын 29-нд Улаанбаатарт төрж, 16 настайдаа монгол үндэсний бөхийн хүүхдийн тэмцээнд түрүүлж, 17 настайгаасаа жүдогоор хичээллэж эхэлсэн нэгэн. Анх 18 настайдаа Тоттори аймгийн Сумогийн гүнзгийрүүлсэн сургалттай Жёохокү ахлах сургуульд элсчээ. 2011 онд Исэгэхама дэвжээнд орж, 2013 онд Жюүрёод түрүүлэн 2014 оны гуравдугаар сард Макүүчи тойрогт чансаа ахисан байдаг. Түүнтэй манай сонины Япон дахь тусгай сурвалжлагч Ц.Эрдэнэцэцэг Осакад байдаг дэвжээнд нь очиж ярилцсаныг хүргэж байна.
-Одоогоос яг жилийн өмнө Осакагийн Хару башёд анх макүүчи зиндаанд барилдаж эхэлсэн байх аа. Осакагийн дэвжээ ээлтэй байна шүү?
-Тийм ээ. Одоогоос жилийн өмнө Осакагийн башёд дээд зиндаанд орж барилдаж байлаа.
-Энэ удаагийн башёд үнэхээр сайхан барилдаж, сүүлийн өдөр ч гэсэн үзэгч олныг баясгаж чадсан. Ер нь хэр барилдана гэж бодож байсан бэ?
-Ямар ч байсан арваас дээш давъя гэсэн бодолтой байсан. Түүнээс биш түрүүлэхийн төлөө сүүлийн өдөр хүртэл явчихна гэж огт бодоогүй. Баяртай сайхан л байна.
-Аваргыг давж аварга болно гэдэг. Башё эхлэхээс өмнө мэдэгдэж байснаараа Хакухо аваргыг давна гэсэн амлалтандаа хүрлээ. Ер нь башё болгоны өмнө нэг бөхийг онилж, ялна гэж өөртөө зорилго тавьдаг гэсэн. Үнэн үү?
-Түрүү жилийн нэг сарын барилдаанд жүрёод байсан. Тэр үедээ энэ жилдээ багтаад санякү цолонд хүрнэ гэсэн зорилт тавиад бэлтгэл хийж эхэлсэн боловч чадаагүй. Жаахан хожуу сая хүрлээ. Саяын нэгдүгээр сарын башёд ч энэ жилдээ багтаж озэки цолонд хүрнэ гэсэн зорилт тавьсан. Ер нь дээд зиндаанд барилдаж эхлэхэд Эндо, Оосунараши хоёр бөхийн нэр их гарч, түмэнд танигдаж эхэлсэн. Ичиножо хараахан гарч ирээгүй байсан. Тэгээд тэр үед би 13 унаатай ч байсан хамаагүй энэ хоёр бөхийг л давна гэж хэлж байгаад давсан юм. Тэрнээс болоод ийм яриа гарсан байх. Энэ сард ч гэсэн 14 унаатай ч байсан хамаагүй, зөвхөн Хакухо аваргыг л давна гэж хэлсэн юм. Аваргыг унагаж байна аа гэдэг бусдыг нь ч давна л гэсэн үг шүү дээ. Яахав ингэж өөрийгөө хурцалдаг гэх үү дээ.
-Такануива А.Баасандорж, Ичиножо А.Ичинноров та нарыг Жёохокү ахлах сургуулийн хүчтэнүүд гэдэг. Анх 18 настайдаа Японд ирж байсан хүүхдүүд хэл ус ч мэдэхгүй, гэр орноо санаад их хэцүү байдаг гэсэн. Үүнийг яаж даван туулсан бэ?
-Бид дөрвүүлээ анх ирж байлаа. Нэг нь одоо Их сургуулийн сумод тун сайн барилдаж байгаа. Нэг нь Монгол буцсан. Тэгээд Ичиножо бид хоёр энд барилдаж байна. Анх 2010 оны гуравдугаар сарын 27-нд ирж байсан юм. Одоо яг таван жил боллоо. Дөрвүүлээ хэл мэдэхгүй. Ер нь анх бүгдээрээ тийм байдаг л даа. Хоорондоо бас монголоороо ярьж болохгүй. Хориглочихдог. Дотуур байранд амьдардаг. Хичнээн утас байсан ч ярьж болохгүй. Гар утас бариулдаггүй. Манай сургууль тун хатуу дүрэмтэй. Сардаа нэг л удаа утсаар ярихыг зөвшөөрнө. Багшийнхаа өрөөнд 10 минут ярих боломжтой. Сайн уу, баяртай гээд л дуусчихдаг байсан сан. Хулгайгаар интернэтэд их ордог байсан. Нууцаар дэвжээний утсаар ярьсан нь баригдаад бөөн юм болж байлаа. Манайх бэлтгэл сургуулилтын хувьд тэргүүний сургууль гэдгээрээ орон даяар алдартай. Бэлтгэлийн үеэр бол хүнээс ямар хүч гардаг тэр хүчээ шавхан дайчилж, бэлтгэл хийдэг байсан. Өглөө хичээлдээ яваад л өдөр дөрвөн цагаас орой есөн цаг хүртэл тасралтгүй бэлтгэл хийдэг байсан. Бид дөрөв хоорондоо их ярьдаг байсан л даа. Би тэднээс биеэрээ хамгийн том. Ичиножо бас том. Нөгөө их сургуульд барилдаж байгаа найз бас адилхан. Манай дэвжээний ахлагч залуу бие нь жижигхэн хэрнээ бидэнд дийлддэггүй. Бид нэг мөргүүлээд л гараад байдаг. Ийм жижиг биетэй хүн барилдаад байхад бид чадах юм байна. Бууж өгч болохгүй шүү гэж их ярьдаг байсан. Би ер нь ялагдах их дургүй. Манай ахлах сургуулийн Ишиура багш бидний хор шарыг их малтдаг. Маш их загнуулна, доромжлуулна. Намайг “Их муу байна. Чам шиг хэрэггүй хүн алга. Нутаг руугаа харь” гэж ирээд загнаж өгнө. Одоо эргээд бодоход бидний бэлтгэлийг илүү сайн хийлгүүлэх гэж л ингэж хэлдэг байж. Ингэх тусам нь л улам хүчтэй болж, хэн болохоо харуулъя гэж зүтгэдэг байсан болохоор л тэр бэрхшээлүүдийг давсан болов уу.
-Ер нь таныг их аархуу байна гэж хүмүүс яриад байгаа. Та өөрөө юу гэж хэлэх вэ?
-Хэдхэн хормын дотор бүх зүйл шийдэгддэг спорт шүү дээ. Давах, унахаас гадна цаана нь бидний амьдрал явж байдаг юм. Өрсөлдөгчөө давж л байж амьдралаа дээшлүүлж чадна. Өөрөөр хэлбэл, унаад байвал тэр хүнд өөрийнхөө амьдралыг булаалгаад байна гэсэн үг. Сайхан амьдрах эсвэл энгийн амьдрах уу гэсэн хоёр юмны зааг дээр байдаг гэж боддог. Хэн ч гэсэн сайхан амьдрахыг л бодно. Тиймээс л барилдахаасаа өмнө өрсөлдөгчөө давахгүй бол болохгүй гэж сэтгэлээ хурцалдаг. Өөрийгөө зоригжуулж хурцалж байгаа нь аархаж харагддаг биз ээ. Дэвжээн дээрээ гарчихаад сулбайгаад байж болохгүй биз дээ. Тэгвэл ялах ч үгүй.
-2011 онд “Магаки” дэвжээнд анх хөл тавьж байжээ. Яагаад “Исэгахама” дэвжээ рүү шилжсэн юм бэ?
-“Магаки” дэвжээ их цөөхөн бөхтэй. Ояагата нь болих гэж байсан юм. Тэгээд энэ дэвжээтэй нэгдсэн. Анх Вакамишёо гэдэг нэртэй байсан. Жүрёод гарч ирснээс хойш Тэрүнофүжи нэртэй болсон. Хоёр аваргын нэрийг нийлүүлсэн юм. Тэрүкүни аваргын Тэру, манай энэ дэвжээний ояагата Асахифүжи аваргын Фүжиг авсан юм.
-Харумафүжи аваргатай нэг дэвжээнд байдаг. Аваргатай хамт байх ямар байна?
-Хажууд аварга хүн байна гэдэг маш их нөлөөтэй шүү дээ. Аваргын давж, туулж гарсан болгоныг мэдрээд, хажуунаас нь хараад явна гэдэг маш их зүйлийг ойлгуулдаг. Ийм хүн болох юмсан. Илүү их хичээе гэсэн бодлыг гүн суулгадаг болов уу. Өглөө хамт бэлтгэл хийнэ. Яавал хүчтэй болох уу, яаж хүнтэй харьцаж байна, яавал сэтгэлийн тэвчээртэй байх уу гээд бүгдийг л дэргэдээс нь харж, суралцаж байдаг. “Алтны дэргэд гууль шарлана” гэдэг шиг ахыгаа харж байж л явна шүү дээ. Надад ах байхгүй. Нэг эгч, нэг эмэгтэй дүүтэй болохоор ахаасаа бүх л юмыг сурч байна даа.
-Нэг дэвжээний Аминишики бөх башё дундуур гэмтээд, барилдангаа зогсоосон. Ингэж амжилттай барилдахад ахын зүгээс их юм захиж байсан байх даа?
-Тэгэлгүй яахав. Монголд бол ах зах, насны эрэмбийг их харж, хүндэлж харьцдаг бол сумод анх орсон жилээр нь харгалзаж, хүндэлж харилцдаг. Би Аминишики бөхөөс их эмээж бас хүндэлдэг. Бэртээд сууж байхдаа намайг яг гарахын өмнө хажуу талын өрөөнөөс “Ганаа хичээгээрэй” гэсэн. Тэгтэл нь би Кайсейд уначихаад хүрээд ирсэн. Маргааш нь хаалган дээр “Ганаа хичээгээрэй” гээд цаасан дээр бичээд наачихсан байсан. Тэрийг харангуут сэтгэл нэг л сонин болчихсон. Давахгүй бол болохгүй юм байна даа гэж бодогдсон. Ялчихаад ирлээ. Дараа нь дахиад цаасан дээр “Одоо хоёр барилдаан л үлдлээ. Ганаа хичээгээрэй” гээд биччихсэн байсан. Дараа өдөр нь хоёр гэдэг тоог арилгаад нэг болгосон байсан. Дууссаны дараа өрөөний хаалган дээр “Ганаа маш их хичээлээ” гээд бичээд наасан байсан.
-Үгээрээ хэлж болохгүй байсан юм байх даа. Яагаад тэгж бичиж наагаад байсан юм бол?
-Хэлээд гаргахад унаад ирсэн болохоор бичээд тавиад байсан байна л даа. Бид хоёр долоон даваатай байсан өдрөө хоёулаа уначихсан. Тэгээд орой нь Аминишики надад “Чи тийм муу бөхөд унаад байхдаа яадаг юм” (Кисеносато) гэхээр нь “Би таныг л уначихаар адилхан болчихлоо шүү дээ” гэсэн юм л даа.
-Башёгийн 14 дэх барилдаанд Ичиножо та хоёр таарч нэлээн удаан барилдаж, та давсан. Урьдах башёод ч гэсэн гурван минутаас дээш удаан барилдсан. Ер нь яагаад та хоёр ийм удаан барилддаг юм бэ. Монгол бөхчүүдийн хав золгоод уддаг шиг. Монгол бөхтэйгөө таарахаар тэгээд байна уу?
-Хоёулаа яг адилхан барилдаантай. Нэг нь нөгөөгийнхөө арга барилыг бүр багаасаа өөр шиг нь шахам мэдэлцсэн хүмүүс шүү дээ. Аль, аль нь золгоод л бяраар үздэг, хүч чадлын хувьд тэнцүүхэн байгаа болохоор тэгж уддаг юм байлгүй.
-Ичиножо найзыгаа сэкивакэ болоход нь их гоёмсог үнэтэй цаг бэлэглэсэн гэсэн. Таныг сэкивэкэ болоход цаадах чинь бэлэг өгөв үү?
-Аваагүй байгаа. Өгөх байлгүй. Сэтгэлээрээ болно биз. (Инээв) Такануива Баасандорж ах, Ичиножо бид гурав бие биенээ цол ахихаар бэлэг авч өгдөг юм. Ичиножог цол ахихад нь Баасандорж ах бид хоёр нийлж, бэлэг авч өгсөн юм. Одоо миний ээлж болчихоод, бэлгээ хүлээгээд л байна. (Инээв)
-Озэки цолонд тун ойртчихлоо. Ирээдүйн зорилго гэвэл?
-Энэ жилдээ багтаж озэки цолонд хүрэхийг бодож байна. Үүнийгээ л биелүүлэхийн төлөө үзнэ дээ. Хэвлэл мэдээллийнхэн нэг сайн барилдахаар хэтэрхий дөвийлгөж магтаад, шуугиад л, жаахан тааруухан барилдахаар энэ ер нь явахгүй, бүтэхгүй нь ээ гэж л яриад эхлэхээр онцгүй санагдаад байдаг юм. Ичиножог анх гарч ирэхэд яалаа. Монгол, Японгүй шуугилаа. Тэгээд л дараа нь бараг мартчихдаг шахуу. Иймэрхүү хандлагад би дургүй. Адилхан л байдгаараа хичээгээд барилдаж байна. Бэртэл гэмтэл байна. Сүүлийн үед энэ нүүр номоор ч гэсэн элдвээр хэлэх юм. Ер нь хамт байгаа хэдэн бөх л бие биенийхээ зовлонг ойлгодог доо.
-Найз охинтой юу?
-Яагаад ингэж асууж байгаа юм?
-Монгол төдийгүй япон олон шүтэн бишрэгч охид байгаа шүү дээ. Тэд хамгийн их сонирхож байгаа гэж бодож байна.
-Одоо амжилттай сайхан барилдахдаа л хамаг анхаарлаа төвлөрүүлье гэж бодож байна шүү.
Х.ЭРДЭНЭЦЭЦЭГ
Гэрэл зургийг
Р.ДАВАА