“Мико сүши” рестораны захирал, тогооч Ц.Мэнджаргалтай ярилцлаа.
-Танай ресторан үйл ажиллагаа явуулаад нэлээд хугацаа өнгөрлөө. Тогооч болсон түүхээсээ хуваалцахгүй юу?
-Ерөнхийдөө зах зээлийн шуурганаар л тогооч болчихсон юм л даа. 1990 онд цэргээс халагдаад Америк явсан юм. Гадагшаа явахаасаа өмнө хувьдаа оёдлын жижиг цехтэй, байлаа. Харин хоол хийнэ гэж ерөөсөө төсөөлөөгүй. Америкаас ирээд 20 гаруй жил болчихож дээ. Анх тэнд очоод хэлгүй хүн чинь сүшиний газар аяга угаахаас эхэлж байлаа. Аяга угаана гэдэг нэг талаараа эрдэм шүү дээ. Аягаа угааж байхдаа дуулаад л өөртөө их зугаатай ажлаа хийдэг байсан. Ажлыг зугаатай хийхгүй бол тухайн ажлынхаа боол болчихдог. Цаг харж байгаад минутанд хэдэн аяга угааж байгаагаа ч тооцдог байв. Тэрийг маань эзэн харчихсан. Ингээд л гал тогоо руу дэвшсэн. Удалгүй сүши хийж сурах шавь нь болсон доо. Нэг газраа удаан ажилласны хүчинд сүши хийх, хоол амтлах бүх аргыг сурсан. Монголд далайн бүтээгдэхүүн ховор учраас анх далайн хоол хийвэл зүгээр юм уу гэж бодоод үйл ажиллагаа эхлүүлж байлаа. Одоо энэ салбартаа долоон жил болж байна. Тогтмол үйлчлүүлэгчтэй болчихсон байна.
-Сүши хийж сурахад хэцүү биз дээ?
-Сүшиг маш иртэй хутгаар хийдэг. Ганц л буруу хөдлөхөд гараа эсгэнэ. Тэгээд хүмүү-сийн нүдэн дээр ажилладаг учраас хүн харж байхад гараа эсгэвэл бөөн л юм болно. Америкчууд чинь цуснаас их сэжиглэдэг. Цусаар халддаг өвчин их байдаг болоод тэр байх. Тэгэхээр сүшиг хамгийн гярхай, хурдан хөдөлгөөнтэй хүн хийдэг. Бас хүнтэй сайхан харилцах ёстой. Би Америкт байхдаа ганцхан сүши хийж сураад зогсохгүй бүх хоолыг сайн хийж сурсан. Ер нь өөрийнхөө идэвхээр л сурсан гэж боддог юм.
-Таны хамгийн сайн хийж чаддаг хоол юу вэ?
-Мэргэжлийн хоол сүши л байна даа. Тэгэхдээ бусад бүх хоолыг хийчихнэ ээ. Монгол хоолоо бүгдийг нь л хийчихдэг. Гэхдээ манай эхнэр монгол хоолыг илүү гоё хийдэг юм шиг санагддаг.
-Тогооч хүний баримтлах зарчим юу байдаг вэ?
-Миний бодлоор хамгийн нэгдүгээрт хөдөлмөр аюулгүйн байдал, хүнсний аюулгүй байдал, цаг баримтлахыг эрхэмлэх ёстой гэж боддог.
-Тогоочоос өөр ямар чиглэлээр ажиллахыг боддог вэ?
-Нэгэнт хоолтой холбогдсон учраас энэ чиглэлээрээ дагнасан үйлдвэрлэл хийе гэж боддог. Дэлхий нийтийн хоолны чиг хандлага ч өөрчлөгдчихлөө. Хамгийн гол нь тогоочийн орон тоо хүний нөөц гэдэг зүйл байхгүй болчихоод байна л даа. Энэ тал дээр анхаарч ажилламаар санагддаг юм.
-Хүмүүс эрүүл хоол гэж их ярьдаг болжээ. Эрүүл хоол гэхээр яг юуг хэлээд байна?
-Сүши дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдчихсөн хоол. Энэ хоол Европоор их тархаж байна. Тэндээс ирж ажиллах санал ч их ирж байгаа. Гэхдээ миний хувьд өөрийн гэсэн үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн учраас ресторанаа илүү сайжруулахаар зүтгэж байна даа. Сүши хамгийн эрүүл хоолны тоонд зүй ёсоор ордог. Хамгийн гол нь хоолыг яаж идэх вэ гэдэг л шүү дээ. Цадталаа идэх биш. Зөвхөн хоолноос хэрхэн сайхан мэдрэмж авч идэх вэ гэдэг юм. Аливаа зүйлийг хольж идэж байж төгс болдог. Ямар нэгэн зүйлийг хамгийн ихээр идэхээр хор л болдог биз дээ. Эрүүл хооллолт гэхээр зарим хүмүүс ерөөсөө ойлгодоггүй. Эрүүл хүмүүс эрүүл чигээрээ явъя гэвэл эрүүл хооллох ёстой. Ямар нэгэн өвчнөөр өвдөхөөс өмнө нь эмчлэх нь эрүүл зөв хооллолт гээд байгаа юм. Бид анхнаасаа л эрүүл хооллож сурах хэрэгтэй. Миний хувьд Япон хоолоо их магтана. Эрүүл зөв хоол бол япон хоол.
-Тогооч бүр өөр өөрийн арга барилтай байдаг шүү дээ.
-Мэдээж өөрийнхөө үнэ цэнийг хадгалж үлдэхийн тулд арга барил бий. Гэхдээ би аль болох тэр бүхнээ заагаад өгчихдөг. Нууцаа хадгалаад байх биш, бусдад түгээхийг зорьдог. Би ажилдаа үнэнч ажилладаг. Америкт байхад эзэд маань надад маш сайн байсан. Итгэл хүлээлгэдэг. Тэр рестораныг би өөрийнх шигээ л аваад явчихдаг байлаа. Аливаа зүйлд сэтгэл гаргаж ажиллахаар яалт ч үгүй тэр хүнийг олж хардаг юм билээ. Одоо үеийн залуучууд ажилд маш хойрго хандаж байгаа зүйл ажиглагддаг. Ажилд ороод л хоёр удаа чөлөө авахад л чи болохгүй юм байна аа гэж хэлээд явуулдаг байсан бол одоо чөлөө авангуут нь шууд л дараачийн хүнээ хайж байх жишээтэй.
-Таны үндсэн мэргэжил юу вэ?
-Би олон мэргэжилтэй. Барилгын техникумд сурч байлаа. Намайг төгсөх жил коллеж болж өөрчлөгдсөнөөр Барилгын коллежийг төгсөж байсан. Барилгын бакалавр зэрэгтэй. Хүнсний технологичоос гадна оёдолын дөрөвдүгээр зэрэгтэй хүн шүү дээ. Одоо оёдолоо хийдэггүй л дээ. Гэхдээ хобби учраас хийх юмсан гэж бодож явдаг.
-Манайд олон улс орны хоолны газар байна. Ерөнхийдөө халуун ногоо их зонхилсон санагддаг?
-Нутаг нутгийн онцлогоосоо хамаарч байгаа юм л даа. Мэдээж манайд бол онцлогоосоо хамаараад мах идэх шаардлагатай болдог. Би Хөх хотод “Миний гал тогоо” нэвтрүүлгийн хөтлөгч тогооч хийж байгаа юм. Жилийн өмнө хийгээд саяхнаас гарч эхэлсэн. Тэднийг хараад байхад өөр байна л даа. Бидний идээд байгаа хятад хоол гэдэг дандаа монголжуулсан нь байдаг. Манайхан хурц тостой, хоолонд дуртай учраас тэрэнд нь тааруулаад хийдэг байна. Солонгос хоол японоос сэдэв авсан байдаг. Манайд зарж байгаа хоолнууд нутагт нь иддэг хоолноос ондоо шүү дээ. Нэгдүгээрт усны бүтэц гэж байдаг. Манай ус хатуулаг өндөртэй. Усны бүтэцээс шалтгаалж тэнд байдаг амт гардаггүй. Уснаас шалтгаалж хоолны амт ч өөрчлөгддөг. Сошиалаар янз бүрийн хоолны мэдээлэл явдаг болж. Хүмүүс тэр мэдээллийг аваад яг тэр чигээр нь явах шаардлагагүй л байхгүй юу. Бид хоолоо хэрхэн зөв хэрэглэх нь л чухал. Америкт л гэхэд ажлын таван өдрөө ямар хоол идэх вэ гээд хуваарилчихсан байх жишээтэй. Бүр тэрийгээ зуршил болгочихсон. Эндээс харахад л долоо хоногт хоёр удаа загас идэхэд байгалийн витамин тэр чигээрээ хүний бие организмд орж байгаа юм. Амралтын өдрөө харин хүнд хоол иддэг. Ажлын өдрүүдэд эрч хүчтэй байхын тулд хөнгөн хооллодог байгаа юм. Хоолны ашиг тусыг мэдэхгүй байж хоолыг мэдэмхийрч ярих хүн олон болчихож дээ.
-Хоол урлаг болчихжээ?
-Тэгэлгүй яахав. Хуучин үнэрлээд ам хамраараа хоолны амт, үнэрийг мэдэрдэг байсан бол одоо нүдээрээ идэх болчихоод байна. Энэ нь юу вэ гэхээр нүдээрээ харж кайф авч байна.
-Та өөрийн рестораны үйл ажиллагаа явуулахаас гадна “Гал тогоо” нэвтрүүлгийн шүүгчээр ажиллаж байсан?
-“Гал тогоо” нэвтрүүлэгт анх хоёр хүн хоол хийж байлаа шүү дээ. Тухайн үед 300 гаруй хоол хийсэн байдаг юм билээ. Эдгээр хоолоороо ном гаргаач гэсэн хүсэлт ирдэг. Контент маань өөрчлөгдөөд бид хоёр хоол хийхээ больж, шүүгчийн үүрэг гүйцэтгэсэн. Хүмүүст гал тогооны тавилга бэлэглэж байгаа. Нэг талаараа буянтай ажил гэж боддог юм. 48 айлд гал тогооны тавилга өгснөөс одоо арав гаруй айлд нь гардуулчихаад байна.