МУСГЗ, улс төрийн тоймч, олон улсын сэтгүүлч Б.Дашзэвэг өнгөрсөн аравдугаар сард хөрш айлынхаа долоон настай охиныг хүчирхийлэхийг завдсан гэх хэрэгт холбогдсон. Түүнд шүүхээс есөн жилийн хорих ял оноогоод байгаа юм. Ингээд түүний дүү Б.Пүрэвтэй ярилцлаа.
-Улстөрийн тоймч Б.Дашзэвэг хөрш айлынхаа долоон настай охиныг хүчирхийлэхийг завдлаа гэх шуугиан өнгөрсөн оны аравдугаар сард гарсан. Хэрэг явдлын талаар та тодорхой мэдээлэл өгөөч. Яг юу болсон юм бэ?
-Аравдугаар сарын 1-ний өдөр миний ах Чингэлтэй дүүргийн XIX хорооны нутаг, Шадивлан дахь зуслангийн байшин руугаа явсан юм билээ. Тэр дурдагдаад байгаа долоон настай охиных болон миний ахынх бараг 20-иод жил айл хөрш яваа хүмүүс юм. Тиймдээ ч бие биенээ их сайн таньдаг болохоор хөршийнхөөрөө орж л дээ. Хөрш айлын Баянмөнх ч “Даашка ах ирлээ. Ахмадын баяр ч болж байна. Ахаараа ганц шил юм авахуулж ууя” гэсэн байгаа юм. Ер нь ахыг очих бүрт нь л түлээ түлш, хоол ундны мөнгө, үгүй бол ганц шил архи авахуулъя гэсэн яриатай л суудаг хүмүүс юм билээ.
Ингээд тэр өдөр Батмөнх, бас түүний найз, хөрш зэрэг таван ч хүн нийлээд архи уусан байдаг. Ах ч архи дарс уухгүй хот руу буцна гэхэд тэд ганц баярынхаа өдөр явах гэлээ гээд үлдээсэн байсан. Тэднийг архи ууж байх хооронд хашаанд нь дүүрэн үхэр ороод ирж л дээ. Хоёр жилийн өмнө бид 60 гаруй модтой “Сэтгүүлчдийн төгөл” байгуулсан юм. Тиймдээ ч үхэрнүүдийг тэр мод руу оруулахгүйгээр хашаандаа өвс идүүлээд байлгаж байя гэж хоорондоо ярьцгааж. Нэг харсан үхэрнүүд хашаанаас цуваад гарч байна гэнэ. Өнөөх долоон настай охиныг яагаад үхэр гаргачихав гэж аав нь зэмлээд авсан байгаа юм. Долоон настай охины хувьд хөл гар муухантай, сайн ярьж чаддаггүй юм билээ. Ингээд гэрт байсан хүмүүс ч бүгд гарцгаан үхрээ тууцгаасан байгаа юм.
Аравдугаар сарын 1-нд өглөө их сайхан дулаахан байсан. Өдөр тийшээгээ бороо орж, орой нь шуурсан юмдаг. Тиймдээ ч үхэр тууж явсан охины өмдний түрий нь норчихсон байж. Үхрээ туучихаад ахын гэр галтай Тоймч Б.Дашзэвэгийн дүү Б.Пүрэв: Гэрчээр бус тухайн үед огт байгаагүй хүний амаар л бүхнийг шийдчихлээ байсан болохоор охиныг дулаацаг гээд орцгоосон байна. Харин ах норсон өмдийг нь тайлаад хатаах гэсэн нь л буруудсан юм билээ. Гэхдээ энэ үед охины аав нь хажууд нь зогсож байсан байгаа юм. Улмаар хамт архи ууж байсан хэдэн нөхөр орж ирснээ “Даашка ах хүүхэд хүчиндэх гэж байна” гэж. Ах ч уурлан хөгшин настай хүн би юу гэж тийм бузартай юм хийхэв гэж хэсэг маргалдаж. Залуус хариуд нь “Тэгвэл мөнгө өг. Мөнгө өгөхгүй бол цагдаад өгнө шүү” л гэж. Даараад чичрээд байхаар нь дулаацаг л гэж бодож өмдийг нь тайлаад хатаах гэж байна. Түүнээс хөгшин надад элдэв муу санаа байсангүй. Хийсэн гэм ч байх биш цагдаагаа дуудаад өгвөл өгнө л биз гэчихээд хот руу явсан юм билээ.
-Долоон настай охины эгч нь цагдаад өргөдөл өгсөн гэлүү?
-Долоон настай охины аав нь хэрэг явдлын талаар хачирлаж, нэмэрлээд том охиндоо хэлчихсэн юм билээ. Охиных нь норсон өмдийг хатаах гэснийг өөрийн нүдээр харсан хэрнээ шүү дээ. Харин том охин нь бодит байдлыг огтоос хараагүй мөртлөө аавынхаа үгэнд л бүрэн итгэчихсэн. Ахтай ирж уулзан “Хөгшин хүн байж ийм хэрэг төвөг хийлээ. Таныг мөнгө өгөхгүй бол цагдаад өгнө, нэр хүндэд чинь халдана” гэсэн байгаа юм. Ах би хэрэг төвөг хийсэн биш та нарт яахаараа мөнгө өгөх ёстой юм гэхэд охины эгч “Та тэгвэл болсон явдлын талаар надад бичээд, гарын үсгээ зураад өг” гэж. Ах ч хэлснээр нь хийж. Гэтэл өнөөхийг нь аваачаад цагдаад өгчихсөн юм билээ. Аравдугаар сарын 4-ний өдөр энэ явдал болсон байдаг. Харин аравдугаар сарын 27-ны өдөр ахын охин нь “Аавыг бариад явчихлаа” гэж утасдсан. Би ингэж л ийм үйл явдал болоод байгааг мэдсэн. Ах маань 27-ноос хойш яг 58 хоног хоригдсон. Дараа нь батлан даалтад гарч арав гаруй хоноод л саяын шүүх хурал болсон нь энэ.
-Өнгөрсөн долоо хоногт болсон шүүх хурлаараа улс төрийн тоймч, Б.Дашзэвэгт есөн жилийн хорих ял оноосон…
-Уул нь энэ явдлын гэрч нь долоон настай охины эцэг Батмөнх. Гэтэл тухайн үед огт байгаагүй охины эгчийн амаар л бүхнийг шийдээд байгаа юм. Уул нь гэрч нь байх ёстой биз дээ. Өмгөөлөгч долоон настай охиноос чамайг хүчиндэхийг завдсан уу гэж асуухад “Үгүй, үгүй” гэж хэлсэн гэсэн. Хэдий ярихдаа муу ч гэсэн үнэнийг мэдэж байгаа юм чинь тэгж л хэлнэ шүү дээ. Би тэр охиныг дагуулж яван бүхий л үзлэг шинжилгээг хийлгэлээ. Илэрсэн юм огт байхгүй шүү дээ. Миний хувьд үнэхээр гомдолтой байна. Ял өглөө гэхэд хоёр, гурван жилийн тэнсэн л өгөх болов уу гэж бодож байлаа. Гэтэл есөн жилийн хорих ялаар шийтгэчихлээ шүү дээ. Энэ хүнд хэдэн жил битгий хэл хэдэн сарын ч хэрэг хүлээх чадвар байхгүй. Биеийн байдал тун хүнд байгаа.
-Б.Дашзэвэггуайг урьдныхаасаа их л өөр болсон тухай сэтгүүлч Р.Эмүжин бичсэн байсан. Энэ хэр үнэний ортой вэ?
-Гурван жилийн өмнөөс гэв гэнэт ухаан алдчихдаг болсон. Энэ нь тархины судас нарийссантай холбоотой юм билээ. Мөн тархи нь жижгэрснээс болоод “Дөрвөн жилийн өмнөөс зөнөлт дээд зэргээр явагдчихсан байна” гэдгийг хоёрдугаар эмнэлгийн эмч нар хэлсэн. Мартах, санах, буруу зөрүү ярих зэрэг нь үүнээс үүдэлтэй байгаа юм. Ер нь ч ах минь хоёрдугаар эмнэлэгт дээд зэргийн хяналтад байдаг хүн шүү дээ. Мөн ахын баруун талын чих юу ч сонсдоггүй. Зүүн талынх нь арван үг хэллээ гэхэд нэгээс хоёрыг нь л сонсоно. Энэ нь хэдэн жилийн өмнө DZ man гээд л дуулж эхэлснийх л байх. Нас өндөр болсон хүн өндөр темптэй дуу хөгжим сонсохоор амархан дүлийрчихдэг юм байна. Түүнээс улбаалж сонсгол нь эрс муудсан. Тиймдээ ч мэдүүлгээ ч зөв өгч чадаагүй. Бүрэн бүтэн мэдүүлэг, өмгөөлөл болж чадахгүй байна. Шүүх хурал дээрээ ч өмгөөлөгч хэрхэн өмгөөлсөн талаар юу ч дуулаагүй гэдгээ хэлсэн. Сүүлд болсон шүүх хурлын дараа уулзахад ч “Шүүгчид уншаад л байсан. Гэтэл надад есөн жилийн ял өгчихжээ. Ах нь амьд байж чадах юм болов уу даа. Амьд байхыг л хичээе” л гэсэн дээ, ах минь. Бид хоёр эхээс хоёулаа л юм. Ах минь 77 настай. Би 73-тай юм. 80 хүрч байгаа хүнийг хорино гэдэг байж болох зүйл эсэхийг мэдэхгүй. Ямартай ч би ахынхаа төлөө чадлаараа л явна. Ганцаардаж гүйцэж байна даа, ах нь. Юун түрүүнд Ерөнхийлөгчид захидал бичихээр л зэхэж сууна.
-Одоогоор дамжин өнгөрүүлэх ангид хоригдож байгаа гэсэн үү?
-461 дүгээр ангид хоригдож байгаа. Миний хувьд Нийслэлийн дунд шатны шүүхэд давж заалдах өргөдөл өглөө. 14 хоног хянасны эцэст хариу нь гардаг юм байна. Хариу нь гарч, шүүх хурал болтол хоёр сарын хугацаа лав болох байх. Энэ хугацаанд тэр хүн хорих ангидаа сууж л таарах нь. Гэхдээ тэр хүний бие дийлэхгүй. Яагаад ч дийлэхгүй. Шоронгийн хоол ч идэж чадахгүй байна. Хэрэв энэ хүн шоронд үхвэл хэн хариуцлагыг нь хүлээх вэ.
-Б.Дашзэвэг гуайг ийм хэрэгт нэр холбогдсонд дургүйцэж эгдүүцэх нэгэн байхад арай ч ийм зүйл хийх хүн биш ч гэж хэлэх нь байна.
-Ахыг минь танихгүй хүн ховор. Тиймээс энэ хэрэг явдал бүхий л хэвлэл мэдээллээр шуугьж байна. Энэ нь ч ахад минь маш их сэтгэл санааны дарамт болж байгаа. Зөвхөн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр ч биш. Одоо байгаа хорих ангид нь хамт байгаа хүмүүс ч ийм хандлага гаргаж байгаа. Дарамталдаг, сонждог гэсэн. Бас дургүйцэж байгаа нэгэн байхад арай ч ийм зүйл хийх хүн биш дээ гэж бодох нэгэн ч байдаг гэнэ. Үүнээс болж даралт нь байсхийгээд л 200 хүрчих юм. Ингээд бодоход хүнд алдар нэр, шагнал урамшуулал огтоос хэрэггүй. Энэ бол хоосон чанартай зүйл юм байна. Хэний ч танихгүй хүн ийм хэрэгт нэр холбогдсон бол сэтгүүлчид ингэтлээ шуугихгүй л байсан болов уу.
– Үр хүүхэд, хань ижил гэх хүмүүс байдаг уу. Хэр их харж ханддаг юм бэ?
-Ах минь хоёр хүү, ганц охинтой хүн. Хүүхдүүд нь тусдаа гарцгаасан. Гэсэн ч аавыгаа харж хандалгүй яахав. Эмнэлэгт үзүүлж харуулна. Жилд хоёроос гурван удаа эмнэлэгт хэвтүүлдэг. Ах минь одоо ганц дүүгээ, хүүхдүүдээ зовоочихлоо гэж их л санаа нь зовоод байх шиг байна. Уул нь хүүхдүүдийнх нь ээж, ахын минь хань гэж бий. Даанч ахад минь түшиг болохгүй юм даа. Батлан даалтад гарангуут нь би эмнэлэгт хэвтүүлсэн юм. Биеийн байдал нь маш муу байгаа учраас л тэр. Хүүхдүүд нь ээждээ хэлсэн ч, хань нь гэх тэр хүн асраад ч болов өгөхгүй юм. Ингээд бодохоор ахыгаа их л өрөвдөх юм даа.
-Та ямар мэргэжилтэй хүн бэ?
-Би аж үйлдвэрийн инженер мэргэжилтэй хүн. Хамгийн сүүлд Засгийн газрын үйлчилгээ, аж ахуйн газрын байр хариуцсан даргаар арваад жил ажиллаад тэтгэвэртээ гарсан.