“Саруул” төвд хонины ястай мах кг нь 19800, “Хүчит шонхор“ захад 11000-13000 төгрөгийн үнэтэй байна
ТОЙМ: Нэрт нийтлэлч Б.Цэнддоогийн “Наадмын маргааш …” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ
С.Гэрэлмаа: Инфлүүнсэр нэртэй мэргэжлийн бус хүмүүс зөвлөгөө өгөх нь нийгмийн эрүүл мэндэд маш хортой
Ж.Баярмаа: Зардлаа нэмж, төсөв тэлэх тусам инфляц өсч, улмаар Монголбанк мөнгөний хатуу бодлого явуулахаас өөр аргагүй байдал руу орно
Ерөнхийлөгч Жо Байден Чикаго хотод болж буй Ардчилсан намын үндэсний их хурал дээр сэтгэл хөдөлгөм үг хэлж, хуралд оролцсон бүх хүний алга ташилтаар үдүүлжээ. Байден “Хэдхэн долоо хоногийн дотор ерөнхийлөгчийн өрсөлдөөнийг өөрийн талд эргүүлж чадсан” хэмээн Харрисыг магтаад “Бидэнд хийх зүйл их байгааг хоёулаа мэдэж байгаа. Гэхдээ бид зөв чиглэлд явж байгаа” гэж хэлжээ. Америкийн дэд ерөнхийлөгч болсон анхны хар арьст эмэгтэй Камала Харрис Ардчилсан намд шинэ амьсгал оруулж, олон нийтийн санал асуулгаар Бүгд найрамдах намын удирдагч Дональд Трампыг гүйцэж түрүүлээд байгаа билээ.
Байден Америкийн түүхэнд гүйцэтгэсэн өөрийн байр суурийг товч илэрхийлээд зогсохгүй өөрийг нь Цагаан ордонд залгамжилна гэж найдаж буй дэд ерөнхийлөгчийн тухай үг хэлж түүнд хүндэтгэл үзүүлсэн байна. Тэрээр “Камалаг өнгөрсөн сонгуульд хамтрагчаараа сонгосон нь миний карьерийнхаа туршид гаргасан хамгийн зөв шийдвэр байсан. Тэр хатуу, туршлагатай, үнэхээр үнэнч хүн” гэж хэлжээ. Тэгвэл Камала Харрис тайзан дээрээс “Гайхалтай ерөнхийлөгч” хэмээн түүнийг магтаж “Жо, таны түүхэн манлайлал, манай үндэстний төлөө насан туршдаа хийж гүйцэтгэсэн бүх зүйлд баярлалаа. Бид танд үүрд талархаж байх болно. Би танд хайртай” гэж хэлэхэд намын гишүүд нь “Бид чамд хайртай, Жо” гэсэн уриа цууриатуулж, 81 настай ерөнхийлөгч нулимс дуслуулан, цугласан олны чих дүлийрэм алга ташилтаар үдүүлсэн байна.
Ерөнхийлөгчиийн сонгуульд өрсөлдөхөөр болоод буй АНУ-ын анхны өнгөт арьст эмэгтэй Камала Харрис Байдены хагас зууны улс төрийн замналын хамгийн хэцүү мөчүүдийн нэг болох байсан түүнийг чуулганы эцсийн өдөр тайзан дээр гаргах уламжлалыг эвдэн ерөнхийлөгчийг хурлын эхний өдөр үг хэлүүлж түүнд ийнхүү хүндэтгэл үзүүлэв. Байден намынхаа их хуралд гэр бүлийнхээ хамт оролцсон бөгөөд түүний эхнэр Жилл Байден, охин Эшли нар хамт ирсэн юм. Мөн их хурлын тайзан дээрээс Хиллари Клинтон цугласан олонд “Ноён Байден цагаан ордонд нэр төр, ёс журам, ур чадварыг эргүүлэн авчирсан” гэж хэлэв. Барак Обама мягмар гарагт үг хэлэх бол харин лхагва гарагт Билл Клинтоны ээлж ирнэ. Эд нар хоёулаа дахин сонгуульд нэр дэвшиж, ялалт байгуулсан АНУ-ын ерөнхийлөгч асан хүмүүс. Харин Жо Байденд ийм боломж олдохгүй.
Чикаго хотод их хурлаа хийж буй, хэдхэн долоо хоногийн өмнө Байден Трамп нарын “аймшигт” мэтгэлцээний дараа сэтгэлээр унаад байсан Ардчилсан намынхан харин өнөөдөр арван нэгдүгээр сард ялалт байгуулна гэсэн бүрэн итгэл найдвар дүүрэн, сэтгэл санаа нь өндөр байна.
Ийнхүү Ардчилсан намын их хурал ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөөс татгалзсан ерөнхийлөгч Жо Байдены шийдвэрт алга ташин талархал илэрхийлж, түүний анх 1972 онд эхлүүлж, 29 настайдаа Конгресст сонгогдож байсан улс төрийнх нь баялаг замналд өндөр хүндэтгэл үзүүлэв.
Дэнжийн мянгад байрлах “Нарантуул-2” болон “Бөмбөгөр”, “Саруул” худалдааны төвүүдээс мах болон өргөн хэрэглээний хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ ханшийг сурвалжиллаа. “Нарантуул-2” худалдааны төвийг эхлээд зорилоо. Гадна талбай дахь махны мухлагуудад хонины гулууз нэг кг нь 9.000-9.500 төгрөгийн үнэтэй. Хонины цул болон ястай мах нь хоёулаа кг нь ижил үнэтэй буюу 12.500 төгрөгөөр худалдаж байв. Хонины махыг гулуузаар зарах мухлагуудаас жижиглэнгийн худалдааны лангуунд хүмүүсийн хөл хөдөлгөөн их байлаа. Ямааны мах гулуузаараа кг нь 6.800, ястай нь 8.500, цул нь 8.8- 9.500 төгрөг. Тэмээний мах кг нь 10 мянган төгрөг байлаа.
Бод малын лангуунуудад үхрийн цул мах кг нь 14.5-17 мянган төгрөгийн хооронд байна. Үхрийн ястай мах кг нь 13 мянган төгрөг. Үхрийн хаа, гуя гээд махнаасаа шалтгаалаад үнэ нь өөр. Адууны махны хувьд ястай, цул нь адилхан нэг кг нь 10 мянган төгрөг.
Мөн 25 кг-ын гурилны хувьд “Улаанбаатар” нэгдүгээр зэрэг нь 55 мянга, “Өег” 48 мянга, “Хурх” 54 мянга, “Ургац” 45 мянга, орос нь 44 мянга. “Улаанбаатар” гурилын дээд зэрэг 25 кг нь 68000 төгрөг. Будаа 25 кг нь 72-95 мянга байна. Будааны нэг кг тутамд “бээжин” 3.000, “лидер” 3.500, шар будаа 2.500 төгрөг. Элсэн чихэр нэг кг нь 4.000 төгрөгийн үнэтэй байв.
Шинэ ургацын ногоог захын гаднах мухлаг болон доторх лангуунд харилцан адилгүй үнээр худалдаалж байсан юм. Захын гаднах мухлагууд нь арай хямд үнээр төмс, хүнсний ногоог худалдан борлуулж байв. Тодруулбал, зах дотор монгол, шинэ ургацын лууван кг нь 3.000, манжин, сонгино кг нь 3.500 байхад гадна мухлагуудад манжин, лууван, сонгино кг нь 2.500. Төмс дотор кг нь 1.800 бол гадна талд кг нь 1.500. Түүнчлэн гаднах мухлагуудад урт өргөст хэмх кг нь 3500, жижиг өргөст хэмх кг нь 1.000, улаан лооль кг нь 6000, тарвас кг нь 2.000 төгрөгөөр худалдаалж байсан юм.
Дараа нь “Саруул” худалдааны төвөөр орлоо. Махны лангуун дээр зүүн аймгаас ирсэн хонины ястай мах 19.800. Үхрийн цул болон татсан мах нь ижилхэн кг нь 26.500, ястай нь 24.500, үхрийн хэл кг нь 25.000 төгрөгөөр худалдаж байв.
Шинэ ургацын өргөст хэмх кг нь 5500, гурван янз болох улаан лооль үрлэн жижиг кг нь 15.000, дунд кг нь 13.000, том кг нь 9.500, төмс кг нь 2500, лууван, манжин, байцаа кг нь 3.500, сармис нэг ширхэг нь 1.800 төгрөг.
Худалдагч “Улаанбаатар нэгдүгээр гурил кг нь 2800, таван кг нь 14.800, 10 кг нь 28.000 төгрөг. “Улаанбаатар” дээд гурил дууссан. “Дорнод”-ын дээд гурил хоёр кг нь 6600. “Алтан тариа” нэгдүгээр гурил таван кг нь 13.700. “Хурх” 10 кг нь 41.000. Будаа таван кг нь 21 мянгаас дээш үнэтэй. “Sunrice” будаа гурван кг нь 35 мянга гэх мэт янз бүр үнэтэй байгаа” гэв.
“Бөмбөгөр” худалдааны төвд гурил 25 кг нь 50 мянган төгрөгөөс дээш үнэтэй аж. “Улаанбаатар” нэгдүгээр гурил 10 кг нь 25 мянга, кг нь 2.600. “Алтан тариа” дээд кг нь 3.000, “Алтан тариа” нэгдүгээр гурил кг нь 2.400, “Хурх” нэгдүгээр гурил кг нь 2.700, цагаан будаа кг нь доод тал нь 3.400, гурвалжин будаа 4.500, шар будаа 3.000, элсэн чихэр кг нь 4.500 төгрөгийн үнэтэй байлаа.
Үхрийн цул мах кг нь 19.500, ястай нь 16.500, хонины ястай, цул махны үнэ адилхан кг нь 13 мянга. Адууны ястай мах кг нь 12.500 төгрөгөөр зарагдаж байв. “Саруул” болон “Бөмбөгөр” худалдааны төвүүдэд тэмээ болон ямааны махны лангуу ажиглагдсангүй.
Хүнсний ногооны лангуунд өргөст хэмх кг нь 8.000, улаан лооль кг нь 12.000, төмс кг нь 2.000, лууван, манжин, сонгино кг нь 4.000, байцаа кг нь 2.500 төгрөг байв.
Дээрх гурван захаас “Саруул” худалдааны төвд мах болон улаан лоолийн үнэ арай өндөр байлаа. Худалдан авагч эмэгтэй “Бусад захаас “Саруул” захын юмны үнэ арай илүү байдаг” гэсэн юм.
Мөн “Малчин лавлах-109” мэдээллийн төвийн мэдээгээр нийслэлийн “Хүчит шонхор” Дэнжийн мянга захад өнгөрсөн баасан гаригийн байдлаар:
Ямааны мах: Малчдаас авах үнэ кг нь 5.500-7.000, жижиглэнгийн үнэ нь 10.000-11.000
Хонины мах: Малчдаас авах үнэ кг нь 8.000-9.500, жижиглэнгийн үнэ нь 11.000-13.000
Үхрийн мах: Малчдаас авах үнэ кг нь 8.000-11.000, жижиглэнгийн үнэ нь 14.500-19.500
Тэмээний мах: Малчдаас
авах үнэ кг нь 6.500-7.500, жижиглэнгийн үнэ нь 10.000
Адууны мах: Малчдаас авах үнэ кг нь 6.000-7.000, жижиглэнгийн үнэ нь 9.500-10.500 төгрөгийн ханштай байна.
Түүнчлэн даваа гариг буюу энэ сарын 19-ны “Малчин лавлах-109” мэдээллийн төвийн “Эмээлт” амьд малын захын үнэ ханшийн мэдээг хүргэе.
Хонь: 100-250 мянга
Ямаа: 80-140 мянга
Үхэр: 1.2-2.3 сая
Тэмээ: 1.3-1.8 сая
Сарлаг: 900 мянгаас 1.5 сая
Адуу: 700 мянгаас 1.4 саяар худалдаж байгаа аж.
Харин Эмээлтийн амьд малын зах дээр хонь 200-450 мянган төгрөгийн үнэтэй байгаа гэж тус захын лавлах утасны оператор хариуллаа.
Нийслэлийн газар зохион байгуулалтын албанаас хашаа арга хэмжээний хүрээнд эзэмшил газраа хэтрүүлэн хашаалсан 187 байршлын 6154 метр хашааг буулгаад байна. Чөлөөлсөн талбайг явган хүний болон дугуйн зам, ногоон байгууламж болгон тохижуулж байна. Мөн 76 байршилд 1224 гараашийг буулгаж газрын зөрчлийг арилгуулжээ. Газрын тухай хуулийн дагуу буруутай этгээдээр зөрчил арилгахад учирсан зардлыг нөхөн төлүүлдэг.
2022 онд НИТХ-ын тогтоолоор хашааны стандартыг тогтоосон. Ингэхдээ 16 зориулалттай газарт хашаатай байхаар тусгасан юм. Үүнтэй холбоотойгоор хот байгуулалт, хотын стандартын газраас зөвшөөрөлгүйгээр хашаа сунгасан болон гарааш барьсан зөрчилд хяналт шалгалтыг явуулж, хашааны стандартыг мөрдүүлж ажиллаж байгаа болохыг нийслэлийн газар зохион байгуулалтын албанаас мэдээллээ.
“Дэлхийн эмэгтэйчүүдийн чуулга уулзалт” эхэллээ. Энэхүү чуулга, уулзалт нь наймдугаар сарын 23-ныг хүртэл үргэлжилнэ. Уг форумаар үндсэн зургаан сэдвийг хэлэлцэнэ.
- Байгаль орчны үйл ажиллагааг эрчимжүүлж буй эмэгтэй удирдагчид (НҮБ-ын Эмэгтэйчүүд, UNEP)
- Тогтвортой ирээдүй: Хүнсний тогтолцоог бүрдүүлэхэд эмэгтэйчүүдийн гүйцэтгэх үүрэг (ХХААБ, ОУХМ, ДЭМБ)
- Жендэрийн тэгш эдийн засаг (НҮБХХ)
- Эмэгтэйчүүд, охидыг чадавхижуулахад боловсролын ач холбогдол, түүний үр нөлөө (ЮНИСЕФ, НҮБ-ын Хүн амын сан)
- Спорт, урлаг, соёлын жендэрийн тэгш байдал (ЮНЕСКО)
- Дижитал эдийн засаг дахь эмэгтэйчүүд (Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим, НҮБ-ын ESSCAP)
Хүлээгдэж буй үр дүнд форумын хуралдаанаас гарсан зөвлөмж бүхий үр дүнгийн баримт бичгийг батална. Форумд төр, засгийн тэргүүн, Гадаад хэргийн сайд, сайд нар, олон улсын байгууллага, олон улсын ТББ-ын тэргүүн нар, НҮБ-ын сайн санааны элчин сайд нар, бизнес, урлаг, тамирчид зэрэг бүхий л салбарын эмэгтэй удирдагчид оролцоно.
Дэлхийн хаана ч шударга, хүртээмжтэй, энх тайван, амар амгалан нийгмийг бий болгоход эмэгтэйчүүдийн эрх мэдэл, жендэрийн эрх тэгш байдал чухал. Нөгөөтээгүүр энэ нь 2030 он гэхэд Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг (SDGs) биелүүлэх гол хэсэг юм.
Монгол Улс уг форумыг түнш орнууд, НҮБ зэрэг олон улсын байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлыг хангаад байна.
Тогтвортой хөгжлийн зорилгын хүрээнд 2030 он гэхэд дэлхийн эмэгтэйчүүд, охидын жендэрийн тэгш байдлыг хангах, эрх мэдлийг нэмэгдүүлэхийг уриалж байна. 1995 онд Бээжин хотноо болсон Дэлхийн эмэгтэйчүүдийн IV бага хурлаас баталсан “Бээжингийн тунхаглал ба үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөр”-өөс хойш 29 жил болж байгаа ч хэрэгжилт хангалтгүй хэвээр байгаа аж. Жендэрийн статистикийн мэдээгээр эмэгтэйчүүдийн өмнө тулгарч буй томоохон сорилтуудын дунд шийдвэр гаргах үйл явцад тэдний оролцоог нэмэгдүүлэх, эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, эдийн засгийн чадавхийг нэмэгдүүлэх зэрэг багтаж байна.
Жендэрийн тэгш байдалтай дэлхий ертөнцийг бий болгох нь гол зорилго бөгөөд үүнийг хэрэгжүүлэхэд дэлхий нийтээрээ хамтран ажиллах үүрэг, хариуцлагатай юм. Уур амьсгалын өөрчлөлт, ядуурал зэрэг хамгийн тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхэд эмэгтэйчүүдийн оролцоо, манлайлал зайлшгүй чухал гэдгийг дэлхий нийт ойлгох шаардлагатай.
Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Дүрэм нь арьсны өнгө, хүйс, хэл, шашин шүтлэгээр нь ялгаварлан гадуурхахгүйгээр хүн бүрийн эрх, үндсэн эрх чөлөөг хүндэтгэж, дэмжих үүрэгтэй. Цаашилбал, Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага байгуулагдсаны дараахан Эмэгтэйчүүдийн эрх зүйн байдлын комиссыг байгуулсан нь НҮБ энэ чиглэлээр манлайлж, анхдагч байсны нэг илрэл юм.
Монгол Улс үндэстний хувьд хүний эрх, эрх чөлөө, шударга ёс, жендэрийн тэгш байдлыг улс төр, нийгэм, соёл, эдийн засгийн хүрээнд хөхиүлэн дэмжих үүргийг Үндсэн хуульдаа тусгаж ирсэн. Иймд Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх, эмэгтэйчүүдийг чадавхижуулах, жендэрийн тэгш байдал, цаг уурын асуудалд бүтээлч яриа хэлэлцээ өрнүүлэх зорилгоор Дэлхийн эмэгтэйчүүдийн чуулга уулзалтыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгуулахыг Монгол Улсын Засгийн газраас санал тавьсны дагуу Улаанбаатар хотноо 2024 оны наймдугаар сарын 22-23-ны хооронд зохион байгуулах гэж байна.
Манай улс уг форумыг түнш орнууд, НҮБ зэрэг олон улсын байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулж буй.
Сонгинохайрхан дүүрэг 20, 32 хороо, Авто худалдааны уулзвараас баруун аймаг салдаг тойрог болон “Энхжин” худалдааны төвөөс “Номин” агуулах хүртэл авто замыг тус тус наймдугаар сарын 20-ны өдрийн 23:00 цагаас 25-ны өдрийн 06:00 цагийн хооронд хааж, шинэчилнэ. Иймд иргэд, жолооч та бүхэн бусад замыг сонгон хөдөлгөөнд оролцоно уу.
Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн Эрүүл мэндийг дэмжих мэдээллийн албаны дарга С.Гэрэлмаатай ярилцлаа.
-Сошиал орчинд мэргэжлийн бус хүмүүс ямар ч хамаагүй чиглэлээр хүмүүст зөвлөгөө өгдөг, бараа сурталчилдаг болоод удлаа. Ялангуяа эмч эсэх нь тодорхойгүй хүмүүс өвчний талаар иргэдэд зөвлөдөг явдал хавтгайрч байна. Иргэд ч маш ихээр хандах юм. Та бүхэн энэ нөхцөл байдал дээр тандалт хийдэг үү. Ямар байр суурьтай байдаг вэ?
-Сүүлийн жилүүдэд мэдээллийн технологи эрчтэй хөгжиж, монголчууд сошиал сүлжээ ашиглах байдал маш өндөр хувьтай байгаа. Нэг талаасаа ард иргэдэд мэдээ мэдээлэл түргэн хүрч байгаа боловч үүнийг дагаад сөрөг үзэгдлүүд их байна. Жишээлбэл, эрүүл мэндийн талаарх нотлогдоогүй зөвлөгөө мэдээлэл, нэг талыг барьж туйлширсан мэдээллүүд жил ирэх тусам нэмэгдэж байна. Сүүлийн жишээ хэлье л дээ. Улаанбурхан өвчний эсрэг вакцин товлолын дархлаажуулалтад орчихсон, Дархлаажуулалтын хуулиар зохицуулагддаг. 1973 оноос хойш дэлхий нийтээрээ хүүхдэд есөн сартайд, хоёр настайд хийгддэг товлолт вакцин. Энэ сарын эхээр манай улсад улаанбурхан өвчний тохиолдол бүртгэгдсэнтэй холбоотойгоор вакцин хийж эхэлсэн.
Тодруулж хэлэхэд, улаанбурхан өвчний халдварлах чадвар 98 хувь гэж үздэг. Тиймээс зөвхөн вакцинаар сэргийлэх боломжтой гэж дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн.
Энэ үүднээс манайд улаанбурханы дэгдэлт гарч, вакцин хийх болсон талаар эрүүл мэндийн байгууллагаас хэвлэлийн бага хурал хийсэн шүү дээ. Үүний дараа цахим тандалт хийхэд 10 сэтгэгдлийн ес нь сөрөг байх жишээтэй. “Хугацаа нь дууссан вакцинаа шахах гэлээ”, “Вакцин шаардлагагүй” гэх мэтээр дийлэнх нь сөрөг байв. Вакцин гэдэг өнөөдөр судлагдаад маргааш хийгдэх гэж байгаа зүйл биш юм. Улаанбурханы вакцин гэхэд 1973 оноос хойш 50 гаруй жилийн түүхтэй. Яагаад ард иргэдэд вакцин муу гэх ойлголт их байна вэ гэхээр “анти вакцин групп” (вакцины талаарх буруу ташаа мэдээлэл хүргэдэг хүмүүсийг анагаах ухаанд ингэж нэрлэдэг)-ийнхэн маш их нөлөөлдөг. Ялангуяа “Ковид 19” цар тахлын үеэр хамгийн их мэдрэгдсэн шүү дээ.
-Тэгэхээр вакцин болон халдварт өвчний талаар ойлголтгүй, шинжлэх ухааны нарийн мэдлэггүй хүмүүс ч энэ тухай шүүмжилдэг, эсэргүүцдэг гэж харагдаж байна шүү дээ. Ер нь ийм байдал нийгэмд, нийт иргэдийн эрүүл мэндэд ямар үр дагаврыг үүсгэж болох вэ?
-Нэг талаасаа энэ байдал ард иргэдэд эрүүл мэндийн боловсролын дархлаа тогтоогүйтэй холбоотой. Хүмүүс инфлүүнсэр гэх шинжлэх ухааны нотлогдсон зүйлсийг уншихгүйгээр, зөвхөн лайваар ярьдаг хүмүүсийг сонсоод тэр ч тийм, энэ ч ийм гэж амнаас ам дамжсан ярианд итгэдэг. Энэ нь маш их сөрөг нөлөөллийг бий болгодог. Учир нь манайд инфлүүнсэрүүдэд тооцох хариуцлагын тогтолцоо байхгүй учраас дураараа ярьдаг. Судлаад үзэхээр Зөрчлийн тухай хуульд буруу, ташаа мэдээлэл түгээвэл тэдэн нэгжээр торгоно гэсэн заалт л байдаг юм байна. Харин олон улсад инфлүүнсэр хүмүүс ард иргэдэд худал, хуурмаг мэдээлэл түгээсэн тохиолдолд их хэмжээний торгууль ноогдуулдаг. Жишээлбэл, АНУ-д Хүнсний болон эмийн захиргаа, Холбооны худалдааны комисс гэж байдаг. Энэ нь инфлүүнсэрүүдээ хянадаг байгууллага. Эрүүл мэндийн буруу бүтээгдэхүүн сурталчилсан тохиолдолд 5000-500000 ам.долларын торгуулийг ногдуулдаг юм байна. Гэтэл манай улсад хүнийг буруу эмчилсэн тохиолдолд хуулийн хариуцлага тооцохоос биш буруу мэдээлэл түгээснээс үүдэж эрүүл мэндээрээ хохирсон тохиолдолд гэж бараг байдаггүй. Үүний үр дүнд олонд танигдсан хүн бүр дураараа ярьж эм, эмийн бүтээгдэхүүн сурталчилдаг болчихоод байна. Нэг ёсондоо ард иргэдийн юу ч хийхгүйгээр турах, баяжих хүсэл хэрэгцээ шаардлагат нь тулгуурлаад тухайн байгууллага инфлүүнсэрээр дамжуулаад реклам хийлгэдэг. Гэтэл Австрали, Европын холбооны улсуудад зар сурталчилгааны хязгаарлалт гэж байдаг. Буруу ташаа мэдээлэл олон нийтэд өгвөл олсон орлогыг нь хэд дахин нугалж торгодог, бүтээгдэхүүн худалдаалахыг нь хориглодог гэх мэтээр хариуцлага өндөртэй.
-Шал өөр мэргэжилтэй, түүгээрээ олонд танигдсан хүмүүс эрүүл мэндийн зөвлөгөө өгөх нь их юм. Бас эмч хүн бүх төрлийн өвчнөөр зөвлөгөө өгдөг болсон байна?
-Инфлүүнсэрүүд мэргэжлийн эмч хүмүүс биш шүү дээ. Хүний бие махбодыг судлаагүй хэрнээ дураараа ярьдаг болжээ. Эмийн сөрөг үр дагавар, гаж нөлөө гэж бий. Яагаад гэвэл тэр хүмүүс ашгийн төлөө байдаг. Харин эрүүл мэндийн салбарын эмч нар ашгийн бус учраас энэ эмийг уухдаа ингэж уугаарай, ууж байх хугацаандаа архи согтууруулах ундаа хэрэглэж болохгүй, жолоо барьж болохгүй, гаж нөлөөлөлтэй, хэдэн цагт уух ёстой гэх мэт зүйлсийг тайлбарлаж өгдөг. Харин инфлүүнсэрүүдэд тэр талын мэдлэг байхгүй учраас тайлбарлахгүй орхидог. Энэ нь иргэдэд амар, цаг алдаж олон зүйл сонсохгүй гэдэг хандлагатай болсон.
Тандалт хийж үзлээ л дээ. Сошиалд эрүүл мэндийн чиглэлээр зөвлөгөө өгч байгаа идэвхтэй 10 хүний гурав нь л эмч байна. Тодруулбал, дотрын нэг, уламжлалтын нэг, нөгөө нь нарийн мэргэжил эзэмшээгүй эмч байх жишээтэй. Эдгээрээс бусад нь сайн дурын, өөр мэргэжилтэй, олон нийтэд янз бүрийн аргаар танигдсан хүмүүс байна.
Эдгээр хүмүүс ашгийн төлөө л бусдад зөвлөгөө өгч, бүтээгдэхүүн сурталчилдаг. Нөгөө талд хүмүүс маш хурдан хугацаанд үр дүн гаргаж асуудлыг шийдэх гээд байдаг. Нэг онцлог нь эмч нар урд өмнөх түүхийг ярьдаггүй. Харин инфлүүнсэрүүд бол “Би энэ өвчнийг ингэж давлаа. Энэ бүтээгдэхүүнийг хэрэглээд ингэж турлаа” гэж яриад хүмүүсийг “Би чадна” гэдэг марафонд гүйлгэчихдэг. Сошиалд ярьж буй хүмүүс хэтэрхий нийтлэг зүйл ярихаар яг өөрт нь таарч, тохирч байгаа юм шиг ойлголтыг өгч, надад тийм шинж байгаа мэтээр хамаатуулаад ярьчихдаг. Яг үнэндээ мэргэжлийн эмч нар инфлүүнсэрүүд шиг олон цагийг хүмүүст зарцуулах боломжгүй, ярих чадвар ч муу байх нь бий. Харин инфлүүнсэрүүд ярих чадвар өндөр, нүүр хагарчихсан хүмүүс. Түүнд нь хүмүүс итгээд “Мэдлэгтэй юм байна” гэж хүлээж авдаг. Уг нь тийм хүмүүсээс эрүүл мэндийн тухай мэдээлэл авчихаад тэр хүнийг даган дуурайж асуудлыг шийдэх бус мэргэжлийн эмчид хандах ёстой.
-Олон улсад олны танил хүмүүс өндөр хариуцлагатай байдаг. Ялангуяа эрүүл мэндийн чиглэлд энэ асуудлыг хатуу баримталдаг гэв үү?
-ДЭМБ, НҮБ-ын Хүүхдийн сан гэх мэт үндэсний хэмжээний байгууллагууд эрүүл мэндийн элч төлөөлөгчийг сонгодог. Жишээ нь, хөлбөмбөгчин Дэвид Бекхэм, дуучин Адель гэх зэрэг хүмүүс нийгмийн хариуцлагын хүрээнд өөрөөсөө мөнгө гаргаж нийгмийн эрүүл мэндийн төлөө нүүр царай болж ажилладаг. Манай байгууллагын хувьд эхийн сүү, вакцины тухай сурталчилгаа хийлгэхээр олны танил хэд, хэдэн хүнтэй холбогдож байсан. Ихэнх нь хэдэн төгрөгөөр гэрээ хийх вэ, надад ямар ашигтай вэ гэж асууж байсан. Зарим нь “Би вакцин ярихгүй. Миний ярих сэдэв биш” гэж татгалзаж байсан удаатай. Харин гурван хүн л төлбөр мөнгөгүйгээр нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ажиллаж өгсөн. Тэд бол Rokit Bay, Big Gee, мисс Бадамцэцэг нар. Монгол Улсад НҮБ-ын элчээр дуучин Ариунаа, Хаан банкны гүйцэтгэх захирал Мөнхтуяа нар сонгогдсон байдаг.
Тэгэхээр том зургаар харвал инфлүүнсэр хүмүүс зорилготой байдаг. Бусад улсын хувьд олон нийтэд танигдсаныхаа дараа НҮБ-ын элч болж байна. Манай улсын хувьд бизнесийн байгууллагуудаар түншлэгдээд инфлүүнсэр болдог. Үүнийг бид зохицуулах шаардлагатай. Хэн дуртай нь яриад, олон жил анагаах ухаанаар сурсан хүний хөдөлмөрийг үнэгүйдүүлж байгаа нь шударга бус шүү дээ. Жишээ нь, бүх төрлийн тамхи хортой гээд эрүүл мэндийн салбар мэдээлж байхад сошиалд электрон тамхи хор нөлөөгүй гэж ярьж байх жишээтэй. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага никотин агуулсан л бол хүний эрүүл мэндэд хортой гэж үздэг. Сайн, муу тамхи гэж байхгүй, тамхи л бол тамхи.
-Эрүүл мэндийн боловсролын дархлаа сул байгаа энэ үед яах ёстой вэ?
-Бид нар эрүүл мэндийн боловсролын дархлаатай болох ёстой. Эрүүл мэндийн боловсрол, шинжлэх ухаанд итгэдэг хүн бол хүнийг даган дуурайдаггүй. Хэн нэгнийг даган дуурааж, уруу татагдаж сайн гэх болгоныг дагадаггүй. Тиймээс эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлье гэвэл хүүхдийг багаас нь мэдлэгтэй болгох ёстой. Энэ л хамгийн сайн арга. Эрүүл мэндийн боловсролгүй хүмүүст эмч эмийн талаар зөвлөхдөө “Та энэ эмийг 11:00 цагт уугаарай” гэхэд мартчихаад маргааш нь давхарлаад уучихдаг. Ингэснээр тухайн эмийн гаж нөлөө илэрч таарна. Тэгэнгүүт “Надад энэ эм таарахгүй байна” гээд больчихно. Ингээд л өвчнөө бүрэн эдгээхгүй.
Өнөөдрийн эрүүл мэндийн боловсролын сөрөг үр дагавар маргааш гарахгүй ч том утгаараа тухайн улс орныг сүйрүүлж, үндэсний аюулгүй байдалд нь нөлөөлж байдаг. Бид энэ асуудлыг хууль, эрх зүй дээрээ тусгах ёстой. Хэн дуртай нь инфлүүнсэр болох биш, бусад улс орон шиг шалгуурыг бий болгох ёстой.