Америкийн худалдааны танхимын гүйцэтгэх захирал О.Адьяатай ярилцлаа.
-Өнөөдрийн хэлэлцүүлэг ямар зорилго тавьж, ямар үр дүнд хүрэв?
-Монгол дахь АНУ-ын худалдааны танхимаас сар бүр хэлэлцүүлэг зохион байгуулдаг. Энэ удаагийн уулзалтаар бид Монгол Улсын Засгийн газрын 2019 оны зорилт, 2018 онд хийсэн ажлын талаар ярилцлаа. Ирэх онд Монголын Засгийн газар гадны хөрөнгө оруулалт татах талаар ямар бодлого баримталж байгаа талаар Гадаад хэргийн сайд Д.Цогтбаатараас мэдээлэл авлаа. Д.Цогтбаатар сайд манай танхимын хүндэт гишүүн гэж явдаг.
-Танай танхим зөвхөн Монгол-АНУ-ын бизнесийн харилцааг хөгжүүлэх зорилготой юу?
-Манай танхим хоёр зорилготой. Эхнийх нь Монгол – АНУ-ын бизнесийн харилцааг хөгжүүлэх. Хоёр Монголын дотоодын бизнесийн орчинг сайжруулах. Нэгэнт Монголын дотоодын бизнесийн орчин сайжирвал нийт гаднаас орж ирж байгаа хөрөнгө оруулалтад нааштай нөлөөлнө.
-Д.Цогтбаатар сайд ямар мэдээлэл өгөв?
-2018 оны гадаад худалдаа, хөрөнгө оруулалтын талаар мэдээлэл өгч, санал бодлоо хэллээ.
Нэлээд илэн далангүй нээлттэй байдлаар мэдээлэл өгсөн нь гадныханд таалагдах шиг болсон.
-Сайдын мэдээллээс шинэ юм сонсов уу?
-Ний нуугүй хэлэхэд өмнөх уулзалтууд дээр мэдээлэл хийж байсан төрийн түшээд бүх зүйлийг зөвхөн эерэг талаас нь тайлбарладаг байсан. Харин Д.Цогтбаатар сайд эерэг талуудаас гадна бэрхшээлтэй асуудал байгааг ч нуугаагүй.
-Ямар мэдээллийг илэн далангүй өгөв?
-Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар өнгөрсөн жил Засгийн газар чамгүй олон амжилт гаргасан. Эдийн засгийн байдал нааштайгаар эргэснийг тайлбарласан. Мах, нүүрс, зэсийн экспорт нэмэгдсэн гэх эерэг мэдээллүүдийг бодит байдлаар танилцуулсан. Мөн түүний хажуугаар хөрөнгө оруулалт буурч байгааг хүлээн зөвшөөрсөн. Үүнд санаа зовниж байгаагаа илэрхийлсэн. Мөн татвартай холбоотой, Засгийн газрын бодлогын тогтвортой асуудал байгааг тайлбарласан.
-Уулзалтад хэн оролцов?
-Манай танхимын гишүүн болон гишүүн бус бизнесийн байгууллагууд, олон улсын байгууллагууд, дипломат корпусын төлөөлөгчид оролцсон. Тэдний үзэж байгаагаар Засгийн газар алдаагаа хүлээн зөвшөөрч байгаа бол засах магадлал өндөр юм байна.
-Танай танхим өнгөрсөн оны Засгийн газрын үйл ажиллагааг хэрхэн дүгнэж байна?
-Бидний үзэж байгаагаар Монголын эдийн засаг хоёрдмол байдалтай байсан. Засгийн газар ОУВС-тай гэрээ байгуулж хэрэгжүүлж байгаа гэдэг утгаараа эдийн засгийн макро түвшинд маш сайн үзүүлэлт гарсан. Төсөв, санхүүгийн сахилга бат сайжирсан. Харин нөгөө талаасаа Засгийн газар хөрөнгө оруулагч нартай нүүр тулж, хөрөнгө оруулагч нарт ямар таатай орчин бүрдүүлж байгаагаа ойлгуулж чадаагүй болов уу гэсэн бодол төрж байгаа.
-Тодруулахгүй юу?
-Гол нь татварын багц хууль байгаа юм. Энэ хөрөнгө оруулалт орж ирэхэд саад болоод байгаа юм.
-Яагаад, манай улсыг татварын таатай орчинтой улс гэдэг шүү дээ?
-Татварын багц асуудлын өөрчлөлтийг манай танхим ерөнхийд нь дэмжиж байгаа юм.
-Ерөнхийд нь гэхээр дэмжихгүй асуудал байгаа гэсэн үг үү?
-2017 онд 2018 оны төсвийн хууль батлахдаа уул уурхайн чиглэлийн газрын лицензийн татварыг 30 хувиар нэмсэн. Түүнээс хойш Засгийн газарт энэ хувийг арав болгох санал оруулах гэсэн чинь гацсаар байгаад өнөөг хүрлээ. Тэгэхээр 2018 онд энэ өндөр татвар хэрэгжсэн. Одоо ч хэрэгжээд явж байна. Энэ нь гадны хөрөнгө оруулагчдыг харзнахад хүргээд байгаа юм.
-Оюу толгойн хөрөнгө оруулалт тогтвортой байдлын гэрээтэй учраас тасралтгүй орж ирээд байна уу?
-Оюу толгой бол тогтвортой байдлын гэрээтэй учраас татварын өөрчлөлтөд хамрагдахгүй.
Энэ өндөр татварт нь Монголд шинээр уул уурхайн чиглэлээр хөрөнгө оруулах компаниудад хамаараад байгаа юм.
-АНУ Монгол Улсын ил тод байдлын гэрээ юу болсон бэ?
-2017 онд байгуулагдсан гэрээ л дээ. Гол агуулга нь хоёр санхүү, бизнесийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулахдаа аль аль талдаа урьдчилан мэдэгдэнэ гэсэн агуулгатай юм.
-Тийм болохоор манайхан “Хуулиа гаргахдаа та нараар заалгахгүй” гээд гацаачихсан уу?
-Харин нэг тийм ойлголт яваад байгаа юм. Зүгээр л хуульд оруулах өөрчлөлтийн тухай зургаан сарын өмнө мэдээлэл солилцох тухай асуудал байхгүй юу. Америкууд мэдээлэл аваад өөр санал тавьж болно. Манайх хүлээж авахгүй байх эрхтэй. Ингэлээ гээд ямар нэгэн асуудал үүсэхгүй. Харин тэдний тал бизнесменүүддээ анхааруулна. Бизнесийн орчинг л хамгаалах нэг хэлбэр шүү дээ. Аль нэг компани бизнесээ таван жилээр төлөвлөөд их хэмжээний зээл аваад Монголд орж ирлээ. Гэтэл таван жилийн дотор хууль гурав өөрчлөгдөхөөр нөгөө бизнес чинь дампуурна биз дээ. Тиймээс урьдчилан анхааруулах хэрэгтэй байгаа юм. Энэ анхааруулгыг л гэрээгээр хэрэгжүүлэх гээд байгаа юм.
-Танхимын ажлын үр дүнг юу гэж үзэж байна?
-Эхний үетэй харьцуулахад төрийн байгууллагууд хамтарч ажиллах нь зөв гэдгийг ойлголоо. Цаашдаа хамтарч ажиллахыг эрмэлзэж байна.
-АНУ-ын конгресс манай ноос ноолууран бүтээгдэхүүнд тарифын хөнгөлөлт үзүүлэх хууль батлагдах ажил ямар шатандаа байгаа бол?
-Гурав дахь хөршийн бараанд тарифын хөнгөлөлт үзүүлэх тухай хууль гэж байгаа юм. Тэр хуулийг хэлэлцэхэд бэлэн болсон. Конгресст орчихсон. Манай зүгээс шаардлагатай ажил хийгдсэн. Саяхан АНУ-ын ерөнхийлөгч конгрессийн хоорондох төсвийн маргаанаас болоод хуулиудын хэлэлцүүлэг зогссон. Удахгүй хэлэлцэх байх.
-АНУ Бүгд найрамдахчууд манайхтай сайн харилцаатай болохоор Ерөнхийлөгч дэмжих байх, Конгресс дэх ардчилагчид яах бол?
-Энэ хууль бол манайд чухал ч, америкуудын хувьд бол маргаад байх нөлөөтэй том хууль биш. Дээр нь хуулийн төслийг боловсруулах өргөн барихад хоёр намаас оролцсон. Бусад хуультайгаа харьцуулахад богино хугацаанд батлагдах боломжтой. Манайханд гарч байгаа бас нэг боломж бол H2 төрлийн виз. Хөдөө аж ахуй талдаа манайхан энэ ажлын байранд өрсөлдөх чадвар өндөр. Гол нь сурталчилгаагаа ажилчид авах хүсэлтэй компаниудад хийх хэрэгтэй байгаа юм.
-Энэ визний ангилалд тооны хязгаарлалт байна уу?
-Байхгүй манайхаас хэд ч гарсан тэнд мэдэгдэхгүй л дээ.