УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар Цөмийн зэвсгийг хориглох тухай гэрээг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг соёрхон батлах тухай асуудлыг хэлэлцсэн юм.

Хуулийн төслийн талаар Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг танилцууллаа.

Тэрбээр, Монгол Улс нутаг дэвсгэрээ цөмийн зэвсэггүй статус хэмээн 1992 онд НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 47 дугаар чуулганы үеэр зарласан. Өнгөрсөн 29 жилийн хугацаанд статусаа эрх зүйн үндэстэй болгон баталгаажуулахад чиглэсэн бодлого, үйл ажиллагаа явуулж ирлээ.

Тухайлбал, “Монгол Улсын олон улсын аюулгүй байдал, цөмийн зэвсэггүй статус”-ын тухай тогтоолыг анх 1998 онд НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 53 дугаар чуулганаар батлуулсан. Үүнээс хойших хугацаанд НҮБ- ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаас тогтоолын хэрэгжилтийн талаар илтгэл гаргаж, тогтоолыг 2 жил тутам батлуулж байна.

Мөн НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын 5 гишүүн Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй статустай холбогдуулан 2000 оны 10 дугаар сард Хамтарсан мэдэгдэл гаргаж, тус статуст баталгаа олгосон Хамтарсан тунхаглалд 2012 онд гарын үсэг зурсан.

Цөмийн зэвсгийг үл дэлгэрүүлэх тухай (Treaty on the non-proliferation of the nuclear weapons-1968) гэрээг Монгол Улс 1969 онд, Цөмийн туршилтыг бүрэн хориглох тухай (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty-1996) гэрээг 1997 онд тус тус соёрхон баталсан.

Улмаар цөмийн зэвсэггүй статусаа тодорхойлон бататгасан дотоодын эрх зүйн акт гаргах шаардлага гарч ирсэн бөгөөд 2000 онд Монгол Улсын Их Хурал Цөмийн зэвсгээс ангид байх тухай хууль, түүнтэй холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай 19 дүгээр тогтоолыг, 2015 онд Монгол Улсын цөмийн зэвсгээс ангид байх статусыг шинэ түвшинд гаргах тухай 60 дугаар тогтоолыг батлаад байна.

Цөмийн зэвсгийг хориглох тухай гэрээ байгуулах асуудлаарх НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн A/RES/71/258 тоот тогтоолыг 2016 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн бүгд хуралдаанаар санал хураалт (128/29/18)-аар баталсан.

Уг гэрээнд 2021 оны 5 дугаар сарын байдлаар 86 улс гарын үсэг зурсан, 54 улс соёрхон баталсан, эсхүл нэгдэн орсон байна.

Энэхүү гэрээний 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх хэсгийн дагуу гэрээг 50 улс соёрхон баталсан тул 2021 оны 1 дүгээр сарын 22-ны өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн.

Цөмийн зэвсгийг хориглох тухай гэрээний үндсэн зорилго нь улс орнуудыг цөмийн зэвсгээ хураахад нөлөөлөх, цөмийн зэвсгийг үр дүнтэй, баталгаатай, эргэж буцалтгүйгээр, цаг хугацаа зааж устгахад дөхөм үзүүлэх, цаашид дэлхийн хэмжээнд цөмийн зэвсгийг устгахад хувь нэмрээ оруулах, цөмийн зэвсгийг ашиглахгүй, эзэмшихгүй байх хэм хэмжээг тогтооход оршиж буй юм.

Гэрээ нь цөмийн эрчим хүчийг хөдөө аж ахуй, анагаах ухаан, шинжлэх ухаан, эрчим хүч үйлдвэрлэх зэрэг энхийн зорилгоор ашиглахыг бүрэн дэмжсэн. Гэрээний хориглох, үүрэг хүлээлгэх, хэрэгжүүлэх заалт нь гэрээний хүмүүнлэгийн зорилго, цөмийн зэвсгийн эсрэг олон улсын хэм хэмжээг бэхжүүлэхэд чухал үүрэгтэй байх юм

Гэрээний эдгээр зохицуулалтыг манай улс дотоодын хууль тогтоомждоо тусгасан бөгөөд Цөмийн зэвсгээс ангид байх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн дагуу Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хувь хүн болон хуулийн этгээд, гадаад улс цөмийн ззвсэг, эсхүл цөмийн аливаа төрлийн тэсрэх төхөөрөмжтэй холбогдсон үйлдэл, үйл ажиллагаа явуулах, санаачлан хэрэгжүүлэх буюу хэрэгжүүлэхэд оролцохыг хориглосон байдаг.

Стратегийн зэвсэг болох цөмийн зэвсгийг хураах, үл дэлгэрүүлэх, хянах асуудлыг Цөмийн зэвсгийг үл дэлгэрүүлэх гэрээ, Цөмийн туршилтыг бүрэн хориглох гэрээний хүрээнд зохицуулж байна.

Монгол Улс цөмийн зэвсгийг хориглох, түүнийг бүрмөсөн устгахад чиглэсэн олон улсын эрх зүйн баримт бичиг байгуулах яриа хзлэлцээг болон энэ асуудалтай холбоотой НҮБ-ын холбогдох тогтоол, шийдвэрийг дэмжиж ирсэн улсын хувьд энэ байр сууриа нотлох нь зүйтэй байна.

Тус гэрээний зүйл, заалтууд нь үндэсний аюулгүй байдлын язгуур ашиг сонирхолыг хангаж, Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хууль тогтоомжгой бүрэн нийцэж байгаа.

Манай улс гэрээг соёрхон баталснаар цөмийн зэвсгийг хураах, үл дэлгэрүүлэх чиглэлээр баримталж ирсэн байр сууриа бататгах, энэ чиглэлийн яриа хэлэлцээ, хурал, арга хэмжээнд идэвхтэй оролцоход ач холбогдолтой юм хэмээн танилцуулсан.

Хуулийн төслийг хэлэлцэн батлахыг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх үзсэн хэмээн Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга Б.Баттөмөр танилцуулсан бөгөөд УИХ-ын нийт гишүүдийн олонх дэмжсэнээр Цөмийн зэвсгийг хориглох тухай гэрээг соёрхон батлах тухай хууль батлагдсан юм.