Дуучин Ш.Хүрэлбаатартай ярилцлаа.
-Таныг сонсогчид “Сурагчийн дууны Хүрлээ” гэдэг юм билээ. Манайхан ихэвчлэн ээж, аав, нутаг, морины тухай дуулдаг. Та чухам яагаад арван жил, сургууль, сурагчийн дуунуудыг дуулдаг юм бэ?
-Би багадаа, сурагч ахуй насандаа одоо энэ дуулж байгаа сурагчийн дуунуудаа сонсч, дуулж хүмүүжсэн. Тийм ч болохоор дуучин гэж мэргэжлийг сонгоод энэ сайхан дуунуудыг шинэчлэн сэргээж дуулъя гэж бодсон юм. Мөн нөгөө талаар хуучны сурагчийн сэдэвтэй гоё дуунууд мартагдах ёсгүй гэж бодоод сэргээж дуулъя гэж шийдсэн. Багадаа дуулж байсан дуунуудаа ингээд сэргээн шинээр дуулж байгаа минь багынхаа мөрөөдлийг биелүүлж байгаа хэрэг л дээ. Тиймээс эдгээр дуунуудыг албан ёсны эрхтэйгээр нь шинэчлэн дуулсан юм.
-Хуучны дуунуудыг сэргээж дуулах, цомог гаргах ажил тань хэзээнээс эхэлсэн юм бэ?
-Миний хувьд эхлээд “Миний дурласан бүсгүй” анхны цомгоо гаргаад тоглолтоо хийсэн юм. Түүнээс өмнө энэ сайхан дуунуудыг сэргээн сануулж дуулахсан гэж боддог байлаа. FM радионуудаас эдгээр дууг сонсъё гэхээр огт байдаггүй. Тэгэхээр нь би Монголын радиогийн Алтан фондоос энэ дуунуудыг сонсч, “Галмандах” сан, MOSCAP буюу Монголын зохиолч, хөгжмийн зохиолч, нийтлэгчдийн нийгэмлэгтэй хамтран албан ёсны зөвшөөрөл аваад шинэчлэн дуулахаар сэтгэл шулуудсан. Хоёр жилийн өмнөөс “Бага насны он жилүүд” дууг дуулж клипжүүлсэн.
-Сурагчийн сэдэвтэй хичнээн дуу дуулаад байна, хуучны?
-“Сурагч насны дурсамж” цомог маань арван дуунаас бүрдсэн. “Зуун зууны ерөөл”, “Бага насны он жилүүд”, “Төгсөх сурагчийн уянга”, “Амгалан цэнхэр дэлхий” гэх мэтчилэнгийн маш гоё дуунууд буюу бидний заавал ч үгүй сонсох ёстой дуу гэж хэлж болохоор дуунууд.
-Хүүхэд нас, сурагчийн он жилүүдийг нь санагдуулдаг дуунуудыг дуулахаар дээхнэ үеийн сурагчид ихэд баярладаг байх. Бараг мартагдаж байсан дуунууд байна?
-“Бага насны он жилүүд”-ийг анх дуулахад хүмүүс маш сайхан хүлээж авсан. Монгол орны өнцөг буланд бүрт энэ дуу дахин түгж, фэйсбүүкээр олон хүн сонссон. Бага насандаа, сурагч ахуй үедээ очсон мэт сайхан сэтгэгдэл төрлөө, энэ дууг сэргээн дуулсанд баярлалаа гэцгээсэн.
Олон сэдэв бий л дээ. Манайхан голдуу л хайрын сэдэвтэй дуу дуулдаг. Харин миний хувьд, хүн бүр сурагч байсан болохоор сурагч, багш, сургуулийн гэгээн амьдралыг харуулсан дуунуудыг дуулъя гэж бодсон юм.
-Сүүлийн үед сурагчийн тухай дуу гарсан уу. Одооны сурагчдын дуулдаг дуу гэж юу байна вэ?
-Ер нь бол их ховор. Сурагч, сургуулийн холбогдолтой чансаатай дуу цөөн гарч байна. Миний цомогт орсон дуунууд бол хүн болгоны мэддэг, гэрэл гэгээтэй дуунууд байхгүй юу. Цомог гарснаас хойш хүмүүс хүсэлт тавьж, сэтгэгдэл үлдээж байна. Хэдхэн хоногийн өмнө гэхэд би Налайхад очоод 20 жилийн ойгоо тэмдэглэж байгаа нийт долоо хоногийн уулзалтын нэгдсэн баяр дээр очоод ирлээ. Цомог гарснаас хойш хүмүүс ам сайтай байгаа. Цомог маань Hi Fi дээр борлуулалт сайтай байгаа дуулдсан. “Сурагч насны дурсамж” цомгийн баяр болгож ирэх сарын 17-нд UB Palace-ийн Концертын их танхимд тоглолтоо хийхээр болсон. Энэ тоглолтдоо мөн төгсөгчдөдөө зориулаад “Мөрөөдлийн зүг” гэдэг цоо шинэ дуугаа гаргачихаад байна. Тун удахгүй клипээ үзэгчдэдээ хүргэнэ. Үе үеийн сурагчид очиж үзэх боломжтой. Одооны 12 дугаар ангийн төгсөгчид ч ирээд суухад сурагчийн нандин сайхан дуунууд дуулагдана. Өнөө жил төгсөлтийн 20, 30 жилийн ой нь тохиож байгаа ангиуд бөөнөөрөө тасалбар захиж байна. Ангиараа ирж үзэж сурагч насны он жилүүдээрээ аялна гэцгээж байна. Энэ тоглолт бол бүх үеийн төгсөгчид, бүх насныханд зориулсан тоглолт. Бага ангийн сурагч очиж үзсэн ч гоё үзүүштэй. “Цэцэг” хамтлагийн Батболд ах маань “Миний ном” дуугаа дуулна. Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Насантогтох “Үерхэл чамайгаа нандигнана” дуугаа дуулна. Олон уран бүтээлч сурагч, сургуулийн холбогдолтой дуугаа дуулна. Их гоё найруулгатай, музыкал хэлбэрээр тавигдах тоглолт л доо.
-Хүний амьдралын хамгийн гэгээн үе бол сурагч нас. Сурагч насны нөхөрлөл үнэнч байдаг гэдэг. Тэгэхээр та тэр бүхнийг дотор нь орж мэдэрч байгаа юм байна?
-Тэгэлгүй яахав. Хүний амьдралын урт хугацаа, олон харгуй замд хамгийн үнэнч, хамгийн их түшиг болдог хүмүүс бол сурагч насандаа нөхөрлөдөг байсан найзууд л байдаг. Тийм ч байдаг юм. Төгсөлтийн баяруудад очиход тэдний ярьдаг гол яриа нь л сурагч насаа дурсаж, сэтгэл санаа нь гайхалтай сайхан байдаг нь мэдрэгддэг юм.
-Та аль сургуулийн сурагч байсан бэ?
-Би хөдөөнийх. Сумын сургуулийн сурагч.
-Аль аймаг вэ?
-Сэлэнгэ аймгийн Ерөө сумын арван жилийн сургуулийг төгссөн. Сурагч байхаасаа л дуу хөгжимд дуртай хүүхэд байсан. Сургуулийн урлагийн үзлэг, тэмцээн уралдаанд байнга л оролцдог сурагч байлаа.
-Хуучны дууг сэргээн дуулахаар элдвээр шүүмжилдэг л дээ. Гэвч нөгөө талаас нь харвал дуучин уран бүтээлч гэдэг хүн өв тээгч, дууг өөртөө хадгалж мартагдуулахгүй байж, дараагийн үедээ хүлээлгэн өгдөг дамжуулагчийн үүрэг гүйцэтгэдэг юм шиг санагддаг?
-Үүнтэй санал нэг байна. Би дуучин, уран бүтээлч гэгдэж байгаа учир эхлээд алтан үеийн тэр сайхан сэтгэлд хоногшсон дуунуудыг дуулж сурч байж дараа нь өөрийн гэсэн өнгө аястай шинэ бүтээл хийх ёстой гэж боддог юм. Тиймээс “Энх өглөө”, “Нарны унага” киноны дууг албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр нь дуулсан. Хүмүүс алга ташилтаар урам өгч сайхан хүлээж авч байсан. Сурагч, сургуулийн сэдэвтэй дуугаар дамжуулж тодорхой хэмжээний хүмүүжил олгодог. Дуугаар дамжуулж сурагч, хүүхдүүдийн боловсролд эерэгээр нөлөөлөх ёстой гэдэг санаагаар эдгээр дуунуудыг дуулсан. Ард түмэн их сайхан хүлээж авч байна. Мартагдаж байгаа учраас, сурагчийн тухай дуунууд гарахгүй байгаа цаашид ийм дуунууд үргэлжилж төрөх хэрэгтэй байна.
-Та тэгвэл дандаа гэгээлэг зүйл ярьсан, баярласан хөөрсөн ангийнхны дунд л явдаг хүн байна. Ингэж явахад хөгжилтэй үйл явдал болдог л байх?
-Яваад очиход бүх юм нь гэгээлэг байдаг юм аа. Нэгэн сургуулийн 90 жилийн ойн баяр дээр очсон юм. Тэгтэл нэг ангийнхан бүгдээрээ хуучин өмсч байсан форм, паарчигаа өмсөөд, галстукаа зүүгээд ижилсчихсэн байсан. Тэгтэл тэр ангийн нэг хүүхэд багшаа хайгаад, багшаа алга болчихлоо гэж бодоод “Хүүе ээ, багш хаачсан бэ. Хаашаа явчихав” гэж сандарлаа. Тэгтэл багш нь сурагчидтайгаа яг адилхан форм паарчигаа өмсөөд галстукаа зүүгээд үсээ салаа сүлжээд хүрээд ирсэн байгаа юм. Тэгээд сурагчдынхаа дунд орчихсон чинь ангийнхан нь танихгүй байсан байгаа юм. Багш нь эргээд хүүхэд шиг болчихсон. Тэгээд бөөн инээдэм болж билээ. Багшийгаа хайгаад (инээв). Ийм нэг гоё юм болж байлаа. Хөгжилтэй, хөгжөөнтэй их юм болно оо.