Үндэсний Аудитын газар сонин захиалсан, мөн хэвлэл мэдээллийн чиглэлээр сонины редакци болон хэвлэлийн газруудтай хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулсан төрийн байгууллага, агентлагуудад торгууль тавих болсон. Энэ байдал өнөө жил ялгаагүй үргэлжилж байгаад олон нийт эсэргүүцэж байна. Монгол Улсын төрийн байгууллагууд мэдээ мэдээллээ хэвлэлээр түгээхгүй, төрийн бодлого шийдвэр, хууль тогтоол, гадаад дотоод харилцаа тэр бүхнээ сониноор сурталчлахгүй өөр юугаар гаргах юм бэ. Мэргэжлийн редакцитай хэвлэл мэдээллийн байгууллагатай гэрээ байгуулахгүй тэгээд хэнтэйгээ гэрээ байгуулж төрийн бодлого шийдвэрээ хүргэх болж байна вэ. Фэйсбүүк, жиргээчидтэй гэрээ байгуулах хэрэг үү. Цахим ертөнцийн нөхдүүдтэй төрийн өмчит компани, яам, агентлагууд гэрээ байгууллаа гэж бодоход жиргээчдийн бичсэн зүйлд хэн үнэмшиж, хэн итгэх юм. Бүхэл бүтэн улс орны төр засгийн шийдвэрийг захын нэг хүн өөрийнхөө хувийн орон зайгаар дамжуулж, хувийн бодол маазралтайгаа хольж хутган олон нийтэд хүргэх болж байна уу.
Сүүлд хийсэн судалгаагаар Монгол Улсын гурван сая хоёр зуун мянган хүн амын ихэнх нь буюу хоёр сая есөн зуун мянга нь фэйсбүүкийн хэрэглэгч юм гэсэн. Тэднээс 18-35 насныхан дийлэнх нь гэж байгаа. Тэгэхээр учир мэдэхгүй бацаануудтай төрийн байгууллагууд гэрээ байгуулж, үйл ажиллагаагаа сурталчлах хэрэг үү. Сонин хэвлэлтэй гэрээ байгуулсан газруудад Аудитын газраас акт тавьж торгоод байгааг ингэж л ойлгохоос өөрөөр яаж ойлгох билээ. Эсвэл төрийн байгууллагууд үйл ажиллагаа гаргасан шийдвэрээ хэнд ч дуулгахгүй, ард түмэндээ огтхон ч үзүүлж болохгүй хаалттай, нууц байлгах ёстой юм уу. Ямар эрхтэн дархтан нь ийм амьдралаас хөндий тэнэг шийдвэр гаргаж, түүнийг нь Үндэсний Аудитын газар нь хэрэгжүүлээд байгаа юм бэ. Ном ёсоороо бол төр засаг гэдэг олон нийтээс сонгогддог, ард иргэддээ үйлчлэх хуультай баймаар. Улс орны хууль журам, үйл ажиллагаа, тогтоол шийдвэр зарлиг гээд ард иргэд өрх бүрт хамаарал бүхий зүйлээ олон нийтэд сурталчлан таниулах нь засаг төрийн үндсэн үүрэг мөн.
Дэлхийн бүх улс орнуудын төр засаг дөрөв дэх засаглал болсон хэвлэл мэдээлэлтэйгээ нарийн нягт хамтарч ажилладаг. “Нью-Йорк таймс”, “Вашингтон пост”, Японы “Asahi Shimbun”, Хятадын “China Daily”, Английн “Daily Mail”, Францын “Le Monde” гэхчлэн дэлхийн энэ олон сонин хэвлэлийг тухайн улс орон нь албан ёсны эх сурвалжаа болгож төрийн тогтоол шийдвэрээ сонин хэвлэлээрээ гаргаж ард түмэндээ түгээн албан ёсоор баталгаажуулдаг. Мэдээж дэлхийн улс орнуудын төр засаг сонин хэвлэлдээ төлбөр тооцоог нь төлж өөрсдийн үйл ажиллагаагаа сурталчлуулдаг. Зөвхөн төлбөр өгөөд зогсохгүй зарим орнууд хэвлэл мэдээллийн салбартаа мөнгө төсөвлөх нь бий. Ойрын жишээ гэхэд Солонгос улс байна. Жараад оноос хойш жил бүр улсын төсөвтөө хэвлэл мэдээллийн зардал болгож мөнгө төсөвлөсөөр иржээ. Өнгөрөгч онд 30 сая ам.доллар төсөвлөснөө Монголын сэтгүүлчдэд сонирхуулж байсан.
Тэгвэл Монгол Улс дэлхийн улс орнуудын тогтсон ийм жишгийн эсрэг явдаг нь харамсмаар. Монголын төр аль ч засгийн үед чөлөөт хэвлэлийг устгах гэсэн бодлого явуулсаар ирсэн. Их хурлаар эрхтэн дархтнууд ямар л хууль хэлэлцэнэ, түүнд хэвлэл мэдээллийг хяхан хавчсан, амыг нь барих гэсэн аль болохоор мөнгө төгрөг хялайлгахгүй, ханасан танасан харгис заалтууд чимээгүйхэн шургуулчихдаг. Тэгээд зогсохгүй сэтгүүлчийг яллана, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үйл ажиллагааг хаана, лицензийг нь цуцална, төчнөөн саяар торгоно гэсэн тодорхой заалтуудыг бах таваа хангах адил ёс мэт тусгадаг жамтай. Авлигын хуулинд хүртэл “Хэвлэл мэдээллийн байгууллага өөрийн эфирийн цаг, сонины зай талбайн тодорхой хувьд авлигын эсрэг соён гэгээрүүлэх ажлыг үнэ төлбөргүй явуулна” гээд л заачих жишээний. Мөн Сонгуулийн тухай хуулинд “Радио, телевиз, цахим вэб сайтаар сонгуулийн сурталчилгааг явуулна” гэж заасныг манай сонин “Сонгуулийн сурталчилгааг сониноор явуулахыг хориглосон хууль хэлэлцэх гэж байна” хэмээн эсэргүүцэж байж сониноор явуулахаар болж байсан.
2013 оны гуравдугаар сард Монголын үндэсний сэтгүүл зүй үүссэний 100 жилийн ойгоор эрх баригчид “Монсинема”, “VIP home shopping”, “ITV”, “MBO”, “Musicbox”, “Шонхор”, “Соёмбо” гэсэн есөн телевизийг хааж 300 гаруй сэтгүүлчийг гудманд хөөж гарган “бэлэг” барьж байсан удаатай. Ингэж л эрх баригчид улс орны амин сүнс болсон хэвлэл мэдээллийн байгууллага руугаа дайрдаг. Хэвлэлийг ийн дэмжихгүй, үргэлжид боомилон, хяхан хавчаад байвал хэвлэл мэдээллийн байгууллага хүссэн хүсээгүй улс орныхоо эсрэг ажиллаж эхэлдэг. Үндсэндээ хөрөнгө мөнгөтэй улс орон, хувь хүнд үйлчилж эхэлнэ. Өөрсдийн байр сууцтай, хэдэн сэтгүүлчдийнхээ цалин хөлсийг бусдын гар харахгүйгээр тавьчихдаг, улсдаа татвар төлөөс төлөөд явдаг хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд хэдий өндөр үнэ амлаж байсан ч улс орныхоо эсрэг мэдээ материалыг “за болих уу даа” гээд өнгөрөөнө.
Харин эдийн засгийн эрх чөлөөгүй, ходоод нь хонхолзож байгаа хэвлэлийн газрууд мөнгө олж л байвал Монгол Улсын эрх ашиг дүүрч, тэртэй тэргүй биднийг төр засаг дарлан гадуурхаж байгаа юм чинь гээд улс орны аюулгүй байдалд ноцтойгоор халдсан, тусгаар тогтнолын дархлаанд сэв суухаар, Монголын нэр хүндэд сөрөг муугаар нөлөөлөх материалыг өстэй юм шиг тавина даа. Ингээд нэг л мэдэхэд Монголын амин сүнс болсон чөлөөт хэвлэл улсынхаа эсрэг гадныхны гар хөл болох аюултай. Үүнд хөрөнгөтэй томоохон компани болон эрх мэдэлтэй дарга сайд нарын хувийн хэвлэлийн газрууд хамаарахгүй. Тэд бол ардаа тэжээгчтэй, тэднийхээ эрх ашигт үйлчилдэг. Хоолыг нь эзэд нь өгчихдөг болохоор хэвлэл мэдээллийг төр засгаас дэмжинэ үү, хавчина уу тэдэнд падлий ч байхгүй.
“Монгол Улсын төрийн байгууллагууд хэвлэлээр мэдээллээ гаргахгүй яаж ажиллах, хэвлэлийн байгууллагууд төрийн бодлого шийдвэрийг сурталчлахгүй хэрхэн ажиллахыг Үндэсний Аудитын газар зааж өг” гэж “шилэн” Цогоо олон нийтийн сүлжээнд мэдэгдсэн бол “Иргэдийн баталгаат мэдээллээ хэвлэл мэдээллийн мэргэжлийн байгууллагаас авдаг байдлыг төр засгаас бодлогоор дэмжих байтал үүний эсрэг байгаа нь харамсалтай. Дэлхийн ихэнх орнууд ерэн хэдэн хувь нь баталгаат мэдээллийг өдөр тутмын сонин болон зурагт радиогоос авдаг гэсэн судалгаа бий. Харин манайд эсрэгээрээ сошиал медиагаас авч байна. Цахим ертөнцийн эзэнгүй, баталгаагүй мэдээлэл улс орныг юунд ч хүргэж болно. Хор хөнөөл нь тухайн орны оршин тогтнох эсэхтэй ч холбоотой” гэж сэтгүүл зүйн доктор Ж.Батбаатар хэлж байна.
Үндэсний Аудитын газраас хэвлэл мэдээллийн байгууллагатай гэрээ байгуулсан, хамтарч ажилласан төрийн аж ахуй нэгждүүдийг торгож, хууль журмын дагуу шийтгэнэ гэдэг өнөө л эрх баригчдын чөлөөт хэвлэлийг устгах гэсэн ээлжит бодлого. Бат-Үүл баатрын ерэн найман онд санаачилж УИХ-аар батлуулсан Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулинд хэвлэл мэдээллийн эсрэг хууль гаргахыг хориглоно гэсэн хатуу заалт бий. Монгол Улсын хоёр дахь Үндсэн хууль гэгддэг дөрөвхөн заалт бүхий хуулийн хоёрдугаар зүйлд “Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн чөлөөт байдлыг хязгаарласан хууль батлан гаргахыг хориглоно” гээд тодорхой заачихсан байдаг. Тэгэхээр Үндэсний Аудитын газраас хэвлэлтэй гэрээ байгуулсан газруудад шийтгэл оногдуулах энэ журам заалт Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийг ноцтойгоор зөрчиж байгааг Монголын төр анхаарах цаг нь болжээ. Төгсгөлд нь дахин хэлэхэд төрийн байгууллагууд мэдээ мэдээллээ хэвлэлээр түгээхгүй өөр юугаар гаргах юм бэ?
Өглөө бүр тантай хамт байдаг “Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаар 20 нүүрээр хэвлэгдэж, та бүхний гар дээр хүрч байна.