Хоол хүнсний органик бус найрлага бүхий эрдэс бодис нь бие махбодын өсөлт ба бодисын солилцоонд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Бие махбодод агуулагдах хэмжээгээр нь тэдгээрийг макро, микро эрдэс гэж хоёр ангилна. Макро эрдсүүдэд кальци, фосфор, кали, натри, магни ордог бол микро буюу бичил эрдсүүд нь зэс, төмөр, иод, манган, цайр, молибден, селен, хром, фтор аж. Энэ удаад бичил элементүүдийн нэг болох төмөр ба түүний хүний биед үзүүлэх нөлөө, илүүдэл, дутагдал нь ямар эмгэг үүсгэх, тэр дундаа төмрийн илүүдэл юунд хүргэж болох талаар хүргэе.
Төмөр нь хоол ундаар дамжин хүний биед нэвтэрч, элгэнд шүүгддэг байна. Цусанд төмөр тодорхой хэмжээтэй байж, цусны улаан эс, гемийг бүрэлдүүлэхэд оролцдог. Төмөр нь мөн биеийн арьсны хэвийн байдлыг хангах, бамбай булчирхайн хэвийн ажиллагааг нөхцөлдүүлэх, цус төлжүүлэх үүрэгтэй. Түүнчлэн мэдрэлийн ширхэгээр сэрэл дамжих үйл явцыг зохицуулж, тархины үйл ажиллагаанд чухал нөлөөтэй юм. Түүнээс гадна маш олон төрлийн биологийн идэвхит нэгдлийн хэвийн үйлчилгээг хангаж өгдөг байна. Насанд хүрсэн эрэгтэй хүний төмрийн хоногийн хэрэгцээ дунджаар 10 мг, эмэгтэй хүнд 15-20 мг, жирэмсэн ба хөхүүл эмэгтэйд 18 мг төмөр шаардлагатай. Бид хоногт хамгийн дээд талдаа 45 мг төмөр зарцуулдаг. Харин жирэмсэн үед төмөр зарцуулалт ердийнхөөс нэмэгдэнэ. Тиймээс эмч нар жирэмсний сүүлийн хагас болон төрсний дараах эхний 2-3 сард төмрийг нөхөх эмчилгээ санал болгодог юм.
Төмөр дутагдвал эд эрхтний цусны хангамж хомсдож, цус багадалт үүсдэг. Энэ нь толгой эргэх, толгой өвдөх, амтлах мэдрэмжид өөрчлөлт орж, хэл хуурайших шинж тэмдгээр илэрнэ. Учир нь төмөр дутагдсанаас хэлний амт мэдрэх үүрэгтэй эсүүд хатингаршиж, амтлах мэдрэхүй буурдаг ажээ. Түүнээс гадна хоолны дуршил багасч, бие сульдан булчин суларна. Мөн анхаарал муудаж, хүүхдийн биеийн ба оюуны хөгжил зогсоход хүрдэг байна. Дархлаа муудсанаас өвчинд өртөмтгий болно. Түүнчлэн хумсны хэлбэр өөрчлөгдөж, биеийн халуун хэвийн хэмжээнээс буурдаг. Үүнээс гадна бамбай булчирхайн үйл ажиллагаа алдагддаг байна.
Тэгвэл хүний биед төмөр илүүдэх нь дутагдсанаас ялгаагүй аюултай аж. Хоногт 200-мг аас дээш төмөр биед хуралдсан тохиолдлыг төмрийн илүүдэл гэж үздэг.
Илүүдэлд хүргэх гол шалтгаан нь нойр булчирхай, элэг, дэлүүний өвчин, архаг архидалт, төмрийн солилцоо алдагдах явдал юм. Илүүдсэн төмөр цусан дахь ферритин гэдэг уурагт очиж хуримтлагддаг байна. Ферритин хэмээх уургийг төмрийн агуулах гэж ойлгож болох юм.
Төмөр илүүдвэл цус өтгөрч, бусад эд, эрхтнийг гэмтээнэ. Улмаар арьс амархан харлаж, хар толбо үүсдэг. Төмрийн илүүдэл элгийг ноцтой гэмтээснээр энэхүү эрхтэн хэвийн ажиллахаа болино. Төмөр нь цусаар чөлөөтэй урсаж, хүний биеийг хурдан зэврүүлдэг. Энэ нь төмрийн исэлдэмтгий чанартай нь холбоотой. Үүнээс гадна төмрийн илүүдэл нь үе мөч өвдөх, ядарч сульдах, юу ч хиймээргүй санагдах, хэвлийгээр өвдөх, бэлгийн сонирхолгүй болох, зүрх өвдөх зэрэг шинж тэмдгүүдээр илэрдэг.
Тиймээс юуны өмнө цусан дахь ферритин уургийн хэмжээг үзүүлж шалгуулах нь хамгийн зөв арга. Төмрийн илүүдлийг арилгах ердийн арга нь төмөр орсон мах, архи зэрэг бүтээгдэхүүнийг багасгах явдал. Эрт дээр үеэс ийм төрлийн өвчнийг эмчлэхдээ монголчууд хануур, самнуур заслыг өргөн ашигладаг байжээ. Эдгээр эмчилгээг хийлгэснээр элэгний үрэвсэл, зүрхний булчингийн сулрал, уушгины өвчин, амьсгалын дутагдалд хүргэдэг эмгэгүүдээс өөрийгөө урьдчилан сэргийлж чадах юм.
Дашрамд хэлэхэд, төмрөөр баялаг хүнсийг дурдвал, махан бүтээгдэхүүнээс төмрийг 40-50 хувь, загасан төрлийн хоолноос 10 хувь авах боломжтой. Үүнээс гадна тахиа, гахайн элэг, үхрийн бөөр, зүрх, элэг, өндөгний шар, самар, төмс, өнгөт болон цэцэгт байцаа, яншуй, вандуй, хатаасан цагаан мөөг, тоор, чангаанз, алим, чавга, үзмийг нэрлэж болно.Эдгээрийг төмрийн дутагдал буюу цус багадалтын үед түлхүү хэрэглэхийг зөвлөдөг байна.