-ӨГҮҮЛЛЭГ-
Монголын үндэсний чөлөөт зохиолчдын холбооны нэрэмжит шагналт зохиолч, яруу найрагч, нийтлэлч Н.Батсуурийн уран бүтээлээс уншигчдад хүргэж байна. Тэрбээр 1980-аад оны эхэн үеэс уран зохиол сонирхон оролдож “ Харуул-Овоо”, (1989), “Дуулахын заяатай хорвоо” (1994), “Жаазгүй хөрөг” (1999), “Холимог цагийн араншин”( 2004), “ Цоохор хаалгатай дэлхий “ (2008), “Би мөн байна” (2012), “Би… өөрийнхөө замаар” (2012), “ Амьдрал хуучирдаггүй” (2014), “Зүдэг” (2016 ) зэрэг яруу найраг, нийтлэл, уран сайхны номууд хэвлүүлжээ.
Булган, их хотоос алс зайдуу нэгэн хашааны баруун дээд буланд сууж тамхиа татаж байлаа. Булганаас холгүй хашааны баруун дээд буланд барилгын засвараас гарсан нэлээд том хэмжээний хог байх бөгөөд холоос харахад аргал овоолсон юм шиг харагдаж байв. Хашааны сүүдэр төдөж удалгүй Булганы дэргэд ирлээ. Өдөр дундаас хойш, цаг эрт байгаа бололтой.Тэр банзан хашааг дөнгөж саяхан хатгасан нь Булганд нэг их гайхлыг төрүүлсэнгүй. Энэ дөрвөн тал хашааны бусад гурван талыг нь цементэн суурь цутгаж нэгэн загварын хайснуудаар холбон барьсан нь хашааны эзэн нь ямар чиг байсан өндөр албан тушаалтай эрх мэдэлтэй нэгэн байх нээ гэх сэтгэлийг Булганд аяндаа төрүүлээд орхив.. Тэр нэг тал банзан хашааг зузаан нарсан банзаар хооронд нь бараг нийлүүлэх шахуу барьж босгожээ. Бусад гурван тал нь гайхал төрүүлмээр ганган хээнцэр төмөр хайстай хэрнээ энэ банзан хашаа юу билээ гэх бодол Булганд төрөлгүй яахав. Хэнд ч байдаг тэр нэгэн саваагүй зангаар банзны завсраар харах гэж оролдлоо. Хашааны банз хоорондоо зайгүйг сая л ойлголоо.
Тамхиных нь цог удахгүй газарт унахад татаж буй тамхинаас нь юу ч үлдэхгүйг мэдэж байлаа. Богд-Уулын оройгоор манан уу үүл үү утаа юу гэж бодох зуур нээрээ Богд-Уулын орой үүлэн дунд умбасан харагдав. Булган өөрийгөө аргадаж суух тэр жаахан чөлөөнд их л завтай сууж байгаа юм шиг санагдах бөгөөд татаж буй тамхиндаа мансуурсан нь илт. Хөлөндөө ямар гутал өмсөж гарсанаа ч сайн мэдэхгүй байлаа. Сая л мэдэх нь тэр. Хүний нүдэнд гутал гэж хэлэхэд хэцүү аж. Ул нь цоорч шавар шавхайтай газраар явахад төвөг учирхаар тэр цоорхой пүүзнийхээ өгсөн эзний гарыг сая олж харлаа. Бүсгүйн хөл, гар хоёрын байр нь яагаад солигдчихов гэж алмайран гайхшаа бартал дэргэд нь дөрвөн нүдтэй халтар жингэр шаравганан байхыг олж харав. Миний нүд ил далдыг олж харах ид шидтэй болж гэж бодоод ам руугаа баруун гарынхаа долоовор хурууг хийж шүднийхээ бүрэн бүтнийг үзэв. Хардах сэтгэл төрсөн ажээ. Муу жингэр чинь миний шүдээр хоол идээд яваад байгаа юм биш биз гэж хардах нь тэр. Булган хэзээний л дэргэдэхээ хардаж сэрдэж явдаг зангаасаа болоод нэг ийм учир нь эс олдох амьдралтай болсон хүн. Шүд нэг бүрийгээ татаж хөдөлгөж бүрэн бүтэн байгааг нь шалгаж сая л санаа амравуу гэлтэй долоовор хуруугаа амнаасаа суга татан гаргалаа.
Цааш нь жаахан явуулж улаан хоолой мөгөөрснийхөө бүрэн бүтнийг шалгадаг байжуу гэж бодох зуураа долоовор хуруундаа шүднийхээ завсар орсон махыг авч инчдэв. Шүдний завсар орсон тэр махыг инчдэх зуурт Богд- Уулын оройгоор цахилгаан цахих шиг болоод орхив. Булган гараа сэгсэрч халаасандаа хийгээд буцааж гаргалаа. Уулын оройд бороо орж, цахилгаан цахиж байхад миний гарт цахилгаан мэдрэгдэж л байдаг.Халуун оргиод хуруунууд нь тасраад хаашаа ч юм нэг тийшээ нисээд явчих шиг болов.
Хуруунууд нь ч төвөг учираад байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрөх аж. Ойр орчинд нь нам тайван. Хүмүүсийн хөлийн хөдөлгөөн татарсан харагдлаа. Гараа салхинд сэвж алгыг нь дээш нь харуулах хооронд жингэр, Булганы гарыг долоож эхлэв. Жингэрийн амыг татаж харваас хамаг шүднүүд нь алтаар бүрчихсэн юм шиг харагдах нь тэр. Муу хөгшин жингэрийн шүд тийн харагдсан аж. Хөгц, мөөг болсон тэр жингэрийн шүд бүрэн бүтэн байлаа. Миний шүд хажууд нь гэж бодонгуутаа баруун гарынхаа долоовор хурууг дахиж амандаа хийж сайтар үзэв. Дээд эрүүний зүүн талын нэг араа хорхой идсэнийг эс тооцвол Булганы шүд бүрэн бүтэн байв. Новш гэж ..?. Сургуульд байхад маток цохиж байгаад модон гадсанд гөвүүлээгүй бол миний шүд бүтэн байхгүй юу… гэж Булган амандаа үглээд гараа жингэрт дахин долоолгов. Гижиг нь хүрэх сацуу нохой хооллож байгаадаа сэтгэл хангалуун байлаа. Нүдэнд нь гэрэл гэгээ татах шиг боллоо. Боль чи гэж өөртөө хэлээд сууж буй газраасаа бөгсөө өндийлгөх гэж үзлээ. Бөгс нь газар луу шигдэж ороод бүр газрын гүн лүү явчихсан мэт сэтгэгдэл төрөөд орхив.
Хэрэг бишидлээ дээ гэж Булган бодоод гараа бөгсөн доогуураа зугуйхан явуулав. Гар нь сунаад яваад байх шиг эвгүй сэтгэгдэл төрсөн ч явуулсаар л байлаа. Гар хурууных нь үзүүрт нэгэн хатуу биет таархад саял бөгс нь газраас салах шиг болов. Булган сууж буй газар дээрээ бөгсөө хоёр тийш нь займчуулан хөдөлгөхөд бөгс нь чөлөөтэй хөдөлж байв. Зугуйхан дээшилсээр хоёр хөл дээрээ эгцлэн бослоо. Баруун хөлөө баруун тийш ялимгүй жаахан холдуулж доошоо харахад модон гадас шаагаад авчихсан юм шиг нарийхан гүн хар нүх нүдэнд нь харагдав. Түрүүн намайг энд ирж суухад нүх байгаагүй дээ. Ямар сонин учрал бэ миний нүд юу хараад байна. Булган гайхшаа барлаа. Зуны дунд сарын Улаанбаатар үнэхээр үзэсгэлэн төгөлдөр харагдах ажээ. Эрт урьдын цагт энэ нутагт нэгэн бадарчин явж байгаад хээр хоног төөрүүлээд өглөө эртлэн босоод харсан чинь дэргэд нь нэг сайхан эмээл хазаартай зүс цагаан шаргал морь өвсний толгой шувтраад сүүлээрээ ялаархаад зогсож байсан домогтой газар даа. Домог заримдаа үнэн байдаг учрал ерөөл байдаг юм гэнэ лээ шүү гэж бодоод ийш тийш нь харлаа.
Нөгөө зүс халтар жингэр нэг их хол явж шальсанггүй эргэж ирээд нөгөө модон гадас шаагаад авсан юм шиг нүхний дэргэд ирээд хэвтсэнээ нүхний зүгт чимээ чагнаж байгаа бололтой толгойгоо хоёр тийш нь гилжийлгэн хөдөлгөж харц нь нэг байрнаасаа нөгөө байр луу огцом өөрчлөгдөж байлаа. Жингэр удсан ч үгүй хэвтэж байсан байрнаасаа босон холдоод бараг эрүү цээжээрээ газар шүргэж бөгсөө ондойлгон хоёр гурван удаа суниав. Тийнхүү хэдэн удаа суниаснаа байрнаасаа холдоод баруун хойшоогоо харж хэдэн удаа хуцлаа. Халтар жингэрт ямар нэгэн зөн совин байгаа бололтой. Жингэрийн хөдөлгөөнийг Булган ихэд ажиглан харсаар л байв. Жингэр тэр босоо жижигхэн хар нүхнээс үүдэн хоймор хэртэй холдож өөр нэг нүхний амсарыг ухаж эхлэв. Тэр нүх саяны босоо хар нүхнээс том боловч амсар нь олон жилийн ус бороонд угаагдан амсар нь битүүрч өвс ургасан байлаа. Нүхний амсрын өвсийг жингэр шүдээрээ зулгааж нүхийг нь хөлөөрөө ухаж цааш, нааш хэдэн удаа хөрвөөснөө босоод дахиад л баруун хойшоо харж хуцсанаа эргээд Булганы дэргэд ирэв. Хашааны сүүдэрт сууж тамхиа татаж буй Булганд жингэрийн нүд яг л эхнэрийнх нь нүд шиг харагдав. Ямар адилхан нүд бэ гэж бодох зуур нүүр нь халуун оргиж нуруу руу нь хүйт даагаад хөлс гарах шиг болов.
10 жилийн өмнө хүний наймааны золиос болж амиа алдсан тэр залуухан бүсгүйн харц яг мөн байлаа. Нээрээ мөн байна. Чи минь хаанаас гараад ирэв гэж Булган хашгирах шахуу хэлэв. Мөнхсолонго минь? Хуцаж байгаа дууных нь өнгө яасан адилхан байнаа… Нохой болоод төрчих гэж үү… Үгүй чи минь нохой биш Мөнхсолонго минь хайрт минь. Булган жингэрийн хүзүүгээр хуцсанаа эргээд Булганы дэргэд ирэв. Хашааны сүүдэрт сууж тамхиа татаж буй Булганд жингэрийн нүд яг л эхнэрийнх нь нүд шиг харагдав. Ямар адилхан нүд бэ гэж бодох зуур нүүр нь халуун оргиж нуруу руу нь хүйт даагаад хөлс гарах шиг болов.
10 жилийн өмнө хүний наймааны золиос болж амиа алдсан тэр залуухан бүсгүйн харц яг мөн байлаа. Нээрээ мөн байна. Чи минь хаанаас гараад ирэв гэж Булган хашгирах шахуу хэлэв. Мөнхсолонго минь? Хуцаж байгаа дууных нь өнгө яасан адилхан байнаа… Нохой болоод төрчих гэж үү… Үгүй чи минь нохой биш Мөнхсолонго минь хайрт минь. Булган жингэрийн хүзүүгээр