Манай нийслэлд нийслэлийн төр, захиргааны байгууллага, нийт иргэд бахархан тэмдэглэмээр нэгэн онцлог үйл явдал тохиожээ. Улаанбаатар хот маань агаарын бохирдлоороо дэлхийн бүх хотуудаас хоёрдугаар байрт оров. Гэхдээ анх удаа хоёрдугаар байр эзэлж нэгдүгээр байрны алтан медалийн оосроос атгаад алджээ. Хэрвээ үнэн зөвөөр нь шүүсэн бол нэгдүгээр байр эзлэх байсан гэсэн үг. Бүх улс орны хотуудыг агаарын бохирдлоор нь уралдуулах дэлхийн аваргын тэмцээнд анх удаа уралдаад л ийм амжилт гаргаж байгаа юм чинь ирэх жил нэгдүгээр байр эзлэх боломж алтан найдвар байна аа. Харин нэгдүгээр байрт Ираны Авхаз хот оржээ. Гуравт нь бас л Ираны Санадаж, Дөрөвт нь Энэтхэгийн Лудхиана хот. Дараа нь Пакистаны Кюетта хот оржээ. Арвын доторхи шагналт байруудад дахиад л Ираны дөрвөн хот орсон байх юм. Удахгүй нийслэлийн парламентынхан, агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооныхонтой хамт хоёрдугаар байрын мөнгөн медалийн шагналыг хүлээн авахаар өргөн бүрэлдэхүүнтэйгээр Стокгольм хотыг зорих болно.
Унасан бөхөд шалтаг мундахгүй гэдэг дээ. Нефтиэр баян, бас яаж ч мэдэхээр террористууд байдаг болохоор нь шүүгч нар илт Ираны хотуудыг лоббидсон юм шиг байна билээ. Агаарын бохирдлын хэмжээгээр хүн амьдрахад аюултай түвшинд хүрсэн гэдэг үзүүлэлтээрээ Улаанбаатар хот маань нэгдүгээр байрын Авхаз хотоос хол түрүүлсэн байхад Монголын Улаанбаатарыг биш Ираны Авхазыг түрүүлүүлнэ гэдэг чинь хардахаас өөрөөр яах билээ. Агаарын бохирдлоос нөлөөлж нас барсан хүний тоо гэдэг үзүүлэлтээр манай Монголын Улаанбаатар хотыг нойллож байгаа юм даа. Гомдмоор байгаа биз. Мэдээж Иран улсын Авхаз хотын удирдлагууд сэргэлэн болохоороо бууны сум, дэлбэрэлтэд өртөж үхсэн хүмүүсээ агаарын бохирдлоос болсон гээд мэдээлчихсэн байх гэж бодож байна. Тэр улс хотын удирдлагууд нь, хэзээ нэгэн цагт дайнгүй болно тэгвэл ядаж агаарын бохирдлоосоо салах хөрөнгө оруулалт салгаад авчих ухаан сийлж байгаа байхгүй юу. Манай хотынхон ч гэсэн агаарын бохирдол энээ тэрээ гэж байгаад Мянганы сорилын сангаас хангалттай мөнгө салгадаг. Энэ мөнгөний тоо бол миний муу гар утасны тооны машинд багтахгүй л дээ. Тавдугаар цахилгаан станц бариад хүлээлгэж өгөөд, бүх айлыг цахилгааны эх үүсвэрээр үнэгүй дулаацуулаад, цаашаагаа гадаадад цахилгаан, дотооддоо дулаан гаргахаар мөнгийг агаарын бохирдлыг бууруулах төсөл хөтөлбөрт зарцуулсан байна билээ. Тавдугаар цахилгаан станцыг дэд бүтцийнх нь хамт бариад утаанаасаа хагацъя гэвэл ердөө 1.7 тэрбум ам.доллар хэрэгтэй гэж эрдэмтэд тооцоолсон. Ийм мөнгө буцалтгүй тусламжаар өгье, утаанаасаа сал гээд байхад манайхан зөрүүдлээд заавал дэлхийд нэгдүгээр байрт орно гээд авахгүй байгаа юм билээ. Ийм хэмжээний мөнгөө зүгээр л хамгийн туршлагатай MCS компанид ганц цахилгаан станц бариад өгчих эргэж төлүүлэхгүй хоёр тэрбум ам.доллар хаячихаж болмоор юм. Гэтэл энэ компанийг заавал галладаг зуух оруулж ир гэж тушаажээ. Бас өөр олон зуух энд тэндээс зөөж дотоодод үйлдвэрлэж байна. Өнөө зуухыг нь улс төрчид шалгаж энэ өвөл, ер нь өвөл бүр “турших” юм гэнэ. Одоо зуухыг тараана, тараахгүй, авна, өгнө гэж гэр хорооллоор дүүрэн бөөн хэрүүл. Туршилтын объект нь гэр хорооллынхон болохоор зайлуул тэд бас утаагаа угаараар солихгүй гэж гүрийх шинжтэй. Зуух авсан айлууд угаартаж эхлээд байна. Ялангуяа нойтон мод нүүрсээр галлаад дулаанаа манана гээд яндангаа хаавал угаартах нь их байгаа тухай гомдол салахаа больжээ. Шинэ зуухны утаа нь үл мэдэг бага ч гэсэн угаар ихтэй нь батлагдлаа. Утаа бол яахав дээ, монголчуудын хувьд аргалын утаа боргилсон малчны гэрт төрсөн болохоор сурсан дассан юм. Утаатай гэр, унгастай хөнжил дулаахан гээд манайхан болоод л байсан. Харин угаар бол найдвартай даа. Галаа цогшуулалгүй баагуулаад унтахад маргааш нь эргэж босож ирэхгүй бүгдээрээ чад. Тун найдвартай байгаа биз. Манай сүүлийн үеийн улс төрчид, утааны бизнес эрхлэгчид ийм үг ярьдаг болсон. Гэрийн пийшингийн утааг бууруулна. Яндангаас утаа гаргахгүй. Яндан бөглөнө, энэ онд 60 мянган яндан, ирэх жил 30 мянган яндан бөглөнө гэж ярьдаг болсон. Голомтоороо бүгдээрээ байхгүй болохыг ингэж хэлдэг тун муухай үг байхгүй юу. Утааг угаараар ингэж солих нь үнэхээр муу талаасаа бол найдвартай. Пийшингийн угаар гэдэг дэлхийд бөөнөөр хорих газруудад найдвартайгаараа бас л туршигдсан зүйл дээ. Ном зохиолд байдаг даа, бөөнөөр хорих газруудын хоригдлуудыг усанд оруулаад л угаарын хий гүйлгэдэг. Утаанаас угаар нь илүү найдвартай гэхийн бас нэг тайлал бий. Утаа бол зүгээр л уушгины өвчин тусгана. Өвчлөгч этгээд ажил хийж чадахгүй олон жил амьд явна шүү дээ. Угаар бол ердөө хоёрхон цагийн дотор нам. Угаартсан хүн эргэж босож ирэхгүй нэг мөсөн ядуурлаас гарна. Харин ирэх жилүүдэд Улаанбаатар хот маань агаарын бохирдлоороо ч, түүнээс болж эрсэдсэн хүний тоогоороо ч дэлхийн хотуудаас ямар ч маргаангүй нэгдүгээр байр эзэлж алтан медаль хүртэнэ. Энэ жил мөнгөн медаль ирэх жилүүдэд алтан медаль хүртэнэ. Харин мөнгө алтан медалиудыг угааж их найр хийх л үлдлээ. Хүн амаа гэр хорооллынхныг үүрд ядуурлаас гаргахад утаанаас угаар нь илүү найдвартай.
ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН БОХИР АГААРТАЙ 10 ХОТ
“Тайм” сэтгүүл хамгийн их агаарын бохирдолтой дэлхийн 10 хотыг нэрлэжээ. Тус сэтгүүлийн шалгаруулалтаар манай Улаанбаатар хот дэлхийн хамгийн их агаарын бохирдолтой хотуудын жагсаалтын аман хүзүүд жагссан байна.Тайм сэтгүүлийн материалыг орчуулан хүргэж байна.
Манай гаригийн озоны давхарга болон агаарын бохирдлын стандартыг чангатгах тухай амлалтаасаа няцаж байна хэмээн Америкийн байгаль хамгаалагчид ерөнхийлөгч Барак Обамагаа буруутгаж байгаа билээ. Гэвч Америкийн ногоонтнууд дэлхийн бусад улс орон, газар нутагт байдал үүнээс ч долоон дор байгааг бас бодолцох учиртай. ДЭМБ-ын шинэ тайлан илтгэлийн гол сэдвийн нэг нь дэлхий даяархи хотуудын агаарын бохирдлын асуудал болжээ. Үлэмж бохирдолтой хотуудын ихэнх нь хөгжиж буй орнуудынх. Чухамдаа ийм орнуудад ядуурал, бохир хуучин тээврийн хэрэгсэл, хоцрогдсон үйлдвэр завод, цахилгаан станц байдаг нь тодорхой зүйл. Тэд бас хөгжингүй орнуудад хэрэгжээд удаж буй экологийн хэм хэмжээг бараг мөрддөггүй. Агаарын бохирдолтой гэхээр л Бээжин, Чунцин, Бангкок, Мехико хотыг хэн хүнгүй нэрлэдэг бол энэ удаад тэдний аль нь ч биш харин эдийн засгийн эрчимтэй хөгжлийн төв биш жижгэвтэр хотууд агаарын бохирдлын хэмжээгээрээ тэргүүлж байна. Тэдний ихэнхи нь Иран болон өмнөд Азийн хотууд юм. Агаарын хамгийн их бохирдолтой 10 хот.
1. Авхаз, Иран
2. Улаанбаатар, Монгол
3. Санадаж, Иран
4. Лудхиана, Энэтхэг
5. Кветта, Пакистан
6. Керманшах, Иран
7. Пешавар, Пакистан
8. Габороне, Ботсвана
9. Ясөүж, Иран
10. Канроп, Энэтхэг
Эдгээр хотуудад адил төстэй зүйл бий. Юуны өмнө тэд бүгд ядуу. Гэхдээ Африкийн Ботсваны хувьд арай өөр, эндхийн оршин суугчдын дундаж бодит орлого 8000 ам.доллараас давдаг. Дээрх хотуудын оршин суугчид өтгөн утаа гаргадаг хатуу түлш, тухайлбал мод, тэр ч бүү хэл малын өтөг баас зэргийг түлдэг. Үүн дээр хуучирч муудсан дизель хөдөлгүүрт автомашин, байнга нэмэгдэж байгаа ядуусын хороолол, хүн амын нягтрал болон Улаанбаатар мэтийн үнэмлэхүй хүйтэн хотын цаг агаарын нөлөөлөл нэмэгдэж байгаа юм. Энэ бүхэн нь агаарын бохирдлын үндсэн шалтгаан болж байна. Гэвч энэ бол асуудлын гаднах өнгө төрх. Агаарын бохирдол нь хүний эрүүл мэндэд маш ноцтой аюул учруулж байгаад асуудлын гол гогцоо оршиж байгаа юм. ДЭМБ-ын гаргасан тооцоогоор ядуу буурай улс орны хотуудын хоёр саяас доошгүй хүн бохир агаарын улмаас жил бүр хугацаанаасаа өмнө хорвоог орхидог гэжээ. Энэ нь жил бүр ДОХ өвчний улмаас нас барагчдын тооноос ч их байгаа юм. Түүнээс гадна эрдэмтэд бохир агаар нь хүний цусанд нэвтрэн орж зүрх судасны ноцтой өвчин үүсгэдэг болохыг тогтоогоод байгаа. Амьтан дээр хийсэн туршилтаас харвал агаарын бохирдол тархинд ноцтой нөлөөлдөг аж.
ДЭМБ агаарын бохирдлын хэмжээг нэг кубметр агаарт 20 микрограммаас илүүгүй байхыг зөвлөмж болгож байгаа. Гэтэл дэлхийн хамгийн агаарын бохирдолтой хот гэгдэж байгаа Ираны Авхаз хотод энэ хэмжээ нэг кубметр агаарт 372 микрограмм байна. Агаарын бохирдол нь хүний эрүүл мэндэд чимээгүй тахал болон ирж байна. Ялангуяа хөгжиж буй орнууд ойрын ирээдүйд энэ асуудалд дорвитой анхаарах хэрэгтэй болж байна.
2011 оны 10 сарын 5