“Улаанбаатар төмөр зам” хоёр жилийн дараа гэхэд 32 сая тонн ачаа тээнэ гэсэн зураг гарчээ. “Улаанбаатар төмөр зам” хувь нийлүүлсэн нийгэмлэгийн дарга Д.Жигжиднямаа “2019 онд 26.32 сая тонн, 2020 онд 32 сая тонн ачаа зөөх дүр зураг бодитой харагдаж байна. 2020 он гэхэд орон нутгийн ачаа 14 сая тонн, экспортын ачаа 10 сая тонн, импортын ачаа 3.5 сая тонн болно. Үүнтэй холбогдуулж 2020 он хүртэл нэн яаралтай богино хугацаанд авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний жагсаалт гарсан. Мөнгөн дүн нь 261 сая ам.доллар болно. Өөрөөр хэлбэл 261 сая ам.долларыг хоёрхон жилийн дотор олж ашиглах шаардлага байна. 150-иад сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг нь өөрийн хөрөнгөөр хийнэ. Үлдсэн хөрөнгийн эх үүсвэрийг нь хөөцөлдөнө. Энэ мөнгөөр суурь бүтэцдээ их засвар хийнэ. Хөдлөх бүрэлдэхүүнээ шинэчилнэ” гэж ярилаа. Тэрээр өчигдөр болсон “Төмөр замын хөгжил, салбарын ажилтнуудын нийгмийн асуудал” сэдэвтэй үндэсний зөвлөгөөний үеэр “Улаанбаатар төмөр зам”-ын 2030 он хүртэл хэрхэн хөгжих загварыг танилцуулсан юм.
Тээх чадлаа ингэж огцом өсгөхөд улсын, яамны дэмжлэг хэрэгтэй гэж илтгэгч онцоллоо. Төрийн зүгээс санхүүгийн байгууллагуудтай ярьж өгөх гэх мэт дэмжлэг шаардлагатай байгаа аж. Нэмж дуулгахад төмөр замын нэвтрүүлэх чадварыг хорь гаруй хувиар нэмэх систем удахгүй ашиглалтад орох бололтой.
“Болд төмөр ерөө гол” ХХК-ийн дэд захирал М.Сүхбаатар төмөр замын салбар дахь хувийн хэвшлийн оролцоо, бэрхшээл, шийдэх гарцуудын талаар хөндлөө. Хувийн хэвшил төмөр замд орж ирээд арван жил болсон аж. Нийт төмөр замын 4.6 хувь нь хувийн хэвшилд ногддог гэнэ. Ажиллагсдын дөрвөн хувь нь мөн хувийн хэвшилд харьяалагддаг юм байна. Илтгэгч Монголд байгаа ачааны вагоны 50 гаруй хувь нь хувийн хэвшлийнх гэсэн сонирхолтой статистикийг мөн онцоллоо. Түүний илтгэлээс төмөр зам дээр мэдээллийн технологи ашиглах ёстой гэсэн санаа содон дуулдав. М.Сүхбаатар “Тулгарсан асуудлаа хамтдаа шийдэхгүй бол бие биеэ шүүмжилж суугаад тээх ёстой ачааг газраас хөдөлгөж чадахгүй. Зөвлөгөөнөөс гарсан зөвлөмжийг ажил болгох талд хамтдаа анхаарах хэрэгтэй” гэсэн үгээр илтгэлээ төгсгөлөө.
“Нортерн рейлвейс” компанийн төслийн зөвлөх Д.Хосбаяр “Монгол Улсын төмөр замын хойд коридор, Эрдэнэт-Овоотын төмөр зам” гэсэн сэдвээр илтгэл тавив.Австралийн “Аспайр майнинг” компанийн 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай тус компани Эрдэнэт-Овоотын төмөр замын төслийг хэрэгжүүлж байгаа юм. “Аспайр майнинг” манай улсад хоёр чиглэлээр ажилладаг. Овоотын ордын ашиглах уул уурхайн төслөөс гадна хойд чиглэлийн гэгддэг Эрдэнэт-Овоотын төслийг хэрэгжүүлж буй. Төмөр замын төслийн тухайд олон улсын банк санхүүгийн байгууллагын шаардлагыг хангахуйц ТЭЗҮ-ийг боловсруулж дуусчээ. Өмнө нь олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас тус төсөлд 1.3 тэрбум ам.долларын санхүүжилт олгож болох юм гэсэн сонирхол илэрхийлж байж. Түрүү жил Эрдэнэт-Овоотын төмөр замын чигийг Засгийг газраас баталжээ. Өнгөрсөн онд тус компани Улаанбаатар төмөр замтай хамтран ажиллах санамж бичиг байгуулсан аж. ОХУ-ын талаас, тэр дундаа Тува улсын зүгээс Эрдэнэт-Овоотын төмөр замын төсөлд анхааран ажиллаж байгаа гэнэ. Хоёр жилийн өмнө “Нортерн рейлвейс” компани Тувагийн Засгийн газартай санамж бичиг байгуулж мэдээлэл солилцон хамтарч ажиллаж эхэлжээ. “Улаанбаатар төмөр зам”-тай энэ оны хоёрдугаар сараас хамтарсан ажлын хэсэг байгуулсан гэсэн мэдээллийг Д.Хосбаяр өглөө. Эрдэнэт-Овоотын төмөр замын хувьд гурван улсын эдийн засгийн коридор байгуулах тухай хөтөлбөрт хойд коридорт нь багтжээ. Илтгэгч “Бусад коридоруудтай өрсөлдөх чадвартай эсэх дээр 2016 онд судалгаа хийлгэсэн. ОХУ, Хятадын хоорондын худалдаа 2016 онд 80 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Энэ үзүүлэлтийг 100-200 тэрбумд хүргэх зорилтыг хоёр хөрш тавьсан байгаа. Манай улс газар зүйн байрлалын давуу талаас транзит тээврийн том боломж бий” хэмээн ярилаа.
ТЭЗҮ-ээр энэ чиглэлийн төмөр замын барилга угсралтын ажилд 1.25 тэрбум ам.доллар зарцуулах тооцоо гарчээ. Барилга угсралтын хугацааг нь таван жилээр тооцжээ. Д.Хосбаяр Эрдэнэт-Овоотын төмөр замын онцлогийг “Төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжиж байгаа. 30 жилийн дараа төмөр замыг ямар ч төлбөр тооцоогүйгээр 100 хувь төрд хүлээлгэж өгнө” гэж тодорхойлов.
Төмөр замчдын үндэсний зөвлөгөөнийн төгсгөлд оролцогчдын санал дүгнэлтэд үндэслэж зөвлөмж гаргасан юм. Төмөр замын тээврийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж батлуулах ажил хэзээ мөдгүй эхлэх нь тодорхой болжээ. Үүнээс гадна эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөрийн жагсаалтад батлагдсан төмөр замын төслүүдийг хэрэгжүүлэх гурван талт арга механизмыг бүрдүүлэх гэсэн өгүүлбэрийг зөвлөмжид тусгасан байна. Төмөр замын хойд коридорыг эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөрийн тэргүүн ээлжинд хэрэгжүүлэх төслийн жагсаалтад оруулах тухай ч засгийн хэмжээнд анхаарах бололтой. Таван толгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын бү-тээн байгуулалтад санхүүжүүлэлтийн асуудлуудыг шийдвэрлүүлэх талаар зөвлөмжид онцолжээ. Мөн Нарийнсухайт-Шивээ хүрэн чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалтын маргаантай асуудлыг богино хугацаанд шийдвэрлүүлэх гэсэн өгүүлбэр ч зөвлөмжид багтжээ.
Зүүнбаян-Ханги чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалтын төслийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр ажиллах, Улаанбаатар төмөр замын техникийн шинэчлэлийн хөтөлбөрийг шуурхай боловсруулж батлуулах, Улаанбаатар төмөр зам хувь нийлүүлсэн нйиэгмлэгт тулгараад буй томоохон өр зээлийн асуудлыг шийдвэрлүүлэх гэх мэт асуудал ч зөвлөмжид туссан байна.