УИХ-ын ээлжит сонгуулийн сурталчилгаа ид үргэлжилж байна. Сурталчилгаа эхлээд удаагүй байхад МАН –ын сонгуульд ажиллаж байсан этгээд Ардчилсан намын үүрийн даргын аминд хүрсэн ноцтой хэрэг гарлаа. Тодруулбал, энэ сарын 15-нд Өвөрхангай аймгийн Сант сумын АН-ын дарга Б-г тухайн тойрогт МАН-аас нэр дэвшигч Б.Сайханбаярын ухуулагч О хөнөөсөн хэрэг гарч, олон нийтийг цочирдуулав. Хэргийн шалтгаан намын уулзалтад оролцсонгүй гэх маргаанаас үүдэлтэй гэдгийг талууд тайлбарлаж байгаа. Энэ ноцтой хэргээс улбаалж МАН-ын сонгуулийн штабаас нэр дэвшигч Б.Сайханбаярыг буцаан татахаа мэдэгдсэн. Харин СЕХ нэрийг татах үндэслэлгүй гээд хариулаадахлаа. Нэр дэвшигч Б.Сайханбаяр ч нэрээ татах хүсэлгүй байгаагаа олон нийтэд зарлаад зогсохгүй АН-ын дарга, гишүүн хоёрыг нэмээд цагдаад өгч шалгуулах юм ярив. Гэвч МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан нэр дэвшигчийг татна гэж мэдэгдсээр байна. Сонгуулийн тухай хуулиар нэгэнт нэр дэвшээд мандатаа авчихсан тохиолдолд эргүүлэн татах боломжгүй бололтой.
Сонгуулийн сурталчилгааны үеэр хүний амь нас эрсэднэ гэдэг ноцтой зүйл. Тэр тусмаа санамсаргүй биш, санаатайгаар.
Сонгууль, намын үзэл суртлаас үүдэлтэйгээр нэгнийгээ хөнөөсөн явдал нүдээ аниад өнгөрөх хэрэг биш юм. Энэ ч үүднээс сурталчилгаатай холбоотой хүний амь нас эрсдээд байгаа үе тухайн тойрогт ганц Б.Сайханбаяраар тогтохгүй бүх нэр дэвшигчдийг багаар нь эргүүлэн татах нь шударга ёс, хүнлэг байдалд нийцнэ. Хүний амь насны үнэтэй төрийн суудалд суух нь наанадаж хүн ёсонд хүнддэхээр, цаанадаж парламентын засаглалд хортон суух үзэгдэл юм даа. Төрийн эрхийг хүчээр булаан авах тохиолдолд л хүний амь үрэгддэг. Харин өнөөдөр энх тайван, парламент тогтолцоотой Монгол Улсад үүнийг хүлээн зөвшөөрч байдаг л юм гэж үзвэл буруу жишиг тогтож төр засгаа тогтворгүй болгоно. Мэтгэлцэж сонгуульд ялахын оронд мэс бариад ялсан нь төрд гарах болбол яана. Тэр үүднээс УИХ-ын нэгдүгээр тойрогт нэр дэвшсэн МАН-ын нэр дэвшигчдийг багаар нь эргүүлэн татъя.
Эрх баригч нам улс орны өнцөг булан бүрт сурталчилгаа явуулахдаа “Багаар нь сонгоё” гэж ард түмэнд тулгаж байгаа. Багаар нь сонгож болох юм бол бас багаар нь татан буулгаж ч болно гэсэн үг. Ямбыг нь олноороо хүртчихээд ялыг нь аль нэг нь, эсвэл хэн ч үүрэхгүй байх нь шударга бус. Гэтэл гурван жаахан хүүхэд, эхтэйгээ өнчирч үлдэж байхад тэр хэргийг өдөөсөн хүнийг цалинжуулж, улстөржүүлж, сэдэлжүүлж ажиллаж байсан нэр дэвшигч тодорхой хэмжээний хариуцлага хүлээмээр. Сонгуулийн үйл ажиллагааг гардан зохион байгуулж байгаа төв байгууллага нь үүнийг зүгээр, хүний амь хохирсон нь нэр дэвшигчид хамаагүй гэж тайлбарлаж болохгүй. Б.Сайханбаяр ч тэр, хүний аминаас илүү нэр төр, албан тушаалд шунах хэрэг байна уу.
Ер нь үе үеийн сонгууль хуулиас гадуур, но-той, хүний эрүүл мэнд, амь насанд шууд болон шууд бусаар нөлөөлдөг явдал байж л ирсэн. Тэр бүрт тохирсон хариуцлага хүлээлгэж чаддаггүй, нэр дэвшигч нь, нам нь хаацайлж ирснээс болж өнөөдөр хүний аминд хүрч байна . Тиймээс ийм хариуцлагагүй улс төрийн намын нэр дэвшигчдийг багаар нь татан буулгаж, нийгэмд шударга ёсыг сахиулах нь зүйтэй гэж өрсөлдөгч намууд шаардаж байна.
Үе үеийн сонгуулийг хууль ёсны дагуу, ил тод, шударга, сонгогч иргэдийн эрх ашгийг дээдэлсэн, санал гээгдэхгүй, намууд үзэл баримтлалаараа цэврээр өрсөлдөж хийе гэж ярьж шаардаж, тогтолцоог нь бүрдүүлэх гэж улсын төсвөөс багагүй хөрөнгө зарцуулж ирсэн. Сонгогчийн боловсролыг дээшлүүлье гэж үргэлж ярьдаг. Нөгөө талд улс төрд явж буй, хүчин зүтгэж байгаа хүмүүсээ улс төрийн намууд хүмүүжүүлэх, төлөвшүүлэх шаардлагатай болж байна. Ингэж чадаагүйгээс хөдөө сумын төвд гэгээн цагаан өдрөөр “Чи манай намын хуралд суусангүй” гээд аминд нь хүрчихдэг балмад үйлдэл гарч байгаа юм шүү дээ. Энэ бол манай улс төрийн намуудын өөрсдийн төлөвшил, гишүүд дэмжигчдэдээ чиглэсэн соёл, ёс суртахууныг заахаас илүү “Манай нам, танай нам” гэсэн талцал, үзэн ядалтыг л бий болгож ирсний уршиг юм. Энэ эмгэнэлт явдал хөдөө суманд намаараа талцах нь хэрээс хэтэрчээ гэдгийг харуулав. Үүнээс үүдэн суманд нам байх хэрэг байна уу гэсэн асуулт гарч байна.
Б.ЭНХЗАЯА