-Зэвсэгт хүчний найман албан хаагч бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн гэжмэдүүлжээ-
ХЭҮК 2021 оны Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлийг УИХ-д өргөн барилаа.
Энэ удаагийн илтгэлд “Ковид-19 цар тахлын хүний эрх, эрх чөлөөний сургамж”, “Жендерийн эрх тэгш байдал ба хүний эрх”, “Хөдөлмөрлөх эрхийн зарим асуудал”, “Гэр бүлийн хүчирхийллээс ангид байх”, “Цэргийн албан хаагч хоорондын дүрмийн бус харьцааны нөхцөл байдалд хийсэн дүн шинжилгээ”, “Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмжид хийсэн хяналт шинжилгээ, үнэлгээ” сэдвүүдийг хөнджээ.
Эдгээрээс Цэргийн албан хаагч хоорондын дүрмийн бус харьцааны нөхцөл байдалд хийсэн дүн шинжилгээ ихээхэн анхаарал татаж байгаа юм. Учир нь сүүлийн жилүүдэд хугацаат цэргийн албан хаагчид амь нас, эрүүл мэндээрээ ноцтой хохирох болсон тохиолдлууд шилээ даран гарсаар байгаа. Эдгээрт хүний эрхийг хамгаалах мэргэжлийн байгууллага ямар дүн шинжилгээ хийв, нөхцөл байдал ямар байна вэ гэдгийг харж болох гол тулгуур юм.
ХЭҮК-ын судалгаагаар сүүлийн 10 жилийн хугацаанд цэргийн анги байгууллагад 468 эрх зүйн зөрчил буюу гэмт хэрэг, сахилгын зөрчил бүртгэгдсэний хамгийн олон буюу талаас илүү хувь нь Зэвсэгт хүчний ангид гардаг юм байна. Тодруулбал, өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд бүртгэгдсэн 468 гэмт хэрэг, зөрчлийн 242 нь Зэвсэгт хүчний ангийн албан хаагчид холбогджээ. Үлдсэн хувь нь хилийн цэрэг, дотоодын цэрэгт хамаарч байна.
Сүүлийн гурван жилийн дотор гэхэд л Зэвсэгт хүчинд алба хааж байсан цал залуухан найман хүү хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн харамсалтай хэрэг гарсан байдаг. Эдгээр нь хэвлэлд ил болсон мэдээлэл. Эрүүл мэндээрээ хохирч, насаараа тахир дутуу болсон нь үүнээс ч олон. ХЭҮК-ын илтгэлээс харахад дээр дурдсан 242 зөрчлийн 144 нь гэмт хэргийн шинжтэй, 98 нь сахилгын зөрчил байжээ. Тэр дундаа хугацаат цэргийн албан хаагчийн амь нас хохирсон долоон тохиолдол байгаагаас гурав нь усанд живсэн, хоёр нь хөдөлмөр хамгааллын аюулгүй байдал алдагдсанаас, нэг нь бусдын гарт амиа алдсан бол нэг албан хаагч амиа хорлосон гэжээ. Түүнээс гадна 27 хугацаат цэргийн албан хаагч гэмт хэргийн улмаас эрүүл мэндээрээ хохирсон гэжээ. Зэвсэгт хүчний ангийн албан хаагчдын дэглэлтийн талаар ч ноцтой баримтууд, тоон мэдээлэл бүртгэгджээ.
Хамгийн ноцтой нь Зэвсэгт хүчний ангиудад бэлгийн хүчирхийлэлтэй холбоотой зөрчил бүртгэгддэг, офицер албан хаагчид цэргүүдээ хүчирхийлдэг тухай баримт ХЭҮК-ын илтгэлд дурдагдлаа. Бэлгийн хүчирхийлэл бол хүний эрхийн ноцтой зөрчил, жендерт суурилсан хүчирхийллийн нэг хэлбэр гэж үздэг. ХЭҮК-ын социологийн судалгаанд оролцсон хугацаат цэргийн албан хаагчдаас ямар нэгэн хэлбэрээр бэлгийн дарамтад өртөж байсан талаар тодруулахад дээд албан тушаалтан нь бусдыг үнсэх тушаал өгөх, тоглоом тоглуулах, бие болон бэлэг эрхтнээр нь оролдох зэргийг онцолж байжээ. Түүгээр зогсохгүй бэлгийн дур хүслээ ёс бусаар хангаж байсан гэдгийг ч цэргүүд ярьжээ. Зэвсэгт хүчин дэх бэлгийн хүчирхийллийн хохирогчид нэгээр тогтохгүй. ХЭҮК-ын судалгаагаар алба хааж байх үедээ зориг гарган мэдээлсэн найман албан хаагч байдаг аж. Тэгвэл алба хаасныхаа дараа энэ тухай хүний эрхийн байгууллагад мэдэгдсэн нь 147 иргэн байна. Тухайлбал, Зэвсэгт хүчний дугаар ангийн албан хаагч “Бэлэг эрхтнээр байнга оролддог байсан. Ийм байснаас үхсэн нь дээр гэж бодож байсан. Нэр хүнд минь олны өмнө гутгаагдсан” гэж тэмдэглэлдээ бичиж үлдээснийг илтгэлд онцолжээ.
Бодит явдлыг бичсэн цэргийн албан хаагчийн тэмдэглэлээс харахад Зэвсэгт хүчнийхэн цэргүүдийг олны өмнө, бусдынх нь нүдэн дээр ёс бусаар хүчирхийлдэг болж таарч байна. Цэргийн боловсрол эзэмшихээр мордсон залуусаа хүчирхийлдэг Зэвсэгт хүчин байна гэдэг гутамшиг. Эрүүгийн ноцтой гэмт хэрэг. Бэлгийн хүчирхийлэл гэдэг хүний сэтгэл санааг нэг насаар нь зэрэмдэглэдэг ноцтой үр дагавартай гэдгийг сэтгэл судлаачид хэлдэг. Тэд хэзээ ч хэвийн амьдралаар амьдарч чаддаггүй гэдэг.
УИХ энэ удаагийн илтгэлийг, тэр дундаа цэргүүдээ хүчирхийлэгч Зэвсэгт хүчинд онцгой анхаарах хэрэгтэй.
Энх цагт эр цэргүүд нь хүчирхийлүүлж, тахир дутуу болж, амиа алддаг батлан хамгаалах салбар гэж байж болох уу. Зэвсэгт хүчнийг, батлан хамгаалах салбарыг гутааж байгаа, хүний эрхийг ноцтой зөрчигч Зэвсэгт хүчний анги, байгууллагуудаа анхаараач, ЗХЖШ-ын дарга, дэслэгч генерал Д.Ганзориг оо.