Шинэ жилийн ид шидийг “Щелкунчик”-гүйгээр төсөөлөх аргагүй. Жил бүрийн арванхоёрдугаар сард, шинэ жилийн баярыг тохиолдуулан Улсын дуурь, бүжгийн эрдмийн театр П.И.Чайковскийн “Щелкунчик” буюу “Цөмөөхэй” балетыг тоглодог уламжлалтай. Нийслэлийн Засаг даргын дэмжлэгтэйгээр Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Д.Алтанхуягийн найруулгаар энэ сарын 24-28-ны өдрүүдэд “Цөмөөхэй” балет долоо дахьудаагаа тоглогдох гэж байна. Алдарт”Шелкунчик” буюу “Цөмөөхэй” балетад Япон улсын “К балет” компанийн гоцлол бүжигчин Д.Батболд, Лхагвасүрэн нар тоглоно. Мөн ДБЭТ-ын балетын бүжигчид болон сонгон шалгаруулалтаар шалгарсан 190 гаруй бяцхан хүүхдүүд оролцох нь. Мөн Япон Улсын “Комаки балет” компаниас урилгаар оролцох 12 бүжигчин, хөгжим бүжгийн коллежийн 12 сурагч, тайз, гэрэлтүүлгийн 45 ажилтан, Балетийн хөгжил сангийн 30 хүн гээд “Цөмөөхэй” балет нийт 400-гаад хүний хүчээр тайзнаа амилах гэж байна.
Гол дүрийн Клара гүнжийн дүрд 230 хүүхэд бүртгүүлснээс 190 ньтэнцжээ. Тэнцсэн бүх хүүхэддүр бүтээж байгаа аж. Клара гүнжид таван хүүхэд тоглохоор болжээ. Тэд долоон удаагийн тоглолтод ээлжилж гол дүр бүтээх гэнэ.”Цөмөөхэй” ханхүүд Д.Алтанхуяг өөрөө тоглоно.Түнээс гадна Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын гоцлол бүжигчид болон Японы Саё гэдэг бүжигчин ханхүүгийн дүрийг ээлжилж бүтээхээр болжээ. Тоглолтын хувцас хэрэглэл, тайзны гэрэл чимэглэлийг Америкийн “Boston balet” компаниас авчирсан байна. Том контейнер дүүрэн зүйл Америкаас ирсэн гэнэ. Хувцас нь л гэхэд 104 хүний гурван ээлжийнх байгаа аж.
“Цөмөөхэй” балетыг үзэхээр ирсэн хүүхдүүд зөвхөн жүжиг үзээд зогсохгүй, завсарлагаанаар Цөмөөхэйтэй зургаа авахуулах боломжтой. Бастусгайлж бэлдсэн зууш, хоолноос амтархан идэх боломжтой юм байна.Зохион байгуулагчийн зүгээс “Цөмөөхэй” жүжгийн “Самар цөмөгч” гэдэг зохиолоор үлгэрийн ном хийж дуусгажээ. Тус тоглолтыг үзэх хүүхдүүдэд”Самар цөмөгч” үлгэрийн ном болон гарын бэлэгтараахаар бэлдсэн байна.
“Цөмөөхэй” балетын тасалбарын үнэ суудлын зэрэглэлээрээ ондоо. 20-80 мянган төгрөгийн хооронд байгаа аж. Балетын нээлт энэ сарын 24-ний өдөр 19.30 цагаас эхэлнэ. Өдөрт нэг удаа тоглогдох тус балет 27, 28-ныамралтын өдрүүдэд 13.00, 17.30 цагаасхоёр удаа тоглогдох юм байна.
Сонирхуулахад, сонгодог үлгэр болох “Цөмөөхэй”-н бүжгэн жүжиг жилдээ хоёрхон удаа ДБЭТ-т тоглогддог уламжлалтай.Анх Германы зохиолч Е.Т.А.Хоффман 1815 онд “Цөмөөхэй” нэртэй үлгэр зохиожээ. “Хунт нуур”, “Нойрсож буй гүнж”, “Дон Кихот” гэх зэрэг алдарт балетуудыг зохиосон Петр Ильич Чайковский тус үлгэрээс сэдэвлэн 1892 онд “Цөмөөхэй” балетыг бичсэн байна. “Цөмөөхэй” балетыг Орос, Монгол, Америк мөн Европын орнууд шинэ жилийн баяр болгоноор тоглодог уламжлалтай.Энэ балетыг хамгийн анх амилуулсан уран бүтээлчиднь Оросын Маринский театрынхан.Манай улсад анх 1982 оны тавдугаар сарын 8-нд Улсын Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын уран бүтээлчид тоглож байжээ.
Хоёр үзэгдэлтэй энэ балетын үйл явдлыг товчлон өгүүлье. Үйл явдал 18 дугаар зууны сүүл үеийн Германы нэгэн буйдхан тосгонд өрнөнө.
НЭГДҮГЭЭР ҮЗЭГДЭЛ
Зул сарын үдэш. Гайхалтай үзэсгэлэн төгөлдөр гацуур мод сүндэрлэжээ. Зочид ээлж дараалан ирсээр байлаа. Хүүхэлдэй урлагч ноён Дроссэльмейр ирж хүүхдүүдийн баяр дээр баяр нэмнэ. Баярын үйл ажиллагаа сүр дуулиантайгаар эхэллээ. Хүүхдүүд аав ээжтэйгээ хөөрцөглөн, бүжиглэн наадацгаана. Энэ үеэрноён Дроссэльмейр “ид шид”-ийн хүчээр хүүхэлдэйнүүдээ амь оруулан бүжиглүүлнэ. Дараа нь Дроссэльмейр самар цөмдөг нэгэн хүүхэлдэйг авч ирэхэд хэн ч түүнийг тоосонгүй. Хүүхэлдэй ганцхан Маша охинд л таалагдав. Охин хүүхэлдэйгa хайрлантэвэрч суутал ах Фриц нь “Зэрэмдэг амьтан” гэж уурлаад хүүхэлдэйн толгойгтасалж орхих нь тэр. Болсон үйл явдлыг харсан Дроссэльмейрсэтгэлээр унасан Маша охинд хүүхэлдэйг нь засаж өглөө. Орой болж, үдэшлэг тарж зочид гэр гэрийн зүг одов. Асрагч эх Машаг өрөөнд нь оруулан унтууллаа.
ЗҮҮД
Шөнө дунд Маша охин гэрийнхнийгээ бүгдийг нь унтсаны дараа хүүхэлдэйгээ шалгахаар орноосоо өндийнө. Хүүхэлдэйгээ тавьсан газар очтол өрөөгөөр дүүрэн хулгана ирчихсэн, зул сарын гацуур модыг хулгайлахаар зэхэж байв. Энэ үед бяцхан Цөмөөхэй хүншигтом болчихов. Хулганын хаан болон түүний хулганууд, Цөмөөхэй болон түүний тугалган цэргүүдтэй дайтажэхэллээ. Тулааны эцэст Цөмөөхэй болон түүний цэргүүд ялж, гацуур модыг аварна. Зэрэмдэг дүр төрхтэй байсан Цөмөөхэйн хараал арилж царайлаг ханхүү болон хувирах мөчид Маша ч мөн адил үзэсгэлэнт гүнж болон хувирав. Ханхүү үзэсгэлэнт гүнжийг дагуулан шидэт ертөнцөд авчирна.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
Машагийн гайхалтай зүүд үргэлжилсээр. Маша, Цөмөөхэй хоёр луу хар хүчний сарьсан багваахай дайрна. Тэд шидэт дохиурын ачаар хар санаат дайсныг хөөн зайлуулж шидэт орон руугаа эргэн ирнэ. Шидэт орныхон Маша, Цөмөөхэй хоёрыг баяр хөөр дүүрэн угтан авлаа. Дайсныг дарсан баатарт зориулж Испани, Араб, Хятад үндэсний гайхалтай бүжгийг бүжиглэцгээлээ.Сүүлийн вальс бүжиглэсний дараа эргэн тойрон байгаа хүмүүс нэг нэгээрээ уусан алга болох нь тэр. Хамгийн сүүлд Цөмөөхэй алга боллоо. Харин Маша охин унтлагын өрөөнийхөө зөөлөн орон дээр сэрнэ.
Сурагчдын амралт өнөөдрөөс албан ёсоор эхэлж байгаа. Ид шидийн ертөнцөөр аялуулах “Цөмөөхэй” балет энэ сарын 24-нөөс хойш өдөр бүр 19.30 цагт ДБЭТ-ын тайзнаа тоглогдоно. Шинэ жилийн уур амьсгал орсон энэ өдрүүдэд хүүхдүүддээ сонгодог урлагийн гайхамшгийг мэдрүүлээрэй.
С.АРИУНЖАРГАЛ