Дэлхийн 216 улсад коронавируст халдвар тархаж 19 сая орчим хүн уг халдвараар өвчлөөд байна. Халдвар тахлын хэмжээнд хүрч 700 мянга орчим хүн эндлээ. Цаашдаа цар тахал чухам хэдийд дарагдах эсэх нь тодорхойгүй. Улс орон бүр цар тахлын эсрэг чадах чинээгээр тэмцэж урьдчилан сэргийлэх вакцин гаргаж авахаар эрдэмтэд нь мэрийж байна. Одоогийн байдлаар Монгол Улсад коронавирусын халдварын 293 тохиолдол бүртгэгдснээс 244 хүн эдгэрч эмнэлгээс гарсан сайн мэдээтэй. Хэдийгээр манай улсад халдварын тоо цөөнгүй бүртгэгдсэн ч бүгд гаднаас зөөвөрлөгдөн орж ирсэн. Бид дотооддоо халдварыг алдаагүй учир ард иргэдийн амьдрал ч тайван үргэлжилж байгаа билээ. Улс орон ийн тайван амгалан байгаа гол шалтгаан нь Улсын онцгой комиссын Шуурхай штабын бүрэлдэхүүн болох мэргэжлийн байгууллагуудын ажлын үр дүн юм.
Бид энэхүү Шуурхай штабад өнжиж нэг өдрийн ажлын үйл ажиллагааг нь сурвалжиллаа.Шуурхай штаб гэж иргэд мэдэхээс биш энэ дотор Үйл ажиллагааны баг, Санхүүгийн баг, Төлөвлөлтийн баг, Хангалтын баг гэсэн дөрвөн том бүрэлдэхүүн коронавирус дэгдсэнээс хойш улс орон хэрхэн арга хэмжээ авч, ямар бодлого баримталж ажиллахыг чиглүүлж зангидаж буй гол газар байгааг төдийлөн мэдэхгүй болов уу. Эдгээр багуудад ОБЕГ, ЭМЯ, ГХЯ, ЗӨСҮТ, МХЕГ, НМХГ, ЦЕГ, ХХЕГ, МИАТ зэрэг байгууллагуудын төлөөллүүд хуваагдан чиг үүргийнхээ дагуу ажилладаг. Эдгээр штабад ажиллаж буй хүмүүс бол зүгээр ч нэг төрийн албан хаагч бус. Цар тахалтай холбоотой бүхий л үйл ажиллагааг шуурхай зохицуулж ажиллахад холбогдох арга хэмжээг авч чадах, шаардлагатай үед шийдвэр гаргах түвшний албан тушаалтнууд юм байна. Биднийг очих үед Шуурхай штабын танхимд байрлуулсан дэлгэцээр Алтанбулагийн боомт харагдаж байв. Эндээс Алтанбулагийн боомтын ажиллагааг шууд камераар хянаж байна гэсэн үг. Яг энэ үеэр тус боомтоор ОХУ-аас 150 гаруй иргэдээ татан авч буй үйл ажиллагаа харагдаж байлаа.
Уг ажлыг Шуурхай штабын дарга, хурандаа Б.Ууганбаяр удирдан газар дээр нь ажиллаж байгаа аж. Харин энэ сарын 9, 10-нд ОХУ-аас манай улсын сургууль цэцэрлэгт ажилладаг 180 гаруй орос багш нарыг татаж авах юм байна.
Шуурхай штабын Үйл ажиллагааны багийн ажилтан хурандаа Ж.Дамдинсүрэн “Манай Ажиллагааны баг дотроо гурван хэсэгтэй. Тусгай үүргийн онгоцоор ирсэн иргэдийг татан аваад, байшуулаад, ариутгал халдваргүйтгэлийг хийдэг нэг хэсэг байна. Монгол Улсын Засгийн газрын таван тогтоолд багтсан хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрөл олгогдсон аж ахуйн нэгж байгууллагуудын ажиллах хүч, иргэдийг татан авах ажиллагаан дээр төвлөрч байна. Иргэд, аж ахуйн нэгжүүд манайд хүсэлтээ эхлээд тавина. Ингэхдээ ямар зорилгоор ажиллах хүч оруулж ирэх гэж байгаа, тусгаарлалтын журмыг хэрхэн баримтлах зэрэг төлөвлөгөөгөө гаргаад хандах ёстой. Төлөвлөгөөг нь энд байгаа эрх бүхий албан тушаалтнууд хянаад, тусгаарлах байрыг нь очиж шалгаад шаардлага хангаж байна уу, үгүй юү гээд газар дээр нь танилцаад улмаар хариу өгөх юм. Мөн Замын-Үүдээр ажилчдаа оруулж ирэхэд шаардлагад нийцсэн халдвар хамгааллыг гадагш алдахгүй байх зорилготой био ариун цэврийн өрөөтэй автобусаар тээвэрлэлтийг хийнэ. Замдаа хоол идэх зэрэг ямар нэг байдлаар зогсохгүйгээр шууд тусгаарлах байранд хүргэх. БНХАУ-аас ирэх ажилчид 48 цагийн хугацаатай “COVID-19” халдварын шинжилгээ өгсөн байх ёстой гэсэн шаардлагыг тавьж байгаа. Дараа нь тусгаарлах байранд орсны дараа ХӨСҮТ-ийн зүгээс шинжилгээ авна. Дарханы замын бүтээн байгуулалтад шаардлагатай мэргэжилтнүүд орж байна. Мөн ОХУ-аас орж байгаа. Одоогоор нийтдээ 226 иргэнийг оруулсан байна. Зарим аж ахуйн нэгжүүд тавьсан шаардлагыг хангахгүй, материал дутуу, тусгаарлах байр шаардлага хангахгүй гээд хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүй тохиолдол бас байна. Энэ зөвхөн байгууллагын бүтээн байгуулалттай холбоотой юм биш. Улс орны аюулгүй байдалтай холбоотой юм” гэсэн тайлбарыг өглөө. Харин тусгай үүргийн нислэгийн талаар ЗХЖШ-ын хурандаа Д.Жавхланбаяр “Тусгай үүргийн нислэгийг төлөвлөхөөс эхэлнэ. Тусгай үүргийн нэг онгоц буухад л маш олон албан хаагчид өөр өөрсдийн чиг үүргийн дагуу нарийн зохион байгуулалттайгаар ажилладаг. Иргэд харахдаа маш амархан юм шиг санадаг. Гэвч үүний ард Шуурхай штабын асар том баг ажиллаж байна. Жишээлбэл, нэг удаагийн нислэгээр ирсэн хүмүүсийг 3-4 буудалд хуваарилдаг. Тухайн буудлууд долдугаар сарын 18-нд тусгай үүргийн онгоц хүлээж авсан бол иргэдийн 21 хоногийн тусгаарлалт дуусгаад 2-6 хоногт цэвэрлэгээ, ариутгалыг хийж дуусгаад дараагийн хүнийг хүлээн авах боломжтой болно. Тусгаарлах байрнууд боломжоо гаргаад өгчихнө. Тусгаарлах байр хариуцсан багийнхан боломжит суларсан байруудаар ороод шаардлага хангах эсэхийг хянаад явдаг” гэв. Тус орой буюу (өнгөрсөн баасан гаригт) “Токио-Улаанбаатар” чиглэлийн онгоцоор 258 зорчигч эх орондоо ирэх хуваарьтай байв. Төлөвлөгөөний дагуу зорчигчдыг “Альфа”, “Хабу”, “Кентавр” буудлуудад тусгаарлахаар хуваарь гаргажээ. Ингэхдээ тус онгоцыг ирэхэд мэргэжлийн байгууллагууд хэрхэн үүрэг оролцоотойгоор ажиллахыг нарийвчлан нэр ус, утасны дугаартай бичиж тушаал хүртэл гарсан байх аж. Иргэдийг байрлуулах буудлуудад хэн гэдэг эмч ажиллах, цагдаагийн хэдэн албан хаагч тусгаарлах байрны эргүүл хамгаалалтад гарах, онгоцны багийнхан ирээд хаана тусгаарлагдах, агаарын хөлөгт ажиллах байцаагч нарын хэн нь хөлөгт, хэн нь ачааны хэсэгт ажиллах гээд бүх зүйлийг урьдчилан нарийн төлөвлөгөө гаргасан байв. Бүр ЗӨСҮТ-өөс ямар албан хаагчид, ямар дугаартай автомашинтай орж ариутгал хийх, зорчигчдыг тусгаарлах байр руу ямар дугаартай хэн гэдэг жолоочтой автобусаар зөөх нь хүртэл тодорхой аж. Ер нь Шуурхай штабтай холбоотой бүх үйл ажиллагааг, мэргэжлийн байгууллагууд хэрхэн уялдаа холбоотой ажиллах, ямар үед ямар шуурхай арга хэмжээ авах зэргийг Төлөвлөлтийн баг гаргадаг байна. Тус багийн гишүүн ЭМЯ-ны хэлтсийн дарга С.Жаргалсайхан “Манай төлөвлөлтийн баг Шуурхай штабын үйл ажиллагааг ерөнхийд нь төлөвлөдөг. Хамгийн эхэнд энэ оны гуравдугаар сарын 20-нд Монгол Улсын Шадар сайдын тушаалаар “Коронавируст халдварын цар тахалтай тэмцэх стратеги салбар хооронд яаж уялдаж ажиллах вэ” гэсэн төлөвлөгөөг боловсруулсан. Үүний дагуу бүх үйл ажиллагааг төлөвлөж гаргадаг. Бас нэг гол ажил бол гадаадаас иргэдээ татан авах ажиллагааг төлөвлөх. Иргэдээс маш их өргөдөл, гомдол санал ирж байна. Энэ бүхнийг манай баг дотроо мөн ажлын хэсэг гараад зохицуулж ажилладаг. Мөн хоёр гол ажлын нэг нь нийслэл болон орон нутагт тусгаарлах байр бэлдэх ажлын хэсэг ажилладаг. Тусгаарлах байрыг зүгээр ч нэг очоод сонгочихдоггүй. ЭМЯ, НМХГ, ЦЕГ зэрэг нийслэлд таван байгууллагын бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг гараад тусгаарлах байрны эрүүл ахуйн байдлыг хангаж байна уу, харуул хамгаалалт авч болохоор уу, аюулгүй байдлын шаардлага хангаж байна уу зэрэг байдлыг төлөөллүүд үзээд байраа бэлдүүлдэг. Ингээд тухайн буудлын ажилчид, үйлчлэгч гээд ажиллах албан хаагчдад халдвар хамгааллын сургалт, мэдээлэл өгч ажиллах гээд нэлээд хэдэн дамжлага бүхий ажлын дараа тусгаарлах байр бэлэн болдог. Ингэж багууд хоорондоо уялдаа холбоо сайн ажилласнаар бид өнөөдрийг хүртэл тусгаарлах үйл явцтай холбоотой хүмүүсээс халдварт өртөөгүй нь бас нэг том давуу тал. Одоо бид дотооддоо халдварыг алдаагүй байна. Ер нь халдварыг дотооддоо алдвал мэргэжлийн байгууллагууд хэрхэн уялдаа холбоотой шуурхай ажиллах тал дээр ч төлөвлөлт хийж гаргасан байгаа” гэсэн мэдээллийг бидэнд өгөв. Тус багийнхан иргэдээс ирсэн бүхий л гомдлыг ялган ангилж хажуудаа хураасан байх аж. Учир нь нэг иргэн хэдэн арван удаа өргөдөл өгсөн тохиолдол ч байна. Бүгдийг хаанаас ирсэн, ямар учиртай гээд ангилжээ. Энд мөн ХӨСҮТ, ЭМЯ-ны төлөөлөл байна. Наад зах нь гадаадаас эрүүл мэндийн шалтгаантай гээд өргөдөл өгсөн иргэдийн оношийг ЭМЯ-ныхан уншиж, ямар оноштой ямар өвчтэй, нислэгт багтах хэмжээний хүндрэлтэй эсэхийг тодорхойлдог байна. ХӨСҮТ-ийн Стратеги төлөвлөлт, гадаад харилцаа эрхэлсэн захирал Д.Долгормаа “Одоогоор манай улсад бүртгэгдсэн халдварын 72 хувь нь оюутан, 12 хувь нь сурагч байгаа бол хүйсийн хувьд эрэгтэй давамгайлж байна. Мөн 6-80 насны хүмүүс байна. Нийт тохиолдлын 40.9 хувь нь залуучууд эзэлж байгаа. Одоогийн байдлаар улсын хэмжээнд 16 мянга гаруй хүнд шинжилгээ хийгээд байна. Маргааш Франкфуртын онгоц ирлээ гэхэд өнөөдөр нь бид эндээс тус онгоцонд явах эмчийнхээ нэрийг урьдчилаад визэнд оруулдаг. ХӨСҮТ нислэг болгонд нэг эмч, хоёр мэргэжлийн хяналтын байцаагч явдаг. Зарим газар үнэхээр эмч хүлээж авахгүй гэх тохиолдол бий. Яагаад гэхээр тухайн улс орноос явах зорчигчдыг урьдчилан дүгнэж үзээд зайлшгүй шаардлагатай биш гэх тохиолдол бий. Ер нь бол онгоцонд манайхаас эмч явах нь олон давуу талтай. Сая л гэхэд Истанбулаас ирсэн онгоцонд хоёр ихэр хүүхэд мэндлэхэд эх барьж авлаа. Ирээд онгоц дахь зорчигчдыг маш хурдан ангилан эрэмбэлдэг. Улмаар онгоц буухад эндээс манай хариу арга хэмжээний баг очоод сэжигтэй тохиолдлоо ХӨСҮТ рүү хуваарилж, эрүүл мэндийн эмчилгээ шаардлагатай иргэдийг Цэргийн төв эмнэлэг рүү хуваарилдаг. Ингээд зорчигчдоо ирсэн даруйд ХӨСҮТ-өөс шинжилгээгээ цаг алдалгүй авна. Ингээд 24 цагийн дараа хариу гарна. Тусгаарлагдсан иргэдийн хувьд хамгийн сүүлийн шинжилгээ сөрөг гарсан тохиолдолд бидэн рүү илгээдэг. Үүнийг нь манай баг цагдаа руу өгдөг. Ингээд тухайн сөрөг гарсан иргэдийг тусгаарлалтаас гардаг. Энэ бүхэн нарийн шат дамжлагаар явдаг даа“ хэмээн онцлов.
НМХГ-ын Эрүүл ахуйн халдвар хамгаалалын улсын ахлах хяналтын байцаагч Г.Батсүрэн “Хилээр орж байгаа иргэдийн татан авах ажиллагаатай холбоотойгоор хилийн нэвтрэх цэг дээр манай байцаагч нар хамгийн түрүүнд иргэдтэй тулж ажилладаг. Ялангуяа эрүүл ахуйн байцаагч нар өндөр ачаалалтай ажиллаж байна.Ажлын хэсэг яваад тусгаарлах байраа сонгочихлоо. Үүний дараа ялангуяа сүүлийн үед олон нислэг ирж байгаатай холбоотойгоор тусгаарлах байрны талаар гомдол их гарч байна л даа. Тухайлбал, сүүлд МҮИС-ийн дотуур байртай холбоотой гомдол их гарч байна. Зочид буудал биш учраас гомдол ирж байна. Анх тус байрыг тусгаарлах байраар сонгохдоо оюутныг байруулахаар сонгож байсан. Ингээд амьдралын явцад тухайн байр зочид буудлын байдлаар ажиллах боломжгүй гэдэг нь харагдлаа. Гол шаардлагуудаа хангахгүй байгаа учраас мэргэжлийн хяналтаас тусгаарлах байраар ашиглах боломжгүй гэсэн дүгнэлтийг гаргачихсан байгаа. Мөн нэр бүхий буудлуудад ч асуудал гарсан. Урьдчилан сэргийлэх хяналтыг бол дүүрэг дүүргийн хариуцсан байцаагч нар хийж байгаа. Иргэд гарснаас хойш 2-6 хоногийн дотор цэвэрлэгээг хийдэг. Зарим газар үүнийгээ дутуу хагас хийдэг. Нүдэнд ил харагдахгүй хэсгийг хийдэгтэй холбоотой. Хоолтой холбоотой асуудал бас байна. Мэргэжлийн бус тогооч оруулсан тохиолдол гарсан. Энэ мэтчилэн асуудлуудыг тухай бүрт нь хяналт шалгалт хийгээд шийдээд явж байна. Аль болох цаашдаа энэ талын зөрчлийг гаргуулахгүй байх бодлогоор ажиллаж байна” гэлээ.
Зочид буудлууд бүр тусгаарлах байраар ажиллахыг хүсэхгүй. Зарим нь халдвартай иргэд байрлахаас сэрэмжилдэг, ариутгалын бодис буудлын эд хогшлыг сааралтуулж өнгө алдуулдаг гээд татгалзах шалтгаан их. Тиймээс тусгаарлах байраар зөвшөөрсөн буудлуудаа аль болох торгох бус зөрчлийг нь арилгуулахыг зорьдог байна. Түүнчлэн хоолтой холбоотой асуудал их гардаг нь цаанаа бас учиртай бололтой. Манайд дээд зэрэглэлийн л биш бол төдийлөн буудал бүр өглөөний цайтай байдаггүй аж. Мөн гал тогоо нь олон хүний хоол тэр бүр хийгээд байдаггүй. Гэтэл тусгаарлагдсан тэр олон хүмүүст хоол хийхээр тогооч нар туршлагагүйтдэг, амт чанаргүй хоол хийх, мэргэжлийн бус хүн хөлслөх гээд асуудал их гардаг аж. Ямартаа ч буудлууд хоёр гурав дахь удаагаа хүн хүлээж аваад ирэхээр гомдол багасч туршлагатай болж ирдэг байна. Хаа хаанаа л туршлага суудаг бололтой. Үүнээс гадна “Улсын хэмжээнд энэ сарын 7-ны байдлаар 2500 гаруй иргэн тусгаарлах байранд байна. Иргэн бүр адилгүй. Зарим хүмүүс хоол унд дажгүй, агаар салхинд амралтад сайхан байна гэж байхад өөр нэг хүн хотод тусгаарлах байранд шилжүүлээд өг гэнэ. Иргэдийн хүсэлтийг үндэслэн бөөн юм болж хотод тусгаарлах байранд шилжүүлэхээр энд муухай байна. Буцаад амралтын газраа очъё гэдэг. Хүмүүсийн ааш аягтай холбоотой асуудал бол их. Энэ бүх арга хэмжээ цар тахлын үед хийгдэж буй ажлууд учраас аль болох хамтдаа хичээж хүнд үеийг давах чухал байна. Гэтэл гомдол гаргаад дулаан байранд халуун хүйтэн устай байгаа иргэнийг гадаа нь чийгтэй гэрт, дусаал гоожсон харуулын байранд цагдаагийн албан хаагчид ялаа шумууланд бариулан, усан хаван гүйн байж хамгаалж, эргүүлд гарч байгаа гэдгийг ойлгох хэрэгтэй” хэмээн тусгаарлах байртай холбоотой асуудлаар Шуурхай штабын холбогч офицер ахмад Д.Төмөрчөдөр онцлов. Шуурхай штаб дээр 77770105, 18001105 гэсэн шуурхай утас ажиллаж иргэдээс 24 цагаар гомдол санал, хүсэлтийг хүлээж авдаг байна. Улмаар яаралтай гомдол, саналыг холбогдох албан тушаалтнуудад шаардлагатай бол шөнийн хэдэн цаг болж байсан ч мэдэгддэг байна. Мөн МИАТ-ийн байцаагч Б.Мөнх-Ертөнц “МИАТ компаниас Шуурхай штаб байгуулагдсан цагаас эхлэн нэг ажилтан төлөөлөн энд ажиллаж байна. УОК-ын шийдвэрийн дагуу гарч байгаа захиалгатай нислэгүүдийг зохион байгуулж, гадны улс орнуудаас иргэдээ татан авах ажиллагаанд гар бие оролцон ажиллаж байна. Цар тахлын үед МИАТ нийт 44 тусгай нислэгийг гүйцэтгэж 10 мянга гаруй иргэдээ авчраад байна. Тухайн нислэгүүдийн төлөвлөгөөг гаргах, нислэгийн зөвшөөрлийг авах шаардлагатай бичиг баримтыг штабынхантай хамтран ажиллаж гаргах. Эм эмнэлгийн хэрэгслийг тээвэрлэх ажлыг зохион байгуулж байна. Улаанбаатараас гадагш чиглэлтэй нислэгээр явах хүсэлтэй иргэд бас их байдаг. Энэхүү өргөдлийг нь хүлээж аваад тухайн улсад ямар дүрэм журам баримтлах зэрэг шаардлагатай мэдээллийг иргэдэд хүргэдэг байгаа” гэв. Мөн Гадаад харилцааны яамыг төлөөлөн н.Хонгор гэх төлөөлөлөгч ажиллах бөгөөд гадаад харилцаатай бүхий л асуудлыг хариуцан бусад мэргэжлийн байгууллагуудтай холбож шуурхай арга хэмжээ авдаг байна. Энэ мэтчилэн мэргэжлийн байгууллага бүр өөр өөрийн гэсэн чиг үүргийн дагуу эх орондоо халдвар алдахгүйн төлөө ажиллаж байна.
Нэг зүйлийг онцлоход, Шуурхай штабт ажиллаж буй мэргэжлийн байгууллагуудын албан хаагчид бүтэн таван сарын турш амралтын өдөргүй ажиллаж байна. Хэзээ коронавирусийн тахал хумигдаж, тэд амралтын өдрөө эдлэх нь даанч тодорхойгүй.