Цахим гэмт хэрэг, тэр дундаа романс залилангийн талаар ЦЕГ-ын Урьдчилан сэргийлэх газрын Гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн, цагдаагийн ахмад А.Итгэлттэй ярилцлаа.
-Романс залилангийн талаар тэр бүр иргэд мэддэггүй. Ямар төрлийн гэмт хэрэг болох талаар товч ойлголт өгөхгүй юү?
-Цахимаар үйлдэгдэж байгаа гэмт хэргүүд дотор үйлдэл, арга нь олон төрөл байдаг. Үүний нэг нь романс залилан буюу итгэлцэл, хайр сэтгэлийн холбоо үүсгэж залилдаг гэмт хэрэг юм. Тодруулбал, ганц бие, өрх толгойлсон, гэр бүлээсээ салсан, эсвэл гэр бүлийн хүнээ алдсан хүмүүс рүү чиглэдэг. Насны хувьд 25-45 насны эмэгтэйчүүд голдуу хохирогчид байна. Хэрэгтнүүд фэйсбүүкээр найзын хүсэлт явуулаад т эдэнтэй харилцаа үүсгэхийг оролддог. Өглөө бүр мэнд асуух ч юм уу, эсвэл тухайн хүний сошиалд бичиж байгаа постонд нь тохируулж коммент, чаат бичиж эхэлдэг. Монголчууд сошиал сүлжээнд өөрийнхөө, амьдралынхаа талаар ихээр бичдэг. Түүнийг нь хэрэгтнүүд ашигладаг, ингээд анхныхаа харилцааг үүсгэдэг. Ингэж удаан хугацаагаар буюу хоёр, гурван сар, бүр зургаан сар тасралтгүй харилцчихна. Хааяа видео колл хийх, утсаар ярина. Хол байгаа гэр бүлийн хүмүүс шиг харилцаа үүсгэж байгаад мөнгө асууж эхэлдэг. Хохирогч нарын онцлог нь алслагдсан сум, аймагт голдуу байна. Залилагч этгээдүүд тэднээс хол байгаа мэтээр итгэлийг нь төрүүлдэг. Гол тайлбарууд нь “Чи бид хоёр цуг амьдарна аа. Чам дээр яваад очих гэхээр мөнгө төгрөггүй болчихоод байна, яаж хоосон очих вэ, тийм зүйл аваад очъё”, “Зээл хөөцөлдөж байгаа, урьдчилгаа тэдэн төгрөг өгчихвөл болох гээд байна” гэх мэтээр яриад, мөнгө авдаг.
-Гадаадын иргэд бас романс үүсгэж залилдаг явдал гардаг гэсэн. Энэ талаар?
-Гадаад улс орноос хандаж байгаа этгээд гадаад уу монгол уу гэдэг нь тодорхойгүй, гадаад хаягнаас их ирдэг. “Би Монголыг их сонирхдог, өөртэй чинь танилцаж болох уу, та юу хийдэг вэ, би Солонгост байдаг юм, би монгол хэлээр муу ярьдаг” гэх жишээтэй. Чаатаар залгах гэхээр шууд тасалдаг. Түүнийгээ “Би монгол хэл муу мэддэг, google translate ашиглаад өөртэй чинь холбогдож байгаа. Чиний фэйсбүүкэд бичиж байгаа сэтгэгдэл надад маш их таалагдаж байна, тиймээс өөртэй чинь найз баймаар байна” гэх аястай харилцаж эхэлдэг. Тэгж явсаар “Өөртэй чинь харилцаад удлаа. Надад чи маш их таалагдаж байна. Би өөрөө өв залгамжлагч, их мөнгө төгрөгтэй хүн. Хамгийн гол нь тэр хөрөнгөө шилжүүлж авах гэхээр тодорхой хэмжээний мөнгө төлөх хэрэгтэй болчихлоо”, эсвэл “Би маш их хөрөнгөтэй” гээд хуурамч зураг харуулдаг. Ингээд “Би чамд тусалмаар байна. Энэ хөрөнгөнөөсөө явуулъя. Гэтэл олон улсын гүйлгээ хийхэд албан ёсны хаяг байршлын мэдээлэл чинь хэрэгтэй. Түүнийг чинь олон улсын банкинд өгөөд хууль журмаараа нэг сарын дотор чам руу миний тусламж очно оо. Тиймээс битгий санаа зов” гэх мэт зүйлс ярьдаг. Үүнд манайхан итгэдэг. Нэгд, монголчууд гэнэн итгэмтгий зантай, хоёрт, хялбар аргаар мөнгө олох гэсэн мунхаг бодолтой хүмүүс их байна. Түүнээс болоод хохирогч болдог. Ганцаараа хохирдоггүй. Өөрийнхөө найз нөхөд, гэр бүл, хамаатан саднаасаа нөгөө хүнийхээ нэхэж байгаа мөнгийг босгох гэж давхар зээл тавьдаг. Өөрийнхөө эд хөрөнгийг зарж борлуулах, барьцаанд тавиад алдах байдал ч их байна.
-Энэ төрлийн гэмт хэрэг манайд хэзээнээс бүртгэгдэж эхлэв?
-Анхны тохиолдол 2022 онд бүртгэгдэж байсан. 2024 онд гэхэд энэ төрлийн дөрвөн хэрэг бүртгэгдээд шалгалтын ажиллагаа явагдаж байна.
-70 сая төгрөгөө гадагшаа алдсан тохиолдол байна гэв үү?
-Өв залгамжилсан нэрийдлээр залилуулсан тохиолдол бий. Гэмт этгээд хохирогч эмэгтэй рүү “Би их хэмжээний хөрөнгө өв залгамжлаад авчихсан. Надад хаягаа өгөөрэй, би мөнгө шилжүүлье. Миний оршин сууж байгаа хаяг руу хандаад олон улсын гүйлгээ хийчих” гэсэн. Хохирогч эхлээд 10 сая төгрөг явуулсан. Хариуд нь “Мөнгийг чинь хүлээж авсан. Гэхдээ яг одоо бүх мөнгийг нэг дор явуулъя гэхээр болохгүй байна. Энэ мөнгө бол танай улсын мөнгөн тэмдэгт рүү шилжүүлэхээр маш их хэмжээний мөнгө болно. Бараг танай улсын нийт төсвийн хэмжээтэй мөнгө болох гээд байна. Тиймээс хувааж явуулах ёстой. Тэгэхээр дахиад мөнгө хэрэг боллоо. Чи бага хэмжээтэй зардал гаргаад ийм их хөрөнгөтэй болно шүү дээ” гэж ятгасан байдаг. Ингээд 30, 50, 70 сая төгрөг шилжүүлчихсэн тохиолдол бүртгэгдсэн. Шалгалтын ажил лагаа үргэлжилж байгаа.
-Аль улсаас голдуу үйлдэгддэг юм бол?
-Хориотой тор буюу VPN хориглосон сүлжээгээр бусад улс орны сүлжээг ашиглаад орчихдог. Монголд байгаа мөртлөө энэ сүлжээг ашиглаад Вьетнам, Тайландаас орж байгаа юм шиг харагддаг гэсэн үг. Тэгэхээр аль улсаас нэвтэрч байгааг баттай тодруулах нь асуудалтай байх жишээтэй.
Тиймээс шалгалтын ажиллагаа уддаг. Хилээс гадна болчихоор олон улсын гэрээ конвенциор ажиллах болдог.
-Романс залилан олон улсад ямар нөхцөл байдалтай байдаг талаар судалгаа бий юү?
-Анх БНСУ-д ихээр дэлгэрч байсан. Цаашлаад Вьетнам, Тайланд зэрэг Азийн улс орнууд, тэр дундаа гадаад улс орон руу хараар гарч ажилладаг, амьдралын түвшин доогуур иргэд рүү чиглэсэн тохиолдол бүртгэгдэж байсан юм билээ. Залилах гэмт хэргийн хохирогч болоод байгаа гол шалтгаан иргэд маань сошиал сүлжээнд хувийн амьдралынхаа талаар маш их бичиж, түгээж байна. Сошиал бол таны амьдралын нэг хэсэг биш гэдгийг ухамсарлахгүй байна. Тийм учраас хохирогч болоход түлхээд байгаа юм.
-Энэ төрлийн хэргийг шуурхай илрүүлэх боломж хэр вэ. Олон нийтийн зүгээс нэлээд шүүмжлэлтэй ханддаг шүү дээ?
-Цахим гэмт хэргийг илрүүлэхэд цаг хугацааны хувьд удааширдаг талтай. Ашиглаж байгаа фэйсбүүк, твиттер, инстаграм нь бүгд гадаад улс орны админуудтай, эзэмшилд байдаг учраас нарийн мэдээлэл авахад хугацаа алдах нөхцөл байдал бий. Монголд үйлдэгдээд монгол хохирогч, холбогдогчтой тохиолдолд Эрүүгийн хуулийн 17 дугаар зүйл буюу залилах гэмт хэргийн зүйлчлэлээр шалган шийдвэрлэж байгаа. Ял шийтгэлийн хувьд 3-8 жилийн хорих ялтай. Хохирлын хэмжээнээс шалтгаалаад торгуулийн ял ч авах тохиолдол бий.
-Ямар хүмүүс ийм гэмт хэргийг үйлдээд байна вэ?
-Залуучууд голдуу. Олонх нь эрхэлсэн тодорхой ажилгүй. Ихэнх цагаа сошиалд өнгөрүүлдэг. Гэмт хэрэг үйлдсэн сэдэл шалтгааныг тодруулахаар эхлээд хохирогчтой зүгээр л найз нөхдийн хувиар харилцдаг. Тэгж байгаад мөнгө асуугаад үзье. Эсвэл зарим нь өрөнд ороод, найзаасаа зээлээд буцааж өгье гэж бодсон. Гэвч чадсангүй гэх байдлаар тайлбарладаг. Ерөөсөө Монголд гэмт хэрэг үйлдэж байгаа нь ч, хохирч байгаа нь ч ганц алдаж байгаа зүйл нь сошиал ертөнцөд хувийн мэдээллээ хэтэрхий их оруулж байна, бүх амьдралаа гар утас, сошиалд мэдүүлээд байгаагаас болж байна гэж үзэх боломжтой.
Тиймээс нэг зүйлийг онцгойлон анхааруулахад та ямар нэгэн байдлаар цахим залиланд өртсөн бол тэр даруй цагдаагийн 102 дугаарт хандаж мэдээллээ өгөх ёстой. Цагдаагийн байгууллага Монголбанк болон арилжааны банкуудтай хамтран ажилладаг учраас цаг алдалгүй тухайн шилжүүлсэн дансыг царцаах байдлаар гэмт хэргийг зогсоох боломжтой. Ингэж хохирлоо барагдуулсан олон тохиолдол бий.
