Өвөрхангай аймагт ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагч бусдад зодуулж харамсалтайгаар амиа алдсан хэрэг гарсан. Өнгөрсөн арванхоёрдугаар сарын 23-нд тархиндаа цус харвасан байдалтай аймгийн бүсийн оношлогоо эмчилгээний төвийн Сэхээн амьдруулах тасагт хүргэгдэж очоод гурав хоног ухаангүй байж байгаад нас барсан билээ. Талийгаачийг таньдаг хүүхэд аавынхаа хамтаар түүнийг зодож, цагдаад хүргэж өгсөн гэсэн мэдээлэл цацагдаад байгаа. Хүүг зодсон хэргээр шалгагдаж байгаа С.Бямбасүрэнгийн эгч С.Сүрэнхорлоотой ярилцлаа.
–Та Өвөрхангай аймаг яваад ирсэн гэсэн. Дүү Бямбасүрэнтэйгээ уулзсан уу?
-Би нийслэлийн иргэн л дээ. Дүүгээ хэрэгт холбогдсоныг дуулаад Өвөрхангай аймаг яваад зургаа хоноод ирлээ. Гэрчүүдтэй нь уулзаад, талийгаач хүүгийн ар гэрийнхэнтэй ч бас уулзлаа.
Харин дүүтэйгээ уулзаж чадсангүй. Хэнтэй ч уулзуулахгүй байгаа юм байна. Миний дүү иргэнийхээ үүргийг гүйцэтгэсэн юм билээ. Талийгаач хүү өмнө нь гурван удаа манай дүүгийн хүүхдийн эд зүйлийг нь авсан юм байна. Гар утас, арван мянган төгрөг, савхин бээлийг нь авсан гэсэн. Хэрэгт сэжигтнээр татагдаад байгаа манай дүү тээврийн жолооч хийдэг юм. Тэр өдөр ажлаа хийгээд явж байж. Машинд нь өөрийнх нь хүүгээс гадна бас гурван зорчигч байсан гэсэн. Гүүрэн дээр явж байтал талийгаач хүүтэй таарч “Аав аа, энэ нөгөө миний утсыг авсан хүү байна” гэж. Тэгэхээр нь манай дүү энэ хүүхэдтэй чинь нэг уулзаад, ээж, аавд нь хэлье гээд бууж араас нь дуудсан байгаа юм. Тэгсэн хүү зугтаасан. Айж ичиж яваад юман доогуур орчих вий гээд араас нь очоод барьж авсан гэсэн. Зугтаах гээд байхаар нь арай гэж машиндаа суулгасан байна. “Стана” маркийн машинтай л даа. Тухайн үед машинд нутгийн нэг багш хүүхэн, хойно нь хоёр залуу сууж явсан байгаа юм. Тэр багш эмэгтэй юу болсныг сайн сонсож харж байсан гэсэн. Түүний хэлснээр манай дүү талийгаач хүүд хандаад “Дээрэм хийж болохгүй. Чи миний хүүгээс ялгаа юу байхав. Юунаас болоод, яагаад ийм хэрэг хийгээд байгаа юм. Ах нь чамаас хүүгийнхээ утас, мөнгийг авахгүй. Харин ар гэрийнхэнтэй чинь уулзъя. Утас нь байвал ярья гэсэн байгаа юм. Харин хүү дуугарахгүй байсан гэсэн. Тэгэхээр нь “За тэгвэл чамайг хүүхдийн байцаагчид аваачиж өгье. Чамайг одоо ингээд явуулахаар, дараа нь бас та хэд таараад зодолдоод янз бүр болохоос сэргийлж байна” гээд аймгийн хүүхдийн байцаагчид хүлээлгэж өгсөн байна лээ.
–Хүүхдийн байцаагч хэрхэн хүлээж авсан юм бол?
-Болсон бүх зүйлийг хэлээд талийгаач хүүг оруулж өгсөн гэсэн. Байцаагч нь “би хүүг хүлээж авлаа, та одоо явж болно” гэсэн. Тэгээд тэр өдрөөс хойш хоёр хоногийн дараа цагдаагаас дуудсан гэсэн. “Чиний авчирсан хүүхэд бие нь муу, сэхээнд орчихож” гээд дуудсан байгаа юм. Цагийн дараа аав, хүү хоёрыг баривчлан авчирч байцаасан байгаа юм. “Би зугтаах гээд байхаар нь татаж чангаагаад машиндаа суулгасан нь үнэн. Гэхдээ нэг ч удаа толгой тархи руу нь цохиогүй. Татаж чангаах явцдаа гэдэс рүү нь жаахан цохисон гэж хэлсэн байсан. Зугтаагаад машинд суухгүй байхаар нь айж, ичиж яваад янз бүр болох вий гээд зууралдсаар байгаад машинд нь суулгасан юм билээ. Зууралдаж байхдаа гэдэс рүү нь цохих шиг болсон гэж өөрөө мэдүүлсэн байсан. Хүүг цагдаад хүлээлгэж өгөхөд ухаан нь саруул, бие нь эрүүл, ямар ч гэмтэлгүй, шарх сорвигүй байсныг тухайн үед Уянга сум руу явах гэж байсан зорчигчид гэрчилж байгаа.
–Хүүгийн үхлийн шалтгааныг цагдаагийнхантай холбоотой гэж хардаж байгаа юм уу?
-Хэрвээ талийгаач хүүг зодсон, тэр нь хүүгийн үхлийн шалтгаан болж байгаа бол бид юу ч хэлэхгүй, хийсэн хэргээ хүлээх хэрэгтэй гэж бодож байна. Эрүүл саруул зүгээр байсан хүүхэд амиа алдсанд бидний хувьд үнэхээр их харамсч байна. Гэхдээ хэргийг үйлдсэн хүн зохих шийтгэлээ аваасай. Иргэнийхээ үүргийг гүйцэтгэснээс өөр буруу зүйл хийгээгүй хүн хэлмэгдчих вий дээ гэж бодож байна. Нэг баримт хэлэхэд, талийгаач хүү ар гэрийнхэндээ “Намайг цагдаа зодсон” гэж хэлсэн байна лээ. Хүүгийн ар гэрийнхэнтэй уулзах гээд эмнэлэг дээр очиход “Миний хүүхдийг зодсон цагдаагаа дагуулаад ир” гээд уйлцгааж байсан. Хүү ухаан нь гайгүй байхдаа гэрийнхэндээ итгэж хэлсэн юм болов уу даа. Тэгээд манай дүүгийн эхнэр буцаад хүүхдийн байцаагч дээр яваад очсон байна. “Танд эрүүл саруул хүүхэд хүлээлгэж өгсөн гэж нөхөр маань хэлсэн. Ар гэрийнхэнтэй нь уулзах гэсэн цагдаагаа дагуулаад ир гэж шаардаад байна. Цуг очъё” гэсэн чинь хүүхдийн байцаагч “Би очихгүй, айгаад байна” гээд яваагүй байна. Талийгаач хүүгийн ах нь нэг сайтад ярилцлага өгсөн байсан. Тэр ярилцлагад бас “Дүүг маань цагдаа нар зодсон” гэж хэлсэн байна лээ. Бас хүү ангийнхаа найзуудад “Цагдаа нарт зодуулаад толгой өвдөөд, бөөлжөөд байгаа” гэж ярьсан байсан. Гэтэл бүх л хэвлэл мэдээллээр, иргэн Б нь цохиж зодон машиндаа чихэж суулгасан гэж мэдээлж, дүүд маань Эрүүгийн хуулийн 91.1 дүгээр зүйл ангиар тулган хүлээлгэхээр хэрэг үүсгэн арванхоёрдугаар сарын 26-нд баривчлан хорьж, өнөөг хүртэл хэнтэй ч уулзуулахгүй байгаад их л санаа зовж явна.
–Хохирогчийн гэрт нь очсон гэсэн үү?
-Тийм ээ. Ах, дүү нар нь их л гомдолтой хэцүү байсан. Талийгаач хүүгийн аав бидэнтэй уулзсан. Үнэнээ л хэлээд орлоо. “Их харамсч байна, гэхдээ хэлмэгдээд буруугүй хүн ял үүрээд буруутан болчих вий дээ гэж явна” гэсэн. Аав нь хэргийн үнэн учрыг нь олоорой. Хэрэг хийгээгүй хүнийг хилс хэрэгт унагачих вий гэж хүүхдүүддээ хэлж байна лээ. Цагдаа нар л гэрийнхэнд нь манай дүүг буруугаар ойлгуулсан юм шиг байна лээ.
–Талийгаач хүүгийн хойноос хөөж байгаад гүүрэн дээрээс унагаах шахсан гэж сонссон. Энэ ямар учиртай юм бол?
-Гүүрэн дээр тэд таараад хойноос нь дуудахад зугтаасан гэсэн. Тэгээд гүүрний хойно хуучин нурсан барилга дээр зогсоод буухгүй байсан байна. Энэ үед хүү их айсан харагдаж л дээ. Манай дүү ч их сандарч, “Миний дүү буугаад ир ээ. Ах нь чамаас хэдэн зүйл асууя” гэсэн байгаа юм. Тэгсэн буухгүй байхаар нь уначих вий гээд цамцнаас нь арай гэж барьж аваад буулгасан гэсэн. Ийм л зүйл болж. Гэтэл талийгаачийн ар гэрийнхэн манай дүүг унагаахаа алдсан, зодож нүдсэн гэсэн ойлголт авсан байна лээ. Нэг зүйлийг нэмж хэлэхэд, манай дүүгийн хүүхэд талийгаач хүүг цагдаад хүлээлгэж өгөхдөө утсан дээрээ яагаад ч юм нэг богино хэмжээний бичлэг хийсэн байгаа юм. Тэр бичлэг дээр хүү эрүүл саруул байгаа нь тод харагдаж байж. Тэгсэн аавыг нь хорьсны дараа манай дүүгийн хүүхдийг хичээл дээрээ сууж байхад нь нэг цагдаа ирсэн гэнэ. Хичээлээс нь дуудаж гаргаж ирээд машиндаа суулгаад “Утсаа өг” гээд авчихаж. Та яах гэж байгаа юм гэж асуухад нь “Би цагдаа. Тийм учраас авах ёстой” гэж хэлээд утсан дээр нь байсан бичлэг, зургийг устгачихсан гэсэн. Ийм л учир битүүлэг зүйл болоод байна. Цагдаа, шүүх нь хэргийг үнэн зөвөөр шийдэх байх гэж найдаж хүлээж байна даа. Тэр бичлэгийг сэргээж болдог бол сэргээх хэрэгтэй юмсан.
–С.Бямбасүрэн хэдэн жил жолооч хийж байгаа вэ. Хэдэн хүүхэдтэй юм бол?
-Хориод жил хүн тээврийн жолооч хийж байна. Өглөө Уянга сумаас хүмүүсээ дүүргээд аймгийн төв ордог. Орой зах тарахаар зорчигчдоо суулгаад сумандаа ирдэг ийм ажилтай. Уянга сумын иргэд, аймгийн төвийн зах, худалдааны төвийн хүмүүс дүүг маань бүгд таньдаг юм байна. Олон хүнээр хүрээлүүлсэн, нэр хүндтэй явдгийг нь саяын хэдэн хоногт мэдлээ. Архи, тамхи хэрэглэдэггүй. Хоёр хүү, нэг охинтой. Гэр бүлээ тэжээдэг ийм л энгийн хүн. Би эгчийн хувьд дүүгээ хүний хүүхдийг зодож, гэмтээх хүн биш гэж хэлж чадна. Аав ээжээсээ бид наймуулаа. Нэг ч удаа бид бие биетэйгээ муудалцаж, нэгэн рүүгээ хялайж харж үзээгүй. Хэн ч юу ч гэж хэлж байсан бусадтай хэрэлдэж, муудалцах хүн биш. Дүүг маань ийм хэрэгт холбогдсоных нь дараа сумын ард түмэн бүгдээрээ цугларч, гарын үсгээ зураад дүүгийн маань зан байдлыг тодорхойлж бичээд явуулсан байна лээ. Бямбасүрэн шударга, сайн хүн. Зорчигчийг хаа хүссэн газар нь найдвартай хүргэж өгнө. Хүмүүсийн захисан эд зүйлсийг нь хүртэл хүргэж өгнө. Цагдаагийн газрын, Засаг даргын тамгын газрын гээд бүхий л албан бичиг, баримт сэлтийг тухай бүрт нь найдвартай хүргэж өгдөг гэж ярьж байна лээ. “Сумын найдвартай түнш” гэсэн жолоочийн өргөмжлөл хүртэл авч байсан байна.
Х.Цэнд–Аюуш