Дэлхий нийтээрээ жил бүрийн XII сарын 1-ний өдрийг ХДХВ/ДОХ-той тэмцэх өдөр болгон тэмдэглэдэг. Манай улсад ХДХВ/ДОХ-ын тохиолдол 26 жилийн өмнө бүртгэгдсэн бөгөөд уг халдварын улмаас 42 хүн амь нас баржээ. 26 жилийн хугацаанд манай улсад ХДХВ/ДОХ-ын 267 дахь тохиолдол илэрсэн бөгөөд 15-50 насныхан эзэлж буй юм. Уг халдварын нян тээгчдийн дийлэнх хувийг эрчүүд эзэлдэг гэсэн тоо баримт бий.
Дэлхий нийт энэ жил “Know your status” буюу “Яг одоо шинжилгээнд..”гэсэн уриан дор эл өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. 1980-аад оны эхээр дэлхий дахинад ХДХВ-ийг илрүүлсэн бөгөөд ХДХВ/ДОХ нь 39 сая гаруй хүний аминд хүрсэн тоо байна. Өнөөдөр дэлхий дахинд ХДХВ-ийн халдвар тээгч 37.9 сая гаруй хүн амьдарч байна. ДОХ-ын улмаас нас барсан хүний тоо дэлхийд 1.1 саяд хүрчээ. 2018 онд хийсэн ХДХВ-ийн халдварын тархалтын тооцооллоор манай улсад энэ онд 653 хүн ХДХВ-ийн халдвартай байх магадлалтай ба үүний 34.4 хувийг илрүүлээд байгаа Эрүүл мэндийн яамнаас мэдээлж байна.
ХДХВ-ийн халдвар:
– Бэлгийн замаар буюу ХДХВ/ДОХ-той хүнтэй хамгаалалтгүй /бэлгэвчгүй/ бэлгийн хавьталд орох
– Цусаар буюу халдвартай цус, цусан бүтээгдэхүүн сэлбүүлэх, эд эрхтэн шилжүүлэн суулгах, зүү тариурыг дамжуулан хэрэглэх
– ХДХВ-ийн халдвартай эхээс урагт, хөхний сүүгээр … халдварладаг байна
Шинж тэмдэг:
-ХДХВ нь хүний дархлалын тогтолцоог гэмтээж, дархлааг аажмаар сулруулдаг. Тухайн хүний биеийн эсэргүүцлээс хамааран дархлалын тогтолцоог гэмтээх явц нь 6 сараас 10 гаруй жил үргэлжлэх бөгөөд энэ хугацаанд тухайн хүнд мэдэгдэхүйц зовиур илрэхгүй, эрүүл хүн шиг байх боловч бусдад халдвар тараах эрсдэлтэй байдаг. Энэ үед вирус зөвхөн дархлалын тогтолцоонд чухал үүрэгтэй Т4 эсийг гэмтээдэг байна.
Дархлалын тогтолцоо сулрах тусам тухайн хүн турж эцэж, амархан ядарч сульдаж, янз бүрийн арьсны өвчинд өртөмтгий болдог. Улмаар уушигний үрэвсэл, хомхой, сүрьеэ, хорт хавдар зэрэг илүү ноцтой хүнд өвчнүүдэд өртөнө. ДОХ өвчний үед Илрэх шинж тэмдгүүд:
– Биеийн жин буурах
– Байнга ядрах
– Шөнө хөлрөх
– Хүзүү, суга, цавины булчирхай томрох
– Амьсгаадах, хий ханиах
ХДХВ хүний дархлааг устгаж, ДОХ өвчний шатанд хүрсэн нөхцөлд өвчтөн 1-2 жилийн дотор нас бардаг байна.
Илрүүлэх арга:
ХДХВ-ийн халдварыг цус, шээс, шүлснээс дээж авч шинжилгээгээр илрүүлдэг. Хүний цусанд эсрэг бие гол төлөв 4-8 долоо хоногийн дараа илэрдэг ч зургаан сар хүртэлх хугацаанд илрэхгүй байж болно. Халдвар авсан цусанд эсрэг бие илрэх хүртэлх хугацааг “цонх үе ” гэнэ.
Эмчилгээ:
ДОХ/ХДХВ-ийн халдвартай хүмүүсийг төгс эмчлэх аргыг дэлхий дахин өнөө хэр нь олж чадаагүй байна. Эмчилгээний арга гэвэл энэ вирусийн хөгжлийн хурдыг саармагжуулах, халдвартай хүмүүсийн дархлааг дэмжих төдий л арга байна. Гэхдээ ДОХ-ын үүсгэгч уг вирусээс урьдчилан сэргийлэх арга замуудыг тогтоогоод байгаа юм.
ХДХВ-ийн халдвараас сэргийлэх арга замууд:
– Хосууд бие биедээ үнэнч байх
-Тохиолдлын бэлгийн хавьтлаас татгалзах,тэвчих
– Бэлгэвчийг зөв, тогтмол хэрэглэ
– Зүү тариурыг дамжуулан хэрэглэхгүй байх
ДОХ нь одоогоор бүрэн эмчлэгдэх аргагүй, үхэлд хүргэдэг өвчин. Гэхдээ ДОХ-оос урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой.